Feaki e Fua he Taofi e Ia a Ia
“Ko e tau fua he agaga ko e fakaalofa, loto olioli, mafola, fakamanavalahi, mahani totonu, mahani mitaki, tua, mahani molu, taofi e ia a ia. Nakai fai matafakatufono ke totoko atu ke he tau mena ia.”—KALATIA 5:22, 23, NW.
1. Ko hai ne foaki mai ki a tautolu e tau fakafifitakiaga ne mua he taofi e ia a ia, mo e kitia ke he tau Tohiaga Tapu fe?
KO E Atua ko Iehova mo Iesu Keriso ne fakakite mai ki a tautolu e taofi e ia a ia kua mua ue atu. Tali mai he nakai omaoma he tagata ke he katene i Etena, ne gahua tumau a Iehova ke he fua nei. (Fakatatai Isaia 42:14.) Laga hiva ne totou e tautolu ke he tau Tohiaga Tapu Heperu e “fakatuai hana ita.” (Esoto 34:6) Ko e taofi e ia a ia he mena ia. Ti moli foki e taofi e ia a ia he Tama he Atua, ha ko e mena “ko ia ne amuamu ki ai, ka e nakai amuamu atu ke taui atu.” (1 Peteru 2:23) Ka e taha e mena, maeke ia Iesu ke ole ke he hana matua he lagi ke lagomatai mai he “tau agelu ne mua he tokologa ke he tau lekeona ne hogofulu ma ua.”—Mataio 26:53.
2. Ko e heigoa e tau fakafifitakiaga mitaki he Tohi Tapu ne ha ha ia tautolu ke he tau taofi e ia a ia he tau tagata nakai mitaki katoatoa?
2 Ha ha i ai foki kia tautolu e falu a fakafifitakiaga mitaki he taofi e ia a ia mai he Tohi Tapu he tau tagata nakai mitaki katoatoa. Tuga a nei, ne fakakite e mahani nei ke he taha vala he moui a Iosefa, ko e tama he tupuna ko Iakopo. Ne ha ha ia Iosefa e taofi e ia a ia ke he magaaho ne fakavai he hoana a Potifara a ia. (Kenese 39:7-9) Ha ha i ai foki e fakafifitakiaga mitaki he tau fuata Heperu toko fa ne taofi e ia a ia ke nakai talia e tau kai mitaki he patuiki Papelonia, kakano ha ko e tau fakatufono fakakaupaaga ha Mose.—Tanielu 1:8-17.
3. Ko hai e fakapotopotoaga tagata ne mailoga ha ko e ha lautolu a tau mahani mitaki, mo e kitia ke he fakamoliaga fe?
3 Ko e tau fakafifitakiaga he vaha nei he taofi e ia a ia, kua maeke ke tuhi a tautolu ke he Tau Fakamoli a Iehova ko e fakapotopotoaga. Ne lata tonu e navaaga ne tuku age he New Catholic Encyclopedia—ko lautolu ko e “taha mai he tau vahega tagata mitaki he lalolagi.” Ko e faiaoga he aoga tokoluga he tau tagata lalahi i Filipaina ne pehe a ia “ko e gahua fakamakutu he Tau Fakamoli e tau mena ne fakaako mai he Tohi Tapu.” Hagaao ia ke he fonoaga he Tau Fakamoli i Warsaw he 1989, ko e tagata tohi tala Polani ne tohi pehe: “55,000 e tau tagata ne nakai ula taha ha tapaka ke he tolu e aho! . . . Ko e fakakiteaga nei he omaoma he tau tagata ne mailoga lahi e au mo e nava, lafi ki ai e matakutakuina.”
