Kolo Toko he FATATOHI INITANETE
Kolo Toko
FATATOHI INITANETE
Faka-Niue
ā
  • ā ē ī ō ū
  • TOHI TAPU
  • TAU TOHI
  • TAU FELEVEIAAGA
  • w92 10/1 lau 19-24
  • “Kua Moua Tuai e Mautolu e Mesia”!

Nakai fai vitiō ma e fifiliaga nei.

Fakamolemole, fai lekua ke moua e vitiō.

  • “Kua Moua Tuai e Mautolu e Mesia”!
  • Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1992
  • Tau Vala Mataulu
  • Tau Tohi Pihia Foki
  • Mataohi a Iesu
  • Tau Perofeta Faka-Mesia
  • Hoko Maiaga Hana ne Perofeta Mai
  • Fakakite Tonu Mai i Luga
  • Ko e Ha ne Nakai Talia he Tau Iutaia a Iesu?
  • Ko e Ha kua Lata e Mesia ke Mate
  • Ko e Mesia! Puhala he Atua ma e Fakamouiaga
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2009
  • Iesu Keriso—Ko e Kei he Iloilo ke he Atua
    Iloilo ne Takitaki Atu ke he Moui Tukulagi
  • Talifaki a Lautolu ke he Mesia
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2011
  • Ko Hai a Iesu Keriso?
    Ko e Heigoa ka Fakaako Mai he Tohi Tapu?
Kitia Foki
Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1992
w92 10/1 lau 19-24

“Kua Moua Tuai e Mautolu e Mesia”!

“Kua moua fakamua e ia hana ni a matakainaga, ko Simona; ti tala age kia ia, Kua moua tuai e mautolu e Mesia, (ko e hana fakamatala, ko e Keriso).”​—IOANE 1:41.

1. Ko e heigoa e fakamoliaga a Ioane Papatiso hagaao ki a Iesu a Nasareta, mo e ko e heigoa e manatu fakahiku a Aneterea hagaao ki a ia?

NE ONOONO fakalahi a Aneterea ke he tagata tane Iutaia ne ui ko Iesu ha ­Nasareta. Ne nakai tauteute a ia tuga e patuiki, po ke tagata tane pulotu, po ke rapai. Ne nakai fai mena tui mitaki lahi he magafaoa patuiki a ia, po ke tau lauulu hina, po ke tau alolima molulu mo e kili mea. Kua fuata a Iesu​—liga 30 e tau tau he moui​—mo e matolu e kili he tau lalolima mo e kula e kili tuga e tagata gahua mo e tau lima. Ti kua liga nakai ofo ai a Aneterea he iloa ko e tagata gahua kamuta a ia. Ka e pete ni ia, ne pehe a Ioane Papatiso hagaao ke he tagata tane nei: “Kitiala, ko e Punua mamoe he Atua.” He aho ne mole atu, ne talahau e Ioane e taha mena kua mua atu e ofogia foki: “Ko ia ni ko e Tama he Atua.” Kua moli kia e mena nei? Ne fakamole e Aneterea e falu magaaho ke fanogonogo ki a Iesu he aho ia. Ne nakai iloa e tautolu ko e heigoa ne talahau e Iesu; ka e iloa e tautolu ne hiki he tau kupu hana e moui a Aneterea. Ne alumaki atu a ia ke kumi hana tehina ko Simona, mo e talahau fakalahi, “Kua moua tuai e mautolu e Mesia”!​—Ioane 1:34-41.

2. Ko e ha kua aoga lahi ke manamanatu ke he fakakiteaga moli ko Iesu kia e Mesia he maveheaga?

2 Kua eke a Aneterea mo Simona (ko ia ne liu a Iesu ke fakahigoa ko Peteru) he magaaho fakamui mo tau aposetolo a Iesu. He ua e tau tau he mole atu he eke mo tau tutaki hana, ne pehe a Peteru ki a Iesu: “Ko koe ko e Keriso [Mesia], ko e Tama he Atua moui.” (Mataio 16:16) Ne fakakite fakalahi moli he tau aposetolo fakamoli mo e tau tutaki kua manako lahi a lautolu ke tuku atu e tau momoui ha lautolu ke hoko ke he mate ma e taofiaga ia. He vaha nei, kua miliona e tau tagata loto moli ne pihia foki e tau loto. Ka e matapatu e fakamoliaga ke he heigoa? Kua taute ni he fakamoliaga ke fakakehe mai e tua he loto mukamuka ke tali tonu teao. (Kikite Heperu 11:1.) Kia lata ai a tautolu ke manamanatu ke he tau laini he fakamoliaga ne tolu kua fakakite moli ko Iesu moli e Mesia.

