Awo Yaakhuma Mmalapelo Atheru
“Vinyavo, we, nloko naka.”—WUPULULA 18:4.
MACIPO: 101, 93
MWAAHAALA WAAKHULA HAI?
Yoolakelela taani Oohuserya a Piipiliya oopacerya yaapankaaya vooloca sa Papulu mutokotoko?
Ntakhara heeni waaryaaya woochuneya achu a Muluku wookololiwa variyari va Ekhoco Etokweene Yoopacerya, nave muupuwelo taani waahaala okhala woonanara?
Ti liini awoocihiwa yoopoliwaaya mookapuroni mu Papulu?
1. Nnasuwela hai wi achu a Muluku yaahaala woopoliwa mu Papulu Mutokotoko, nave makoho taani nnahaalaahu waakhula?
MMWAHA ovinre, noohuserya wi Akristu oororomeleya yaari akapuro mu Papulu Mutokotoko. Michaka saphaama ti sawii hiyaahaala okhala weiwo elukuluku yoothene. Noosuwela yeeyo nthowa nawi Mpiipiliyani, Muluku onnaalamulela achu ‘ovinyamo’ mmalapelo atheru. (Mwaalakhanye Wupulula 18:4.) Ela enooniherya wi Akristu yaahaala woopoliwa mu Papulu Mutokotoko. Ninnachuna osuwela ti liini yoopoliwaaya. Woopaceryani, nnachuna waakhula makoho anacharela: Tiheeni Oohuserya a Piipiliya yaalakelenlaaya opaka vooloca sa Papulu Mutokotoko ehaakumve eyaakha ya 1914? Mvai taani yaaryaayano annihu mmuteko woolaleerya variyari va Ekhoco Etokweene Yoopacerya? Apwanne achu a Muluku yaari mookapuroni mu Papulu variyari va elukuluku yeele nthowa nawi yaanachuneya wookololiwa?
OPAHUWA WA PAPULU
2. Tiheeni Oohuserya oopacerya a Piipiliya yaalakelenlaaya opaka ehaakumve Ekhoco Etokweene Yoopacerya?
2 Iyaakha sincipale ehaakumve Ekhoco Etokweene Yoopacerya (1914-1918), Charles Taze Russell ni Oohuserya akina a Piipiliya yaasuwela wi Akristu atheru hiyaahusiha eparipari ya Piipiliya. Mwawiihiiha, awo hiyaachuna waataana ni malapelo atheru. Ophiyerya wi mu 1879 Zion’s Watch Tower aaloca wi ekerexa vyakala yaaloca wi yaari yeeparipari, nyenya tho enaakhaviherya alamuleli, ekerexa eyo yaari makupa a Papulu Mutokotoko, yoowo Piipiliya onamwiichaneiye muthiyana oocapaheya.—Mwaalakhanye Wupulula 17:1, 2.
3. Tiheeni Oohuserya a Piipiliya yaapakaaya wi yooniherye wi yaakhuma mmalapelo atheru? (Moone eruku yoopacerya.)
3 Alopwana ni athiyana oororomeleya yaasuwela wi waakhala wi aatitelela okhaviherya malapelo atheru, Muluku aamuhiya waareeliha. Mwawiihiiha, ancipale a yaawo yaarumihela ikaarata okerexa waya elocaka wi yaakhumawo. Akina yaanaalakhanya ikaarata saya moovuwa okerexa. Weiwo saheemereryiwaaya, awo yaanarumiha ikaarata wa muchu ti muchu a okerexa weiwo. Oohuserya a Piipiliya yaahooniherya wi hiyaachuna okhalano onthamwene vyakala ni malapelo atheru! Moovira wa iyaakha, awo yaaniiphiwa mu weerano eyo. Nyenya ovinyerya eyaakha ya 1870, alamuleli mu ilapo sincipale hiyaakhaviherya ikerexa ntoko yeerelaaya khalai. Mwawiihiiha achu yaari ootaphuwa oloca sa Piipiliya naamwi yaavaanyihana ni ikerexa.
