Kua Lata a Iehova ke Fakaheke Tukulagi

“To fakamonu atu au kia koe ke he tau aho oti kana, to fakaheke atu foki au ke he hāu a higoa tukulagi tukumuitea.”​—SALAMO 145:2.

1. Ko e ha ne loga ai e tau kakano ha Tavita ke fakaheke ki a Iehova?

NE HA ha i ai he fekafekau fakamoli ha Iehova ko Tavita, e loga e tau kakano ke fakaheke ke he Atua. Ko e patuiki talahaua nei ha Isaraela i tuai, ne iloa e ia e mua ue atu ha Iehova mo e mahani mitaki mo e iloa foki ko e tukulagi Hana a tuaga patuiki. Ko e Mua ue atu, kua lata ke fakaheke ki ai, ha kua fakamakona e ia e tau manako he tau mena momoui oti mo e fakahoko e fakaalofa noa ke he hana a tau fekafekau fakamoli.

2. (a) Fefe e fakatokatokaga he Salamo 145? (e) Ko e heigoa e huhu ke manamanatu a tautolu ki ai?

² Ne foaki e Tavita e vahega fakaheke pihia ke he Atua he Salamo ke 145 aki. Igatia e tau kupu he atu matatohi salamo nei mo e kamata aki e tau matatohi he vagahau Heperu, ka e taha e mata­tohi (nun) ne tiaki. Ko e fakatokatokaaga he tau atu matatohi ne liga kua taute ke lagomatai aki ke mauloto ai. Kua fakaheke he Salamo 145 a Iehova, tuga he tau kupu: “To fakamonu atu au kia koe ke he tau aho oti kana, to fakaheke atu foki au ke he hāu a higoa tukulagi tukumuitea.” (Salamo 145:2) Ka e lauia fefe a tautolu he salamo nei? Ko e heigoa hana ka taute ma e fakafetuiaga ha tautolu mo e Atua? Ke moua e tali, o mai ke manamanatu ke he Sal 145 kupu 1 ke he 10.

Nakai Hokotia e Kumikumiaga ke he Lahi ue atu ha Iehova

3. Ke tuga a Tavita, ko e heigoa ha tautolu kua lata ke foaki ke he ha ‘tautolu a Atua ko e Patuiki,’ mo e ko e ha?

³ Ko Tavita ko e patuiki, ka e mailoga e ia e pule mua ue atu ha Iehova ki a ia, he pehe a ia: “Haku Atua na e, ko e Patuiki to fakaheke atu au kia koe, to fakamonu atu au ke he hāu a higoa tukulagi tukumuitea.” (Salamo 145:1) Ko e fakahekeaga taha ia, ne lagaki hake he tau Fakamoli a Iehova e higoa he Atua mo e fakaheke ki a ia ke he lalolagi katoa. Kua maukoloa e tau momoui ha tautolu he kau fakalataha ke he tau gahua ia. Ke tuga a Tavita, kua lata ia tautolu ke omaoma mo e fakalilifu ki a Iehova ko e ha ‘tautolu a Atua ko e Patuiki.’ Mo e ko e ha ke nakai pihia? Ko ia ni “ko e Patuiki tukulagi.” (Fakakiteaga 15:3, NW) Ko e taha mena foki, ko e Tavita Mua ue atu, ko Iesu Keriso, ne kua fita e pule mai he Mouga i Siona he lagi tali mai he 1914, ne foaki mai ki a tautolu e fakafifitakiaga mitaki lahi he omaoma ki a Iehova, ko e Patuiki Tukulagi.