Mataohi a Iesu

3. Ko e heigoa ne tohi fakamatafeiga he tau Tala Mitaki a Mataio mo Luka ke he mataohi a Iesu?

3 Ko e mataohi a Iesu e fakamoliaga fakamua ne totoku mai he tau kupu he Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano ke omoi aki hana tuaga Mesia. Ne talahau tuai he Tohi Tapu to tupu mai e Mesia he mataohi he magafaoa he Patuiki ko Tavita. (Salamo 132:11, 12; Isaia 11:1, 10) Ne kamata mai e Tala Mitaki a Mataio: “Ko e tohi he matohiaga a Iesu Keriso, ko e tama a Tavita, ko e tama a Aperahamo.” Ne omoi e Mataio e talahauaga loto malolo nei he fakakite mai e mataohi a Iesu ne puhala mai he ohi he hana matua tane hiki ko Iosefa. (Mataio 1:1-16) Ne fakakite mai he Tala Mitaki a Luka e mataohi a Iesu kua puhala mai he matua fifine he tino hana, ko Maria, ti hoko atu ki a Tavita mo Aperahamo ki a Atamu. (Luka 3:23-38)a Ati kua fakamau katoatoa he tau tagata ne tohia e Tala Mitaki ha lautolu a talahauaga ko e hakeaga a Tavita a Iesu, kua taute fakafahi ua ke he matafakatufono mo e ke he fahi he kakano moli.

4, 5. (a) Ne totoko kia e tau tagata he vaha a Iesu ke he hana a mataohi mai ia Tavita, mo e ko e ha ne mua ue atu e mahuiaga he mena nei? (e) Ne lalago fefe he tau tala kehe nakai mai he Tohi Tapu e mataohi a Iesu?

4 Kua eke foki e tau tagata loto tuaha ne totoko lahi ke he tuaga faka-Mesia a Iesu ke nakai maeke ke fakatikai e talahauaga a Iesu ko e tama a Tavita a ia. Ko e ha? Kua ha ha i ai ua e tau kakano. Taha, ko e talahauaga ia ne fa talahau lahi i Ierusalema ke he loga e hogofulu e tau tau ato fakaotioti e taone he tau 70 V.N. (Fakatatai Mataio 21:9; Gahua 4:27; 5:27, 28.) Kaeke kua fakavai e talahauaga ia, kua maeke he ha he taha he tau tagata ne totoko ki a Iesu​—mo e tokologa a lautolu​—ke fakakite moli ko e fakavai e mena ia he fakaati ke he mataohi hana i loto he matohiaga ne toka he tau fale leveki fakamauaga mena he tau tagata.b Ka e nakai ha ha i ai ha tagata ne fakamau i loto he fakamauaga tuai kua totoko ko e tupu mai he ohi he Patuiki ko Tavita a Iesu. Kua fakakite moli ai ko e mauokafua nivaniva e talahauaga. Ti kua nakai fakauaua ne lagaki fakahako mai ni e Mataio mo Luka he fakamauaga he tau tagata e tau higoa mahuiga ma e tau tohi ha laua.

5 Ke ua aki, kua fakamoli mai he tau punaaga kehe nakai he Tohi Tapu ko e famahani e laulahi ke talia e mataohi a Iesu. Ke tuga a nei, ne fakamau mai he Talmud e rapai he senetenari ke fa aki ne taute e totokoaga ekefakakelea lahi ki a Maria, ko e matua fifine a Iesu, he ‘fefeua fakataka mo e tau kamuta’; ka e he vala tala taha kua talahau tonu ko e tupu mai he “ohi he tau fanau he tau patuiki mo e tau pule a ia.” Ko e taha fakataiaga fakamua e tagata tohia fakamauaga tuai ko Hegesippus he senetenari ke ua aki. Ne talahau e ia he magaaho ne manako a Kaisara Roma ko Tomitiana ke kelipopo oti e tau fanau he ohi a Tavita, ne hokotaki fakakelea he falu e tau fi he tau Kerisiano fakamua e tau fanau tupuna a Iuta, ko e lafu tehina he fahi matua taha mo Iesu, “ko e taha he magafaoa a Tavita.” Kaeke kua iloa a Iuta ko e taha he ohi a Tavita, nakai kia ko e pihia foki a Iesu? Nakai taumaleku ai!​—Kalatia 1:19; Iuta 1.

Tau Perofeta Faka-Mesia

6. Kua loga lahi fefe e tau perofetaaga faka-Mesia i loto he tau kupu Tohiaga Tapu?

6 Ko e taha laini fakamoliaga ko e Mesia a Iesu e perofetaaga kua fita he fakamoli. Kua loga lahi e tau perofetaaga ne hagaao ke he Mesia i loto he tau Tohiaga Tapu Heperu. I loto he hana gahua The Life and Times of Jesus the Messiah, ne lafilafi hake e Alfred Edersheim kua katoatoa ke 456 e tau valavala tala i loto he tau kupu Tohiaga Tapu Heperu ne onoono atu e tau rapai i tuai ko e tau mena faka-mesia. Ka e taha e mena, kua loga lahi e tau manamanatu hehe he tau rapai hagaao ke he Mesia; kua loga lahi e tau valavala tala ne tuhi a lautolu ki ai kua nakai ni ko e tau mena faka-mesia. Ka e toka agaia ni e tau perofetaaga loga kua fakakite moli ko e Mesia a Iesu.​—Fakatatai Fakakiteaga 19:10.

