TLEN TIKEJYEUJTIUEJ
“¿Kemanon tikpiyaskej okse ueyi tlanechikojli?”
TINEMIJ itlamiyan noviembre itech xiuitl 1932 ipan kalpan México. Kemach kipiya se semana ika okintlalijkej semáforos tlen tekitij ika electricidad ipan yejuin kalpan kampa nochiuiyan nauatilo niman chantij ipantsin se millón tlaltikpakchanejkej. San ika, aman semáforos xok yakaj kinteneua. Reporteros itech yejuin kalpan tlamachixtokej itech tlen panos yejuin semana. Ika incámaras, nemij kampa noteltia tren, kichiatokej akin teuajtlapalos: Joseph F. Rutherford, akin tlayekana ipan Sociedad Watch Tower. Iteixpantijkauan Jehová itech yejon kalpan noijki ompa nemij niman ijkon kuajli kiseliskej tokniuj Rutherford, akin yejkos niman yas ipan se ueyi tlanechikojli itech yejon país tlen uejkauis yeyi tonajli.
Revista tlen itoka The Golden Age (aman ipan español ¡Despertad!) okijto: “Melauak ika yejuin ueyi tlanechikojli noilnamikis ken itlaj tlen melak ueyi kijtosneki itech kenon ueyiya tlaneltokijli tlen melauak ipan México”. San ika ¿tleka melak otemojkatlachialti yejuin ueyi tlanechikojli kampa san onosentlalijkej 150 tlaltikpakchanejkej?
Ijkuak xinochiuaya yejon ueyi tlanechikojli, san achijtsitsintin yokiselijkaj iTlajtol toTajtsin itech Tekiuajyotl ipan yejuin país. Maski itech xiuitl 1919 yonochiujkaj seki uejueyimej tlanechikoltin kampa xmiyekej yayaj, ipan xiujtin tlen opanokej, seki tlanechikoltin opopoliujkej. Ipan 1929, onotlapoj se sucursal ipan kalpan México. Nesiya ika yejuin kipaleuiskia totenojnotsalis, san ika, opeujkej seki tlaueltin. Se neskayotl, ijkuak onoijto maka manonelo tenojnotsalistli iuan tomin, se colportor melak okualan, okitlalkaui ikalpan toTajtsin niman iselti opeuj kinmachtia oksekimej itech Biblia. Noijki, ononek kipatlaskej akin tlayekanaya ipan sucursal pampa okichiuj tlen xkinamiki kichiuas se akin kichiua ken Cristo. Iteixpantijkauan Jehová akin yolmelaujkej kinpolouaya itlaj tlen makinchikauili intlaneltokil.
Ijkuak otetlajpaloko, tokniuj Rutherford melak okinyolchikauj tokniuan. Okintemakak tlamachtiltin tlen melak oteyolchikaujkej, ome ipan ueyi tlanechikojli niman makuijli ipan radio. Kemach sejpa ipan México ika radio tekakistiliaya iTlajtol toTajtsin ipan nochi país. Ijkuak otlan ueyi tlanechikojli, akin yenkuik tlayekanaya ipan sucursal opeuj kiyekana tenojnotsalistli. Kuakon tokniuan okimachilijkej itlateochiualis Jehová niman ok okitekichiuilijkej ika pakilistli niman chikaualistli.
Ueyi tlanechikojli itech xiuitl 1941 ipan kalpan México
Uajsextli, onochiuj ome uejueyimej tlanechikoltin ipan yejuin país, se ipan Veracruz, tlen onka itenko mar, niman okse ipan kalpan México. Pampa tokniuan nokojtiliayaj tenojnotsaskej, opeuj nesi kenon yejon melak otepaleui. Ipan 1931, nemiyaj 82 tenojnotskej, san ika, majtlaktli xiuitl sakin majtlaktlitipa onomiyekilijkej. Ipan 1941, kanaj mil tlaltikpakchanejkej onosentlalijkej ipan Asamblea Teocrática ipan kalpan México.
“KITEMILTIAJ TOOJUIUAN”
Ipan 1943, iteixpantijkauan Jehová okiskej ipan ojtli ika uejueyimej amamej, ijkon kitemachiltiliskej itech Asamblea Teocrática tlen itoka katka “Nación Libre”, tlen nochiuaskia ipan 12 kalpamej ipan yejuin país.a Kinnopilouiliayaj ome uejueyimej amamej, se imixpan niman se inkuitlapan. Iteixpantijkauan Jehová ijkin opeuj kichiuaj ipan xiuitl 1936.
