To Fifitaki Nakai e Koe e Fakaalofa Hofihofi he Atua?

“Kia fifitaki a mutolu ke he Atua tuga e tau fanau fakahelehele.”​—EFESO 5:1.

1. Ko e ha e fifitaki atu ke he falu kua lata ke manamanatu fakalahi a tautolu oti ki ai?

MA E mitaki po ke ma e kelea, kua tokologa e tau tagata ne fifitaki ke he falu. Ko e tau tagata ne agaagai mo tautolu, mo e liga ko e tau tagata ne fifitaki e tautolu, kua maeke ke lauia mamafa ai a tautolu. Ne poaki mai e ia ne tohi e Fakatai 13:20: “Ko ia kua feoaki mo e tau tagata iloilo, kua iloilo ni a ia; ka ko ia kua kapitiga mo e tau tagata goagoa, to matematekelea ai a ia.” Ti ko e kakano mitaki, mogoia, kua pehe e Kupu he Atua: “Aua neke fifitaki a koe ke he kelea, ka ko e mitaki. Ko e tagata kua mahani mitaki, mai he Atua ni a ia.”​—3 Ioane 11.

2. Kua lata a tautolu ke fifitaki ki a hai, mo e ko e heigoa e tau puhala?

² Ne ha ha ia tautolu e tau fakafifitakiaga mahomo atu e mitaki he Tohi Tapu ke he tau tane mo e tau fifine kua maeke ia tautolu ke fifitaki. (1 Korinito 4:16; 11:1; Filipi 3:17) Ka ko e mena ne mua atu ma tautolu ke fifitaki ki ai, ko e Atua. He Efeso 4:31–​5:2, he mole atu e fakamau he tau mahani mo e tau gahua kua lata ia tautolu ke kalo kehe mai, ne poaki mafiti mai he aposetolo ko Paulo ki a tautolu “kia hofihofi ha mutolu a fakaalofa, mo e fefakamagaloaki a mutolu.” Ne takitaki atu e mena nei ke he kei he tomatomaaga: “Hanai kia fifitaki a mutolu ke he Atua tuga e tau fanau fakahelehele. Kia mahani a mutolu mo e fakaalofa.”

3, 4. Ko e heigoa e tau fakamaamaaga ne foaki mai he Atua kua hagaao ki a ia ni, mo e ko e ha kua lata a tautolu ke tuku atu e manamanatuaga ke he hana tuaga ko e Atua fifili tonu?

³ Ko e heigoa e tau puhala mo e tau fuafuaaga he mahani he Atua kua lata ia tautolu ke fifitaki? Kua loga lahi e tau puhala he hana mahani fakatagata mo e tau gahua, tuga ne maeke ke kitia mai e tautolu he puhala ne fakamaamaaki e ia a ia ki a Mose: “Ko Iehova ko e Atua fakaalofa hofihofi, mo e fakaalofa noa; kua fakatuai hana ita, to lahi e fakaalofa, to fakamoli; Kua tumau hana fakaalofa to hoko ke he afe he tau hau; kua fakamagalo foki e ia e mahani hepehepe, mo e holifono, mo e hala, ka e nakai toka noa e ia a lautolu kua hala, ka e taui ni e hala he tau matua ke he ha lautolu a fanau, mo e fanau he ha lautolu a fanau.”​—Esoto 34:6, 7.

⁴ Ha ko Iehova “kua fiafia a ia ke he tututonu mo e fakafiliaga tonu,” kua lata tonuhia ia tautolu ke iloa mo e fifitaki e taha fahi nei he hana a mahani fakatagata. (Salamo 33:5; 37:28) Ko ia ko e Tufuga, pihia foki ni ko e Iki Fakafili mo e Taute Matafakatufono, ti talahau e ia e fakafiliaga tonu ke he tau tagata oti. (Isaia 33:22) Kua kitia maali mitaki ai ke he puhala ne fakatoka aki e ia e fakafiliaga tonu mo e taute e ia ke taute i loto he hana tau tagata Isaraela mo e fakamui ke he fakapotopotoaga Kerisiano.

Fakagahua e Fakafiliaga Fakaatua

5, 6. Fakakite mai fefe e fakafiliaga tonu he tau fakafehagaiaga he Atua mo Isaraela?