Matakutaku ke he Atua mo e Vihiatia e Tau Mena Kelea
4. Ko e heigoa e taha lagomatai lahi ke lagomatai aki a tautolu ke taofi e ia a ia?
4 Taha mai he tau lagomatai lalahi ke fakagahua aki e taofi e ia a ia ko e matakutaku ke he Atua, ko e hokulo e maamaaga ke nakai fakafiafia ha tautolu a Matua fakahelehele he lagi. Kitia e aoga he matakutaku tapu ha tautolu ke he Atua ha kua tohia lagaloga he tau Tohiaga Tapu. Ke he magaaho ke foaki e Aperahamo hana a tama ko Isaako, ne pehe e Atua: “Tokai, neke hoko hāu a lima ke he tama, aua foki neke eke e koe ha mena kia ia; ha kua iloa tuai e au kua matakutaku a koe ke he Atua, ha kua nakai lamakai a koe he tama hau, ko e hau a tama tokotaha, ka e tuku mai ni e koe a ia kia au.” (Kenese 22:12) Ne lahi e tupetupe he loto, ti ko e taofi e ia a ia ha Aperahamo ke omaoma ke he poaki he Atua ke hokotia ke lagaki hake hana a titipi ke kelipopo aki hana a tama fakahele ko Isaako. E, ko e matakutaku ke he Atua ke lagomatai aki a tautolu ko e taofi e ia a ia.
5. Ko e heigoa e gahua he vihatia ke he tau mena kelea ke he ha tautolu a fakagahuahua he taofi e ia a ia?
5 Ne nakai femamaoaki e matakutaku ke he Atua mo e vihiatia ke he tau mena kelea. Ne totou e tautolu e Fakatai 8:13: “Ko e matakutaku kia Iehova ko e fakavihia ke he mahani kelea.” Ti ko e mena ka tupu, ko e fakavihia ke he mena kelea ke lagomatai a tautolu ke taofi e ia a ia. Ne lagaloga ne tohi mai he Tohi Tapu ke vihiatia—fakavihia—e tau mena kelea. (Salamo 97:10; Amosa 5:14, 15; Roma 12:9) Ko e tau mena kelea ne fa mahani ke fakafiafia, mena ke kamatamata aki, fakavaia ti kua lata ia tautolu ke fakavihia fakalahi ke kautu a tautolu mai he mena ia. Ko e tau vihiatia oti ia ke fakamalolo aki ha tautolu a fakamakamaka ke taofi e ia a ia ti eke ai mo puipuiaga ha tautolu.
Taofi e Ia a Ia—Ko e Puhala he Iloilo
6. Ko e ha ne iloilo e puhala ke taofi ha tautolu a tau agaga lotokai ha ko e fakagahua e taofi e ia a ia?
6 Taha lagomatai lahi he taofi e ia a ia ko e fakaaue ke he iloilo he fakakite e mahani nei. Ne ole mai a Iehova ki a tautolu ke taofi e ia a ia ma e mitaki ni ha tautolu. (Fakatatai Isaia 48:17, 18.) Ne ha ha i ai loga e tau fakatonutonuaga ke fakakite e iloilo ke taofi ha tautolu a tau agaga lotokai ha ko e fakagahua he taofi e ia a ia! Ne nakai hao mai a tautolu he tau fakatufono nakai hikihiki fano he Atua. Ne talahau mai he Kupu hana pehe: “Ha ko e mena kua gana he tagata, ko e mena ia ne ke helehele mai ai e ia. Ha ko ia kua gana e tau mena ke lata mo e hana ni a tino, to helehele mai ai e ia ke he tino e mena ke popo; ka ko ia kua gana e tau mena ke lata mo e Agaga, to helehele mai ai e ia ke he Agaga e moui tukulagi.” (Kalatia 6:7, 8) Kitia maali ka fakatai ke he kai mo e inu. Loga e tau gagao ne tupu mai he kai lahi mo e inu lahi e tokologa. Ne kaiha he mahani goagoa e tagata mai he fakalilifu ne ia a ia. Ka e mua atu ke he mena ia, nakai maeke he tagata ke talia e lotokai mo e nakai moumou e fakafetuiaga hana mo e falu. Ka e mua ue atu mai he tau mena oti, moumou he nakai fai taofi e ia a ia e fakafetuiaga ha tautolu mo e ha tautolu a Matua he lagi.
