Kua Fakaaue Nakai a Koe ke he tau Mena ne Taute he Atua?

“Ka fia mui mai taha ki a au, ua omaoma a ia ki a ia, ka e nikiti e ia hana [a akau fakakikiveka, “NW”] ke he tau aho oti, ti mui mai kia au.”​—Luka 9:23.

1. Ko e heigoa falu mena fakaalofa ne mua atu e mitaki ne foaki mai he Atua?

FAKAKAITALOFA e tau momoui ha tautolu ke he Atua. Na pehe kua nakai tufugatia e ia e tau tagata, kua nakai maeke a tautolu ke fanau mai. Ka e kua loga atu ke he moui, ne tufugatia he Atua. Ne taute e ia a tautolu, ke maeke ia tautolu ke moua e fiafia ke he tau mena loga: tau manogi he tau mena kai, ko e mafana he kikila he la, tau leo kofe, ko e hauhau mitaki he vaha tautupu, ko e haumolu he fakaalofa. Mo e loga atu foki, ne foaki mai he Atua ki a tautolu e manamanatuaga mo e manako ke fakaako ki a ia. Ne taute fakaagaga e ia e Tohi Tapu, ne foaki mai ki a tautolu e tau takitakiaga mitaki, fakakite mai ki a tautolu ke taute fefe ke moua e tau momoui fiafia, mo e foaki foki e ia e amamanakiaga ke moui tukulagi ke he hana lalolagi tututonu fou. Kua foaki mai foki he Atua hana agaga tapu, mo e tau lagomatai he fakapotopotoaga kua tata mai, mo e tau tagata tane motua fakaalofa mo e tau fifine, ne maeke ke lagomatai a tautolu ke tumau e malolo ke he hana fekafekauaga.​—Kenese 1:1, 26-28; 2 Timoteo 3:15-17; Heperu 10:24, 25; Iakopo 5:14, 15.

2. (a) Ko e heigoa e mena ne mua atu e kehe ne taute he Atua ma tautolu? (e) Maeke nakai ia tautolu ke moua e fakamouiaga ke he tau gahua?

² Ti lafi ke he tau mena oti ia, kua fakafano mai he Atua hana Tama uluaki ke tala mai ki a tautolu falu a mena ne hagaao ke he heigoa e amamanaki he Matua Tane ki a tautolu mo e ke foaki mai e “fakatokanoaaga he lukutoto” ma e tau tagata oti ka talia ai. (Efeso 1:7; Roma 5:18) Ko e tama tane ia, ko Iesu Keriso, ne pehe: “Kua fakaalofa lahi e Atua ke he lalolagi, ti kua foaki mai e ia hana Tama fuataha, ke nakai fakaotioti ha lautolu kua tua ki a ia, ka e moua e moui tukulagi. (Ioane 3:16, King James Version) Kua maeke e fakamouiaga, ha kua mua atu e mitaki lahi, e uho he lukutoto, ti nakai fai puhala ke maeke he taha ke taute e tau gahua ke moua aki, kua moli lahi, kua nakai fakaai e tau gahua ne fa taute i lalo he Fakatufono ne age kia Mose. Ti kua, tohia a Paulo: “Nakai talahaua tututonu ha tagata ke he tau gahua he fakatufono ka ko e tua kia Iesu Keriso.”​—Kalatia 2:16; Roma 3:20-24.