⁵ He magaaho ne fifili a Isaraela ke eke mo tau tagata hana, ne huhu e Atua ko e maeke nakai ia lautolu ke ‘fanogonogo fakamakutu ke he hana leo mo e taofi hana a maveheaga.’ Kua fakapotopoto ke he tuaga he Mouga ko Sinai, ne tali atu a lautolu: “Ko e tau mena oti ne tala mai e Iehova, to eke ni e mautolu.” (Esoto 19:3-8) Ko e matagahua nakai fakateaga ai ni a ia! Ha kua puhala mai he tau agelu, ne age he Atua ke he tau Isaraela liga 600 he tau matafakatufono, ha ko lautolu haia ko e tau tagata kua tukulele ki a ia, mo e kua kotofa ke taute tumau. Ka e kua kaeke ko e taha e tagata kua nakai taute pihia? Ne fakamaama mai he tagata pulotu ke he Matafakatufono he Atua pehe: “He kaeke ko e kupu ne vagahau kua puhala mai he tau agelu kua fakakite moli ko e mauokafua, mo e tau holifono oti mo e mahani liuliu ka moua e taui kua tatai mo e fakafiliaga tonu.”​—Heperu 2:2, NW.

⁶ E, ko e Isaraela ne nakai omaoma kua hagaao atu ni ke he “taui kua tatai mo e fakafiliaga tonu,” nakai ko e fakafiliaga tonu nakai katoatoa he tagata, ka ko e fakafiliaga tonu mai he Tufuga ha tautolu. Ne fakatoka fakamahino he Atua e tau fakahala kehekehe ma e tau tagata moumou mata fakatufono. Ko e fakahala ne mahomo atu e nakai fakateaga ko e ‘vevehe kehe,’ po ke hoko e moumouaga. Ko e hagaao e mena ia ke he tau agahala kelea lalahi, tuga e hufeilo ke he tau tupua, faivao, feuaki e faoa toto tata, mahani feuaki he tagata mo e manu huifa, feuaki e tagata tane mo e tagata tane, poa tugi e tama, kelipopo tagata, mo e fakaaoga hehe e toto. (Levitika 17:14; 18:6-17, 21-29) Ko e falu mena foki, ko e ha Isaraela ne taute pauaki nakai fakatokihala mai he eke fakakelea ha matafakatufono fakaatua, kua lata ni ke “vevehe kehe.” (Numera 4:15, 18; 15:30, 31) Ti ka fakagahua e fakafiliaga fakaatua nei, to liga logona mitaki he tau fanau he tau tagata taute mena hehe e lauia kelea.

7. Ko e heigoa falu mena ne tupu he fakahoko e fakahala he fakafiliaga tonu ke he tau tagata he Atua i tuai?

⁷ Ko e tau fakahala pihia ne pehi lahi e hagahaga kelea he moumou matafakatufono fakaatua. Ke fakatai ki ai, kaeke ko e tama tane kua konahia mo e kai lotokai lahi, to tamai a ia ke he tau ikifakafili motua. Kaeke kua kitia e lautolu kua taute mena hehe pauaki mo e nakai tokihala a ia, to fakalataha e tau mamatua ke he fakahokoaga he fakahala he fakafiliaga tonu. (Teutaronome 21:18-21) Kua maeke ia tautolu ko e tau mamatua ke manamanatu kua nakai mukamuka ke taute e mena ia. Ne iloa he Atua kua lata ni ke taute pihia ke ua maeke he mahani kelea ke totolo he vaha loto he tau tagata tapuaki moli. (Esekielu 33:17-19) Ko e mena nei kua fakatokatoka he Taha hagaao ki a ia kua lata ke pehe: “Ha kua tonu hana tau puhala oti ni? ko e Atua kua fakamoli, nakai ha ha ia ia ha mahani kelea, ko e mahani tututonu mo e mahani hakohako ni a ia.”​—Teutaronome 32:4.

8. Fakamailoga fefe he fakafiliaga tonu e tau fakafehagaiaga he Atua mo e fakapotopotoaga Kerisiano?

⁸ Mole atu e loga he tau senetenari ne tiaki he Atua e motu ko Isaraela mo e fifili e fakapotopotoaga Kerisiano. Ka e nakai hiki a Iehova. Ne puipui agaia ni e ia e fakafiliaga tonu mo e eke ke fakamaama ki ai ko e tuga e “afi puhopuho.” (Heperu 12:29; Luka 18:7, 8) Ko e mena ia, ko ia ne matutaki agaia ni ke fai fakatokaaga ke tuku fakatekiteki e matakutaku mahani fakaatua ke he fakapotopotoaga katoa he uta kehe e tau tagata taute mena hehe. Ko e tau Kerisiano Tukulele ne taute mena hehe mo e nakai fakatokihala ne taute ai ke fakaoti e fakalatahaaga.