7. Ko e heigoa e matapatu manatu he Tohi he Tau Fakatai, ti fakakite mai he tau tohiaga fe he Tohi Tapu?
7 Ti ko e mena haia, kua lata ke talahau ne tautolu ki a tautolu ko e lotokai ke kaumahala ai ni e tagata. Ko e matapatu manatu ne tohi he Fakatai, ne pehi ke he akonakiaga ni he tagata a ia, ko e nakai fai taui e mahani lotokai ka e ha ha i ai e iloilo he taofi e ia a ia. (Fakatai 14:29; 16:32) Ka e mailoga ko e akonaki he tagata ni a ia nakai ko e kalo kehe ni hokoia he kelea. Ko e akonaki he tagata ni a ia, po ke taofi e ia a ia, ke maeke ke taute e mena kua tonu, ti liga ke uka lahi ha ko e totoko e mena nei ke he ha tautolu a tau agahala.
8. Ko e heigoa e tala moli ne fakakite mai e iloilo ke taofi e ia a ia?
8 Fakakite mai e iloilo he taofi e ia a ia ke he tala ke he taha Fakamoli a Iehova ne tu he laini he fale tupe ti fakatoto e taha tagata ki mua hana. Pete ne tupetupe fakatote e Fakamoli, ka e fakagahua e ia e taofi e ia a ia. Ko e aho ia ni ne feleveia a ia mo e taha enisinia ke moua e higoa fakamoli ke lata mo e tau fakatokatokaaga he Fale he Kautu. Ti ko hai e enisinia nei ke he magaaho fakamui? A ko e tagata taha ia tukua ne fakatoto ki mua ia ia he fale tupe. Nakai ni eke e enisinia ia mo kapitiga, ka e totogi he Fakamoli a ia, tote mai he taha he tau mena hogofulu ke he totogi ne fa mahani mau ki ai. Ne lahi e fiafia he Fakamoli he taofi e ia a ia ke he magaaho fakamua he aho ia, ka e nakai mafiti ke ita!
9. Ko e heigoa e puhala iloilo ka feleveia a tautolu mo e tau eke fakakelea ke he fonua?
9 Ke he tau magaaho loga ne o atu a tautolu he taha gutuhala ke he taha gutuhala ke fakamatala e tala mitaki he Kautu po ke tu he puhala tu ke lali ke moua e fiafia he tau tagata ke he fekau ha tautolu, ne feleveia a tautolu mo e tau vagahau kelea. Ko e heigoa e puhala iloilo? Ko e fakatonuaga mitaki ne fakakite mai he Fakatai 15:1: “Ko e tali totonu ke liliu kehe ai e ita ka ko e kupu fakahukia kua tupu ai e ita.” Ko e kakano ke ha ha ia tautolu e taofi e ia a ia. Nakai ni ko e Tau Fakamoli a Iehova ne kitia e moli he mena nei ka e kitia foki he falu. Ko e fakamaulu he mahani taofi e ia a ia kua mailoga mo e fakaaue fakahaga he tau tagata gahua he fahi fakamalolo tino.
Lagomatai e Fakaalofa Nakai Lotokai
10, 11. Ko e ha e fakaalofa ne lagomatai moli ke taofi e ia a ia?
10 Ko e fakamaamaaga ha Paulo ke he fakaalofa he 1 Korinito 13:4-8 (NW) ne fakakite ko e hana malolo ke lagomatai a tautolu ke fakagahuahua e taofi e ia a ia. “Kua fakamanavalahi e fakaalofa.” Ke fakamavalahi kua ha ha i ai e taofi e ia a ia. “Kua nakai mahekeheke e fakaalofa, nakai pau, nakai fia lahi teao.” Ko e fuafuaaga he fakaalofa ne lagomatai a tautolu ke taofi e tau manatu mo e tau logonaaga he loto, to puipui mai he ha malokuaga ke mahekeheke, pau, po ke fia lahi teao. Kua une he fakaalofa a tautolu ke he taha fahi, taute a tautolu ke fakatokolalo, loto manamanatu tokolalo, ke tuga a Iesu.—Mataio 11:28-30.