7. Ko e heigoa e falu he tau perofetaaga ne fakamoli e Iesu he vaha he fenoga hana ke he lalolagi?

7 Mai ia lautolu: ko e taone ne fanau mai a ia (Mika 5:2; Luka 2:4-11); ko e matematekelea ofomate he kelipopoaga he tau fanau ikiiki ne tupu he mole mai hana fanau (Ieremia 31:15; Mataio 2:16-18); to ui atu ki a ia ke fano kehe mai i Aikupito (Hosea 11:1; Mataio 2:15); to kau auloa e tau pule he tau motu ke fakaotioti a ia (Salamo 2:1, 2; Gahua 4:25-28); hana afo ma e tau valavala tupe ario 30 (Sakaria 11:12; Mataio 26:15); kua pihia foki ke he puhala he mate hana.​—Salamo 22:16, matahui tala; Ioane 19:18, 23; 20:25, 27.c

Hoko Maiaga Hana ne Perofeta Mai

8. (a) Ko e perofeta fe kua tuhi fakatonu ke he magaaho ka hoko mai e Mesia? (e) Ko e heigoa e tau mena moli ua kua lata ke iloa ke maeke ai ke maama e perofeta nei?

8 Kia o mai a tautolu ke onoono fakalahi ke he taha ni e perofeta. Ia Tanielu 9:25, ne tala age ke he tau Iutaia ko e magaaho fe, ka hau e Mesia. Kua totou pehe: “Kia iloa foki mo e manamanatu, ke kamata mai he hoko atu e poaki kia liu taute mo e ati hake a Ierusalema, ke hoko atu ke he Mesia ko e Iki, ne fitu e vaha tapu mo e onogofulu ma ua e vaha tapu.” Ka onoono fakamua ke he perofetaaga nei kua liga tuga e mena ufitia. Ka e ke he fakakakanoaga ne famahani ki ai, kua ole mai ni ki a tautolu ke ua ni hokoia e tau valavala tala ka kumi ke moua: ko e kamataaga mo e lahi he magaaho. Ke fakatai ki ai, kaeke kua fai pepa fakakite puhala tu a koe kua tuhi ke he taha koloa uho ne tanu he taha mena kua “50 e tau kakau ke he fahi uta he vai keli i loto he male he taone,” ti liga kua nakai maama e koe e tau takitakiaga​—kua mua atu kaeke kua nakai iloa e koe ko e toka he mena fe e vai keli nei, po ke fiha e loa he ‘kakau.’ To kumi nakai e koe e tau mena ia ke maeke ai a koe ke moua e koloa uho? Ti kua pihia foki ni e perofetaaga a Tanielu, ka e kua fakakite moli e tautolu e magaaho ne kamata ai mo e tau fafatiaga he vaha ne mole mai.

9, 10. (a) Ne fuafua mai he mena fe e kamataaga he tau fahi tapu 69? (e) Ne fiha e leva he tau fahi tapu 69, mo e iloa fefe e tautolu e mena nei?

9 Fakamua, kua lata a tautolu ke fai mena ke kamata ai, ko e aho ne ‘hoko atu e poaki kia liu taute mo e ati hake a Ierusalema.’ Ke muitua ki ai, kua lata a tautolu ke iloa ko e fiha e leva he mena ia, ko e loa fefe e tau fahi tapu 69 ia (7 ne lalafi mo e 62). Kua nakai uka ke moua e tau vala tala fakailoa ia. Ne talahau fakamahino lahi e Nehemia ki a tautolu ko e hoko mai e kupu ke liu taute e kaupa ne takai ki a Ierusalema, ke taute ai ko e taone fakafou, he “tau ne uafulu aki he patuiki ai a Aretaseta.” (Nehemia 2:1, 5, 7, 8) Ti kua tuku he mena ia e kamataaga ha tautolu he tau 455 F.V.N.d