9. Ko e heigoa e fakaoti e fakalatahaaga, mo e ko e heigoa hana ne fakakatoatoa?

⁹ Ko e heigoa ne putoia ai he fakaoti e fakalatahaaga? Kua moua e tautolu e fakaakoaga ke fakatai ki ai ne hagaao ke he puhala ne taute aki e mena vihi he senetenari fakamua. Ko e Kerisiano i Korinito ne taute e mahani feuaki mo e hoana he hana matua tane mo e nakai tokihala, ti fakahako ai e Paulo ke uta kehe a ia mai he fakapotopotoaga. Kua lata ni e mena nei ke taute ke puipui e mea he tau tagata he Atua, ha “ko e mena tote kua fakaea, kua fakaea aki e ia e lakuaga falaoa katoa.” Ko e utakeheaga hana kua eke ke mataofi hana mahani kelea mai he nakai fakalilifu tokoua ke he Atua mo e Hana tau tagata. Ko e akonaki kaka ke fakaoti e fakalataha, kua liga fakaofogia foki a ia ke he hana tau logonaaga mo e tuku ki a ia fakalataha mo e fakapotopotoaga e matakutaku kua tonuhia ke he Atua.​—1 Korinito 5:1-13; fakatatai Teutaronome 17:2, 12, 13.

10. Kua lata ke taute fefe he tau fekafekau he Atua kaeke kua fai tagata kua fakaoti e fakalatahaaga?

¹⁰ Ko e poaki fakaatua a nei, ka tuku kehe e taha kua kelea, ko e tau Kerisiano kua lata ke “aua neke feoaki [mo ia], aua foki neke kai mena fakalataha mo e tagata pihia.”a Ko e mena ia kua vevehe kehe a ia mai he feiloaki ti lafi atu foki e tau mena fakafiafia fakalataha mo e tau tagata fakamoli ne fakalilifu mo e manako ke o fano fakalata ke he fakatufono he Atua. Ko e falu ia lautolu na, liga ko e tau magafaoa mai i fafo he magafaoa tata lahi, nakai ko e taha he kaina taha. Na liga uka lahi ke he tau magafaoa ia ke taute e tau takitakiaga fakaatua nei, kua pihia ni e nakai mukamuka he tau mamatua Heperu ne nonofo i lalo hifo he Matafakatufono ne Age ki a Mose ke kau fakalataha ke he fakahokoaga he fakahala he tama tane kelea. Ka e tumau ni, e maama mitaki he poaki he Atua; ke maeke ia tautolu ke iloa moli ko e tutonuhia ka fakaoti e fakalatahaaga.​—1 Korinito 5:1, 6-8, 11; Tito 3:10, 11; 2 Ioane 9-11; kikite ke he Ko e Kolo Toko, (Peritania) Sepetema 15, 1981, tau lau 26-31, Apelila 15, 1988, tau lau 28-31.

11. To maeke fefe he tau puhala kehekehe fakatagata he Atua ke kitia mai he hagaao ke he fakaoti e fakalatahaaga?

¹¹ Ka e kia liu ke manatu, ko e Atua ha tautolu ne nakai ko e tutonu ni hokoia, ka ko ia foki “to lahi hana fakaalofa, kua fakamagalo foki e ia e hala, mo e holifono.” (Numera 14:18) Kua fakamaama fakamitaki mai he hana Kupu ko e tagata ne fakaoti e fakalatahaaga kua maeke ke tokihala, mo e kumi atu ke he fakamagaloaga fakaatua. Ti ko e heigoa he mogoia? Ko e tau leveki momotua fakaagaga kua lata ke fakalataha mo ia ke fifili fakamitaki mo e liogi po kua moua mai nakai ia ia ha fakamoliaga he tokihala mai he tau mena hehe ne taute fakamua ati takitaki atu ai ke he hana fakaoti e fakalatahaaga. (Fakatatai Gahua 26:20.) Kaeke ke pihia, kua lata ke liu talia mai a ia ke he fakapotopotoaga, tuga he 2 Korinito 2:6-11 ne fakakite mai ai e mena ne tupu ke he tagata tane i Korinito. Ka e taha e mena, ko e falu tagata ne tuku ki tua mo e loga lahi e tau tau ne o kehe mai he fakapotopotoaga he Atua, ti kua lata nakai ke fai mena ke taute ke lagomatai aki a lautolu ia ke kitia e puhala ke liliu mai ai?