Tua mo e tau Gahua

3. Ko e heigoa ne talahau e Iakopo ne hagaao ke he tua mo e tau gahua?

³ Hoko mai e fakamouiaga ha ko e tua, ka ko e tua mo e fakaaue ke he tau mena oti ne taute he Atua kua lata ke omoi ai a tautolu ke gahuahua. Kua lata ai ke omoi a tautolu ke taute e tau mena ne fakakite ha tautolu a tua. Ko e tehina (tama he hana matua fifine) ha Iesu ko Iakopo ne tohia, ko e: “Tua, kaeke ke nakai ha i ai e tau gahua, ti mate ni a ia.” Ti kua pehe foki a ia: “Kia fakakite mai kia au hau a tua ka e nakai ha i ai e tau gahua, ti fakakite atu foki e au haku a tua ke he haku a tau gahua.” Ti kua fakakite mai e Iakopo ko e “talia . . . mo e vivivivi,” foki e tau temoni, ka e kua kitia ko e nakai taute he tau temoni e tau gahua fakaatua. Ka ko Aparahamo he taha, ne taute fakafahi ua, e tua mo e tau gahua. “Ne gahua fakalataha hana tua mo e hana tau gahua, ko e tau gahua foki kua fakakatoatoa ai e tua.” Kua liu talahau foki e Iakopo: “Ti pihia foki e tua kua mate ia kaeke kua noa mo e tau gahua.​—Iakopo 2:17-26.

4. Ko e heigoa ne talahau e Iesu ke taute e lautolu ne manako ke muitua ki a ia?

⁴ Kua fakakite foki e Iesu e aoga lahi he tau gahua kua hako, ne pehe mai: “Kia kikila atu pihia ha mutolu a maama ki mua he tau tagata, kia kitia ai e lautolu ha mutolu a mahani mitaki ati fakaheke atu ai a lautolu ke he Matua ha mutolu ha ha he lagi.” “Ka fia mui mai taha kia au, ua omaoma a ia kia ia,a ka e nikiti e ia hana [akau fakakikiveka, NW] ke he tau aho oti, ti mui mai kia au.” Kaeke kua “ua omaoma” a tautolu ki a tautolu, kua tuku kehe ai e tautolu, loga ha tautolu a tau fifiliaga ke he puhala he moui. Kua mailoga ai e tautolu, kua fakakaitalofa e tautolu e tau mena oti ke he Atua, ti kua age ai e tautolu a tautolu ki a ia ma e hana tau tupa, kua kumi ke iloa mo e taute hana a finagalo, tuga ne taute e Iesu.​—Mataio 5:16; Luka 9:23; Ioane 6:38

Haofia e tau Momoui

5. (a) Ko e heigoa ne fakakite mai e Peteru kua lata ke lauia e tau puhala katoatoa he tau momoui ha tautolu? (e) Ko e heigoa e tau gahua mitaki ne talahau e ia?

⁵ Kua fakakite mai e Peteru ko e “toto uho” ha Keriso, ne foaki mai ma tautolu, ne kua mitaki lahi e uho, ti kua lata ke kitia ha tautolu a fakaaue ke he puhala he moui katoatoa ha tautolu. Kua tohi he aposetolo, loga e tau mena kua lata he ha tautolu a fakaaue ne omoi a tautolu ke taute. Kua fakatonu mai a ia: “Kia tuku kehe e mutolu e loto kelea oti kana.” “Kia manako lahi a mutolu . . . ke he puke huhu he kupu nakai fakavai.” “Kia fakakite atu e mutolu e mitaki hana ne ui a mutolu ke o mai he pouli ke he hana maama ke ofo lahi ai.” “Kia kalo kehe mo e kelea, ka kia eke e tau mena mitaki.” “Ke tali atu . . . kia lautolu oti kua huhu mai kia mutolu ke he kakano he amaamanaki ha ha ia mutolu.” “Kia nakai tuai omaoma a ia ke he tau manako lahi ha he tau tagata, ke he hana tau tau kua toe ke he tino, ka kia omaoma ke he finagalo he Atua.”​—1 Peteru 1:19; 2:1, 2, 9; 3:11, 15; 4:2.

6. (a) Fakakite fefe he tau Kerisiano he senetenari fakamua ha lautolu a tua? (e) Kua fakatu he fakatai nei e heigoa ki a tautolu?