4. Variyari va Ekhoco Etokweene Yoopacerya, Oohuserya a Piipiliya yaamoona hai Papulu Mutokotoko? Mutharihe.
4 Oohuserya a Piipiliya yaahiiwexexa wi hiyaari yawaakhwanela waaleela pahiru amusi, asinthamwene, ni achu yaakhalaayano okerexa wi aahiya opaka makupa a malapelo atheru. Awo yaachuna wi elapo yoothene esuwele wi Papulu Mutokotoko ekerexa yoocapaheya! Mwawiihiiha, variyari va Tesempuru a 1917 ni omapacereryo wa 1918, macikhwi a Oohuserya a Piipiliya amvai, yaakawa itrataatu 10.000.000 yaarino muru “The Fall of Babylon” (Opahuwa wa Papulu). Etrataatu eyo yaahooniherya mukhalelo weeparipari wa Akristu atheru. Nkuupuwelani esara ya ahooleli a ikerexa! Nyenya Oohuserya a Piipiliya hiyaakookenle muculi. Yaari oolakelela otitelela olaleerya ni omwiiwelela “Muluku wapwaha atxhu.” (Saweriwa T’arummwa 5:29) Tiheeni ela enanooniheryaaya? Enooniherya wi variyari va Ekhoco Etokweene Yoopacerya, Akristu yaala, alopwana ni athiyana hiyaakele wookapuroni; opwaha yeeyo, awo yaahoopoliwa mmalapelo atheru nave yaahaakhaviherya akina weerano emohamoha.
MVAI VARIYARI VA EKHOCO ETOKWEENE YOOPACERYA
5. Ntakhara heeni nnalocaahu wi anna ni arokora yaari amvai variyari va Ekhoco Etokweene Yoopacerya?
5 Khalai, naaloca wi achu a Muluku hiyeemereryiwa ni Yehova variyari va Ekhoco Etokweene Yoopacerya nthowa nawi hiyaalaleerya mwa mvai. Nave, naaneemererya wi Yehova aamweemererya Papulu Mutokotoko wi aakerihe mookapuroni mu elukuluku vakhaani. Nyenya anna ni arokora oororomeleya yaawo yaamurumeela Muluku variyari va 1914 ni 1918, aathariha wi ntoko nikhuuru, awo yaapaka soothene yaaweryaaya wi etitelele olaleerya. Wiiwexexa waphaama wa yeeyo yeeren’ye ni Oohuserya a Piipiliya variyari va elukuluku yeele ennanikhaviherya osuwela saweereya sinaphwanyeya Mpiipiliyani.
6, 7. (a) Makacamiho taani Oohuserya a Piipiliya yaakumannaayano variyari va Ekhoco Etokweene Yoopacerya? (b) Tiheeni enooniherya wi Oohuserya a Piipiliya yaari amvai?
6 Mweeparipari, variyari va Ekhoco Etokweene Yoopacerya, Oohuserya a Piipiliya yaari ooweiwa mmuteko woolaleerya. Nyenya yaakhalano tho makacamiho mancipale. Hankooni noone meeli a yaawo. Noopacerya wa oothene, Oohuserya a Piipiliya hiyaahusenrye olaleerya empharihelaka pahiru Piipiliya. Awo yaapharihela aliivuru wi etharihe eparipari. Mwawiihiiha vaavaa liivuru O Mistério Consumado aawatiihiweiye ni ahooleli omapacereryo wa 1918, olaleerya waari woovila wa anna ancipale. Nikacamiho nanaawiili mu eyaakha emohamoha yaari ereca yookothomola yaakhumelenle o Espanya. Ereca yeela yawoopiha yaanaraviwa, mwa yeeyo waakhala woovila anna opaka mikwaha wi yalaleerye. Nyenya moohipwacha makacamiho yaala, Oohuserya a Piipiliya yaanapaka owetha waya wi etitelele olaleerya.
7 Mu 1914, nikhuuru nikhaani na Oohuserya a Piipiliya, naahooniha Fotodrama da Criação. Exilema yeela yaaphitaanyerya iruku seecaka va nikalasi irino masu, yaari echu evyaani mu elukuluku yeele. Etrama eyo, ntoko yiichaniwaaya, waari mwaha wa achu, ovinyerya opatusiwa wa Atamu ophiyerya omakuchuwelo wa Olamulelo wa Kristu. Mu 1914, eyaakha yoopacerya ya wooniwa waya, yaahooniwa ni achu awaakhwana 9.000.000. Nkuupuwelani! Waaca wa achu yoonne onnapwaha waaca wa Anamoona a Yehova olelo mu elapo yoothene. Miyaha mikina sinnooniherya wi mu 1916, achu opwaha 809.000 yaaphwanyeya va muthukumano wa vanlakani weeriwe o Estatu Unitu, nave mu 1918, yaahaaceereryeya opwaha 950.000. Oohuserya yaale a Piipiliya chiryene yaari amvai!