11 Ne pehe foki a Paulo “nakai mahani fuafuakelea” e fakaalofa. Ti ko e taofi e ia a ia ni ke nakai mahani fuafuakelea ke he tau magaaho oti. Ko e fakaalofa ke fakamamao mai a tautolu he lotokai, fakamakamaka ni ‘he kumi e tautolu e tau mena mitaki ha tautolu ni.’ “Nakai ita noa” e fakaalofa. Mukamuka lahi ke ita ke he tau vagahau po ke tau mena taute he falu. Maeke he fakaalofa ke lagomatai a tautolu ke taofi e ia a ia ke nakai vagahau po ke taute e tau mena ke tokihala a tautolu he magaaho fakamui. “Kua nakai toka loto e tau mena ke mamahi ai,” e fakaalofa. Ko e aga fakatagata ke taui atu po ke ita te totolo. Ka e maeke he fakaalofa ke lagomatai a tautolu ke tiaki e tau manamanatuaga ia mai he tau loto ha tautolu. “Nakai fiafia ke he tau mena nakai tututonu” e fakaalofa. Ko e taofi e ia a ia ati nakai fiafia ke he tau mena nakai tututonu tuga e tau pepa totou kelea po ke tau ata tivi fakalialia. Maeke he fakaalofa ke “fua e he tau mena oti” mo e “fakauka ke he tau mea oti.” Ko e taofi e ia a ia ke he tau mena oti, ke fakamanavalahi ke he tau matematekelea po ke tau mamahi mo e nakai toka e tau mena ia ke fakalolelole aki a tautolu, ke eke a tautolu ke tuga ko e totoko atu, po ke fakahihiga atu a tautolu ke tiaki e fekafekau ki a Iehova.
12. Ko e heigoa e taha puhala ke fakakite aki e fakaaue ha tautolu ke he tau mena oti ne taute he Atua ko Iehova mo Iesu Keriso ma tautolu?
12 Kaeke ke fakaalofa fakamoli a tautolu ke he ha tautolu a Matua he lagi mo e fakaaue ke he hana tau mahani fulufuluola mo e tau mena ne taute e ia ma tautolu, to manako a tautolu ke fakafiafia a ia ke taofi e ia a ia ke he tau magaaho oti. Kaeke foki ke fakaalofa fakamoli a tautolu ke he Iki mo e Pule, ko Iesu Keriso, mo e fakaaue ke he tau mena oti ne taute e ia ma tautolu, to omaoma a tautolu ke he hana a poaki ke ‘nikiti e tautolu e akau fakakikiveka mo e mumui tumau ki a ia.’ (Mareko 8:34, NW) Kua moli e lata tonu ha tautolu ke taofi e ia a ia. Ko e fakaalofa foki ke he ha tautolu a tau matakainaga Kerisiano ke nakai fakamamahi ki a lautolu ha ko e falu a puhala lotokai.
Tua mo e Mahani Fakatokolalo ko e Tau Lagomatai
13. Ko e ha e tua ne maeke ke lagomatai a tautolu ke taofi e ia a ia?
13 Ko e tua ke he Atua mo e hana a tau maveheaga e taha lagomatai lahi ke taofi e ia a ia. Maeke he tua ke falanaki a tautolu ki a Iehova mo e fakatali ke he magaaho kotofa hana ke fakahako e tau mena oti. Ne tohi e Paulo e manatu taha nei he vagahau pehe a ia he Roma 12:19: “Ko e tau fakahelehele na e, aua neke taui atu e mutolu, . . . ha kua tohi mai, Kua pehe mai e Iki, Ha ha ia au ke taui atu, to taui atu e au ni.” Kakano he mena nei, maeke foki he mahani fakatokolalo ke lagomatai a tautolu. Kaeke ke fakatokolalo a tautolu, ti nakai mafiti a tautolu ke ita kakano ha ko e tau mamahi tuaha po ke moli. To nakai vale ke uta e tautolu e fakatufono ke he ha tautolu a tau lima, ko e tala fakatai, ka e taofi e ia a ia mo e talia ke fakatali ki a Iehova.—Fakatatai Salamo 37:1, 8.
14. Ko e heigoa e tala moli ke fakakite ko e maeke foki e taofi e ia a ia ke moua e lautolu ne nakai ha ha i ai a ia?
14 Ne fakaako ke he malolo katoa a tautolu ke he taofi e ia a ia ha ko e tala moli ke he tagata tane mahani vale. Ka hea e tau leoleo ha ko e hana a taufeauhi mo e hana a matua tane, a ko e fakatafolaaki e ia tolu e leoleo to maeke he faoa ke taofi a ia! Ka e taha e mena, fai magaaho he leva, ne feleveia a ia mo e Tau Fakamoli a Iehova ti fakaako e ia a ia ke taofi e ia a ia, ko e taha mai he tau fua he agaga. (Kalatia 5:22, 23, NW) Ko e vaha nei, 30 e tau tau he mole, ko e tagata nei tumau agaia e fekafekau fakamoli ki a Iehova.