⁶ Ko e puhala moui, e tua he tau Kerisiano he senetenari fakamua. Kua fakafaliu e tau onoonoaga ha lautolu mo e tau aga ha lautolu, kua omoi a lautolu ke taute ha lautolu a tau momoui ke fakatatai mo e finagalo he Atua. Kua matematekelea a lautolu ke he fakapaeaaga, pini maka, ke he tau fale pouli, mo e pihia foki ke he mate, ke nakai fakakelea ha lautolu a tua. (Gahua 7:58-60; 8:1; 14:19; 16:22; 1 Korinito 6:9-11; Efeso 4:22-24; Kolose 4:3; Filemoni 9, 10) Ko e Roma talahaua, ne fakamau tohiaga tuai ko Tacitus, ne fanau he magahala he 56 V.N., ne pehe ko e “malia ke he puho he afi mo e ke he tugi, ke kitia ai e maamaaga ke he pouli, he magaaho ka oti ai e maama he aho,” e tau Kerisiano. Ka e pete ni kua nakai maueue a lautolu!​—The Annals, Tohi XV, palatafa 44.

7. Ko e heigoa e falu tuaga, ne liga to moua he falu tagata, a lautolu ki ai?

⁷ He falu a fakapotopotoaga, liga to kitia e koe e tau tagata ne mahani tumau ke o atu ke he tau feleveiaga ke he tau tau loga. Kua ofania e lautolu e fakapotopotoaga ha Iehova, ti kua manatu ko e hana tau tagata, ko e tau tagata mitaki lahi ne talimai ke feleveia ai a lautolu, kua talahau e tau mena mitaki ke he kupu moli, mo e puipui kupu moli ki a lautolu i fafo. Ka e fai mena kua potoia ke he puhala ha lautolu, fai mena ne mataofi ki tua a lautolu. Kua nakai taute e lautolu e lakaaga mitaki ne taute he 3,000 he aho Penetekoso, ne hagaao e tau huhu he tagata Aitiope tali tonu, poko ko Anania ne ole fakamakamaka ki a Saulo ke taute he magaaho ku ia ni, ne iloa he tagata eke fakamatematekelea tuai ia, ko e Mesia moli a Iesu. (Gahua 2:41; 8:36; 22:16) Ko e heigoa kua nakai fai ki a lautolu he vaha nei? Ko e ha kua nakai taute e lautolu e lakaaga ne ui he Tohi Tapu “ko e tali atu he loto manamanatu hifo mitaki ke he Atua”? (1 Peteru 3:21) Ka kitia e koe a koe ke he tuaga taha nei​—kua iloa e kupu moli ka e fakauaua ke taute taha mena ki ai—​kia kikite la e matakupu nei ko e mena kua taute, ha kua uho e fakaalofa ki a koe.

Fakakaumahala e tau Mena Fakalavelave ke Papatiso

8. Kaeke kua nakai ko e tagata ako mitaki a koe, ko e heigoa e puhala pulotu ke uta he magaaho nei?

⁸ Ko e heigoa foki ka tu ke he hau a puhala? Kua fakakite mai he matakupu tala fakamua, liga ko e uka ke he falu e fakaako he tagata tokotaha. Ne foaki mai he Atua ki a tautolu e tau loto kua homo atu e mitaki, mo e amanaki a ia ke fakaaoga e tautolu a lautolu ke fekafekau ki a ia. Ko e falu tagata ne nakai la fakaako ke totou, ti ko e magaaho fakamui kua taute e lautolu e mena ia ke maeke ke iloa falu a mena ne hagaao ke he Atua mo e hana finagalo. Ka e kua a koe? Kaeke kua fita e iloa e koe ke totou, kua fakaako fakamitaki nakai a koe, ke tuga ne taute he tau Perea, “kua kumikumi ke he tau Tohi ke he taha aho mo e taha aho,” ke kitia ko e pihia nakai e tau mena ia? Kua kumi nakai e koe, ko e “heigoa e laulahi, mo e loa, mo e hokulo, mo e tokoluga” he kupu moli? Kua fakahokulo nakai hau a keli fakalahi ke he Kupu he Atua? Kua kitia moli nakai e koe e lahi mahaki he fiafia i ai? Kua talaga nakai e koe e fia manako moli ke iloa e finagalo he Atua? Haia, nakai ia koe e hoge moli ma e kupu moli?​—Gahua 17:10, 11; Efeso 3:18.

