Ireferensia Inaphwanyeya va Yoochariha ya Muthukumano Okumi ni Muteko Ahu Weekristu
3-9 A SETEMPURU
MUHAKHU WA MASU A MULUKU | YOHANI 1-2
“Yesu Onnapaka Yootikhiniha Awe Yoopacerya”
Kiristu Ikuru sa Muluku
Yesu aapaka yootikhiniha awe yoopacerya o efesta ya othela o Kana a Kalileya. Alipa oowompwa akhweya yaari ancipale opwaha yaaweheryiwaaya. Nyenya moohipwacha waaca waya, viinyu aamala. Variyari va achu yaale, aakhalavo Mariya, amannya Yesu. Amanle wuupuwelela sooloherya vooloca sa mwanawe, Mariya haarino minikwa wi owo aari “Mwana a Mtokotokosha.” (Luka 1:30-32; 2:52) Apwanne owo aaneemererya wi Yesu aakhalano ikuru seiyo nlelo saari soovitheya? Echu nnasuwelaahu ti yawii, o Kaanani Mariya ni Yesu yaamoriwa ikharari ni mutheli muvyaani nave hiyaachuna wi mutheli owo uuliheye muru. Yesu aanasuwela wi owaakhela phaama aleco echu yoochuneya. Mwawiihiiha aatatuxa ilitro 380 sa maahi akhala “vinyo ósiva.” (Mwaalakhanye Yohane 2:3, 6-11.) Apwanne aarimukhinyereryiwa opaka yootikhiniha yeela? Hooye. Owo aanaapwacha achu nave aamutakiherya Tiithi awe a wirimu moorweela wa okhala a mahala.
Onnapaka Yootikhiniha Awe Yoopacerya
Ela yootikhiniha yoopacerya Yesu opankeiye. Vaavaa amuhuseryaawe anoonaaya yootikhiniha yeela, nroromelo naya ninnalipiheya. Voocharela, Yesu ni amannya ni asinnawe oomaayi annapaka mukwaha eyaaka o Kafarnau ohico wa Eniya yo Kalileya.
Mphwanye Muhakhu Woomunepani
(Yohani 1:1, Tradução do Novo Mundo) Woopaceryani naari Nsu, nave Nsu naari ni Muluku, nave Nsu aari muluku.
nwtsty masu oohuserya va Yoh 1:1
Nsu: Naari “Lokotipo.” Mu Ekriki, ho loʹgos. Va eciciri ela, aphariheliwe ntoko nsina na ncicimiho, hiiha ntoko ephariheliwaaya mu Yoh 1:14 ni Wup 19:13. Yohani aahimuloca yoowo oniichaneliwa nsina nenla na ncicimiho, wi ti Yesu. Nsina nla na ncicimiho naanaphariheliwa wa Yesu ahaakumve orwa veelaponi yavathi, variyari va muteko awe veelaponi yavathi ntoko muchu oophaameya, ni amanle okookela wirimu ni waakhela ncicimiho. Yesu aari Nsu na Muluku, naari namichaka, yoowo aavahererya sooleeliherya naari mahusiheryo wa soopatuxiwa ikina soomunepani vamoha ni achu. Mwawiihiiha, ti woophwanelela wuupuwela wi Yesu ahaakumve orwa veelaponi yavathi, Yehova aanaloca ni achu moorweela wa Nsu, ela tiwi Yesu ari munkeelo.—Map 16:7-11; 22:11; 31:11; Muk 3:2-5; Amut 2:1-4; 6:11, 12; 13:3.
ni: Lit., “variyari.” Mmukhalelo yoola, nsu na Ekriki pros nnooniherya onthamwene waphaama ni waataana. Ennooniherya tho wi yaari achu apiili oohiyana, Nsu, vamoha ni Muluku mmoharu eeparipari.
