Ko Hai ka Hao Mai he “Aho ke Matematekelea Ai”?
“To fakamomoui ai a lautolu oti kana kua ui atu ke he higoa a Iehova.”—IOELU 2:32.
1. Hagaao ki a Tanielu mo Malaki, ko e heigoa e tau foliga ha lautolu ne laini atu ke he moui tukulagi he magaaho “he aho ke matematekelea ai”?
ONOONO atu ki mua ke he aho ha tautolu, ne tohi he perofeta ko Tanielu: “To hohoko mai foki e tau aho ke matematekelea ai; nakai kitia ha vaha pihia tali he fakatoka eke e tau motu ke hoko mai ke he vaha ia; ko e vaha foki ia to laveaki ai hau a tau tagata, ko lautolu oti kua tohi ke he tohi.” (Tanielu 12:1) Ko e tau kupu fakamafana moli! Ko e tau tagata kua talia e Iehova kua manatu e ia, tuga ni ne talahau foki e Malaki 3:16: “Ti fevagavagahau aki a lautolu ne matakutaku kia Iehova; kua hagaao mai foki a Iehova mo e fanogonogo mai; ti tohi ai e tohi ke fakamanatu ai ki mua hana, ma lautolu ne matakutaku kia Iehova, mo e manamanatu ai ke he hana higoa.”
2. Ko e heigoa e fua ha ko e manamanatu atu ke he higoa a Iehova?
2 Manamanatu ke he higoa ha Iehova kua takitaki atu ke he loto matala moli hagaao ni ki a ia, hana Keriso, mo e hana a tau finagalo mua ue atu he Kautu. Kua fakaako nakai hana tau tagata ke taofi e fakalilifuaga kia ia, ke huhu atu ke he matutakiaga tukulele auloa mo ia, mo e fakaalofa ki a ia “mo e loto katoa, mo e manatu katoa, . . . mo e malolo katoa.” (Mareko 12:33; Fakakiteaga 4:11) Ne taute e Iehova e tau fakamonuinaaga mitaki ue atu, puhala mai he poa ia Iesu Keriso, ma lautolu ne mahani holoilalo he lalolagi ke kumi e moui tukulagi. Ko e mena ia kua taogo mo e mauokafua e tau kupu he kautau he lagi ne fakaheke e Atua he magahala he fanauaga a Iesu, pehe: “Ko e fakahekeaga, ke he Atua ni ke he tau mena i luga muatua; mo e mafola ke he lalolagi, ko e finagalo fakaalofa ke he tau tagata.”—Luka 2:14.
3. Ato hoko mai e mafola ke he lalolagi nei, ko e heigoa e mena fakamua ha Iehova ka taute?
3 Ko e mafola ia kua tata lahi mai he manatu he falu a tagata. Ka e fakamua e hokomaiaga he fakafiliaga ha Iehova ke he lalolagi kolokolovao. Ko e hana a perofeta ko Sefanaia ne fakamatala: “Kua tata mai e aho lahi a Iehova, kua tata mai ni, kua fakaave mai ni.” Ko e faga aho fefe a ia? Ne fakaholo atu foki e perofetaaga: “Ko e go he aho a Iehova; kua tagi aue lahi ai e tagata toa ke he mena ia. To eke e aho ia mo aho he ita, ko e aho ke matematekelea ai mo e mamahi, ko e aho pouli mo e kikio, ko e aho ha i ai e tau aolagi mo e pouli. Ko e aho ke ulo ai e pu mo e kalaga ai ke tau, ke he tau maga kua nonofo taue katoa mo e tau kolo tokoluga. To fakamamahi foki e au e tau tagata, ti o a lautolu po ke tau tagata matapouli, ha kua hala a lautolu kia Iehova.”—Sefanaia 1:14-17; kikite Hapakuka 2:3; 3:1-6, 16-19.