9. Ko e heigoa e mena hako ke taute kaeke ko e fai mena vihi ki a koe mo e taha he fakapotopotoaga?

⁹ He falu magaaho kua mataofi ki tua e falu tagata ha ko e tau mena uka moli, poke haia ni ke he tau manamanatuaga ha lautolu, mo e taha he fakapotopotoaga. Ne fakahogohogomanava lahi kia he taha a koe? Kia muitua a ke he takitakiaga ne fakakite he tau kupu a Iesu: “Kia fano a mo e talage hana hehe kia mua ni tokoua.” (Mataio 18:15, NW) Liga to ofo a koe ka kitia ko e nakai iloa he tagata ia kua hogohogomanava a koe. Ka e pete ni, kaeke kua iloa e ia, to liga maeke agaia ia koe ke ‘moua hau a matakainaga’ tuga he talahau e Iesu. Ti liga to lagomatai e koe a ia ke kalo kehe ke aua neke fakatupetupe e taha foki. Ti lafi foki ki ai, he magaaho ka fakamaoki hifo a koe ke manamanatu ki ai, ko hai hau kua fekafekau ki ai​—ko e tagata ia po ke Atua? Ko e tote lahi kia hau a fakaalofa ke he Atua, ke toka e koe e hehe he taha tagata nakai mitaki katoatoa, ke fakalavelave mo e hau a fakaalofa ki a Ia?

10, 11. Ko e heigoa hau kua lata ke taute kaeke kua mataofi he agahala galo a koe?

¹⁰ Ko e agahala fufu ne liga kua mataofi e tagata mai he papatiso. Liga ko e taha mena ne tupu he tau magaaho fakamua, poke liga ko e taute e taha mena hehe tumau. Kaeke ko e mena uka a nei ki a koe, nakai kia ko e magaaho hanai ke fakahako e mena ia? (1 Korinito 7:29-31) Tokologa he tau tagata a Iehova ne fakafaliu ha lautolu a tau momoui. Kua pehe e Tohi Tapu: “Hanai, kia tokihala a a mutolu, mo e mafokifoki a mutolu, kia holoholo kehe ai ha mutolu a tau hala, kia hoko mai ai foki e tau tau ke okioki ai mai mua [ha Iehova, NW].”​—Gahua 3:19.

¹¹ Pete ni ko e heigoa hau ne taute he magaaho fakamua, maeke ia koe ke tokihala, faliu, mo e ole ke fakamagalo mai he Atua. “Hanai, kia tamate e mutolu ha mutolu a tau fahi tino ha he lalolagi, ko e feuaki, ko e mahani kelea, ko e manako kelea, ko e foli kelea, . . . Tuku kehe e mutolu e tagata tuai katoa mo e hana tau mahani. Ha kua fakatapulu a mutolu ke he tagata fou, ko ia kua fakafou ke he iloilo ke fakalata ke he fakatai hana kua eke a ia.” Maeke ia koe ke fakatatai hau a moui ke he hana a tau puhala, fiafia ha ko e loto mea, mo e moua foki e amaamanakiaga he moui tukulagi ke he hana lalolagi tututonu fou. Nakai kia ko e mua atu e aoga he tau laliaga kua lata?​—Kolose 3:5-10; Isaia 1:16, 18; 1 Korinito 6:9-11; Heperu 9:14.

12. Ko e heigoa hau kua lata ke taute, kaeke kua tu e tapaka, inu fakahanoa he kava, poke matutaki tumau ke he tau vai kona, ke he vaha loto hau mo e loto mea?

¹² Kua tu kia e fakaaoga he tapaka, inu fakahanoa he kava, poke nakai fai mamutuaga mo e tau vai kona, he vaha loto hau mo e loto mea? Nakai kia kua fakakite he tau mahani ia kua fakatu hagahaga kelea e moui, e mahani nakai fakalilifu ke he mena fakaalofa noa he Atua, ko e moui? Kaeke kua tu e tau mahani pihia ke he hau a puhala, kua moli nakai, ko e magaaho kua lata a nei ke fakahako e tau mena ia. Kua mua kia e tau mena ia ke he hau a moui? Ne pehe a Paulo: “Kia fakamea e tautolu a tautolu ke he tau mena oti ke kelea ai e tino katoa mo e agaga, kia fakakatoatoa ai e tau mahani mitaki mo e matakutaku ke he Atua.” Kua lahi nakai hau fakaaue ke he tau puhala mea he Atua mo e tau puhala tututonu, ke taute e mena ia?b​—2 Korinito 7:1.