Nsu aari muluku: Naari “Nsu naakhanle mmukhalelo wa muluku [naari, “oolikana ni muluku”].” Masu ala alociwe ni Yohani annooniherya makhalelo a “Nsu” (Mu Ekriki, ho loʹgos; moone masu oohuserya Nsu va eciciri yeela), yoowo ori, Yesu Kristu. Mukhalelo woocicimiheya wa Nsu ntoko mwaana oopacerya oyariwa a Muluku, yoowo Muluku aampharihenleiye wi apatuxe ichu ikina, onneeriha wi onakhala woophwanelela omwiichana ntoko “muluku; oolikana ni muluku; oomuluku; okhala ntoko muluku.” Alipa ootaphulela ancipale anataphulela wi “Nsu aari Muluku,” yooniheryaka wi Yesu ni Muluku a Ikuru Soothene ananlikana. Nyenya aakhalavo mathowa aphaama a weemererya wi Yohani haachuna oloca wi “Nsu” aari muchu mmohamoha ni Muluku a Ikuru Soothene. Nthowa noopacerya, makupa oopacerya a eciciri yeela vamoha ni makupa anaawiili annooniherya vanlakani vene wi “Nsu” naari “ni Muluku.” Nave tho mu elocelo ya Ekriki annaphwanyeya masu ala·the osʹ mu ikwaha raru mu iciciri 1 ni 2. Mu ophariheliwa woopacerya ni waneeraru wa masu yaala a Ekriki, the osʹ oculi waya annaphwanyeya masu a nthoonyeryo mu Ekriki; nave mu ekwaha yanaawiili anaphwanyeyaaya masu yaala, hanaphwanyeya masu a nthoonyeryo. Alipa oohuserya ancipale anneemererya wi ohipwanyeya wa masu a nthoonyeryo the osʹ mu ekwaha yanaawiili wookhalano yootaphulela aya. Wakhala wi masu a nthoonyeryo anaphariheliwa mmukhalelo yoola, eneneeryo ela the osʹ enamuthoonya Muluku a Ikuru Soothene. Vakina vaya, ohiphwanyeya wa masu a nthoonyeryo, the·osʹ ananwerya wooniherya mikhalelo sa “Nsu.” Mwawiihiiha, Apiipiliya ancipale ataphuleliwe mu Enklesi, Efaransesi, naari elocelo ya Alemanya, ataphuleliwe mmukhalelo woolikana ni Tradução do Novo Mundo va eciciri yeela, yooniheryaka wi “Nsu” aari “muluku; oolikana ni muluku; oomuluku; okhala ntoko muluku.” Ecicimiheryaka moonelo yoola, michaka sa Yohani mu elocelo ya Sahidic, Bohairic, ni elocelo ya Coptic, yaawo woonaru yaataphuleliwe mu nsana naneeraru ni naneexexe E.K., ennooniherya phaama yootaphulela ya eneneeryo the·osʹ mu Yoh 1:1 moohiyana ni aliivuru akina. Mukhalelo ola wa otaphulela onnavuwiha makhalelo a “Nsu,” wi aari mmukhalelo ntoko Muluku, nyenya owo hanlikana ni Atiithi awe, yaawo ari a ikuru Soothene. Mwawiiwanana ni eciciri yeela, Kol 2:9 onnamuloca Kristu ntoko ookhalano “wakhwanela wothene wa Muluku.” Mwawiiwanana ni 2Ped 1:4, onnooniherya wi ophiyerya tho mikelampa sinnuka “omuluku awe.” Mwawaaceererya, mu Septuagint, masu a Ekriki the·osʹ wiiliwiili annalikanela ni masu a Ehepiri anaphariheliwa wa Muluku “Muluku,” ʼel ni ʼelo·himʹ, yaawo anathoonyerya “Mutokotokoxa; Aikuru Soothene.” Masu ala a Ehepiri annaphariheliwa wa Muluku a ikuru soothene, amuluku akina, naari achu. (Moone masu oohuserya va Yoh 10:34.) Oloca masu awi “muluku” naari “a ikuru,” anniiwanana ni yooloherya enaphwanyeya mu Isa 9:6, Tradução do Novo Mundo, yeeyo yaaloherya wi Mesiya ahaala wiichaniwa ntoko “Muluku a Owerya” (ohiya “Muluku a Owerya Woothene”) mmukhalelo yoola Yesu ahaala okhala “Tiithi a elukuluku yoothene” wa oothene yaale arino ekari ya okhala anamurala awe. Mvai wa Atiithi awe, “Yehova aanakhoco,” onahaala waakhwaniha yeela.—Isa 9:7, TNM.