Fakafiliaga Lago Tatai Mo e Fakaalofa Hofihofi

12, 13. Ko e ha kua lata ha tautolu a fifitakiaga ke he Atua ke lafi fakalahi atu mai he ata ni hana fakafiliaga tonu?

¹² Ko e mena fakamua kua hagaao pauaki ke he taha he tau vala he tau fuafuaaga he Atua, tuga ne talahau mai he Esoto 34:6, 7. Ka e taha e mena, kua fakakite mai he tau kupu ia e mena ne lahi atu mai he fakafiliaga tonu he Atua, ti ko lautolu ne manako ke fifitaki ki a ia kua nakai ono fakamahao ni ke taute e fakafiliaga tonu. Kaeke ko e taute a koe e mena ta fakatai ke he faituga ne talaga e Solomona, to fakaako fakamahao ni kia a koe ke he taha ni he hana tau pou? (1 Tau Patuiki 7:15-22) Nakai, ha kua uka lahi ke moua e koe e fakatino lago tatai ke he mahani ke fakaaoga mo e matagahua he faituga. Kua pihia ni, kaeke ke manako a tautolu ke fifitaki ke he Atua, kua lata ni ke fifitaki foki ke he falu he hana tau puhala mo e tau fuafuaaga, tuga e hana “fakaalofa hofihofi, mo e fakaalofa noa; kua fakatuai hana ita, to lahi e fakaalofa, to fakamoli; Kua tumau hana fakaalofa to hoko ke he afe he tau hau, kua fakamagalo foki e ia e mahani hepehepe.”

¹³ Ko e fakaalofa hofihofi mo e fakamagaloaga ko e matapatu he tau fuafuaaga he Atua, tuga he kitia e tautolu mai he puhala he fakafehagaiaga hana mo Isaraela. Ko e Atua he fakafiliaga tonu kua nakai uta kehe a lautolu mai he fakahala ma e tau mena hehe ne fa liliu tumau ke taute, ka e fakakite e ia e fakaalofa hofihofi mo e fakamagaloaga kua lahi atu he mena kua lata. “Ne fakailoa e ia hana tau puhala kia Mose; mo e hana tau gahua ke he fanau a Isaraela. Kua fakaalofa hofihofi mo e fakaalofa noa mai a Iehova; kua fakatuai hana ita, ka e lahi ni hana fakaalofa. Nakai totoku mau e ia; nakai taofi tukulagi hana ita.” (Salamo 103:7-9; 106:43-46) E, ko e kitiaaga ki tua ke he hana tau gahua he tau teau tau kua mole kua fakamoli aki kua moli e tau kupu ia.​—Salamo 86:15; 145:8, 9; Mika 7:18, 19.

14. Kua fakakite mai fefe e Iesu kua fifitaki e ia e fakaalofa hofihofi lahi he Atua?

¹⁴ Ha ko Iesu Keriso “ko e kikila a ia he hana [Atua] lilifu, mo e hana fakatai moli ni,” kua lata ke amaamanaki foki a tautolu ke fakakite e ia e fakaalofa hofihofi taha ia ni mo e talia fiafia ke fakamagalo. (Heperu 1:3) Ne taute pihia e ia, tuga ni kua fakakite he hana tau gahua ke he falu. (Mataio 20:30-34) Ne pehi fakalahi foki e ia hana a fakaalofa hofihofi ne kitia mai he hana tau kupu, kua totou e tautolu he Luka veveheaga 15. Ko e tau fakatai tolu ne ha ha i ai kua fakamoli ai na fifitaki a Iesu ki a Iehova, mo e kua foaki mai e lautolu e tau fakaakoaga kua aoga lahi ma tautolu.

Manamanatu Atu ke he Mena Ne Galo

15, 16. Ko e heigoa ne fakaohooho aki a Iesu ke foaki mai e tau fakatai i loto he tohi a Luka 15?

