Kolo Toko he FATATOHI INITANETE
Kolo Toko
FATATOHI INITANETE
Faka-Niue
ā
  • ā ē ī ō ū
  • TOHI TAPU
  • TAU TOHI
  • TAU FELEVEIAAGA
  • wp17 Nu. 6 lau 12-14
  • Tohi Tapu—Ko e Ha ne Loga Ai?

Nakai fai vitiō ma e fifiliaga nei.

Fakamolemole, fai lekua ke moua e vitiō.

  • Tohi Tapu—Ko e Ha ne Loga Ai?
  • Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova (Fonua)—2017
  • Tau Vala Mataulu
  • Tau Tohi Pihia Foki
  • KO E TOHI TAPU FAKAMUA
  • KO E GREEK SEPTUAGINT
  • KO E LATIN VULGATE
  • LOGA LAHI E TAU FAKALILIUAGA FOOU
  • “Ko e Kupu he Atua ha Tautolu, kua Tumau Ia Tukulagi Ni”
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova (Fakaako)—2017
  • Iehova ko e Atua he Matutakiaga
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2015
Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova (Fonua)—2017
wp17 Nu. 6 lau 12-14
Kehekehe e tau Tohi Tapu ne kua tohi lima, lolomi, mo e ke he tau matini hila

Tohi Tapu​—Ko e Ha ne Loga Ai?

Ko e ha ne loga lahi e tau vahega po ke tau liliuaga he Tohi Tapu he vahā nei? Onoono nakai a koe ke he tau liliuaga foou kua lagomatai po ke fakatauhele e maamaaga he Tohi Tapu? He fakaako ke he kamataaga he tau Tohi Tapu ka lagomatai a koe ke kumikumi fakailoilo ki ai.

Ka e fakamua, ko hai ne tohia e Tohi Tapu he kamataaga, mo e he magaaho fe?

KO E TOHI TAPU FAKAMUA

Fa mahani e Tohi Tapu ke vevehe ke he ua e vala. Ko e vala fakamua kua 39 e tohi he “tau kupu he Atua.” (Roma 3:2) Ne omoomoi he agaaga he Atua e tau tagata taane tua fakamooli ke tohi hifo e tau tohi nei he magaaho loa​—kavi ke he 1,100 tau mai he 1513 F.V.N. ke hoko ke he kavi 443 F.V.N. Laulahi ne tohi ke he vagahau Heperu, ti fakahigoa e vala nei ko e Tau Tohiaga Tapu Heperu, ne iloa foki ko e Maveheaga Tuai.

Ko e vala ke uaaki kua 27 e tohi “ko e kupu he Atua” foki. (1 Tesalonia 2:13) Ne omoomoi he agaaga he Atua e tau tutaki tua fakamooli ha Iesu Keriso ke tohi hifo e tau tohi nei he magaaho kū lahi​—kavi ke he 60 e tau mai he 41 V.N. ke he 98 V.N. Laulahi kua tohia ke he vagahau Heleni, ati fakahigoa e vala nei ko e Tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano, ne iloa foki ko e Maveheaga Fou.

He lafi oti ai ko e 66 e tohi ne omoomoi he agaaga ke moua e Tohi Tapu katoa​—ko e fekau he Atua ma e tau tagata. Ka ko e ha ne fai fakaliliuaga foki e Tohi Tapu? Hanei tolu e kakano uho.

  • Ke maeke e tau tagata ke totou e Tohi Tapu ke he vagahau ni ha lautolu.

  • Ke utakehe e tau tohiaga hepe he tau tagata ne lagaki mo e liuaki ke he tohiaga fakamua he Tohi Tapu.

  • Ke hiki mai he vagahau ne tuai lahi.

Manamanatu ke he tau mena nei ne putoia ke he ua e fakaliliuaga fakamua atu.

KO E GREEK SEPTUAGINT

Kavi ke he 300 tau ato hoko ke he vahā ha Iesu, ne kamata e tau pulotu Iutaia ke fakaliliu e Tau Tohiaga Tapu Heperu ke he vagahau Heleni foki. Ko e fakaliliuaga nei ne iloa ko e Greek Septuagint. Ko e ha ne taute ai? Ke lagomatai e tau Iutaia tokologa he magahala ia ne vagahau Heleni ka e nakai vagahau Heperu ke maeke a lautolu ke maama ha lautolu a “tau Tohi Tapu.”​—2 Timoteo 3:15.