4. Ko hai he vaha nei kua fakateliga ke he uiina ke iloa mo e gahua ma e Atua?
4 Fiafia ki ai, miliona he vaha nei kua tali e uiina ke iloa mo e fekafekau ke he Atua. He tau Kerisiano fakauku, ne uta ke he maveheaga fou, kua perofeta mai: “Ha ko e mena to iloa e lautolu oti au, ko e tau lalotagata katoa mo e tua iki, kua pihia mai a Iehova.” (Ieremia 31:34) Ko lautolu nei kua tuku mo e ulu e gahua fakamatala he vaha nei. Mo e he mogonei ha kua tokologa mo e tokologa a lautolu ne toe ne fakauku kua fakaoti ha lautolu a gahua he lalolagi, ko e “moto tagata tokologa” he “tau mamoe kehe” kua o mai ki mua ke “fekafekau kia ia ke he aho mo e po” he hana a fakatokaaga ke he faituga. (Fakakiteaga 7:9,15; Ioane 10:16) Ko ko e nakai taha kua olioli ke he fakamonuinaaga lahi nei?
Fefe e Hauaga he “Hoko Mai Ai e Tau Mena Kua Manako ki Ai”
5, 6. To luelue e tau motu oti ke he moumouaga, ko e heigoa e gahua fakahao ka taute fakamua?
5 Veveu la a tautolu mogonei ki a Hakai 2:7, ne kua perofeta mai e Iehova hagaao ke he hana a fale tapuaki fakaagaga. He pehe a ia: “To luelue foki e au e tau motu oti; ti hoko mai ai e tau mena kua manako ki ai e tau motu oti; to fakapuke foki e au e fale nai ke he lilifu.” Ko e tau perofetaaga he Tohi Tapu kua fakakite mai ko e ‘luelue e tau motu oti’ kua hagaao ke he fakahokoaga he fakafiliaga ha Iehova ke he tau motu oti. (Nahuma 1:5, 6; Fakakiteaga 6:12-17) To luelue a lautolu mai he tuaga—fakatulakiaga. Ka ko e heigoa e “hoko mai ai e tau mena kua manako ki ai he tau motu oti”? Leo kia a lautolu ke he luelue fakalutukia ke hoko mai ki a lautolu? Nakai pihia.
6 Pehe e Ioelu 2:32 “to fakamomoui ai a lautolu oti kana kua ui atu ke he higoa a Iehova; ha ko e mena ha i ai e fakamouiaga ke he mouga ko Siona mo Ierusalema, tuga he pehe mai a Iehova, to ha i ai foki kia lautolu ne toe ko lautolu ne ui ki ai e Iehova. Ne ta mai ke he e Iehova a lautolu, mo e ui ai a lautolu ke he higoa hana mo e tua ke he poa ha Iesu to hoko e luelue he matematekelea lahi. (Fakatatai Ioane 6:44; Gahua 2:38, 39.) Fiafia lahi, ko e moto tagata tokologa uho lahi nei, he mogonei, kua molea e fa e miliona he tau numela, ‘kua o mai’ ke he fale tapuaki a Iehova ke kau auloa ke he hana ‘luelue e tau motu oti’ i Amaketo.—Fakakiteaga 7:9, 10, 14.
7. Ko e heigoa ka putoia he ‘ui ke he higoa ha Iehova’?
7 Ui fefe a lautolu nei ne hao mai ke he higoa a Iehova? Ne foaki mai he Iakopo 4:8 ki a tautolu e talahauga, pehe: “Kia fakatata atu a mutolu kehe Atua, ti fakatata mai ai a ia kia mutolu. Ko e tau tagata hala na e, kia holoholo a ha mutolu a tau lima, ko mutolu, ko e tau tagata lotolotoua kia fakamea ha mutolu a tau loto.” Ma lautolu ne toe ne fakauku ne takitaki e puhala, ko lautolu e tau tagata ne amaamanaki kehe moto tagata tokologa ke hai mai i Amaketo kua lata ke gahuahua mo e mataala. Ka amaamanaki a ko e ke hao mai, kua lata a ko e ke inu fakahokulo ke he Kupu mea ha Iehova mo e fakagahua hana a tau puhala tututonu he hau a moui. Kua lata a koe ke mataala ke tukulele hau a moui ke he papatisoaga he vai. Ko e hau a ui atu kia Iehova ke he tua mo e putoia ai foki e gahua fakamatala ki a ia. Pihia foki, he Roma veveheaga 10, tau kupu 9 mo e 10, ne tohi e Paulo: “Ha ko e mena kaeke ke talahau e koe ke he hāu a gutu e Iki ko Iesu, mo e talia ke he hāu a loto kua fakatu mai he Atua a ia mai ia lautolu kua mamate, to fakamoui ai a ko e. Ha ko e loto ke talia ai, ke hoko mai ai e tututonu; ka ko e gutu ke talahau ai, ke hoko mai ai e fakamouiaga.” Ti he Roma 10 kupu 13, ne liu e aposetolo fatiaki e perofetaaga ha Ioelu, pehi mai ai “ko e mena fakamomoui a lautolu oti kana kua ui ke he higoa he Iki.”