Taofi e Ia a Ia i Loto he Magafaoa
15, 16. (a) Ko e heigoa ke lagomatai aki e tane ke taofi e ia a ia? (e) Manako lahi e taofi e ia a ia ke he tau vahega mena fefe, tuga ne mailoga ai ke he tala moli fe? (i) Ko e ha e taofi e ia a ia ne lata tonu ai ke ha ha i ai he hoana?
15 Kua lata tonu ni ke taofi e ia a ia i loto he magafaoa. Ke maeke he tane ke fakaalofa ke he hana hoana ke tuga ne fakaalofa ki a ia ni kua lata ni a ia ke taofi ke he hana a tau manamanatu, tau kupu, mo e tau gahua. (Efeso 5:28, 29) E, ko e taofi e ia a ia he tane ke omaoma ke he tau kupu he aposetolo ko Peteru he 1 Peteru 3:7: “Kia pihia foki a mutolu ko e tau tane, kia nonofo fakalataha mo lautolu mo e iloilo.” Mahulu atu ia kaeke ko e hoana nakai tua, ko e tane tua kua lata ke taofi e ia a ia.
16 Ko e fakatai: Ha ha i ai he matakainaga motua e hoana mahani vale nakai tua. Ka e taha e mena, taofi e ia a ia, ti aoga lahi e mena nei ki a ia ti tala age he toketa hana ki a ia: “Ioane, ko e ua ne mena, ko e tagata taofi e ia a ia pauaki a koe po ke ha ha ia koe e lotu ne toka ai e malolo lahi.” Ha ha moli ia tautolu e lotu malolo lahi, “ha ko e mena nakai foaki mai he Atua kia tautolu e Agaga ke matakutaku ai, ka kia fakamalolo ai, mo e fakaalofa ai, mo e akonaki atu ai,” ti maeke ia tautolu ke taofi e ia a ia. (2 Timoteo 1:7) Ke lafi atu foki ki ai, ko e taofi e ia a ia he hoana ke omaoma, mua atu ni ko e tane nakai tua hana.—1 Peteru 3:1-4.
17. Ko e ha ne aoga ai e taofi e ia a ia ke he fakafetuiaga he matua mo e tama?
17 Kua lata foki ke taofi e ia a ia ke he fakafetuiaga he matua mo e tama. Ke maeke he tau fanau ke taofi e ia a ia, ko e tau mamatua fakamua ke fakakite e fakafifitakiaga mitaki. Ka akonaki e tau fanau, kua lata ni ke fakatonu aki e fakahautoka mo e fakaalofa, ti maeke ni ka ha ha i ai e taofi e ia a ia. (Efeso 6:4; Kolose 3:21) Ko e taha mena foki, ke fakakite he tau fanau ko e fakaalofa fakamoli a lautolu ke he tau mamatua ko e omaoma, ke omaoma kua lata ni ke taofi e ia a ia.—Efeso 6:1-3; fakatatai 1 Ioane 5:3.
Fakaaoga e Lagomatai ne Foaki he Atua
18-20. Ko e heigoa e tolu e tau koloa fakaagaga ke fakaaoga e tautolu ke feaki aki e tau mahani ke lagomatai aki a tautolu ke taofi e ia a ia?
18 Ke tupu e matakutaku ke he Atua, ke fakaalofa nakai lotokai, mo e tua, vihatia ke he tau mena kelea, mo e taofi e ia a ia, kua lata ni a tautolu ke fakaaoga e tau lagomatai oti ne foaki mai he Atua. Manamanatu la a tautolu ke he tolu e tau mena fakaagaga ke lagomatai aki a tautolu ke taofi e ia a ia. Ko e fakamua, ko e fakamonuinaaga uho ko e liogi. Aua neke manako a tautolu ke lavelave lahi ke liogi. E, kua lata ia tautolu ke manako ke “liogi nakai noa,” “kia fakamakamaka ke he liogi.” (1 Tesalonia 5:17; Roma 12:12) Kia eke e tautolu e feaki he taofi e ia a ia mo mena ke liogi ki ai. Kaeke ke ku ke he taofi e ia a ia, ti ole mo e fakatokolalo, ha ko e hala, ke he ha tautolu a Matua he lagi ke he fakamagaloaga.