Onokixti itech se revista ipan xiuitl 1944 kampa nesij sekimej tokniuan nejnentiuej ika inamauan uejueyimej ipan kalpan México.
Revista La nación tlen nochijchiua México, otlajto itech kenon melak kuajli okisato ika tokniuan onejnentinenkej ika uejueyimej amamej ipan kalpan México. Okijto: “Ipan kachtopa tonajli, okimijlikej makinuikakan oksekimej. Niman uajmostla, xok onakiyaj kampa onosentlalijkej”. Teopan católico melak okualan pampa kuajli okisato tlen okichiujkej tokniuan, niman opeujkej kimixnamikij. Maski ijkon, tokniuan yolchikaujkej xokikajkaujkej ika kisayaj ipan ojtli. Revista La Nación noijki okijto ika “nochi kalpan okimitak [...] tlakamej niman siuamej yokinopilouilijkej uejueyimej amamej inkuitlapan niman imixpan”. Noijki okitlali se tlaixkopinajli kampa nesiyaj sekimej tokniuan ipan ojtli ipan kalpan México. Tlatsintlan ipan yejon tlaixkopinajli kijtouaya: “kitemiltiaj toojuiuan”.
“TOTONKEJ NIMAN KUAJLI INPAN TIKOCHIS XIJKON KEN PISO IKA CEMENTO”
Ipan yejon xiujtin, miyekej tokniuan nonekiya melak nokojtiliskej niman ijkon ueliskej yaskej ipan uejueyimej tlanechikoltin tlen xmiyek nochiuayaj México. Miyekej chantiyaj melak uejka, kampa xajsiyaj trenes nion xonkatka ojtli kampa nojuitiayaj carros. Tokniuan itech se tlanechikojli okijkuilojkej: “Nikan nisiuj san nojuitia cable itech telégrafo”. Iteixpantijkauan Jehová nonekiya yaskej ipan mula noso nejnemiskej miyek tonaltin niman ijkon ajsiskej kampa panoua tren tlen kinuikaskia kampa nochiuaskia ueyi tlanechikojli.
Miyekej tokniuan kinmaxiliaya intomin san ika yaskej. Miyekej nokauayaj inuan tokniuan akin ompa chantiyaj, akin melak pakiyaj kinseliskej inchan. Oksekimej kochiyaj ipan Kajli kampa Tosentlaliaj. Sejpa, kanaj noventa tokniuan onokaujkej ipan sucursal niman tejpantokej okochkej “ipan tlapechtin tlachijchiujtin ika 20 cartones”. Anuario kijtoua ika melak okitlasojkamatkej niman okijtokej ika yejon tlapechtin melak “totonkej niman kuajli inpan tikochis xijkon ken piso ika cemento”.
Tokniuan melak kitlasojkamatiyaj niman kinyolpaktiaya yejuin ueyitlanechikoltin, niman xokpa kinemiliayaj kichiuaskej tlen nonekis niman ijkon ueliskej yaskej. Ok ijkon nomachiliaj tenojnotskej ipan México, kampa akin tenojnotsaj iajsitokej se millón.b Ipan 1949, sucursal itech México okijto yejuin: “Tonaltin tlen melak ouijtika, xokichiuj ika tokniuan makikajkauakan kitlasojtlakaskej tlen melauak. Sakin ijkuak panoua se ueyi tlanechikojli, uejkauij tlajtouaj itech niman tetlajtoltiaj: ‘¿Kemanon tikpiyaskej okse ueyi tlanechikojli?’”. Yejuin tlen onoijto yeuejkaui, ok ijkon panoua amanin. (Tlen tikejyeujtiuej ipan sucursal itech Centroamérica).
a Anuario itech 1944, kijtoua ika yejuin ueyi tlanechikojli “okichiuj ika ipan México makimixmatikan iteixpantijkauan Jehová”.
b Ipan México, 2,262,646 tlaltikpakchanejkej onosentlalijkej ijkuak noilnamiki imikilis Cristo ipan xiuitl 2016.