Tau Koloa

13, 14. (a) Ko e heigoa ne talahau he tau Tohiaga Tapu ke he tau foliaga koloa? (e) Ko e ha kua aoga lahi ai ke tuku fakamua e tau mena he lagi?

¹³ Kua tuku he lalolagi e tutuaga mitaki mo e “tau mena he mouiaga nai ke hula kia ai,” ki mua ke he loga e tau mena. Ka e kua fakatai aki e Iesu e “fakaatukehe ke he tau mena he lalolagi nai, mo e fakavai he koloa” ke he “vao talatala” ne kua apitia ai e kupu he Atua. Ne huhu foki a ia: “Ha kua aoga ha ha ke he tagata kaeke ke moua e ia e lalolagi oti, ka e moumou ai hana moui?”​—1 Ioane 2:16; Mareko 4:2-8, 18, 19; Mataio 16:26.

¹⁴ Kua fakakite mai e Iesu kua fakatokatoka ai he Atua ke moua he tau manu lele e tau mena kai, mo e tau lili, ke fiti fulufuluola lahi. Ti kua huhu a ia: “Ka e nakai kia mua ha mutolu a mitaki ke he mitaki he tau manu? . . . Kaeke ke fakatapulu . . . nakai kia au atu [e Atua] he pihia kia mutolu!” Kua pulotu ha Iesu a talahau ki a tautolu, ke “ua fakauaua foki ha mutolu a tau loto” ke he tau koloa he tino. Ne pehe a ia, ke: “kumi e mutolu e kautu he Atua; ati lafi mai ai e tau koloa oti ia kia mutolu.” Kua fakakite mai e ia, kua lata a tautolu ke tuku fakamua e tau mena he lagi ha ‘ko e mena ne ha ha i ai ha tautolu a tau koloa uho, to ha ha i ai foki, ha tautolu a tau loto.’​—Luka 12:22-31; Mataio 6:20,21.

Fekafekauaga Fakaatua mo e Lagomataiaga he Atua

15. Ko e heigoa e tau fakamaloloaga mitaki ne foaki mai he tau fakatai he tau Kerisiano he senetenari fakamua ki a tautolu?

¹⁵ Kua uka kia e gahua fakamoli ke he falu, kia koe? Kua mataofi kia he ma a koe? Ka pihia, kua aoga lahi ke manatu kua moua foki he tau Kerisiano fakamua e tau logonaaga pihia, tuga a tautolu he vaha nei. Nakai fifili he Atua e tau tagata tokologa ne pulotu, mo e ko lautolu ne malolo, ka e fifili e ia e “tau mena lolelole he lalolagi . . . ke fakama ai e tau mena malolo.” (1 Korinito 1:26-29) Kua totoko e tau takitaki malolo he tau lotu, ke he tau tagata “nakai talahaua” nei mo e fekau a lautolu ke fakaoti e gahua fakamatala. Ko e heigoa ne taute he tau Kerisiano? Ne liogi a lautolu. Ne ole a lautolu ke he Atua ke fakamololo, mo e foaki atu e ia kia lautolu. Ko e taui ne moua, kua puke a Ierusalema he fekau ha lautolu, mo e, he magaaho fakamui ne lulu e lalolagi katoa!​—Gahua 4:1-4, 13, 17, 23, 24, 29-31; 5:28, 29; Kolose 1:23.

16. Ko e heigoa ne iloa mai e tautolu he “tau aolu he tau tagata fakamoli” lahi mahaki ne talahau mai Heperu veveheaga 11?