4. Maeke fefe ia tautolu ke ‘fakamonu e higoa he Atua’?

⁴ Ne pehe a Tavita to ‘fakaheke e ia e higoa he Atua.’ Maeke fefe e mena nei ke taute he tau tagata? Ne ha ha i ai e falu a mena foki, ka ko e kakano he fakaheke ke he taha, ko e vagahau mitaki hagaao ki a ia. Ka fakaheke ke he higoa he Atua kua fakakite kua ha ha ia tautolu e fakaalofa malolo ki a ia mo e hana a higoa tapu ko Iehova. Ne nakai fai tala togitogi a tautolu ke he Atua, nakai fai kumi kelea ki a ia, nakai huhu hana a mitaki. Ka ha ha ia tautolu e agaga ia, ti kua taute e tukuleleaga ki a Iehova, mo e tumau e fakamoli, ko e hana a tau Fakamoli kua papatiso, ti maeke ia tautolu ke vagahau mo Tavita ke ‘fakamonu e higoa he Atua tukulagi.’ Kaeke ke ha ha i ai tumau ia tautolu e fakaalofa he Atua, to moua e tautolu e mena fakaalofa, ko e moui tukulagi mo e maeke ai ia tautolu ke fakaheke tukulagi ki a Iehova.​—Iuta 20, 21.

5. Ko e manako ke fakaheke ki a Iehova “ke he tau aho oti kana” kua lata ke lauia fefe a tautolu?

⁵ Kaeke ke fakaalofa fakamoli a tautolu ke he ha tautolu a Fakamoui, to talahau a tautolu mo Tavita: “To fakamonu atu au kia koe ke he tau aho oti kana, to fakaheke atu foki au ke he hāu a higoa tukulagi tukumuitea.” (Salamo 145:2) To ahu­mate e aho ka nakai fakaheke e tautolu e Atua! Kia nakai ha ha ia tautolu e tau lavelave lalahi poke lahi e fakaatukehe ke he tau mena he tino ke kaumahala a tautolu ke vagahau ke he tau mitaki, he ha tautolu a Matua he lagi po ke liogi ki a ia ke he tau aho oti. Ne fakakite mai e Iesu kua lata ia tautolu ke liogi ke he tau aho oti he magaaho ne talahau e ia e liogi fakafifitaki: “Kia foaki mai e koe ke he taha aho mo e taha aho ha mautolu a tau mena kai, ke lata ma mautolu.” (Luka 11:3) Tokologa a lautolu kua fekafekau mau kua fakaheke ke he Atua ke he tau aho oti he gahua tumau a lautolu ke he fekafekauaga Kerisiano. Ke he tau tutuaga kehekehe ha tautolu, kua lata he tau loto ha tautolu ke omoi a tautolu ke fakaheke ke he Atua ke he falu puhala ke he tau aho oti. Mo e manamanatu foki la! Ko e tau Fakamoli tukulele ha Iehova mo e amaamanaki ke he moui tukulagi, kua ha ha ia tautolu e amaamanakiaga lahi ke fakaheke e higoa hana tukulagi.​—Ioane 17:3.

6. Ko e ha a Iehova kua lata ke “fakaheke fakalahi kia ia”?

⁶ Kua fai kakano moli a tautolu ke fakaheke ke he Atua ke he tau aho oti kana, ha kua pehe foki a Tavita: “Kua homo atu a Iehova, ti lata ke fakaheke fakalahi kia ia; kua nakai maeke ke kumikumi hana homo atu.” (Salamo 145:3) Kua lahi mahaki a Iehova ti nakai fai taha ke tatai mo ia, ti nakai fai fakakaupaaga hana a pule. Ne pehe e talahauaga talia he patuiki Papelonia ko Nepukanesa: “Ti nakai ha i ai taha ke taofi [Atua] hana lima, po ke pehe age kia ia, Ko e heigoa kia e mena kua eke e koe?” (Tanielu 4:34, 35) Ko Iehova, “kua mua e matakutaku kia ia ke he tau atua oti.” (Salamo 96:4) Ko e mena haia kua “lata ni ke fakaheke fakalahi kia ia.” Kua nakai fai kupu fakaheke kua tokoluga lahi ke fakaheke aki a Iehova! Kua lata ke ha ha i ai ki a ia e fakahekeaga kua nakai fai fakakaupaaga tukulagi.

