¿Kijtouaya tlen ok xnoixmatiya?
CIENCIA
BIBLIA XSE AMOXTLI TLEN TLAJTOUA ITECH CIENCIA, SAN IKA, TLAJTOUA ITECH TLEN YEUEJKAUI NION XNOIXMATIYA. MATIKITAKAN SEKI NESKAYOMEJ.
¿Okipix kenon opeuj universo?
Itech seki xiujtin, ixtlamatkej akin melak kimixmatstoyaj kijtouayaj ika ka. Aman, miyekej kijtouaj ika universo kema kipiya kenon opeuj. Biblia nochipa ijkon yokijtoka (Génesis 1:1).
¿Kenon tlachia tlaltikpaktli?
Yeuejkaui, miyekej tlaltikpakchanejkej kinemiliayaj ika tlaltikpaktli mantik katka. Ipan siglo 5 ijkuak xpeuaya xiuitl 1, ixtlamatkej griegos okiteneujkej ika tepayoltik katka. San ika, ijkuak xikijtouayaj yejon, ipan siglo 8 ijkuak xpeuaya xiuitl 1, se akin okijkuilo Biblia itoka Isaías otlajto itech “yeualtik tlaltikpaktli”, okiteneuj se tlajtojli tlen noijki kijtosneki “tepayoltik” (Isaías 40:22).
¿Ijtlakaujtiuj tlen onka ipan universo?
Aristóteles, se ixtlamatki akin onen ipan siglo 4 ijkuak xpeuaya xiuitl 1, otemachti ika san tlaltikpaktli ijtlakaujtiuj, niman ika tlen onka ipan universo xnopatla nion xijtlakaui. Ijkon ononemili miyek xiujtin. San ika, ipan siglo 19 ixtlamatkej opeujkej temachtiaj itech entropía, tlen kijtoua ika nochi ijtlakaui, maski tla onka ipan tlaltikpaktli noso ipan iluikak. Se ixtlamatki akin otlapaleui kuajli manomati yejuin, Lord Kelvin, okitak tlen Biblia kijtoua itech iluikak niman tlaltikpaktli: “Ijkon ken se tlakentli yejuamej ijtlakauiskej” (Salmo 102:25, 26). Kelvin kinemiliaya ika ijkon ken kijtoua Biblia, maski ijtlakaujtiuej, toTajtsin uelis kichiuas ika maka mapopoliui nochi tlen yokichijchiuj (Eclesiastés 1:4).
¿Tlenon ipan najsitokej planetas?
Aristóteles otemachti ika nochi tlen onka ipan iluikak kalaktokej ipan tepayolmej tlen nesij tlen kipiyaj, niman se onka ijtik okse tlen kitlani ika ueyi, niman tlaltikpaktli onkatka tlatlajko. Ipan siglo 18, ixtlamatkej opeuj kiseliaj ika planetas kanaj xtlaj ipan najsitoyaj. San ika, ipan amoxtli Job, tlen onoijkuilo ipan siglo 15 ijkuak xpeuaya xiuitl 1, tikpouaj ika “tlaltikpaktli xtlaj ipan pilkatika” (Job 26:7).
MEDICINA
MASKI BIBLIA XSE AMOXTLI TLEN TLAJTOUA ITECH KENON TIMOPAJTIS, KEMA KIPIYA TLAMACHTILTIN ITECH KENON XTIKUALOS TLEN SAKIN NOIXMATISKIA.
Tikinxelos akin kualoj
Tlanauatijli tlen okimakakej Moisés kijtouaya ika makinxelokan akin kualouayaj ika lepra intech tlaltikpakchanejkej akin xkualouayaj. Yejuin tlanauatijli, tlen aman ok melak tepaleuiya, opeuj nochiua hasta ijkuak opeujkej kokolistin tlen nosemoyauaj, ikipiya kanaj 700 xiuitl (tlaxeloltin uejueyimej 13 niman 14 itech Levítico).
Timopajpakas sakin tla yotikajsik se mijkatsintli
Ikipiya kanaj 150 xiuitl, tlapajtikej kinmajsiyaj mijkatsitsintin niman sakin kominitayaj inkokoxkauan, niman nion xnomajtekiayaj, yejuin okichiuj ika miyekej mamikikan. San ika, tlanauatijli tlen okimakakej Moisés kijtouaya ika akin kajsiya se mijkatsintli notsokuilouaya niman xok ueliskia kiueyichiuas toTajtsin. Niman hasta kijtouaya ika, ijkuak ijkon panoskia, nonekiya nochipauas ika atl ijkon ken notlajtlaniya manochiua. Kuajli tikitaj, ika yejuin tlen kichiuayaj ijkuak kiueyichiuaya toTajtsin, melak okinpaleui maka makualokan (Números 19:11, 19).
Ijkuak timoxixas noneki tiktlalpachos
Nochi xiujtin, ipantsin tlajko millón kokonej mikij pampa tlanokiyaj, miyekpa pampa nemij kampa xkuajli kitlalpachouaj kampa noxixaj. Tlanauatijli tlen okimakakej Moisés kijtouaya ika ijkuak yakaj noxixaskia nonekiya kichiuas uejka itech kampa chantilo niman makitlalpacho (Deuteronomio 23:13).
Kemanon noneki nochiuas circuncisión
ITlanauatil toTajtsin kijtouaya ika se okichkonetl nonekiya kichiuiliskej circuncisión ijkuak kipiyaskia chikueyi tonajli ika otlakat (Levítico 12:3). Se konetsintli tlen kipiya se semana ika onemiko, iyesyo iueli noteltlalia tla kanaj yeskisa. Ipan tonaltin tlen Biblia kiteneua, miyek xiuitl achto ika oniaskiaj tlen ika timopajtis, titlamachias mapano se semana niman ijkon tikchiuilis circuncisión konetsintli melak kuajli katka pampa ijkon tiktlajpiaya.
Kenon kuajli timomachilis kichiua maka xkualo
Akin nomachtiaj kenon timopajtis niman akin ixtlamatkej kijtouaj ika tla tipaki, titlamachia, titetlasojkamachilia niman tiknektika titetlapopoluis melak mitspaleuis maka xkualo. Biblia kijtoua: “Akin iyojlo paki kuajli tepajtia, san ika, akin iyojlo melak najmana tekuilia kojtilistli” (Proverbios 17:22).