(Yohani 1:29) Mmeloni mwaya Yohani Mpatisa amona Yesu amwatxamelaka, àhi: “Onani eputxeputxhe ya Muluku, enatxipiha yotxheka ya elapo.
nwtsty masu oohuserya va Yoh 1:29
eputxeputxhe ya Muluku: Yesu amanle opatisiwa nave eehiwa wanawiili ni Musaserya, Yohani Mpatisi aamoneiha ntoko “eputxeputxhe ya Muluku.” Masu yaala enalociwa pahi mu eciciri yeela ni va Yoh 1:36. (Mmoone Apentisi A7, mu Tradução do Novo Mundo.) Omulikanyiha Yesu ni epucepuche ti woophwanelela. Mwawiiwanana ni Piipiliya, Epuchepuche yaanavahiwa nthowa na yoocheka wi muchu aakhele mahala a Muluku. Epucepuche yaasiphela mukucho Yesu aahaleiye opaka moorweela wa ovaha okumi awe woophaameya wi aavuluxe achu. Masu awi “eputxeputxhe ya Muluku” annaphwanyeya mmakupa mancipale mu Soorepa sooveereliwa. Mmoonelo wa Yohani masu a Yohani Mpatisi akhweya yaachuna othoonyerya ichu inacharela: epucepuche yeelopwana yeeyo Aparahamu aavanheiye va nipuro na mwanawe Isaki (Map 22:13), epucepuche ya Paskha yeeyo yiiphiwe o Yikuputu variyari va woopoliwa wa Aisarayeli wookapuroni (Muk 12:1-13), naari epucepuche yaaveleeliwe ntoko mukucho mu empa ya Yehova o Yerusalemu mahiku oothene mu ilukuluku sa wooxixelo ni oxekuwa. (Muk 29:38-42). Akhweya tho Yohani aanuupuwela yooloherya ya Isaiya, vooloca sa yoowo Yehova onamwiichaneiye “mulapeli aka” wi ahaala oruuhiwa “ntoko eputxeputxhe enaya wiphiwa.” (Isa 52:13; 53:5, 7, 11) Vaavaa murummwa Paulo aarempeiye ekaarata awe yoopacerya wa Akorinto, owo aamuloca Yesu Kristu nto “Paska ahu.” (1Kor 5:7) Murummwa Petro aaloca vooloca sa ‘nikhami nowalamela na Kristu, yowo ori ntoko eputxeputxhe ehiri ni nthepa na ilatxa.’ (1Ped 1:19) Nave mu liivuru a Wupulula annaphwanyeyamo makupa 25, yaawo anamuloca Yesu mu ncicimiho nawe mmukhalelo woosiphela ntoko “Eputxeputxhe.”—Moone sootakiherya iha: Wup 5:8; 6:1; 7:9; 12:11; 13:8; 14:1; 15:3; 17:14; 19:7; 21:9; 22:1.
10-16 A SETEMPURU
MUHAKHU WA MASU A MULUKU | YOHANI 3-4
“Yesu Aalaleerya wa Muthiyana Aari Musamariya”
(Yohani 4:6, 7) Vavale yàkhalavo ehime ya Yakobe. Yesu aphiyaleiyevo òvelavelene, akirathi oseresere w’ehime. Yàri ekoma yothana. 7 Elukuluku ene yeyo àphiya muthiyana mmoha o Samariya, arwelaka orika mahi. Yesu àhi wa yowo: “Kivahe mahi kiwurye!”
nwtsty masu oohuserya va Yoh 4:6
òvelavelene: Nla nikupa nimoharu pahi mu Soorepa nenlo nnaloca wi Yesu aari “òvelavelene.” Yaari elukuluku yoothana (12:00), nave wooxixelo wa nihiku nenle, Yesu aapaka mukwaha ovinya mpopa wa Yortano elapo ya Yuteya oya o Sikar elapo yo Samariya, nave waakhalawo moko woorakama wa ameeturu 900 naari opwaha vaavaa.—Yoh 4:3-5; mmoone Apentisi A7, mu Tradução do Novo Mundo.
Mphwanye Muhakhu Woomunepani
(Yohani 3:29) Orino mwariye, muthelí; nto nthamwene a mutheli ori ni yowo ni onan’wiriyana, onnahakalala ni nsu na mutheli. Nihakalaliho naka nri nawakhwanasa!
nwtsty masu oohuserya va Yoh 3:29
nthamwene a mutheli: Mmahiku akhalai, nthamwene a mulipa oothela aanakhala ntoko muhooleli mutokweene yoowo onarehererya othela. Owo aanooniwa okhala muchu yoowo omuruuhale mulipa oothela ni ootheliwa. Mu nihiku na othala, alipa oochapela othela yaanaphiya vaate wa asitiithi a mulipa oothela naari ootheliwa, weiwo enahaalaaya weeriwawo efesta ya othela. Variyari va efesta, nthamwene a mutheli aanatepa oohakalala vaavaa iiweiye nsu na mutheli alocaka ni oothelana awe, nthowa nawi aanasuwela wi ohaakhwaniha muteko awe. Yohani Mpatisi aahiilikanyiha wi aari “nthamwene a mutheli.” Mmukhalelo yoola, Yesu aari mulipa oothela nave oomuchara awe annapaka makupa a mulipa ootheliwa oosiphela. Arehereryaka ephiro ya wa Mesiya, Yohani Mpatisi aamperekhela Yesu Kristu achu oopacerya a nikhuuru na “mwara” naari ootheliwa. (Yoh 1:29, 35; 2Kor 11:2; Éfe 5:22-27; Wup 21:2, 9) “Nthamwene a mutheli” aakwaaxa muteko awe moorweela wa omperekha mulipa oothela; voocharela, nthamwene a mutheli haakhala oochuneya. Moolikana, Yohani aaloca mukhalelo awe ni wa Yesu, owo aariye: “Ti yophwanelela wi owo annuwe, nave miyo kiyeve.”—Yoh 3:30.