7. Ko e heigoa e fakamoliaga “kua nakai maeke ke kumikumi e homo atu” ha Iehova?

⁷ Ko Iehova “kua nakai maeke ke kumikumi hana homo atu.” Pete ne fefe e lahi a ia ke he tino, ka ko e falanakiaga e lahi hana ke he vahega Atua fefe a ia. E, ko e tau mena oti ne tufugatia e ia kua lahi mahaki e fulufuluola ke maeke ia tautolu ke maama, mo e ko tautolu, “ko e mena ke eke . . . mo e ofo ki ai.” (Salamo 139:14; Iopu 9:10; 37:5) Ke lafi ki ai, mua atu foki e mitaki he hana a tau mahani! Ne tumau e fakamoli he hana a tau maveheaga mo e fakaalofa e fakakiteaga he finagalo hana. Ka e taha e mena, to nakai iloa katoatoa e tautolu e tau mena hagaao ke he Atua. Ke he moui tukulagi, to maeke ia tautolu ke tupu e lotomatala hagaao ki a ia, hana a tau mena ne tufagatia, mo e hana a tau amaamanakiaga.​—Roma 11:33-36.

Fakaheke e tau Gahua a Iehova

8. (a) Fakaheke fefe he “taha atuhau mo e taha atuhau” e tau gahua a Iehova? (e) Ka fakaako e tautolu e tau gahua mo e tau mahani a Iehova ke he ha tautolu a tau fanau, to fefe ha lautolu a tapuakiaga ki a ia? (i) Ha ko e “atuhau” fiafia, ko e heigoa ha lautolu kua fakauku ne toe ne taute?

⁸ Loga lahi e tau mena ke talahau ke fakaheke ke he ha tautolu a Atua ne nakai maeke ke kumikumi hana homo atu ati omoi ai a Tavita ke vagahau: “To fakaheke atu he taha hau mo e taha hau ke he hāu a tau gahua, to fakailoa atu e lautolu hāu a malolo.” (Salamo 145:4) Ne tokologa e tau atuhau he tau tagata ne fakaheke e tau gahua ha Iehova mo e liu totou hana a tau mana. Ko e monuina lahi a nei ke talahau e tau mena oti nei ki a lautolu ne aoga Tohi Tapu ke he tau loto kaina mo tautolu. Tuga a nei, maeke ia tautolu ke tala age ki a lautolu ko e mena tufugatia he Atua e tau mena oti. (Kenese 1:1–2:25; Fakakiteaga 4:11) Maeke ia tautolu ke tutala ke he hana a tau mana ke he magaaho ne fakahao ai a Isaraela mai he liliaga ha Aikupito, lagomatai a lautolu ke kautu mai he tau fi i Kanana, fakahao a lautolu mai he keliaga i Peresia i tuai, mo e loga e falu foki. (Esoto 13:8-10; Fakafili 4:15; Eseta 9:15-17) Ti nakai kia fakaohooho foki a tautolu ke tala age ke he ha tautolu a tau fanau e tau gahua ha Iehova! Kaeke ke foaki e tautolu e tau fakaakoaga nei, ke he ha tautolu a tau fanau mo e kitia foki e lautolu a tautolu, ne fekafekau mo e fiafia ke he Atua, ti liga onoono a lautolu mo e fiafia ke he tapuakiaga mo e tutupu hake mo e ‘fiafia ki a Iehova ko e malolo ha lautolu haia.’ (Nehemia 8:10; Salamo 78:1-4) Ko lautolu ne fakauku ne toe, ne toka ai e taha “atuhau” fiafia he tau Fakamoli a Iehova, ne tuku atu e talahaua mitaki he tau gahua he Atua ke he “moto tagata tokologa,” ko e taha vala he atuhau ka nonofo he lalolagi Parataiso.​—Fakakiteaga 7:9.

9. Ka manamanatu a tautolu ke he tau gahua mo e tau mana he Atua, ko e heigoa ha tautolu ka iloa maaliali?

⁹ Ka manamanatu a tautolu ke he tau gahua mo e tau mana he Atua, ti iloa maaliali e tautolu to “nakai tiaki e Iehova hana motu ha ko e hana higoa lilifu.” (1 Samuela 12:22; Salamo 94:14) Ka fakafehagai a tautolu mo e tau kamatamata, tau mena uka, mo e tau favale, to maeke ia tautolu ke fakalogologotuki mo e malolo ko e “mafola mai he Atua” ke puipui ha tautolu a tau loto mo e tau manamanatuaga. (Filipi 4:6, 7, NW) Ti kua lata tonu ni ki a tautolu, ke talahau atu ke he falu, hagaao ke he ha tautolu a Matua fakaalofa, kua ha ha i ai e puipuiaga mai he lagi.