¹⁶ Ti kua, nakai lata ke toka e matakutaku ke he tau tagata ke tu ke he vaha loto ha tautolu mo e fekafekauaga ke he Atua. Ne talahau he veveheaga 11 ha Heperu e “aolu he tau tagata fakamoli” ne matakutaku, nakai ke he tau tagata, ka e, ke he Atua. Kua lata ke fakakite pihia e tua ha tautolu. Ne tohia he aposetolo: “Ha [kua lahi mahaki tuga e tau aolu e tau tagata fakamoli kua takai mai, NW] kia tuku kehe e tautolu e tau mena mamafa oti kana, mo e hala kua moua vave mai, ka e tafepoi fakauka a tautolu ke he poitufi kua toka ki mua ha tautolu.”​—Heperu 12:1.

17. Ko e heigoa e tau fakamaloloaga ne foaki mai he Atua ia Isaia?

¹⁷ Maeke he Atua ke tukuage ke he hana tau fekafekau e tau lagomatai lalahi mahaki. Ne talage he Tufuga he lalolagi likoliko katoatoa ki a Isaia: “Ka ko lautolu kua tatali kia Iehova, to fakafou ai ha lautolu a malolo; to o hake a lautolu ke he tau tapakau po ke tau aeto; to tafepoi a lautolu ka e nakai mategugu; to o a lautolu, ka e nakai lolelole ai a lautolu.”​—Isaia 40:31.

18. Maeke fefe ia koe ke fakakaumahala e mahani lilika ke maeke ke gahua fakalataha ke he fakamatalaaga he Kautu?

¹⁸ Ko e tau Fakamoli fiafia mo e loto malolo ne kitia e koe ke he tau fakapotopotoaga tata, ko e vala tote ni, mai he molea atu e tolu mo e hafa e miliona he tau fekafekau fakamakutu ke he lalolagi katoa. Kua fiafia lahi a lautolu ha kua fai vala ne taute ke he gahua ne talahau tuai e ia ni, ko Iesu Keriso ke he tau kupu nei: “To fakamatala atu foki e tala mitaki nai he kautu ke he lalolagi oti, ke eke mo talahau ke he tau atu motu oti; ti hoko mai ai e fakaotiaga.” Kaeke kua uka a koe ke gahua fakalataha ke he fakamatalaaga he Kautu, ka e pete ni kua lata a koe ke taute pihia, ko e ha kua nakai ole atu ai ke he taha Fakamoli kua mitaki e gahua ke he fekafekauaga, ke o a koe, mo ia ko e tagata tane poke fifine, fakalataha ke he gahua fakamatala? Na foaki mai, moli he Atua e “malolo kua mua atu ke he mena ne famahani ki ai,” mo e liga to ofo na koe ka kitia ko e fekafekauaga fakaatua nai, ko e gahua fiafia moli.​—Mataio 24:14; 2 Korinito 4:7, NW; kikite foki Salamo 56:11; Mataio 5:11, 12; Filipi 4:13.

19. Ko e heigoa e gahua fakaako ne poaki e Iesu ke he hana tau tagata ne muitua ki a ia ke taute?

¹⁹ Kua amaamanaki a Iesu ki a lautolu ne fakaaue ke he fekau he Kautu, ke gahuahua ki ai. Ne pehe a ia: “Hanei, kia o atu a a mutolu ke eke e tau motu oti kana mo tutaki, ti papatiso atu a lautolu ke he higoa he Matua, mo e Tama, mo e Agaga Tapu; Ti fakaako atu a mutolu kia lautolu kia omaoma ke he tau mena oti ne tala atu e au kia mutolu.”​—Mataio 28:19, 20.

20. Kaeke kua holo ki mua fakaagaga a koe, ko e heigoa e tau huhu kua liga kua lata ai he magaaho ku i mua?

²⁰ Kua omoi nakai he hau a fakaaue ma e tau fakamonuinaaga he Atua, ke he “toto uho” ha Iesu, mo e, ma e amaamanakiaga kua mitaki lahi ke he moui tukulagi, ke fakagahuahua? (1 Peteru 1:19) Kua uta nakai e koe hau a moui ke fakatatai mo e tau puhala tututonu he Atua? Kua kau fakalataha tumau nakai a koe ke he gahua taute tutaki? Kua tuku kehe nakai e koe a koe, mo e tukulele hau a moui ke he Atua? Kaeke ko e tali ke he tau huhu oti nei, ko e, e ni, mo e ai fai foki, kua liga ko e magaaho a nei ke huhu ke he taha he tau momotua he fakapotopotoaga ne fano a koe ki ai, e huhu taha ia ni ne huhu he tagata Aitiope ki a Filipo: “Ke lekua he ha ke nakai papatiso ai au?”​—Gahua 8:36.

