Veveheaga 4
Ko e Ha kua Fuakau ai a Tautolu mo e Mamate
1. (a) Ko e heigoa e amaamanakiaga he tau tagata momoui mitaki ke he malōlo mo e moui? (e) Ha ko e gagao mo e mate ha he tau mena oti, ko e heigoa e tau hūhū kua laga ha ko e finagalo he Atua ma e tagata?
KO E tau tagata momoui mitaki oti kua manako ke moui mo e malōlo mitaki. Kua kumi e tautolu e lagomataiaga mai he tau mamahi mo e matematekelea ha ko e tau gagao ti kua manako a tautolu ke moua taha puhala ke hao mai ai he lolelole he tau tino kua momotua. Kua mamahi ai foki, a tautolu, ke kitia ha tautolu a tau fakahelehele kua moua he tau matematekelea nai. Ha ko e tau mena nai, tokologa a lautolu kua hūhū, “Kua pihia kia e taha maaga he fakatokaaga ia ha ko e finagalo he Atua ke he kamataaga? Ko e magaaho ne taute he Atua e tagata, ko e haana finagalo kia ke moui e tagata, motua ti tuli haana tau teliga mo e matapouli? Kua pihia kia he taute e ia ke mafigofigo e tino he tagata he vaha motua, ko e haana a atefua to gagao ai ti pihia foki mo e haana tau hokohoko ke malolo hifo ai? Ko e mooli kia, ne taute he Atua e tagata ke mate?”
2. (a) Ne eke kia he Atua e tagata mo e nakai katoatoa? (e) Ko e heigoa e hagaaoaga, ha i ai, ne tuku age he Atua ki a Atamu mo Eva?
2 Nakai, ko Iehova ko e Atua ne nakai tufugatia e ia e tagata ke matematekelea pihia. Kua fakakite mai pehe e Tohi Tapu ne foaki age e Iehova e kaina fulufuluola ma e faoa uluaki, ti fakamonuina ai e ia a laua. Ti kitekite ke he tau mena oti ne taute e ia, kua fakailoa tonu he Atua, “kua mitaki lahi ni.” (Kenese 1:28, 31) Ko e kakano hanai ko Atamu mo Eva ne taute a laua mo e mitaki katoatoa, ne nakai fai mena ne lekua ai ha laua a tau loto mo e tau tino. (Teutaronome 32:4; Fakatai 10:22) Ne hā hā ia laua e puhala ke he moui tukulagi.
3. Fefe e talahauaga he tau saienitisi ke he fakatokaaga he tau momoui he tau tagata?
3 Ko e mena ke ofo ai, ha ko e tau saienetisi he vaha nai, kua iloa ai e lautolu ko e mena maeke he tino ke fakafoou ni e ia a ia. Ti pehe foki a lautolu, ka ne mai ke tonu e fakatokaaga, a po kua maeke ai ke moui tukulagi. Ko e taha tagata ne moua e totogi Nobel Prize, Dr. Linus Pauling, ne fakamaama mai e ia pehe ko e tagata mo e haana a tau pokopoko he tino kua maeke ke fakafoou ni e lautolu a lautolu, mo e tonuhia to tumau pihia tukulagi. Ko e tagata taute vailakau ko William Beck ne pehe foki haana a kitekiteaga: “Kua nakai kitia e au e kakano ko e ha e mate, kua nakai maeke ai ke taofi.” Pete ni ha kua taute pihia e tagata, ka e tumau agaia ni ke fuakau mo e mate. Ko e ha? Ko e Kupu he Atua mai he Tohi Tapu kua moua ai e tali kua tonu.