10. Ko e heigoa ne fakalataha mo e tau ‘gahua fulufuluola’ a Iehova, mo e ko e heigoa e aoga ma tautolu ka manamanatu ki ai?

¹⁰ Kua lata ia tautolu ke manamanatu ke he lilifu mo e tau gahua a Iehova, ha kua lafi mai pehe e Tavita: “To manamanatu e au ke he fulufuluola he fakahekeaga he hāu a lilifu, mo e tau kupu ke he hāu a tau mana.” (Salamo 145:5) Kua matakutakuina mo e nakai fai mena ke tatai aki e lilifu he Atua. (Iopu 37:22; Salamo 148:13) Ti ko e mena ia ne manamanatu lahi ai a Tavita ke he lilifu mua ue atu ha Iehova. Ne manamanatu foki e salamo ke he tau ‘gahua fulufuluola’ he Atua. Fakalataha ke he mena nei e fakafiliaga tapu ke moumou e tau tagata hala mo e fakahao e tau tagata mahani atua, tuga ke he Fakapuke. (Kenese 7:20-24; 2 Peteru 2:9) Maeke he manamanatuaga ke he tau mena pihia, ke fakamalolo e fakafetuiaga ha tautolu mo Iehova, mo e maeke ia tautolu ke talahau ke he falu, hana lilifu mo e tau gahua fulufuluola. Ke he 40 e tau aho ke he tutakale, ne malolo a Iesu ke totoko ke he tau kamatamata ha ko e manamanatu ke he tau mena ne fakakite mai he lagi ne mahafagi. (Mataio 3:13–​4:11) Ne muitua ki ai, ne tutala a ia ke he falu hagaao ke he lilifu mo e tau gahua fulufuluola ha Iehova.

11. (a) Ko e ha ne matakutaku ai e tau tagata Ieriko? (e) Ko e heigoa e agaga ne talahau aki he tau Fakamoli a Iehova e tau mena “matakutakuina” he hana “homo atu”?

¹¹ Ka talahau e tautolu e lilifu mo e tau gahua he Atua, ti omoi foki a lautolu ia ke talahau e tau mena ia. Ne pehe a Tavita: “To fevagavagahau a lautolu ke he tau malolo ke matakutakuina ai a koe; to tokutoku atu foki au hāu a homo atu.” (Salamo 145:6) Ne talahau e Raava e matakutaku ne hohoko ke he tau tagata Ieriko he magaaho ne logona e lautolu e fakahaoaga ha Isaraela mai he Tahi Kula ne taute e Iehova mo e fakakautu foki a lautolu mai he tau patuiki tokoua ha Amori. Na liga lahi mahaki e tau tala ke he tau mena “matakutakuina” i Ieriko. (Iosua 2:9-11) Ko e moli ko e “matematekelea lahi” kua tata mai kua matakutakuina. (Mataio 24:21) Ka ko e tau mena ne matakutaku ai e tau tagata ne mamao mo e Atua ne puna hake ke he tau loto tututonu e “matakutaku kia Iehova,” ko e matakutaku lilifu mitaki ki a ia. (Fakatai 1:7) Ko e agaga lilifu tapu pehe nei, ne talahau aki he tau Fakamoli a Iehova, e tau fakakiteaga he malolo he Atua. Ha ko ia ne Gahua Mana mua ue atu, e matapatu e tau tutalaaga he vaha loto ha lautolu ne fakauku, mo e ha lautolu a tau kapitiga ke he amaamanakiaga he lalolagi! Mo e nakai maeke foki he tau favale ke fakaoti e tala ha lautolu ke he falu hagaao ke he tau mena nei mo e “homo atu” ha Iehova.​—Gahua 4:18-31; 5:29.