[Tau Matahui Tala]

Manatu Nakai e Koe?

◻ Ko e heigoa e tau kakano uho ha tautolu ke fakaaue ke he Atua?

◻ Kua lata he tua mo e fakaaue ne omoi aki a tautolu ke taute e heigoa?

◻ Ko e heigoa e tau mena uka ne liga ke maeke ke tu he vaha loto ha tautolu mo e omaoma ke he Atua, mo e ko e heigoa kua lata a tautolu ke taute ke he tau mena ia?

◻ Ko e heigoa a falu huhu kua lata he tau tagata ne nakai la papatiso ke huhu hifo ki a lautolu ni?

[Puha he lau 28]

‘Ko e Faga “Kelekele” Fefe a Au?’

Ne foaki mai e Iesu a fakataiaga ke he tagata tane ne fano ke to e tau tega akau. Kua mokulu falu tega ke he kauhala mo e kua kai tuai he tau manu lele. Kua mokulu falu ke he mena patu ne nakai lahi e kelekele. Kua tutupu e tau mena nei, ka ko e magaaho kua hake mai e laa, kua fifigo na lautolu mo e mamate. Ka e ko e falu tega ne mokulu ke he tau vao talatala mo e kua apitia ai. Ne pehe a Iesu ko e fakatai e tau matakau tolu nei: fakamua, ke he tagata ne “fanogonogo . . . ke he kupu he kautu, ka e nakai maama”; ke ua aki, ko e taha ne talia e kupu ka e kua fano kehe ha ko e vevela he “matematekelea, po ke favale”; mo e ke tolu aki, ko e tagata ha ko e “fakaatukehe ke he tau mena he lalolagi nai, mo e fakavai he koloa, kua apitia ai e kupu.”

Ka kua talahau foki e Iesu a falu tega kua mokulu ke he kelekele mitaki. Ne pehe a ia: “Ko ia haia kua fanogonogo ke he kupu mo e maama ai; kua fua mai foki.”​—Mataio 13:3-8, 18-23.

Liga kua mitaki foki ke huhu hifo ki a tautolu ni: ‘Ko e faga “kelekele” fefe a Au?’

[Puha he lau 29]

Kua mamate a lautolu ma e ha lautou a tua

Kua iloa nakai e koe ha taha tagata, ne fia mamate ka e nakai loto ke moumou ha lautolu a tua? Kua afe he tau Fakamoli a Iehova ne taute pihia. Ne tohia he Dr. Christine E. King he The Nazi State and the New Religions: Five Case Studies in Non-Conformity (Ko e Fakatufono he Nazi mo e ko e Tau Lotu Fou: Lima e matakau Fakaako ke he Nakai Felauaki): “Taha mai he ua he tau Fakamoli Sihamani ne tuku he fale pouli, taha mai he fa, ne galo ha lautolu a tau momoui.”

He magaaho ne oti ai e matakutakuina he tau kemuaga pagota, he tau 1945, “kua holo hake e numela he tau Fakamoli mo e nakai fakalolelole.” I loto he The Nazi Persecution of the Churches (Ko e Favale he tau Nazi mo e tau Lotu) ne tohia e J. S. Conway ke he tau Fakamoli: “Nakai fai falu matakau foki ne fakakite e mauokafua he malolo ke tuga ke he fakafehagaaga ke he tau totoko malolo katoa he tau tagata fakamatakutaku ko e tau Gestapo.”

Kua nakai eke fakakelea e tau Fakamoli ha Iehova ha ko e tau mena fakapolitika, poke faga lanu tagata. Ka ko e, matematekelea ni ha ko e ha lautolu a fakaalofa ke he Atua mo e ha ko e nakai talia a lautolu ke moumou ha lautolu a tau manamanatuaga ne fakaako faka-Tohi Tapu.