‘Kumi, Kumi, Kumi’
8. (a) Hagaao ke he perofeta ko Sefanaia, ko e heigoa ne manako ki ai a Iehova ke lata mo e moui tukulagi? (e) Ko e heigoa e hatakiaga he kupu “po ke” he Sefanaia 2:3 kua hafagi mai kia tautolu?
8 Veveu la kehe tohi a Sefanaia he Tohi Tapu, Sefanaia veveheaga 2, tau kupu 2 mo e 3, ne totou e tautolu e tau mena ne manako a Iehova ma e moui tukulagi: “Nakaila hoko mai kia mutolu e ita lahi; ka e nakaila hoko mai kia mutolu e aho he ita a Iehova. Kia kumi e mutolu a Iehova ko mutolu oti ne mahani molu, ke he motu ko mutolu kua eke hana tau fakafiliaga; kia kumi e mutolu e mahani tututonu, kia kumi e mutolu e mahani molu, po ke galo nakai a mutolu ke he aho he ita a Iehova.” Mailoga e kupu “po ke.” Ko e fakamauaga ha tautolu he aho ia kua matapatu ni ke he ha tautolu a fakatumau ke taute e tau mena tolu. Kua lata ia tautolu ne kumi a Iehova, kumi kehe hana a tututonu, mo e kumi e loto tokolalo.
9. Fakamonuina fefe a lautolu ne kumi e mahani tokolalo?
9 Homo ue atu moli ha koe palepale ma lautolu ne kumi ke he mahani tokolalo! He Salamo 37, kupu 9 ke he kupu 11 ne totou e tautolu: “Ko lautolu kua talifaki kia Iehova, to eke ma lautolu e motu. Toe tote, ti nakai ha i ai e tagata mahani kelea; . . . Ka ko e tagata mahani molu, to eke ma lautolu e motu; ti fakafiafia foki e lautolu a lautolu ha ko e monuina kua lahi.” Ka e kua e kumi he tututonu? Pehe he Salamo 37 kupu 29: “To eke ni e motu ma e tau tagata tututonu, to nonofo muatua ai a lautolu.” Ka e kumi kia Iehova ne talahau mai kia tautolu he tau Salamo 37 kupu 39 mo e 40: “Mai ia Iehova e fakamouiaaga he tau tagata tututonu; ko ia ni ko e taue ha lautolu ke he vaha matematekelea. Kua lagomatai foki a Iehova kia lautolu, mo e laveaki a lautolu; to laveaki e ia a lautolu mai he tau tagata mahani kelea, to fakamoui foki a lautolu, ha kua tua a lautolu kia ia.”
10. Ko hai kua kitia tonu ke he ha lautolu a nakai fia manako ke kumi a Iehova mo e kumi e mahani tokolalo?
10 Kua kaumahala e tau fakaakoaga tuai he Kerisitenitome ke kumi a Iehova. Kua tiaki foki he tau takitaki lotu e higoa uho hana, uta ke he pule noa ai mai he ha lautolu a Tohi Tapu. Ne fioia ni a lautolu ke tapuaki e Iki po ke Atua nakai fai higoa moe fakalilifu ke he Tolu Taha fakatupua. Pihia foki ne nakai kumi e Kerisitenitome kehe tututonu. Tokologa e hana a tau tapikiaga kua hiki po ke leveki e ataina he moui. Ke kumi ke he mahani tokolalo tuga ne taute e Iesu, ne fakakite e lautolu e tau mena mitaki hololoa, tuga e fakatai ke he televisoni, holopi noa ke he tau koloa, mo e falu a magaaho nakai mahani mea. Ne moua mena mai e tau takitaki lotu mai he tau mena tau uka he ha lautolu a fuifui mamoe. He tau kupu he Iakopo 5:5, kua “nonofo” a lautolu “ke he motu mo e mitaki hololoa, mo e hula . . . ke he tau mena he tino.” Ha kua tata mai e aho ha Iehova, kua moli kua moua e lautolu e tau kupu omoomoi kua fakagahua e lautolu: “Nakai aoga e koloa ke he aho ke tupu ai e ita.”—Fakatai 11:4.