Fakaheke ki a Iehova ma e Hana a Mahani Mitaki Lahi

12. Maeke fefe he mitaki a Iehova ke “puapua” a tautolu?

¹² Kua lata ke fakaheke ke he Atua nakai ni ke he hana a homo ue atu, ka e pihia foki ke he hana a mahani mitaki lahi mo e tututonu. Ti pehe a Tavita: “To talahau atu e lautolu e fakamanatuaga he hāu a mahani mitaki lahi; to kalaga fiafia foki a lautolu ha ko e hāu a tututonu.” (Salamo 145:7) Ne lahi mahaki e mahani mitaki a Iehova, ti “puapua” a tautolu mo e tau talahauaga fiafia hagaao ke he mena nei. Ke he Heperu, kua manatu ai ke he vai ne puna hake he vaipuna. Ti kua lata ia tautolu ke puna hake e tau fakahekeaga ke he Atua, tuga ni e vailele tafe lahi. (Fakatai 18:4) Ko e ha lautolu a pakia lahi fakaagaga, ne nimo e Isaraela e mahani mitaki lahi ha Iehova. (Salamo 106:13-43) Ka kia toka e tau loto ha tautolu ke pua ke he tau fakaaue ke maeke he falu ke tokihala ka mole he fakaako e lautolu e mitaki ha Iehova ke he hana a tau Fakamoli ne tukulele.​—Roma 2:4.

13. Lauia fefe a tautolu ke he tau fakakiteaga he fakafiliaga tapu mo e tututonu?

¹³ Kia maeke he tau fakakiteaga he fakafiliaga tapu mo e tututonu ke omoi foki a tautolu ke kalaga fiafia. Ka ha ha ia tautolu e logonaaga hifo pehe nei, to nakai ni kumikumi fakamua ke he Kautu he Atua, ka e pihia foki ni ke he hana a tututonu. To manako tumau a tautolu, ke fakaheke he tau mahani ha tautolu a Iehova. E, to eke a tautolu mo tau tagata fakapuloa tumau he Kautu, mo e lavelave tumau ke he tau gahua he Atua. Ko e ha tautolu a fakahekeaga ki a Iehova to nakai tanu ia ke he tukuaga tuki he fakanonoiki.​—Mataio 6:33; 1 Korinito 15:58; Heperu 10:23.

Fakaalofa Hofihofi a Iehova

14. Ko e heigoa e tau fakamoliaga ko e ‘fakaalofa noa mo e fakaalofa hofihofi noa a Iehova’?

¹⁴ Ne totoku foki falu a mahani he Atua kua lata ke fakaheke, ne pehe a Tavita: “Kua fakaalofa noa mai a Iehova, mo e fakaalofa hofihofi noa; kua fakatuai hana a ita, ti lahi ni hana a fakaalofa.” (Salamo 145:8) Fakaalofa noa e Atua ha ko ia ne katoatoa e mitaki mo e fakamokoi. (Mataio 19:17; Iakopo 1:5) Ne taute e ia e tau mena mitaki ti pihia ni ki a lautolu ne nakai fekafekau ki a ia. (Gahua 14:14-17) Fakaalofa hofihofi noa, fakaalofa noa foki a Iehova, ha “kua manatu e ia ko e kelekele ni a tautolu nai.” Ne nakai fakavihia e ia e loto malipilipi, po ke gahua ki a tautolu ke lata ni mo e ha tautolu a tau hala, ka kua mua atu e fakaalofa hofihofi noa, mai he tagata ko e matua tane fakaalofa lahi. (Salamo 51:17; 103:10-14) Ko e fakakiteaga lahi he hana a fakaalofa noa, ko e hana a tama fuataha ne fakafano mai e ia ke mate ma tautolu ke fakafeilo aki a tautolu ke he Atua mo e kamata moli hana a fakaalofa noa!​—Roma 5:6-11.