Ko e Septuagint ne lagomatai foki e tau miliona tagata ne nakai ko e tau Iutaia ka e vagahau Heleni ke iloa e tau fakaakoaga he Tohi Tapu. Fēfē? “Mai he lotoga he senetenari fakamua,” he talahau he Porofesa ko W. F. Howard, “ne eke ai mo Tohi Tapu he Christian Church, ne ō e tau misionare ke he tau sunako takitaha ‘ke fakamaama e tau kupu tohi ko e Mesia a Iesu.’” (Gahua 17:3, 4; 20:20) Ko e taha kakano a ia ati tokologa e tau Iutaia ne nakai leva ti “galo e fiafia ke he Septuagint,” he talahau he pulotu ke he Tohi Tapu ko F. F. Bruce.

He moua fakahaga he tau tutaki ha Iesu e tau tohi he Tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano, ne tuku fakalataha ai e lautolu mo e fakaliliuaga he Septuagint he Tau Tohiaga Heperu, ti ko e Tohi Tapu katoa a ia ne moua e tautolu he vahā nei.

KO E LATIN VULGATE

He kavi ke he 300 tau he mole e mau e Tohi Tapu, ko e pulotu ke he lotu ko Jerome ne taute e fakaliliuaga Latini he Tohi Tapu, ne iloa ai he mogo fakamui ko e Latin Vulgate. Ne fitā e fai fakaliliuaga Latini, ti ko e ha ne lata ke fai fakaliliuaga foou foki? Manako a Jerome ke fakahako e “tau fakaliliuaga ne hepe, tau kupu ne hepe, mo e tau talahauaga ne lafi mo e utakehe ka e nakai lata,” ne talahau he The International Standard Bible Encyclopedia.

Loga e tau mena hepe ia ne fakahako e Jerome. Ka e fai magaaho he mole, ne taute he tau takitaki lotu e lekua lahi mahaki! Ne fakailoa e lautolu ko e Latin Vulgate hokoia ni e fakaliliuaga he Tohi Tapu ne fakaatā mo e matutaki pihia ke he tau senetenari! He lata ke lagomatai e tau tagata tokologa ke maama e Tohi Tapu, ne nakai fakaaoga e Vulgate ti nakai maama he laulahi he tau tagata he magaaho fakamui ne nakai iloa e vagahau Latini.

LOGA LAHI E TAU FAKALILIUAGA FOOU

He magahala ia, ne matutaki e tau tagata ke taute e falu fakaliliuaga he Tohi Tapu​—tuga e Syriac Peshitta ne mahuiga he senetenari ke limaaki V.N. Ko e hoko laia ke he senetenari ke 14 aki ti liu lali foki ke fai Tohi Tapu ma e tau tagata tokologa he vagahau ni ha lautolu.

I England he matahiku he senetenari ke 14 aki, ne kamata a John Wycliffe ke vevete kehe mai he vagahau kua galo he taute e Tohi Tapu ke he vagahau Peritania, ko e vagahau ne maeke e tau tagata he motu haana ke maama. Nakai leva, ko e tau lolomiaga tohi ha Johannes Gutenberg ne hafagi e puhala ma e tau pulotu ke he Tohi Tapu ke taute mo e tufatufa e tau liliuaga foou he Tohi Tapu ke he tau vagahau kehekehe ne fakaaoga i Europa katoa.

He loga fakahaga e tau fakaliliuaga faka-Peritania, ne hūhū toko he tau tagata kitekite kua lata mooli nakai ke kehekehe e tau liliuaga he taha e vagahau. He senetenari 18 aki ko e akoako Peritania ko John Lewis ne tohi: “Na tuai fakahaga e vagahau ti nakai maama mitaki, ko e mena ia ati lata ai ke liu kitekite ke he tau Fakaliliuaga tuai ti tuku ke he Vagahau ne fakaaoga mogoia ke maama he tau atuhau he magahala ia.”

He vahā nei, ko e tau pulotu ke he Tohi Tapu kua ha ha he tuaga mitaki ke liu hakahaka e tau fakaliliuaga tuai. Kua maama mitaki e lautolu e tau vagahau he Tohi Tapu i tuai, mo e ha ha ia lautolu e tau fakamauaga aoga lahi ke he tau Tohi Tapu i tuai ne nakaila leva ia e moua. Lagomatai he tau mena nei a lautolu ke hakotika e maamaaga ke he tau tohiaga fakamua he Tohi Tapu.

Ti kua uho mooli e tau liliuaga foou he Tohi Tapu. Ka e lata ke fakaeneene hagaao ke he falu liliuaga. Kaeke kua omoomoi a lautolu ne hakahaka e tau fakaliliuaga ha ko e fakaalofa mooli ke he Atua ke taute e liliuaga foou he Tohi Tapu, kua maeke e gahua ha lautolu ke aoga lahi ki a tautolu.