19 Ko e lagomatai ke ua aki ke fakatata e taofi e ia a ia ko e lagomatai ka moua mai he fagaiaga ke he Kupu he Atua mo e tau tohi ke maeke a tautolu ke maama mo e fakagahua e tau Tohiaga Tapu. To taha e mukamuka ke tiaki e vala nei he ha tautolu a tapuakiaga tapu. Kua lata lahi ke taofi e ia a ia mo e talahau tumau ki a tautolu ni kua nakai ha ha i ai ha tohi totou ne mua e aoga ke he Tohi Tapu mo e tau mena ne foaki mai he “tupa fakamoli mo e lotomatala,” ti kua lata ia tautolu ke tuku fakamua. (Mataio 24:45-47, NW) Kua moli lahi e talahauaga ke he moui ne nakai ko e mena e mo e mena ko ka ko e mena e po ke mena ko. Ko e tau tagata tane mo e fifine fakaagaga moli nakai a tautolu? Ka manatu tumau e tautolu ha tautolu a tau manako fakaagaga, to taofi e ia a ia a tautolu ke tamate e tivi mo e tauteute ke lata mo e tau aoga ha tautolu po ke totou e Ko e Kolo Toko ne hoko mai la ia he meli.
20 Ko e mena ke tolu aki, ko e taute he tonu ma e tau aoga ha tautolu he fakapotopotoaga mo e tau fonoaga lalahi. Fa o tumau nakai a tautolu ke he tau aoga ia? Mau tauteute nakai a tautolu ke gahua auloa mo e gahua ka ha ha i ai ia tautolu e magaaho? Ke fakalaulahi ha tautolu a tonu ke he tau aoga, ke fakalaulahi ha tautolu a malolo ke fakamakamaka ke taofi e ia a ia ke he tau mena oti.
21. Ko e heigoa e falu a taui ke fiafia ai a tautolu he gahua e fua he agaga ko e taofi e ia a ia?
21 Ko e heigoa e taui ka moua e tautolu he lali fakamakamaka ke taofi e ia a ia ke he tau magaaho oti? Ko e mena fakamua, to nakai helehele e tautolu e tau fua kona he mahani lotokai. To ha ha ia tautolu e fakalilifu ke he tino mo e manamatuaga maama. To fakahao mai a tautolu he tau mena vihi loga mo e to nonofo tumau he puhala he moui. Ka e mua atu he maeke ia tautolu ke taute e mitaki mua ue atu ma e falu. Ka e mua atu he maeke ia tautolu ke omaoma e Fakatai 27:11: “Haku tama na e, kia iloilo ai a koe, kia fiafia ai haku loto; kia fai kupu au ke tali age kia ia kua fakafiu mai kia au.” Ti ko e taui na ia ne mua ke moua e tautolu—ko e monuina ke fakafiafia e loto he ha tautolu a Matua he lagi, ko Iehova.
Manatu Nakai e Koe?
◻ Maeke fefe he matakutaku ke he Atua ke lagomatai a tautolu ke taofi e ia a ia?
◻ Ko e lagomatai fefe he fakaalofa a tautolu ke taofi e ia a ia?
◻ Lagomatai fefe he taofi e ia a ia e tau fakafetuiaga i loto he magafaoa?
◻ Ko e heigoa e tau mena foaki mai ke fakaaoga fakamitaki e tautolu kaeke ke feaki e tautolu e taofi e ia a ia?
[Fakatino he lau 13]
Fakagahua e Iosefa e taofi e ia a ia ke he magaaho ne kamatamata ai a ia
[Fakatino he lau 15]
Ko e akonaki ke he tama ne taute mo e fakahautoka mo e fakaalofa kua lata ni ke moli e taofi e ia a ia