(Yohani 4:10) Vano Yesu àmwakhula ì: “Wasuwenle mahala a Muluku ni yowo onoveka mahi, we wàya okhala mukhatxi onveka, nave owo amovaha mahi a ekumi.”
nwtsty masu oohuserya va Yoh 4:10
mahi a ekumi: Masu ala a Ekriki anaphariheliwa mmukhalelo wawooneya wi elociwe maahi oochimaka, naari naacuucu, naari ehime epaken’ye nthowa na naacuucu. Ela tahi emohamoha ni maahi yaawo onne omaala. Masu a Ehepiri vooloca sa maahi oochimaka aphariheliwe mu Onam 14:5, taala: “Vanatxutxuni” yaawo anataphulela “mahi a ekumi.” Mu Yer 2:13 ni 17:13 Yehova onalociwa okhala ntoko “muhitxe wa mahi [naari naacuucu] òrirya ni èkumi,” yaawo ari maahi oosiphela anavaha ekumi. Vaavaa Yesu aaloceiye ni muthiyana Musamariya, owo aapharihela masu awi “mahi a ekumi” mmukhalelo woosiphela, nyenya enakhala ntoko wi woopaceryani aapharihenle mmukhalelo wawooneya.—Yoh 4:11; moone masu oohuserya va Yoh 4:14.
17-23 A SETEMPURU
MUHAKHU WA MASU A MULUKU | YOHANI 5-6
“Mmuchare Yesu ni Yoolakelela Yaphaama”
(Yohani 6:9-11) Òkhalavo mwammiravo orino iphau thanu ni ihopa pili; nto yeyo ti seni wa atxhu ala antxipale?” 10 Yesu vano àhi: “Mwarume atxhu othene ekirathi!” Wàkhalavo munyepu muntxipale nipuro nenle. Atxhu yàkirathi. Alopwana yàri etxhu ya matxikhwi mathanu. 11 Vano Yesu àkusa iphau, àrèliha ni ahakawela atxhu yale yakiranthe. Hihatho àherano ihopa. Awo yàlya ophiyerya vava yakhwelenlayavo.
nwtsty masu oohuserya va Yoh 6:10
Atxhu yàkirathi. Alopwana yàri etxhu ya matxikhwi mathanu: Pahiru Mateu tarempe masu awi “ehalikhanyiwe athiyana ni anamwane” vaavaa aaloceiye sa yootikhiniha yeela. (Mat 14:21) Nnanwerya oloca wi achu oothene yaalyile va yootikhiniha yeela woonaru yaahaakhwana 15.000.
(Yohani 6:14) Vano atxhu yonnaya eneneryo yele enreiye, yàpatxerya olotxa eriki: “Eparipari ola ori mulipa a miririmu oni arwe mwelaponi!”
nwtsty masu oohuserya va Yohani 6:14
mulipa a Miririmu: Ayuta ancipale mu nsana noopacerya E.K yaanaweherya wi mulipa a miririmo ntoko Mose, yoowo aalociwe mu Malam 18:15, 18 ahaala okhala Mesiya. Mmukhalelo yoola, masu awi orwa mweelaponi enakhala ntoko wi anooniherya orwa wa Mesiya yoowo aaweheryiwa. Pahiru Yohani tarempe yaweereya enalociwa va eciciri yeela.
(Yohani 6:25-27) Yamphwannyaya okhopela wa ephareya, yàhi wa yowo: “Muhusiha ophiyalewo lini wenno?” 26 Yesu àwakhula: “Eparipari txhiryene miyo kinnolèlani wi nyuwo himunakaserya wa nthowa na ineneryo monnanyu, nto wa nthowa na ephau mukhunranyu ni nvona. 27 Mphareke muteko, nto muhilapeleke yolya enamala, nto yolya enalekela mpaka wa ekumi yohimala, yolya Mwana a mutxhu onereiye ovaheni, wona wi Muluku Tithi omweyerya eneneryo awe.”