11. Ko hai e tagata he hala, mo e fefe e hana a putuaga fakamaligi toto lahi?
11 He senetenari fakamua V.N., ne fakakite mai he ko Paulo he hana a tohi ke ua aki ke he tau Tesalonia, ne kua fiafia lahi e falu, manamanatu ko e aho ha Iehova kua ha ha ia lautolu. Ka e hataki e Paulo fakamua ko e tagata ne tiaki e taofiaga ka hau, mo e “tagata he hala” ka fakakite mai. (2 Tesalonia 2:1-3) Mogonei, he senetenari ke 20 aki he vaha nei, kua fiafia a tautolu ke he fakalaulahiaga lahi mahaki ke he tagata ne tiaki e taofiaga mo e mahani hala he takitaki lotu he Kerisiano ki mua he fofoga he Atua. He vaha fakahikuhiku nei ne kamata mai he tau 1914, ne kua fakaputu hake he tau takitaki lotu e fakamaligi toto ha kua “tukituki e tau koho mo tau pelu.” (Ioelu 3:10) Ne fakatumau foki a lautolu ke fakaako e tau fakaakoaga fakavai, tuga e nakai mate e solu he tagata, moui ke he taha lalolagi ke he, papatiso e tama mukemuke, ko e Tolu Taha mo e falu atu foki. To tutu a lautolu i fe ka fakahoko mai e Iehova e fifiliaga fakafili tonu hana? Fakakite mai he Fakatai 19:5: “Mo ia kua vagahau mo e pikopiko nakai ni hao a ia.”
12. (a) Ko e heigoa falu vai ne kua taute aki e tau tagata he “lagi” mo e “lalolagi” ne kua tata lahi mai ke he fakatulakiaga? (e) Ko e heigoa kua fakaako mai ki a tautolu mai he moumouaga ka hau he lalolagi kelea nei?
12 Ia 2 Peteru 3:10 (NW), ne totou e tautolu: “Ko e aho ha Iehova to hau ai tuga e tagata kaiha, ti to mole atu ai e lagi mo e leo lupa lahi, mo e tau vai kua fakavela aki kua tataka, mo e lalolagi mo e hana a tau gahua kua moua ai fakalataha.” Ko e takitaki loto kelea kua tuitui nivaniva ai tuga e lagi kehe tau tagata, fakalataha mo e tau vai ne taute aki e fakalatahaaga tagata kua leva, to uta ke he mai he lalolagi. Ko e tau tagata talaga mo e tau tagata fekafekau he otaota kanavaakau felakutaki, tau tagata fakavai, tau tagata fakatupua fakalotu mo e hana tau takitaki lotu, tau tagata fakateteki, mahani vale, mo e kelipopo—ko e tau mena oti nei to galo ai. To fakatataka ke he he ita a Iehova. Ka e he tau 2 Peteru 3 kupu 11 mo e 12, ne lafi e Peteru e manatu nei mae tau Kerisiano: “Ha kua leo e tau mena oti nei ke fakatataka, ko e tau faga tagata tuga a mutolu ke ha ha i ai e tau gahuahuaaga tapu mo e tau gahua he mahani fakaatua, mo e fakatalitali ai mo e taofi mau he loto e hauaga he aho he Atua. To tataka kehe ka ko e faga tagata po ko ko e ne taute e tau mahani fakaatua, to fakatalitali mo e taofi fakatata ke he manamanatuaga e tata maiaga he aho ha Iehova.”
Ko e Fakagahuahuaaga a Mekaeli!
13, 14. Ko hai e Fakatokolugaaga he nofoaga patuiki ha Iehova, mo e malolo lahi fefe he 1914?
13 Fefe e fakahaoaga ka fakakatoatoa he magaaho a Iehova ke he “aho ke matematekelea ai”? Ko e Hukui ha Iehova ke taute e fakahaoaga ko e agelu ne mua ue atu ko Mekaeli, ko e hana a higoa kua kakano “Ko hai kua tatai mo e Atua?” Kua lata tonu mogoia, ko Ia ha ia ka fakatokoluga e nofoaga iki ha Iehova, ko e Atua moli tokotaha maka mo e hana Iki Pule tonu he lagi mo e lalolagi katoa.