KO E TAU PALEPALE HA KO E NAKAI OMAOMA
4. Ko e heigoa e kamatamata ne tuku he Atua ki luga ia Atamu mo Eva, fatiaki atu tumau e aoga he omaoma?
4 Ko e magaaho ne taute ai e Iehova a Atamu mo Eva, ti eke ai a laua mo maaga fakalalolagi he magafaoa lahi he Atua, ne kua lafi atu ki a lautolu e fanau fakaagaga tokologa hā hā he lagi. Ko e Atua ko e Matua he tau tagata tokoua, ha kua foaki atu e ia ki a laua e moui. Ko e moui ko e mena fakaalofa noa, haia, ko e mena falanaki ni; kaeke ke tumau ha laua a omaoma ke he tau fakaakoaga tonu he ha laua a Matua hā hā he lagi. Ko e omaoma ke he fakatufono ko e mena kua lata ke tumau ai e mafola mo e mitaki hololoa, ti ko e mena haia kia iloa ai e laua e Atua ko e ha laua a Pule Mua ue atu. Ne iloa nakai e laua e mena nai? E, ha kua tuku atu e Iehova ki a laua e kamatamata ke kitia maali ai e aoga he mahani omaoma. Ti pehe atu a ia ki a Atamu: “Ko e tau akau oti kana ha he kaina ke kai ai ni e koe. Ka ko e akau ke iloa ai e mitaki mo e kelea, aua neke kai ai e koe; ha ko e aho ka kai ai e koe to mate ai ni a koe.”—Kenese 2:16, 17.
5. (a) Ko e kamatamata kia ke he omaoma ha Atamu mo Eva ne uka lahi ki luga ia laua? (e) Ko e ha e ‘fua lakau fakatapu’ nakai ko e aga fakatane mo e fakahoana?
5 Ko e kamatamata nai ke he omaoma ne nakai uka ia. Ne nakai taofi foki a laua ke he mouaaga he tau mena kai, po kua kamatamata a laua ke he tau mena kua nakai fahia a laua ki ai. Ka, ko e ha laua a omaoma ke iloa ai ha laua a fakaaue ke he fakafehagaiaga mo e Atua. (1 Ioane 5:3) Ka ko e falu a tagata kua manatu pehe a lautolu ko e ‘fua lakau fakatapu’ ko e mahani haia he vaha loto he tane mo e fifine, ka e nakai pihia e mena ia. Ko e Atua ni ne talaage tuai e ia ki a laua, “Kia fanau a mo e fakatokologa, kia fakapuke foki e lalolagi.” (Kenese 1:28) Ne fakatonu atu he Atua ki a laua aua neke kai ai e mua e fua he akau ko e haana kakano ne fifili mo e fakakite age he Atua taha e akau mai he tau akau oti i Etena ti poaki atu ai ki a laua aua neke kai ai e fua he akau ia.
6. (a) Ko e ha ne ui ai e akau “ko e akau ke iloa ai e mitaki mo e kelea”? (e) Ko e magaaho ne kai ai e Atamu mo Eva e fua he akau, ko e heigoa e mena kelea ne taute e laua hagaao atu ke he ha laua a Matua hā hā he lagi?
6 Ko e ha ne ui ai e akau “ko e akau ke iloa ai e mitaki mo e kelea”? Ha kua pihia, e poakiaga he Atua, ko e haana a fua kua eke ia mo fakatai ke he pule tonu he Atua ma e tau tagata, ko e heigoa e mena kua “mitaki” mo e ko e heigoa e mena kua “kelea” ma laua. Ti ka eke, ke kai he tau matua uluaki e fua he akau ko e haana a kakano kua hagatua a laua ke he Matua ha he lagi ha kua totoko atu a laua ke he haana a takitakiaga tapu mo e finagalo tonu. Pete he mukamuka, ka kua lauia lahi e kamatamata. Ha ko e moui he tagata kua falanaki ni a ia ke he haana Tufuga mo e taofi tonu ke he haana a pule katoatoa. Manatu foki, ne fakaaoga e Iesu Keriso e fakatufono ia ke he tau tagata nakai mitaki katoatoa “Ko ia ne fakamoli ke he mena tote, to fakamoli foki a ia ke he tau mena loga; ka ko ia ne hepehepe ke he mena tote, to hepehepe foki a ia ke he tau mena loga.” (Luka 16:10) To fefe e lahi ue atu he fakaaoga ai ke he tau mena momoui mitaki katoatoa!