(Yohani 6:54) Mutxhu onakhura mwili aka ni onawurya nikhami naka, òkhalano ekumi yohimala. Nave miyano kinamunvinyiha mokhwani nihiku nomaliha.
nwtsty masu oohuserya va Yoh 6:27, 54
yolya enamala, . . . yolya enalekela mpaka wa ekumi yohimala: Yesu aasuwela wi achu akina yaanaachara nthowa na ochuna okhalano mphurelo woomwiilini. Naamwi yoolya yaakhaviheryaka achu okhala akumi nihiku nnihiku, “yolya” enarwa mu Masu a Muluku ennaavaha achu ekari ya okhalano ekumi yoohimala. Yesu ahaaceenyerya achu ale wi ephareke muteko wa “yolya enalekela mpaka wa ekumi yohimala,” ela tiwi, wiilipixerya wi ehakalalihe soothowa saya soomunepani, ni ororomela yeeyo awo anahuseryaaya.—Mat 4:4; 5:3; Yoh 6:28-39.
onakhura mwili aka ni onawurya nikhami naka: Othokororya masu oothene a Yesu annooniherya wi yaale analya ni owurya aneerano eyo mmukhalelo woosiphela moorweela wa okhalano nroromelo wa Yesu Kristu. (Yoh 6:35, 40) Yesu aalonce masu yaala mu 32 E.K., mwawiihiiha, tahi wi aaloca sa Mukonelo wa Apwiya yoowo akhweya aahaaleiye otikitherya mu iyaakha sa muhoolo. Yesu alocaka masu yaala, “nèra nri vakhiviru nihiku na Paska, efesta ya Ayuda” (Yoh 6:4), mwawiihiiha, oowiriyana awe akhweya yaahuupuwela sa efesta yeeyo yaari vakhiviru vamoha ni yootaphulela ya nikhami na epucepuche nenlo naavulunxe ikumi sa Aisarayeli mu ohiyu yaakhummaaya o Yikuputu (Muk 12:24-27). Yesu achuna ocicimiherya wi moolikana nikhami nawe naahaala ophara muteko woochuneya naavahaka ekari oohuserya awe okhalano ekumi yoohimala.
w05 1/9 epaax. 21 ipara. 13-14
Neeceke mu Nsina na Yehova Muluku Ahu
Mwawiihiiha, muloko waamuchara Yesu ni yoolakelela ophiyerya emphwanya, hiiha ntoko Yohani olonceiye, “yaamphwanya okhopela wa ephareya.” Ntakhara heeni awo yaamuchara naamwi aakhoonce wiilipixerya waya omweera Mwene? Ancipale yaahooniherya okhalano moonelo woomwiilini, yuupuwelaka mukhalelo Yehova aavakulenleiye mutakhwani, orweela wa Mose. Va nthowa na yeela, awo yuupuwela wi Yesu ahaala otitelela waavaha ichu soomwiilini. Vaavaa aasuwenleiye moonelo aya wooheseya, aahipacerya waahusiha iparipari soomunepani seiho sahaala oweeriha otoroka moonelo aya. (Yohani 6:17, 24, 25, 30, 31, 35-40) Nthowa na yeeyo, akina yaapacerya omuloca pure xaxaxa vaavaa owo aalonceiye niphwanaphwaniho nla: “Paripari txhiryene miyo kinnolèlani: mwahikhurà mwili wa Mwana a mutxhu nave mwahiwuryà nikhami nawe, himukhalano ekumi. Mutxhu onakhura mwili aka ni onawurya nikhami naka, òkhalano ekumi yohimala. Nave miyano kinamunvinyiha mokhwani nihiku nomaliha.”—Yohani 6:53, 54.
Maphwanaphwaniho a Yesu ikwaha sincipale yaanaweeriha achu wooniherya waakhanle wi chiryene yaanachuna weeca ni Muluku. Niphwanaphwaniho nla tho hinaari noohiyana. Nla naatannya muupuwelo wa achu. Ninnaalakhanya: “Vano atxhu antxipale wa amuhuserya a Yesu, emwiwaka yowo, yàhi: ‘Masu ala t’òvilasa! Tani onawerya owiriyana?’” Yesu aayano vahoolo alocak wi awo yaaphwanela waavya yootaphulela yoomunepani ya masu awe, ariki: “Munepa t’onakhaliha ekumi; mwili hiwano muteko. Masu kolènlakani ari munepa ni ekumi.” Nlelo, ancipale hiyaawenrye wiiwa, mwawiihiiha “ovinya nihiku nenle amuhuserya awe antxipale yàkòkela otxhuli ni yàhiya wetxa ni yowo.”—Yohani 6:60, 63, 66.