14 Ko e heigoa e mena tupu lahi ue atu he Fakakiteaga veveheaga 12 kupu 7 ke he 17 kua fakakite hagaao ke he “aho he Iki” ne kamata mai he tau 1914! (Fakakiteaga 1:10) Ko e agelu mua ue atu ko Mekaeli ke tolo e matakau Satani mai he lagi ke he lalolagi. Fakamui ne fakakite mai he Fakakiteaga veveheaga 19, kupu 11 ke he 16, kua ui ai “Fakamoli mo e Moli” “to holi foki e ia e holiaga vine he ita lahi he Atua hana e malolo oti kana.” Ko e toa malolo lahi he lagi ne fakahigoa “Ko e Patuiki he tau Patuiki, mo e Iki he tau Iki.” Fakahiku ai, Fakakiteaga veveheaga 20, tau kupu 1 mo e 2, kua talahau ke he agelu mahaki ne liti a Satani ke he pahua mo e toka ai a ia ke he taha e afe tau. Kitia ai ha kua tuhi mai ai e tau Tohiaga Tapu ke he taha e Fakatokolugaaga he pule katoatoa ha Iehova, ko e Iki ko Iesu Keriso, ne kua tuku e Iehova e hana a nofoaga iki ke he lagi he tau 1914.
15. Ko e puhala pauaki fefe ne “tu ki luga” a Mekaeli?
15 Kua “tu” ai a Mekaeli he fakakite mai ia Tanielu 12:1, ke lata ai mo e tau tagata ha Iehova he kamata mai he magaaho ne fakatu a ia mo Patuiki he tau 1914. Ka e tata mai e magaaho ke “tu ki luga” a Mekaeli ke he puhala pauaki—ko e Takitaki Gahua ha Iehova ke uta ke he e mahani kelea mai he lalolagi mo e ko e Fakahaoaga he fakalatahaaga he lalolagi he tau tagata he Atua. Ko e lahi ha ia he “aho ke matematekelea ai” ne kua talahau mai he Mataio 24:21, 22: “Ko e vaha ia ke lahi ai e matematekelea, nakai pihia taha mena tali mai he kamataaga he lalolagi, kua hoko ni ke he vaha nai; ti nakai tuai pihia foki. Aua he fakaku e vaha ia, po kua nakai fakamoui taha; ka e fakaku e vaha ia ha ko lautolu kua fifili.”
16. Ko e kakano fe ka hao mai he matematekelea?
16 Ko e fiafia ha a ia ha tautolu he fai kakano ne hao mai he magahala ia! Nakai, ai ko e kakano tuga e tau Iutaia totoko ne putoia ai i Ierusalema he 70 V.N., ko e falu ia lautolu kua uta fakapaea ai ke fakatupa ki Roma. Pihia foki, ko lautolu ne hao mai he “vaha ke fakahiku ai” ko e tau tagata ni he Atua, ko e miliona ni e moto tagata tokologa fakalataha mo e ha tagata fakauku ne toe agaia ke he lalolagi. (Tanielu 12:4) Ko e moto tagata tokologa “kua o mai mai he matematekelea lahi.” Mo e ko e ha? Kakano ha “kua unu foki ha lautolu a tau tapulu, mo e fakahina . . . ai ke he toto he Punua Mamoe.” Ne fakagahuahua ha lautolu a tua ke he malolo he lukutotoaga he toto ha Iesu mo e fakatata e tua ia he fekafekau fakamoli ke he Atua. Ti pihia foki ni he mogonei, ko Iehova “ko Ia foki kua nofo ke he nofoaiki,” kua fofola hana a fale la fakamalu ki luga ia lautolu, ka ko e Punua Mamoe, ko Iesu ka leveki mo e takitaki a lautolu ke he vaitafe he moui.—Fakakiteaga 7:14, 15.
17. Kua fakaohooho fakamahao fefe ke he moto tagata tokologa ke gahua ke maeke ke fakamau he magaaho he aho ke matematekelea ai?