¹⁵ Ko e tau fakatai ia kua fakamoli aki e fiafia fakaalofa hofihofi he Atua ke he tau tagata hala, ti kua vali mai e fakatino ma tautolu ke fifitaki ki ai. Manamanatu la ke he puhala ne fakatoka aki e tau fakatai: “Kua fakatata mai ki a ia [Iesu] e tau telona oti mo e tau tagata hala, ke fanogonogo kia ia. Ti loma ai e tau farasaio, mo e tau tohikupu, kua pehe age, Kua talia he tagata nai e tau tagata hala, kua kai fakalataha foki a ia mo lautolu.”​—Luka 15:1, 2.

¹⁶ Ko e tau tagata oti ne putoia ki ai ko e tau Iutaia ni. Ne loto tokoluga e tau Farasaio mo e tau tohikupu ki a lautolu ni ha kua tua a lautolu ko e mumui tua fakatonu ke he Fakatufono ne age ki a Mose, ka e tuga ni e tututonu ne lata ke he matafakatufono. Ka kua nakai talia he Atua e tututonu ne tukuogo pulenoa he tagata pihia. (Luka 16:15) Kua kitia moli, ko e tau telona ia ne talahau mai ko e tau Iutaia ne fakaputu e tau tukuhau ma Roma. Ha kua tokologa ne ui atu ma e tau tupe ne molea lahi ki mua mai he tau faoa Iutaia, ti ko e tau telona ko e matakau fakavihiatia. (Luka 19:2, 8) Kua fakavahega a lautolu ia mo e “tau tagata hala” kua lafi ki ai e tau tagata mahani kelea, ti hoko foki ke he tau fifine fakataka. (Luka 5:27-32; Mataio 21:32) Ka e huhu a Iesu ke he tau takitaki lotu ne loma:

17. Ko e heigoa e fakatai fakamua ha Iesu he tohi a Luka 15?

¹⁷ “Ko hai kia taha ia mutolu ne teau hana tau mamoe, kaeke kua galo taha, nakai kia toka e ia e hivagofulu ma hiva ke he vao, ka e fano, mo e kumi e taha ne galo ato moua ai? Ka moua, ti fua mai ai mo e fiafia. Ka hoko atu foki ke he hana fale, ti fakapotopoto ai hana tau kapitiga katoa foki mo lautolu ne katofia mo ia, kua tala age a ia ki a lautolu, Kia fiafia a a tautolu, nukua moua tuai e au haku a mamoe ne galo. Kua tala atu e au kia mutolu, ha he lagi e fiafia pihia, kua lahi ni ka tokihala e tagata hala tokotaha; ka e tote e fiafia ke he tau tagata tututonu ne tokohivagofulu ma hiva nakai lata ki ai e tokihala.” Kua maeke he tau takitaki lotu ke maama mai he tau manamanatuaga fakatai, ha ko e tau mamoe mo e tau leveki mamoe ko e mena kitia tumau. He manamanatu atu, ne toka he leveki mamoe e 99 e tau mamoe ke kai he fonua ne fa mahani ai ka e fano ke kumi a ia ne hehe. Kua kumi fakamakamaka e ia ato moua ai, ti fua fakamitaki mai e ia e mamoe matakutaku ia ke he mena ne ha ha i ai e fuifui mamoe.​—Luka 15:4-7.

18. Tuga he fakamaama hake he fakatai ke uaaki ha Iesu he tohi a Luka 15, ko e heigoa ne fakalagaaki aki e loto olioli?

¹⁸ Ne lafi atu e Iesu e fakatai ke uaaki: “Ko hai kia foki e fifine ne hogofulu hana tau tupe, kaeke kua galo kia ia taha tupe, nakai kia tugi e ia e lamepa, ti tafitafi e fale mo e kumi fakamakutu ato moua ai? Ka moua, kua fakapotopoto e ia hana tau kapitiga katoa foki mo lautolu ne katofia mo ia, mo e tala age, Kia fiafia a a tautolu, ha kua moua tuai e au e tupe ne galo ia au. Kua tala atu e au kia mutolu, pihia ni e fiafia ha i ai ki mua he tau agelu he Atua, ha ko e tagata hala tokotaha kua tokihala.” (Luka 15:8-10) Ko e tupe kua fakatatai ia ke teitei tatai ni mo e totogi he tagata gahua he taha e aho. Ko e tupe he fifine, na liga ko e koloa tokiofa he tufaaga he magafaoa, po ke ko e taha vala ne taute aki e mena uho fakamanaia tino. Kaeke ke galo, ne kumi fakamakamaka a ia ke moua e tupe, ka oti ia ti fiafia ai a ia mo e hana tau kapitiga fifine. Ko e heigoa kua talahau he mena nei ki a tautolu hagaao ke he Atua?