Mphwanye Muhakhu Woomunepani
(Yohani 6:44, Nlakano Nahihano) Havovo mmoha anawerya orwa wa Miyo nyenya Atithaka ókiruma Miyo yampurula yowo; nave Miyo kinarwa-kimviha nihiku nokutchula.
nwtsty masu oohuserya va Yoh 6:44
yampurula yowo: Naamwi masu ala mu Ekriki “opurula” ephariheliwaka wi yooniherye opurula mulapa wa otothano ihopa (Yoh 21:6, 11), ela hanataphulela wi Muluku onamwaakhinyererya achu moohiyana ni yoochunaaya. Masu ala ananweryatho otaphulela “waawopa,” nave masu a Yesu ananwerya olikanela ni yaawo anaphwanyeya mu Yer 31:3, Tradução do Novo Mundo vaavaa Yehova onaloceiye nloko nawe nakhalai: “Kaahoopurula weyo wa miyaano ni osivela woororomeleya.” (Septuagint onapharihela masu mamohamoha a Ekiriki va eciciri yeela.) Yoh 12:32 onnooniherya wi moolikana, Yesu onnaawopa achu a mukhalelo woothene wa yoowo. Soorepa sinnooniherya wi Yehova ohaavaha achu othanla wootaphuwa. Muchu ori oothene ookhalano otaphuwa wa othanla omurumeela Yoowo naari hooye. (Malam 30:19, 20) Moosivela, Muluku onnaapurula achu yaale arino murima wawookololowa ni wawiiveleela wa yoowo mukhateiye. (Sal 11:5; Mas 21:2; Saw 13:48) Yehova onneerano yeeyo moorweela wa michaka sa Mpiipiliyani vamoha ni munepa awe waweela. Yooloherya enaphwanyeya mu Isa 54:13, elociwe mu Yoh 6:45, anaphariheleya wa yaale anapuruliwa ni Atiithi.—Mulikanyihe ni Yoh 6:65.
(Yohani 6:64) Nto veriyari va nyuwano àkhala atxhu ahinemererya.” Yesu àlotxa hiha ntakhara ahasuwela, ovinya wopatxeryani, yale yahemererya, nave àmusuwela yole ì anvelèle.
nwtsty masu oohuserya va Yohani 6:64
Yesu . . . àmusuwela yole ì anvelèle: Yesu aamwaaha Yuta Iskariyoti. Yesu aavekela wa Atiithi awe ohiyu woothene ahaakumve waathanla oohuserya 12. (Luka 6:12-16) Nyenya wuupaceryani, Yuta ari oororomeleya wa Muluku. Naamwi hiiha, Yesu anasuwela moorweela mwa Soorempwa sa Ehepiri wi ahaala otumihiwa ni nthamwene a vanikuthani. (Sal 41:9; 109:8; Yoh 13:18, 19) Vaavaa Yuta Iskariyoti aapacenryeiye okhalano yoolakelela yoonanara, Yesu, yoowo aawerya waalakhanya murima ni mawuupuwelo, ahoona matorokelo yaala. (Mat 9:4) Moorweela wa opharihela osuwela wawe, Muluku aanasuwela wi mmoha a asinthamwene a Yesu aahaala okhala muchu oonanara murima. Mikhalelo sa Muluku vamoha ni omukhaliha wawe Yuta Iskariyoti khalai, tahi yamiruku oloca wi Yuta taathuperiwe yoocheka yeela.