7. (a) Ko e heigoa he mena moui nakai kitia, ne vagahau mai he gata, ki a Eva hagaao ke he fua he akau? (e) Ko e heigoa ne taute e Eva, ti iloa he tane haana, ko e heigoa ne taute foki e ia?
7 Ko e ha ne holia ai e Eva e fakatufono he Atua mo e kai ai e fua he akau? Ko e manatu nai nakai tupu mai ia ia, ka ko e mena tuku age he mena moui fakaagaga, fakaaoga ai e gata tokolalo ke vagahau. Ko e mena moui fakaagaga ia, ne fakakite mai he Tohi Tapu ko Satani ko e Tiapolo, ko e mena haia kua ui ai a ia “ko e gata tuai haia.” (Fakakiteaga 12:9) Ko e mena moui fakagalogalo ia ne vagahau mai he gata mo e fakatikai ai e ia e kupu mooli he fakatufono he Atua ne vagahau mai e Eva. Ne pehe a ia na maeke he fua lakau ia ke fakafaliu a ia ke tuga e Atua, ke iloa ai e ia ma haana e mena “mitaki” mo e mena “kelea.” Ti kamata ai a Eva ke kitia e ia e fua lakau mitaki lahi mo e manako a ia ki ai ti nakai omaoma a ia ke he Atua mo e kai ai e ia. Ko Atamu, haana a tane mo e ulu, ne iloa ai e ia e mena ne taute he haana hoana, ne nakai totoko e ia e puhala hepe haana ka e mui atu ni a ia ki ai.—Kenese 3:1-6; Iakopo 1:14, 15; 1 Korinito 11:3.
8. (a) Ko e holifono ia, ko e heigoa e mena ne fakahala ai a Atamu mo Eva? (e) Ko e ha kua nakai lata ke fakafili e tautolu e kelea lahi he mena ne taute e Atamu mo Eva ke tuga mo e kitekite ki ai e tau tagata he vaha nei ke he nakai omaoma mo e mahani kaiha?
8 Ha ko e ha laua a holifono ti agahala ai a laua, ne moua ai e laua e palepale he hala. (1 Ioane 3:4) Ha ne manamanatu a tautolu ke he tututonu he Atua mo e haana fifiliaga, aua neke taute e tautolu e hepe ke fakafili e tautolu e kelea ne taute e Atamu mo Eva tuga mo e tau manatu kua aga ki ai e tau tagata he vaha nei. Ko e vaha nai ko e faliuliu ke he tau mamatua kua mahani mau ai, lagaloga kua nakai fakahala. Ko e kaiha foki kua mahani mau ai, ti pehe e manatu he falu ka tote e mena ka kaiha, to nakai fai kelea. Ko e totoko atu mo e vagahau fakahanoa ke he tau pule kua mahani mau ai foki he vaha nai. Ka e nakai maeke ke moua mai ai e tonu! Ko e loga he tau mena kelea kua fua mai ha ko e mahani matahavala he tau fanau mo e agahala ha ko e fakateaga he tau mamatua mo lautolu e tau pule ke fakahako e tau mena kelea kua tupu ai he kamataaga.—Fakatai 13:24; Fakamatalaaga 8:11.
9. (a) Manamanatu la ke he mena ne taute e Atamu mo Eva, ko e ha e Atua mo e haana magafaoa katoa kua fakaaoga tumau e fakatufono? (e) Ko e heigoa e fakahala ki a laua ne holifono ha ko e ha laua a agahala?