Fiafiaaga Olioli he Lagi​—Ke he Heigoa?

19, 20. Ko e tau fakatai ua fakamua a Iesu i loto he tohi a Luka 15 kua hagaao lahi ki a hai, mo e ko e heigoa e matapatu manatu ha lautolu ne taute?

¹⁹ Ko e tau fakatai ua nei kua taute ke he tau loma ki a Iesu ha kua fakakite e ia a ia he falu mahina fakamua ia ko e “leveki mamoe mitaki” ko ia ka foaki hana solu ma e hana tau mamoe. (Ioane 10:11-15) Ka e taha e mena, ko e tau fakatai ia kua nakai hagaao lahi ki a Iesu. Ko e fakaakoaga kua lata ke fakaako he tau tohikupu mo e tau Farasaio kua matapatu ni ke he mahani mo e tau puhala he Atua. Ko e mena ia, ne pehe a Iesu kua ha ha i luga he lagi e fiafia ha ko e tagata agahala kua tokihala. Ko e tau tagata lotu ia ne talahau e lautolu, kua fekafekau ki a Iehova, ka e taha e mena, kua nakai fifitaki e lautolu a ia. Ko e tau puhala he fakaalofa hofihofi a Iesu, he taha fahi, kua fakakite mai e finagalo he hana Matua.​—Luka 18:10-14; Ioane 8:28, 29; 12:47-50; 14:7-11.

²⁰ Kaeke ke taha mai he teau, ko e matapatu he olioli, ko e taha e tupe mao mai he hogofulu ka fakalahi atu ki ai. Pihia ni he vaha nei, kua maeke ia tautolu ke logona e tau loto olioli he tau fifine he moua e tupe! He mena nei foki, ko e fakaakoaga kua matapatu ke he lagi, i ai foki ne loto olioli ai e “tau agelu he Atua” mo Iehova ha “ko e tagata hala tokotaha kua tokihala.” Mailoga e kupu fakahiku, ko e “tokihala.” Ko e tau fakatai nei kua hagaao ni ke he tau tagata hala ne tokihala. Ti kitia ai e koe kua mamafa ua ni e tonuhia ke loto olioli ha ko e ha lautolu a tokihala.

21. Ko e heigoa e fakaakoaga kua lata ia tautolu ke iloa mai he tau fakatai a Iesu he tohi a Luka 15?

²¹ Ko lautolu ko e tau takitaki lotu ne takitaki hehe ne mamakona ni a lautolu ke he ha lautolu a falanaki potake ke he Matafakatufono mo e tiaki e Atua mo e hana “fakaalofa hofihofi mo e fakaalofa noa, . . . kua fakamagalo foki e ia e mahani hepehepe, mo e holifono, mo e hala.” (Esoto 34:6, 7) Ane mai fifitaki a lautolu ke he mena nei ko e tau puhala mo e mahani fakatagata he Atua, kua maeke a lautolu ke loto fakaaue ma e fakaalofa hofihofi a Iesu ke he tau tagata agahala kua tokihala. Ka e fefe a tautolu? Tuku nakai e tautolu e fakaakoaga ke he tau loto mo e taute pihia? Mitaki, mailoga la e fakatai ke toluaki a Iesu.

Tokihala mo e Fakaalofa Hofihofi Hane Gahuahua

22. Fakamaama fakaku, ko e heigoa ne foaki mai e Iesu he fakatai ke toluaki i loto he Luka 15?

²² Kua fakahigoa tumau e mena nei ko e fakatai ke he tama tane moumou koloa. Ka e taha e mena, ka totou ki ai, ti kitia e koe ko e ha ne manatu ai e falu ko e fakatai ke he fakaalofa he matua tane. Kua talahau ai ko e tama tane fakahiku he magafaoa, kua moua e ia e tufaaga mai he hana matua tane. (Fakatatai Teutaronome 21:17.) Kua fano e tama tane nei ke he motu mamao, mo e fakaaoga moumou hana tau mena oti he moui kolokolovao ti kua lata ke gahua, kua moua e ia e gahua leveki puaka, ti hoko foki ke manako ke he tau mena kai he tau puaka. Ti kua hoko ai fakamui ne matala ai hana loto mo e fifili ke liu ki kaina, kaeke ni hokoia ke gahua ma e hana matua tane tuga ni e tagata gahua. Ka e he tata atu a ia ki kaina, kua taute he hana matua tane e lakaaga mitaki he fiafia ke fakafeleveia a ia, mo e taute foki e galue. Ka ko e taokete lahi ne nofo i kaina mo e gahua, kua ita lahi ke he fakaalofa hofihofi kua fakakite. Ka e pehe age e matua tane kua lata a lautolu ke loto olioli ha ko e tama tane ne mate kua liu moui mai tuai.​—Luka 15:11-32.