ovinya wopatxeryani: Masu ala hanataphulela wi ovinyerya arikin’yariwaru Yuta Iskariyoti naari omapacereryo wa othanliwa wawe ntoko murummwa, yoowo weeren’ye Yesu amanle ovekela ohiyu woothene. (Luka 6:12-16) Moohiyana, masu ala anataphulela wi, ovinyerya vaavaa Yuta Iskariyoti aapacenryeiye okhalano mawuupuwelo oonanara, Yesu aahisuwela. (Yoh 2:24, 25; Wup 1:1; 2:23; moone masu oohuserya va Yoh 6:70; 13:11.) Ela tho ennooniherya wi yeeyo Yuta Iskariyoti aapankeiye, aapacenrye wuupuwelela ni alakelela, ohiya wi murima awe waarimutorokeya mootutuxa. Yootaphulela ya masu “wopatxeryani” (Ekriki, ar·kheʹ) mu Soorempwa Seekristu sa Ekriki anniiwanana ni mwaha woothene. Ntoko yootakiherya, mu 2Ped 3:4, masu awi “wopatxeryani” anataphulela omapacereryo wa opatuxiwa wa ichu. Nyenya masu yaala, ananwerya olociwa eromoliwaka elukuluku yooluluwanya. Ntoko yootakiherya, Petro aaloca wi munepa waweela waahaamorela Amalapo “ntoko wanerenlaya hiyo wopatxeryani.” (Saw 11:15) Petro haaloca sa elukuluku ya oyariwa wawe naari elukuluku iichaniweiye wi akhale murummwa. Moohiyana, owo aaloca sa nihiku na Pentekoste a 33 E.K., ela tiwi, “wopatxeryani” wa oyeehiwa munepa waweela ni yoolakelela yooluluwanya. (Saw 2:1-4) Sootakiherya ikina sinooniherya mukhalelo mwaha woothene onaweryaaya ovaha yootaphulela ya masu awi “wopatxeryani” sinnaphwanyeya mu Luka 1:2; Yoh 15:27; ni 1Yoh 2:7.
24-30 A SETEMPURU
MUHAKHU WA MASU A MULUKU | YOHANI 7-8
“Yesu Aahaacicimiha Atiithi Awe”
cf ipaax. 100-101 ipara. 5-6
“Yòrempwa”
Yesu aachuna wi achu esuwele ti woowi yaarweelaayawo masu awe. Owo aaloca: “Mahusiho aka tahi aka, nto ti a yole okirumme.” (Yohani 7:16) Elukuluku ekina owo aaloca: “nkinera etxhu mekhaka, nto kinnalotxa ntoko Atithi akihusin’haya.” (Yohani 8:28) Ohoolo waya tho, owo aaloca: “Masu kinolèlakani, nkinalotxa mekhaka, nto t’Atithi ari mwa miyo anera miteko saya.” (Yohani 14:10) Mukhalelo mmoha Yesu oonihenryeiye wi masu ala yaari eeparipari waari moorweela wa oromola wiiliwiili Masu oorempwa a Muluku.
Ohuseriwa wawiiseela wa masu a Yesu, wohooniherya wi owo aaromola masu ntoko arepiwaaya naari oloca yootaphulela aya, ophiyerya emeya ya aliivuru anapaka makupa a Soorempwa sa Ehepiri. Woopaceryani, enakhala ntoko wi tahi yootikhiniha. Akhweya munanwerya wiikoha, ntakhara heeni, mmuteko awe woolaleerya wa iyaakha raru ni emeya, haaromonle masu a soorepa soothene sa aliivuru ooveereliwa yaakhanle elukuluku yeele. Mweeparipari, akhweya aahiromola. Muupuwele wi Mpiipiliyani irempwemo pahi ichu sa vakhaani sa seiho Yesu aalonceiye ni aapankeiye. (Yohani 21:25) Chiryene, masu awe oothene arempwe Mpiipiliyani ananwerya waalakhanyiwa pahi mu ewora emoha. Vano nkuupuwelani mulocaka sa Muluku ni Omwene awe mu iwora vakhaani nave muweryaka oromola makupa a soorepa ophiyerya emeya ya aliivuru a Soorepa sa Ehepiri! Ohiya yeeyoru, ilukuluku sincipale Yesu haarino iroolo mmatani. Mmwaha awe woovuwa wa vamwaakoni, owo aaromola ikwaha sincipale Soorepa sa Ehepiri, alocaka masu ntoko arepeliwaaya naari yootaphulela ene—soorepa soothene iri mmuruni!
w11 15/3 epaax. 11 epara. 19
Mwaakhele Munepa wa Muluku, Ohiya wa Elapo
Mmwiiwelele Yehova moomalela. Yesu elukuluku yoothene aaneera yeeyo yaamuhakalaliha Tiithi awe. Mu ekwaha emoha, mukhalelo wa ovootha makacamiho waari woohiyana ni yeeyo Atiithi awe yaachunaaya. Nyenya Yesu aaloca wa Atiithi awe ni nroromelo noothene: “Nto ohereye okhwela waka, wereye okhwela wà.” (Luka 22:42) Mwiikohe, ‘Apwanne kinnamwiiwelela Muluku naamwi ori woovila weerano yeeyo?’ Omwiiwelela Muluku ti woochuneya wi naakhele ekumi yoohimala. Murici ahu omwiiwelela Yehova, woona wi Mpatuxa ahu nave Ehime ya ekumi ahu. (Sal. 95:6, 7) Hiyaavo echu enaraceeliha wiiwelela, wakhala wi hanniiwelela hinniweya weemereryiwa ni Muluku.