9 To nakai maeke ke fakaatā he Atua e tau mahani kelea kaeke ke fakateaga ke fakatumau haana fakatufono. Ha ko e nakai omaoma ha Atamu mo Eva ne kitia ai ha laua a nakai fakaalofa ki a Ia ne foaki age e tau mena loga ma laua. Ne fakahala a laua ha ko e kaiha, ha kua uta pulenoa e laua e mena nakai ko e ha laua he talahau ai he Tufuga. Ne mua atu foki e kelea, ha kua kau fakalataha, a laua mo e fi he Atua, ko e ha laua a tau mahani kua tokutoku pikopiko ai e laua e Atua. Ko Iehova ni mo lautolu kua fakalataha mo ia ke he lagi mo e lalolagi ke fakatumau haana a fakatufono. Ne taute ai e ia pihia. Ko e palepale ha ko e ha laua a agahala ne vega kehe ai a laua i Etena ke mamate ai.—Kenese 3:22-24.
10. Fefe e lauia ha ko e hala ke fakatai ke he masini ti takitaki ki fe ha ko e hala a Atamu mo Eva?
10 Ko e malaia ha ko e hala hā hā i luga ia laua to fakatai ia ke he mena ka tupu ke he masini mitaki ka nakai fakaaoga hako, tuga he fakakite e ia ne taute. To moua ai e lolelole he masini, nakai leva, ti malona. Pihia foki ni, ha ko e nakai omaoma e laua e tau fakaakoaga Haana ne Taute a laua, ti galo kehe ai mai ia Atamu mo Eva ha laua a katoatoaaga. Ko e ha laua a tau manamanatuaga mo e tau tino, ne kamata agataha ke otioti e malōlo, fakahiku ai ke he mate. Kua pihia e mena ne tupu ke he ha laua a nakai omaoma ti uta kehe ai he Atua haana levekiaga ki a laua. (Kenese 3:16-19) Ne otioti he fakaaoga e Atamu haana a malōlo lahi he haana a tino mitaki katoatoa fakamua, ti mate ai a ia he 930 e tau tau. Ne teitei hoko atu a ia ke he taha e “aho” fakatai ke he taha e afe he tau tau ne fakatoka he Atua.—Kenese 5:5; 2 Peteru 3:8.
LAUIA AI E OHI
11. Fefe he fakakite he Tohi Tapu ko e ha a tautolu he vaha nei kua gagao ai mo e mate?
11 Ha kua, nakai fakatikai e tautolu e fakatufono i Etena, ka ko e ha kua gagao ai a tautolu mo e mamate? Ko e haana a kakano: Ko lautolu oti ne tutupu mai ia Atamu ne fanau a lautolu he mole atu haana nakai omaoma. Ko e mena haia ne kua hoko mai ai e hala mo e mate ki a lautolu oti ne kua tutupu mai ia ia. Ko e tau tagata oti kua nakai mitaki katoatoa a lautolu, ha ko e mena tutupu mai a lautolu ia Atamu mo Eva. Ha kua pehe mai e tohi a Iopu he Tohi Tapu: “Po ko hai kia ke ta mai e mena mea mai he mena nakai mea? nakai fakai taha.” (Iopu 14:4) Pehe mai foki e tohi Roma 5:12 tuga he fakamaama mai he Tohi Tapu: “Hanai, tuga ni he hoko mai ai e hala ke he lalolagi ke he tagata tokotaha [Atamu], ko e mate foki ha ko e hala, ti kua hoko mai ai e mate ke he tau tagata oti kana.” Tuga mo e vala he masini foou nakai moua mai he ha talagaaga kua nakai katoatoa, ti pihia foki a Atamu mo e haana nakai mitaki katoatoa nakai maeke ke moua mai ia ia e tau tama mitaki katoatoa, kua hao mai he hala.—Salamo 51:5.
12. Fefe e lauia ha ko e hala a Atamu mo Eva ke fakatai ke he tau mena ka tutupu ki a lautolu kua nonofo mo e mahani feuaki ti fanau mai e tau fanau?