23. Kua lata a tautolu ke fakaako mai e heigoa he fakatai ke he tama tane moumou koloa?

²³ Ko e falu he tau tohikupu mo e tau Farasaio ne manatu a lautolu kua fakatatai a lautolu ke he tama tane uluaki, kua kehe mai mo e tau tagata agahala ne tuga e tama tane fakahiku. Maeke nakai a lautolu, ke maama mitaki e manatu tonu he fakatai, mo e pihia nakai a tautolu? Kua tuhi fakatonu mai e maaliali he mahani fakaalofa hofihofi he ha tautolu a Matua he lagi, hana talia fiafia ke fakave e fakamagalo ka loto tokihala moli e tagata agahala mo e hiki e tau mahani. Kua lata ke omoi atu a lautolu ne fanogonogo ke taute mo e fiafia e liuakimaiaga he tau tagata agahala kua tokihala. Ko e kitekiteaga haia he Atua ke he tau mena nei mo e puhala ne taute e ia, mo lautolu ne fifitaki ki a ia, ne taute pihia.​—Isaia 1:16, 17; 55:6, 7.

24, 25. Ko e heigoa e tau puhala he Atua kua lata ke kumi e tautolu ke fifitaki?

²⁴ Kua maaliali kua fakamailoga he fakafiliaga tonu e tau puhala oti he Atua, ti ko lautolu ne manako ke fifitaki ke he koloa uho a Iehova mo e tutuli e fakafiliaga tonu. Ka e tumau ni, ko e ha tautolu a Atua kua nakai omai mai he fakafiliaga tonu nakai fai aoga po ke fakafiliaga kaka. Ko e hana fakaalofa hofihofi mo e fakaalofa kua lahi mahaki. Kua fakakite e ia e mena nei ke he talia fiafia ke fakamagalo atu kua fakave ke he tokihala kua moli lahi. Kua felauaki tonu mogoia, ke tutaki atu e Paulo ha tautolu a loto fakamagalo mo e ha tautolu a fifitaki ke he Atua: “[Kia] . . . fefakamagaloaki a mutolu; tuga e Atua ha ia Keriso ne fakamagalo e ia a mutolu. Hanai kia fifitaki a mutolu ke he Atua tuga e tau fanau fakahelehele. Kia mahani a mutolu mo e fakaalofa.”​—Efeso 4:32–​5:2.

²⁵ Ko e tau Kerisiano moli kua leva lahi e lali ke fifitaki ke he fakafiliaga tonu a Iehova ti pihia foki ni mo e hana fakaalofa hofihofi mo e talia fiafia ke fakamagalo. Ti ka iloa lahi e tautolu a ia, ti mukamuka lahi ia tautolu ke fifitaki ki a ia ke he tau mena nei. To maeke fefe mogoia, ke taute atu e tautolu e mena nei ke he tagata ne moua la ia e akonakiaga kaka lahi ha kua tutuli e ia e puhala agahala? O mai la a tautolu ke kitia.

[Tau Matahui Tala]

[Ko e Heigoa ne Ako e Koe?]

◻ Fakakite fefe e fakafiliaga tonu he Atua ke he fakapotopotoaga a Isaraela mo e ke he fakapotopotoaga Kerisiano?

◻ Ko e ha kua lata ia tautolu ke fifitaki ke he fakaalofa hofihofi he Atua, ke lafi atu ke he hana fakafiliaga tonu?

◻ Ko e heigoa ne fakalaga hake e tau fakatai he Luka 15, mo e ko e heigoa e tau fakaakoaga kua lata ke fakaako mai ki a tautolu?

[Fakatino he lau 10, 11]

Ko e kelekele tatai ha Raha i mua he Mouga ko Sinai (takai i tua he fahi hema)

[Credit Line]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Fakatino Credit Line he lau 9]

Garo Nalbandian

[Fakatino Credit Line he lau 12]

Garo Nalbandian