8. Anna yaahoolela yaalipinhe hai Oohuserya a Piipiliya variyari va Ekhoco Etokweene Yoopacerya?
8 Variyari va Ekhoco Etokweene Yoopacerya, anna yaahoolela yaanalapa moowetha wi evahererye soolaleeryiwa ni waalipiha Oohuserya a Piipiliya oothene. Nikhaviheryo nla naahaaceenyerya otitelela olaleerya. Richard H. Baber, yoowo aari mulaleeryi amvai variyari va elukuluku yeele, ooloca: “Naarehererya nikhuuru nikhaani na ooweherya aweeceeca wi etitelele ovarerya okaiwa wa The Watch Tower (Mulipeleli) ni omukeriha o Kanata weiwo aawatiihiweiyewo.” Owo ohaaceererya: “Kaakhalano ekari ya waarumiha aliivuru akhaani, O Mistério Consumado wa asinthamwene ancipale yaawo yaayeleenle variyari va wiikariwa. Munna Rutherford aaloca wi naavyaavye mapuro mancipale o Estatu Unitu wi napakewo muthukumano wa muceche ni waarumiha anamaloca wi yaaceenyerye asinthamwene wakhala wooweryeya.”
WAANACHUNEYA WOOKOLOLIWA
9. (a) Ntakhara heeni achu a Muluku yaanachuna wookololiwa variyari va 1914 ni 1919? (b) Naamwi waari woochuneya wookololiwa, muupuwelo taani waahaala okhala woonanara?
9 Yaakhalavo tho echu ekina Oohuserya a Piipiliya yaachunaaya wookololiwa. Vaya hiyiiwexexa mwawaakhwanela yeeyo Yehova aalonceiye sa owiiwelela asitokweene a elapo. (Aroma 13:1) Ti nthowa nene ntoko nikhuuru yaapakaaya makupa a elapo variyari va ekhoco. Ntoko yootakiherya, vaavaa mulamuleli o Estatu Unitu aavemkeiye achu ovekela ntakhara murecele wa elapo mu 30 a Maiyu a 1918, Mulipeleli aahaaceenyerya tho Oohuserya a Piipiliya ovekela. Anna akina yaanavaha ikhorowa wi ekhaviherye ekhoco, ophiyerya wi vakhaani a yaawo yaanaya okhoconi. Nyenya naamwi waari woochuneya wookololiwa, waahaala okhala woonanara wuupuwela wi ti nthowa nenla yaakeriheliwaaya mookapuroni mu Papulu Mutokotoko. Eparipari ti yawi, awo yaahiivalaanya moomalela mu malapelo atheru elukuluku ya Ekhoco Etokweene Yoopacerya.—Mwaalakhanye Luka 12:47, 48.
10. Oohuserya a Piipiliya yaaciciminhe hai okumi?
10 Chiryene Oohuserya a Piipiliya hiyiiwexexa mwawaakhwanela yootaphulela ya Mukristu ohipaka makupa a elapo. Nyenya yaanasuwela wi ti yoonanara omwiipha muchu. Mwawiihiiha, anna avakhaani yeemerenrye okhala anakhoco ni waakusa akapwichi variyari va Ekhoco Etokweene Yoopacerya, yaanakhooca waapharihela wi ewiipheno achu. Akina yaawo yaakhooca omwiipha muchu yaanakerihiwa ohoolo wa anakhoco wi yiiphiwe.
11. Alamuleli yoonne hai vaavaa Oohuserya a Piipiliya yaakhoncaaya ovolowa mu ekhoco?
11 Woona wi anna yaari oororomeleya wa Muluku, Musaserya aanyeenyeya. Ntoko yookhumelela, owo aapaka ‘yohosha wi ekhale nlamulo.’ (Salmo 94:20, Nlakano Nahihano) Muhooleli a akhoco o Estatu Unitu, James Franklin Bell aaloca ni munna Rutherford vamoha ni Van Amburgh wi olamulelo waaheererya opaka nlamulo nivyaani naarino yoolakelela ya omwiipha muchu aahaala okhooca ovolowa mu ekhoco. Nlamulo nlo naathoonya Oohuserya a Piipiliya pahiru. Muhooleli moonyeenyeya aamuleela munna Rutherford wi nlamulo hinaapakiwe nthowa nawi Mulamuleli o Estatu Unitu heemerenrye. Voocharela muhooleli aaloca: “Nyenya hiyaano noosuwela mukhalelo wa woopharaani, nave nnaya weerano eyo!”
12, 13. (a) Ntakhara heeni anna athanu nararu yaawaleliwa mu iyaakha sincipale mukalaposo? Apwanne owaleliwa waaweeriha anna oyeleela yoolakelela ya omwiiwelela Yehova? Mutharihe.
12 Voocharela olamulelo waaphwanya mukhalelo wa waahoosa Oohuserya a Piipiliya. Munna Rutherford ni Van Amburgh, vamoha ni akina athanu nammoha yaawo yaari ahooleli a Associação Torre de Vigia yaaphariwa. Muthoriha aalonce wi anna awo yaari awoopihaxa waapwaha anakhoco a Alemanya. Aaloca wi anna awo yaaphuca olamulelo, anakhoco, ni ikerexa soothene, nave awo yaaphwanela olakiwa moopwaha mphimo. Mwawiihiiha, Oohuserya a Piipiliya athanu nachaaru yaalamuleliwa opereeso wa iyaakha sincipale wi elapeke o Atlanta, Xeorxia. Nyenya vaava yaamanlaaya ekhoco, awo yaahuleliwa nave opereeso aya waamala.