Ke totou e Tohi Tapu ke he falu vagahau he initanete po ke matini utafano haau, fano ke he www.pr418.com. Onoono ki lalo he TAU TOHI > TOHI TAPU, po ke fakaaoga e code

HIGOA TAPU HE ATUA HE TOHI TAPU

Ko e higoa he Atua he fakamauaga he vala Septuagint mai he vahā ha Iesu

Ko e higoa he Atua he fakamauaga he Septuagint mai he vahā ha Iesu

Ko e New World Translation of the Holy Scriptures ne fakaaoga e higoa tapu he Atua ko Iehova he Tau Tohiaga Tapu Heperu mo e he Tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano. Laulahi he tau Tohi Tapu Peritania he foou nei ne nakai taute pihia. Ka e fakaaoga he tau Tohi Tapu ia e “Lord.” Taha kakano ma e mena nei he talahau he falu tagata fakaliliu, ko e higoa he Atua ne hukui he Tetragrammaton (YHWH) ne nakai tū he fakaliliuaga Greek Septuagint he Tau Tohiaga Tapu Heperu. Ka e mooli nakai e mena ia?

He lotoga he senetenari ke 20 aki, ne moua ai e falu vala tuai lahi he Septuagint he vahā ha Iesu. Ne tū ai e higoa tapu he Atua ke he tau matatohi Heperu. Ti tuga ko e magaaho fakamui laia ne utakehe he tau tagata lagaki e higoa he Atua mo e hukui aki e Kyʹri·os​—ko e kupu Heleni ma e “Lord.” Kua liuaki he New World Translation e higoa he Atua ke he tau tokaaga ne tonuhia ki ai i loto he tau Tohiaga Tapu.

KUA FIOFIO KIA E TOHI TAPU?

Ko e Tohi Vakai ha Isaia he Tahi Mate

Ko e Tohi Vakai ha Isaia he Tahi Mate, ne 2,000 e tau. Teitei tatai mo e tohiaga he Tohi Tapu mogonei

Ko e tau tagata lagaki he Tohi Tapu ne fa hepe e tau lagakiaga. Ka e nakai fiofio e Tohi Tapu ha ko e tau lagakiaga hepe ia. “Nakai fai taofiaga uho lahi he tua faka-Kerisiano ne fakavē ke he totouaga nakai hako.”​—Our Bible and the Ancient Manuscripts.

Ko e tau tagata lagaki Iutaia ne gahoa e tau matatohi ne hepe. “Ko e tau tohikupu Iutaia faka-Kerisiano he tau senetenari fakamua atu ne lagaki mo e liu lagaki fakahakotika e tau kupu he Tohi Tapu Heperu.”​—Second Thoughts on the Dead Sea Scrolls.

Ma e fakatai, ko e tohi vakai ha Isaia ne moua fakalataha mo e Tau Tohi Vakai he Tahi Mate ne kua 1,000 tau ne tuai atu ke he tau tohi ne fitā e moua. Fēfē ka fakatatai ai mo e tau tohiaga ha tautolu he vahā nei? “Ne lavea lahi ke fai kupu kehe ne lafi po ke utakehe.”​—The Book. A History of the Bible.

Tau mena ne hepe​—tuga e hikihiki he tau matatohi, tau kupu, po ke tau vala kupu​—ne taute he tau tagata lagaki ne fakahanoa kua mukamuka mogonei ke kitia mo e fakahako ai. “Nakai fai fakaputuaga tohi tuai he lalolagi ne moua e fakamooliaga kua mua atu e mitaki he tau kupu ke tuga he Maveheaga Fou.”​—The Books and the Parchments.

“Ko e tau tagata talitonu ne tupetupe kua maeke ke mafanatia lahi mahaki ha kua teitei tatai e tau fakamauaga he Tohi Tapu ne taute ke he tau kili akau mai i Aikupito mo e tau tohiaga ne moua pete kua lagaloga e lagaki lima mo e lolomi he tau matini i Europa.”​—The Book. A History of the Bible.

Ti kua fiofio kia e Tohi Tapu? Ko e tali mauokafua, nakai!

    Tau Tohi Faka-Niue (1982-2025)
    Saini ki Fafo
    Saini ki Loto
    • Faka-Niue
    • Tufa
    • Tau Manako
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tau Kupu Fakaaoga
    • Fakavēaga Fakatagata
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Saini ki Loto
    Tufa