Mphwanye Muhakhu Woomunepani
w07 1/2 epaax. 6 epara. 4
Ntakhara Heeni ti Yaphaama Oloca Eparipari?
Yootakiherya taani Yesu onivanheiye mmwaha yoola? Ekwaha emoha Yesu aavaanela ni achu yahaari Akristu yaawo yoonihenrye nchuno na osuwela sa mukwaha awe. Awo yaamvaha miruku eriki: “Ovinyevo vava ni oye o Yudeya” Yesu aakhunle hai? “Haweni nyuwo efesta, miyo nkinayawo, ntakhara elukuluku aka nivano hiyakhwanne.” Elukuluku vakhaani ohoolo waya, Yesu chiryene aaheeca ayaaka o Yerusalemu ntakhara efesta. Ntakhara heeni aakhunleiye mmukhalelo yoole? Awo hiyaarino ophwanelela wa osuwela ichu soothene vooloca sa nipuro Yesu aahaaleiye oyawo. Mwawiihiiha, owo hoonthe, nyenya aavanhe naakhulo noohaakhwanela wi asepe sawoopiha seiho akhweya saahaala okhumelela wa yoowo vamoha ni oohuserya awe. Iwo tahi waari wootha, murummwa Petro aarepa sa Kristu: “Owo ahitxhenkeru nari wotha omoharu hophwanyiwe mwano mwawe.”—Yohani 7:1-13; 1 Pedro 2:22.
(Yohani 8:58, Tradução do Novo Mundo) Yesu aawaakhula: “Eparipari chiryene kinnooleelaani: Aparahamu ahaakumve oyariwa, miyo kaakhala.”
nwtsty masu oohuserya va Yoh 8:58
miyo kaakhala: Ayuta yaawo yaari amwiicani yaanachuna omvonya maluku Yesu elocaka wi masu ala: “Wòmona Abrahamu?” woona wi awo yaaloca wi, Yesu ‘harino nivano miyakha makhumi mathanu.” (Yohani 8:57) Yesu achuna waaleela wi akhala ahaakumve orwa veelaponi yavathi aakhala wirimu ntoko yoopatuxiwa yoomunepani Aparahamu ahaakumve oyariwa. Akina analoca wi eciciri yeela enamuthariha Yesu ntoko Muluku. Awo annaloca wi masu Ekiriki aphariheliwe va, e·goʹ ei·miʹ (ataphuleliwe “miyo ka” mu Apiipiliya akina), ataphuleliwe aphariheliwaka Septuagint yoowo onapharihela masu mamohamoha mu Mukwaha 3:14 nave iciciri seihe soopiili inapharihela masu mamohamoha. (Moone masu oohuserya va Yoh 4:26.) Mwawiihiiha, mmwaha yoola, masu a Ehepiri ei·miʹ aphariheliwe woopaceryani wa masu awi “Aparahamu ahaakumve okhala” annooniherya wi Yesu aakhala nave onnatitelela okhala. Mwawiihiiha, akhweya masu aapharihenleiye yahaala otaphulela “miyo kaakhala” ohiya “miyo kookhala,” nave ancipale mmahiku ahu yaala anataphulela masu epharihelaka masu mamohamoha awi “miyo kaakhala.” Nyenya, va Yoh 14:9, masu mamohamoha a Ehepiri ei·miʹ aaphariheliwa wi yiiwananihe masu a Yesu awi: “Filipe, kipatxenrye khalai okhala vamoha ni nyuwo, nivano hokisuwenle?” Apiipiliya ancipale annapharihela masu oolikana, yooniheryaka wi, mu mmwaha ikina hiwaavo ohiyana wa yootaphulela ya masu ei·miʹ ntoko “miyo kaakhala.” (Sootakiherya ikina sa wiiwananiha masu a Ekiriki sinnaphwanyeya mu Luka 2:48; 13:7; 15:29; Yoh 1:9; 5:6; 15:27; Saw 15:21; 2Kor 12:19; 1Yoh 3:8.) Ohiya yeeyo, muupuwelo wa Yesu orempwe mu Yoh 8:54, 55 onnooniherya wi owo haachuna wiisooneiha wi owo ni Atiithi awe muchu mmohamoha.