15. Ko e ha kua maeke ai ke pehe ko e Atua ko Iehova kua “fakatuai hana a ita” mo e mua atu hana a “fakaalofa noa”?

¹⁵ Fakatuai e matua ha tautolu he lagi ke ita. Ne nakai fakatoka mai e ia e ita nakai fai fakakaupaaga. Ne “lahi” foki e “fakaalofa” a Iehova. Fakakite mai he Heperu e totonu nei, ko e mena tupu mai he fakaalofa, mo e fakapiki a ia ke he mena ia. Ko e taute pihia ato mavete kehe mai la, ka moua e amaamanakiaga ke he mena ia. Ne fakahui he “fakaalofa fakamoli” e mena nei. Lafi atu ke he falu a mena, ko e fakaalofa noa he Atua, po ke fakaalofa fakamoli, kua fakakite ia ke he tau gahua fakahaoaga, fakamouiaga, puipuiaga, fakahao mai he tau mena vihi, mo e fakamagalo mai he hala ha ko e lukutoto. (Salamo 6:4; 25:7; 31:16, 21; 40:11; 61:7; 119:88, 159; 143:12; Ioane 3:16) Ko e moli he nakai tamai fakamafiti e Iehova a Amaketo he mole e ‘tau he lagi,’ ati maeke ai e tau afe tagata ke moua e fakamouiaga, ko e fakakiteaga he fakaalofa fakamoli mo e tapu.​—Fakakiteaga 12:7-12; 2 Peteru 3:15.

16. Fakakite fefe e Iehova ke “mahani mitaki . . . ke he tau mena oti”?

¹⁶ Ha ko e fakaalofa hofihofi he Atua, kua lata ia ke pehe, kua ha ha ia ia e ate lahi. Ne fakapuloa e Tavita pehe: “Kua mahani mitaki mai a Iehova ke he tau mena oti, ko e hana fakaalofa hofihofi foki kua hoko ia ke he hana a tau mena oti kana ne eke e ia.” (Salamo 145:9) E, mahani mitaki e Atua ke he tau Isaraela. Ha ko e mena nei foki “kua fakahake ne ia hana la kia lautolu kua mahani kelea katoa mo lautolu kua mahani mitaki, kua fakato hifo foki e ia e uha kia lautolu kua tututonu katoa mo lautolu kua nakai mahani tututonu.” (Mataio 5:43-45) I Etena, ne mavehe mai e Iehova e “tega” ke moua ai e fakamonuinaaga. Ko e fakamui ne tala age e ia ki a Aperahamo: “Ko e hau a fanau foki ke monuina ai e tau motu oti kana he lalolagi.” (Kenese 3:15; 22:18) Lahi mahaki e mahani mitaki he Atua he “vaha ke fakahiku ai” ati maeke he ha tagata he tau tagata ke ‘uta noa e vai he moui.’ (Tanielu 12:4; Fakakiteaga 22:17) Fiafia a Iehova ke taute e mitaki ke he tau mena momoui lotomatala oti, mo e toho he hana a mitaki a tautolu ke tata lahi ki a ia.

17. Ko e heigoa e kakano he ‘fakaalofa hofihofi he Atua ke he tau mena oti kana ne eke e ia’?

¹⁷ Ko e hanai ha Iehova a “fakaalofa hofihofi . . . kua hoko ia ke he hana tau mena oti kana ne eke e ia,” he taute fakaloga e ia e tau mena ke fagai aki e tau manu mo e tau tagata. “Ko ia ne foaki mena kai ke he tau mena momoui oti kana.” (Salamo 136:25; 147:9) Ne nakai fakalilifu he Atua e tau maukoloa ka e eke fakakelea e tau tagata pehia, fakatokoluga a lautolu ne loto fakatokoluga mo e fakavihia a lautolu ne loto holoilalo, fakatokoluga e tau mena goagoa mo e fakatokolalo e tau iloilo. Ko e tau tagata agahala ne taute pihia ka e nakai pihia e Matua Tane fakaalofa hofihofi noa ha tautolu he lagi. (Salamo 102:17; Sefanaia 3:11, 12; Fakamatalaaga 10:5-7) Ko e mua atu e lahi he fakaalofa hofihofi he Atua, mahani mitaki, mo e fakaalofa he taute e fakamouiaga ke moua mai ha ko e lukutoto he hana Tama Tane fuataha fakahele!​—1 Ioane 4:9, 10.

Fakamonu e Lautolu ne Fakamoli a Iehova

18. (a) “Fakaheke” fefe he tau gahua he Atua a ia? (e) Ko e tau magaaho fe kua lata a tautolu ke holo atu ke fakaheke ke he Atua?