17 Ke he kumiaga ke he tututonu ha Iehova, mo e mahani tokolalo, miliona he moto tagata kua lata ke nakai toka e fakaalofa fakamua he kupu moli ke fakamomoko! Kaeke ko koe taha mai he tau tagata tuga e tau mamoe nei, ko e heigoa hau ka taute? Ha kua fakamahino mai he Kolose veveheaga 3, kupu 5 ke he 14 (NW), kua lata a ko e ke ‘aki ke he e mahani tuai mo e hana a tau gahua.’ Kumi ke he lagomataiaga fakaatua, kua pu atu ke ‘fakatapulu a mutolu ke he tagata fou, matapatu ni ke he loto matala moli.’ He mahani tokolalo kua ta hake e fakamakai mauokafua ke fakaheke ai a Iehova mo e taute ai hana a tau finagalo mua ue atu ke he falu. Ti kua fakamalu ai e ko e “aho ke matematekelea ai,” ko e aho “he ita lahi” a Iehova.
18, 19. Ko e puhala fe he fakauka kua lata tonu ma e fakamouiaga?
18 Ko e aho ia kua tata lahi! Kua fakamafiti mai ki mua ha tautolu. Ko e fakapotopoto takitokotaha he moto tagata kua holo mafiti ke he mogonei ke he falu 57 e tau tau. Ko e falu ia lautolu kua fita he mamate mo e fakatalitali ke he liliu tutu mai. Ka kua fakamoli a tautolu mai he perofetaaga he Fakakiteaga ne ko e vahega he moto tagata tokologa ne o mai he matematekelea lahi ko e lotouho he “lalolagi fou” kaufakalatahaaga. (Fakakiteaga 21:1) To ha ha nakai a ko e i ai? Maeke e mena ia, he talahau e Iesu he Mataio 24:13: “Ko ia ke tumau ato hoko ke he fakaotiaga, to fakamoui na ia.”
19 Ko e tau tupetupe he tau tagata ha Iehova ne kua moua he fakatokaaga tuai nai kua fakatumau ke tumutumu. Mo e ka ha ha i ai e tupetupeaga he matematekelea lahi mahaki ka tupu, to mamahi a ko e he tau matematekelea. Ka e taofi fakatata kia Iehova mo e hana a fakapotopotoaga. kia mataala! “Kia tatali mai a mutolu kia au, kua pihia mai a Iehova, ke hoko atu ke he aho ke matike atu ai au ke he tau mena ne fofo he tau; ha ko e mena tonu kia au ke fakapotopoto ai e tau motu kehe, ke tutuuta ai e tau kautu, kia liligi atu e au ki luga ha lautolu haku a ita, ko e haku a ita ke lahi oti ni; ha ko e mena to fakaoti ai e lalolagi oti ni ke he afi he haku a ita tafuā.”—Sefanaia 3:8.
20. Ha kua hoko mai fakatata lahi e “aho ke matematekelea ai,” ko e heigoa ha tautolu ka taute?
20 Ma e ha tautolu a puipuiaga mo e fakamaloloaga, kua tuku mai mo e fiafia e Iehova ke he hana tau tagata “e vagahau mea” ne kua putoia ai foki e ogo mua ue atu he hana a Kautu ka hau, “kia ui atu a lautolu oti ke he higoa a Iehova, mo e fekafekau a lautolu kia ia mo e loto fakalataha.” (Sefanaia 3:9) Ha ko e magaaho he “aho ke matematekelea ai” hane fae tata lahi mai, ki a fekafekau a tautolu mo e fakamakamaka, ke lagomatai e falu ne mahani tokolalo ke ‘ui ke he higoa a Iehova’ ma e fakamouiaga.
Manatu Nakai e Koe?
◻ Ko e fakagahua fe ha Iehova ke fakamafiti e tamaiaga he mafola ke he lalolagi?
◻ Hagaao kia Ioelu, ko e heigoa takitokotaha ka lata ke taute ke moua e fakahaoaga?
◻ Hagaao kia Sefanaia, kumi fefe he tau tagata mahani tokolalo e fakahaoaga mai he ita lahi ha Iehova?
◻ Ko hai e “tagata he hala,” mo e fefe e fakaputu hana ke he fakamaligi toto?
◻ Aoga lahi fefe e mahani fakauka ke moua e fakamouiaga?