13 Naamwi yaari mukalaposo, alopwana yaale athanu nararu yaalakelela wiiwelela nlamulo na Muluku. Nnasuwela hai? Awo yaamurepela mulamuleli o Estatu Unitu evekaka okumihiwa mukalaposo. Va ekaarata yaaloca wi Piipiliya onanleela wi hannaphwanela wiipha, nave wakhala wi muchu ohiiveleela wa Muluku nave ahinamwiiwelela onahaala oyeleela onthamwene awe nave tho onamutolosiwa. Awo yaathariha wi yaari yeeyo yaaweerinhe ohiwiipha achu. Waari olipa murima omurepela mulamuleli! Waari wawooneya wi anna hiyaachuna oyeleela yoolakelela aya ya omwiiwelela Yehova.
WOOKUCHULANI WAYA ACHU A MULUKU YAAHOOPOLIWA!
14. Mwawiiwanana ni Piipiliya mutharihe yeeyo yeeren’ye ovinyerya 1914 ophiyerya 1919.
14 Malakiya 3:1-3 onnathariha yeeyo yeeren’ye ni Oohuserya a Piipiliya variyari va 1914 ni 1919. (Mwaalakhanye.) Yehova Muluku, “a owerya wothene” ni Yesu Kristu, “namutxhaka,” aarwa ovarerya “nloko na Levi,” nenlo nnaweemelela awoocihiwa. Yehova amanle owookolola ni oweliha, awo yaari ooreheryeya wi yaakhele muteko muvyaani. Mu 1919, Yesu aamuthanla “mulapeli òroromeleya ni awisuwela,” yoowo aahaala waahoolela ni waahusiha akapuro oothene a Muluku. (Mateu 24:45) Achu a Muluku yaahoopoliwa mu Papulu mutokotoko. Ovinyerya vaava, awo annahuserya sincipale vooloca sa yookhwela ya Muluku nave omusivela waya onnannuwa. Awo chiryene annathamalela mareeliho awe![1]—Moone masu avathi omakuchuwelo.
15. Nni nooniherye hai wi ninnathamalela woopoliwa mu Papulu Mutokotoko?
15 Ninnatepa othamalela woopoliwa mu Papulu Mutokotoko. Satana hanawerya omaliha malapelo eeparipari. Owo onnakuvya! Nyenya nnaphwanela wuupuwela ntakhara heni Yehova oonoopola. Yoochuna awe ori waavulusa achu oothene. (2 Korinto 6:1) Nyenya, malapelo atheru nlelo annaahoolela achu macikhwi macikhweene ooreera murima, nave achu awo annachuna nikhaviheryo nahu! Hankooni nipake soothene nnaweryaahu wi naatakiherye annihu ororomeleya, naakhaviheryaka achu wi yoopowe mookapuroni.
[Masu a vathi]
^ [1] (eparakrafo 14) Sookhalavo ichu sincipale soophwanaphwana variyari va Ayuta yaari mookapuroni o Papulu ni yeeyo yeeren’ye ni Akristu vaava waapacenryaaya oomwaryeya. Nyenya, hinnaphwanela oloca wi okapuro wa Ayuta waasiphela yeeyo yeeren’ye ni Akristu awoocihiwa. Mwawiihiiha hinnaphwanela weererya ophwanya yootaphulela ya yooloherya mu echu vyakala ya yeeyo. Wookhalavo ohiyana. Echu emoha ti yawi Ayuta yaari mookapuroni iyaakha 70, nyenya Akristu yaari mookapuroni iyaakha sincipale.
[Yooleeliherya va epaaxina 28]
Anna ni arokora oororomeleya yaawo yaamurumeela Muluku variyari va 1914 ni 1918 yaapaka soothene yaaweryaaya wi etitelele olaleerya
[Yooleeliherya va epaaxina 30]
Anna yaahoolela yaanalapa moowetha wi evahererye soolaleeryiwa ni waalipiha Oohuserya a Piipiliya oothene
[Yooleeliherya va epaaxina 31]
Oohuserya a Piipiliya hiyiiwexexa mwawaakhwanela yootaphulela ya Mukristu ohipaka makupa a elapo. Nyenya yaanasuwela wi ti yoonanara wiipha
[Ekaaxa va epaaxina 31]
MASU ATHARIHIWE
Akristu atheru: Achu ookerexa aniiseera okhala Akristu nyenya ehicharihaka eparipari ya Piipiliya