¹⁸ Kua lata ke ha ha he Atua e fakahekeaga mai he tau mena oti. Tuga he talahau e Tavita: “Iehova na e, kua fakaheke atu kia koe hāu a tau mena oti ne eke; kua fakamonu atu foki kia koe hāu a tau tagata tapu.” (Salamo 145:10) “Fakaheke” he tau gahua tufugatia he Atua a ia, tuga ni e fale talaga mitaki ne talahaua mitaki ki a ia ne talaga, mo e kapiniu kelekele fulufuluola ki a ia e tagata tufuga kapiniu kelekele. (Fakatatai Heperu 3:4; Isaia 29:16; 64:8.) Ne to taha e fulufuluola, e tau gahua ha Iehova ne tufugatia, ati fakaheke e tau agelu mo e tau tagata ki a ia. Ne kalaga fiafia e tau fanau tane agaga he Atua ke he fakahekeaga he magahala ne tufuga ai e lalolagi. (Iopu 38:4-7) Ne pehe a Tavita ‘kua talahau he lagi e lilifu he Atua, kua fakakite foki he pu lagi likoliko e gahua he hana a tau lima.’ (Salamo 19:1-6) Fakaheke foki a tautolu ki a Iehova ka kitia e nesa ne lele ke he lagi, po ke sevi ne poi he vaouhi he tau matiketike. (Iopu 39:26; Lologo a Solomona 2:17) Ko e ha tautolu a tau tino tufugatia fulufuluola kua lata foki ke omoi e tau fakailoga he tau fakahekeaga fakaaue ke he Atua.​—Salamo 139:14-16.

19. Ko hai e tau “kau fakamoli,” mo e ko e heigoa kua taute e lautolu?

¹⁹ Ko e vaha nei, ko lautolu ne fakauku e Iehova ke he agaga ko e tau “fakamoli” he lalolagi ne fakaheke ki a ia. Ne talahau mitaki e lautolu a ia mo e manako lahi ke fakamoli hana a finagalo ke he lalolagi tuga ke he lagi. (Mataio 6:9, 10) Ko lautolu ne fakauku, ne fa e talahau ke he falu, e tau gahua mitaki he Atua, ti talia he moto tagata tokologa ne tupu tolomaki e numela. Ne gahua auloa mo lautolu ne fakauku, ne fekafekau fakamakutu a lautolu, ko e tau tagata ne fakapuloa he kautu. Omoi nakai he fakaaue, a koe, ke kau fakalataha ke he gahua nei, ke fakaheke ke he Atua.

20. (a) To fakatapu fefe e higoa a Iehova? (e) Haga­ao ia ke he Salamo 145, ko e heigoa e falu a huhu ne toe kua lata ke manamanatu ki ai?

²⁰ Ko e tau Fakamoli a Iehova a tautolu tuga a Tavita ke fakaheke ke he Atua. Kua aoga lahi ki a tautolu ke fakatapu mo e fakaheke e higoa a Iehova. To fakatapu he Kautu he Atua e higoa tapu ia, ko e mena haia, ati ko e matapatu e fakaakoaga Tohi Tapu nei he tala mitaki ha tautolu ne fa e fakapuloa. Fakakite mai nakai he Salamo 145 e maama fakaagaga ke he mena nei? Ko e heigoa ka fakakite mai ke he ha tautolu a fakatutalaaga ke he tau vala ne toe he Salamo? Ko e heigoa foki e falu a puhala ne fakakite mai ne kua lata a Iehova ke moua e fakahekeaga tukulagi?

Ko e Heigoa Hau Ka Talahau

◻ Fakamonu fefe e tautolu e higoa a Iehova?

◻ Ko e heigoa e falu a gahua mitaki a Iehova?

◻ Ko e heigoa ha tautolu ka taute ka fakaaue a tautolu ke he tau mahani mitaki he Atua?

◻ Ha e fe e tau puhala ne fakakite aki e fakaalofa hofihofi he Atua?

[Fakatino he lau 8]

Talahau nakai e koe e tau gahua lalahi ha Iehova ke he hau a tau fanau, ke tuga e tau mamatua mahani Atua, i Isaraela i tuai?

[Fakatino he lau 11]

Ne talahaua mitaki he fale mitaki a ia ne talaga e fale, ti fakaheke pihia he tau mena ne tufugatia e Iehova a Ia ni