12 Ko e malōlo he hala a Atamu mo Eva ki luga ia lautolu oti ne tutupu mai ia laua kua tatai ia mo e tau mena ka tutupu ki a lautolu kua nakai omaoma ke he fakatufono he Atua kua mau pouli mo e fanafanau. Ko lautolu kua nonofo fakalataha pihia to moua he tau gagao e tau maaga kakano ha lautolu ne taute he Atua ke moua mai ai e tau fanau ma lautolu. Ko e tau tama he tau mamatua pihia kua “nakai mea” to fanau a lautolu mo e tau gagao fakafaahi tino po ke gagao ulu maliu ha ko e agahala he tau matua. Ti, pihia foki, ha tautolu a tau matua uluaki ne tupu mai ai e “nakai mea,” nakai mitaki katoatoa, moua he tau gagao, mo e fakahikuaga ko e mate. Ti maeke ai ke fakaholo age e laua e tau mena ia ni ne hohoko kia laua: nakai mitaki katoatoa, ko e fakaotiaga ko e gagao mo e mate. Ko e mena haia kua hoko mai ai e tau tino momotua mo e mamate, ti ko e mena haia kua mukamuka ai ke taute e tau mena kelea.
13. Ko e heigoa e kehekeheaga he hala kua pulega mo e hala to-kaunaka? Ko e ha kua pihia ai?
13 Ka ko e, loga he tau mena kelea kua nakai fia taute e tautolu ka e fakahiku ni kautu e mahani kelea ha ko e malaia ne mai he faoa uluaki, nakai tatai e kelea nai mo e mena kelea kua iloa ka e hoko ni e taute. (1 Ioane 5:16) Kaeke kua tokihala fakamooli e tagata ha ko e tau mena kelea ne taute ha ko e malaia he hala mai he tau matua uluaki, to amanaki a ia ke fakamagalo he Atua haana a tau hala. (Fakatai 28:13) Kia iloa e ia ke fakaeneene, ha ko e mena ka iloa e ia e mena kua tonu, ti liu ai a ia ke taute e mahani hepehepe kua nakai tatai ia mo e finagalo he Atua. Ka taute e ia e mena ia to uta kehe ai he Atua haana a fakaalofanoa to pihia foki mo e haana a moui.—Teutaronome 30:15-20; Heperu 10:26, 27.
14. Ko e heigoa e tufaaga uho ne kua taute he Atua ke eke mo fakahaoaga mai he hala mo e mate?
14 Kua fiafia lahi ai, ha kua taute e Iehova e tufaaga fakaalofa he fakamouiaga ke hao ai a lautolu kua tokihala mai he malaia ha ko e hala mo e mate. Ko e fakahaoaga lahi nai kua moua mai ai ha ko e poa he lukutoto a Iesu Keriso. Ko e tufaaga uho nai kua fakakite mai pehe e Tohi Tapu: “He fakafano mai he Atua hana Tama fuataha ke he lalolagi, kia momoui a tautolu kia ia.” (1 Ioane 4:9) A to, hoko ni ke he tau magaaho kua fioia he Atua, i lalo hifo he Kautu kua pule ai haana a Tama, ko e tau mena matematekelea mo e tau gagao to mole atu ia, ti nakai liu ke logona he tau tagata e mamahi ha ko e hala a Atamu. Ko e ha, to pihia foki e mate mai ia Atamu to nakai fai malōlo foki a ia ki luga ia tautolu! (Fakakiteaga 21:3, 4) Ko koe foki ni taha ka moua e tau monuina ia. Moua fefe? Kia talia e koe e tufaaga uho he moui fakaalofa hofihofi noa mai ia Iehova mo e fakamooli ai haau a fakaalofa ki a ia mo e omaoma ke he haana a tau fakatufono.—Fakamatalaaga 12:13.
[Fakatino he lau 30]
Ne moumou pauaki e Atamu e fakatufono fakakite fakamaama fakamitaki he Atua