10 Hanai hagaao ke he tau fahi tapu 69 nei, kua eke kia a lautolu ko e tau fahi tapu ne fitu e tau aho? Nakai, ne nakai hoko mai e Mesia he tau ne mole atu e tau 455 F.V.N. Ha kua pihia, ne tokologa lahi e tau tagata fakaako tokoluga ke he Tohi Tapu mo e tau liliuaga kua loga lahi (fakalataha mo e Tanakh Iutaia i lalo he matahui tala ke he kupu nei) ne talia ko e tau fahi tapu nei “he tau tau.” Ko e manatu nei ke he ‘fahi tapu he tau tau,’ po ke vikoaga he fitu tau, ko e mena ne famahani e tau Iutaia i tuai ki ai. Ke tuga ni e mena ne mailoga e lautolu e tau tau sapati he tau tau oti ke fitu aki. (Esoto 20:8-11; 23:10, 11) Ti ko e 69 e tau fahi tapu he tau tau kua katoatoa ai ke fakalahi e 69 he 7 e tau tau, po ke 483 e tau tau. Ko e mena ni ne toe ke taute e tautolu ke totou ai. Mai he tau 455 F.V.N., ka totou e 483 he tau tau kua uta ai a tautolu ke he tau 29 V.N.​—ko e tau taha ia ne papatiso a Iesu mo e kua eke ai mo ma·shiʹach, ko e Mesia!​—Kikite “Fitu­gofulu e Tau Fahi Tapu,” Insight on the Scrip­tures, Volume 2, lau tohi 899.

11. Liga to tali fefe e tautolu a lautolu kua pehe ko e puhala he vaha fou nei ni hokoia e fakakakanoaga he perofetaaga a Tanielu?

11 Kua liga to nakai talia e falu ko e puhala fou noa a nei ke fakakakano aki e perofetaaga ke lata tonu mo e fakamauaga tuai. Kaeke kua pihia, ko e ha ne amaamanaki e tau tagata he tau aho a Iesu ke hoko mai e Mesia he magaaho ia? Ko e tagata tohitala fakamauaga tuai ko Luka, ko e tagata tohitala fakamauaga tuai ko Tacitus mo Suetonius, ko e tagata tohitala fakamauaga tuai ko Josephus, mo e tagata Iutaia ne taute fakaako fakataitai Philo ne momoui oti he tau magahala he vaha ia mo e kua talahau moli ke he tutuaga amaamanaki nei. (Luka 3:15) Kua vagahau fakalahi e tau tagata fakaako tokoluga he vaha nei ko e fakapehia kelea he tau Roma ne taute ai e tau Iutaia ke fia loto mo e amaamanaki ke he Mesia he tau aho ia. Ko e ha mogoia kua amaamanaki e tau Iutaia ke he Mesia ka e nakai pihia he vaha ne favale lahi e tau Heleni he tau senetenari fakamua? Ko e ha kua pehe ai a Tacitus ko e “tau perofetaaga nakai iloa moli” ne takitaki e tau Iutaia ke amaamanaki ke he tau pule ne malolo lahi ka omai i Iuta mo e “ke moua e pule atu motu ke he lagi mo e lalolagi katoatoa”? Kua talahau tonu mai e Abba Hillel Silver, i loto he tohi hana A History of Messianic Speculation in Israel (Ko e Fakamauaga Tuai Fakataitai ke he Mesia i Isaraela), “ko e amaamanaki ke he Mesia he kuata ke uaaki he senetenari fakamua V.N.,” nakai ha ko e favaleaga a Roma, ka e ha ko e “totouaga magaaho talahaua he vaha ia,” ne futiaki mai e taha vala he tohi a Tanielu.

Fakakite Tonu Mai i Luga

12. Ne fakakite moli mai fefe e Iehova a Iesu ko e Mesia?

12 Ko e talahauaga ke tolu aki e tuaga faka-Mesia ha Iesu ko e fakamoliaga mai ni he Atua. Hagaao ki a Luka 3:21, 22, he mole mai he papatiso a Iesu, ne fakauku ai he gahuahua malolo lahi kua tapu ue atu he lagi mo e lalolagi a ia, ko e agaga tapu hana ni ko e Atua ko Iehova. Mo e ko e leo hana, ne talahau tonu e Iehova ko e fiafia a ia ke he hana Tama ko Iesu. Ne ua e magaaho, ne vagahau fakahako a Iehova ki a Iesu mai i luga he lagi, ti kua fakakite tuai Hana loto talia: he taha magaaho, i mua he tau aposetolo tolu a Iesu, mo e he taha magaaho, i mua he moto tagata tokologa ne onoono atu. (Mataio 17:1-5; Ioane 12:28, 29) Ka ko e falu mena foki, ne fakafano mai e tau agelu i luga ke fakamoli e tuaga a Iesu ko e Keriso, po ke Mesia.​—Luka 2:10, 11.

13, 14. Ne fakatata mai fefe e Iehova hana taliaaga ki a Iesu mo Mesia?

13 Ne fakakite e Iehova hana talia ki a ia ni ko e hana fakauku he age ki a ia e malolo ke fakakatoatoa e tau gahua lalahi mahaki. Ke tuga a nei, ne talahau e Iesu e tau perofetaaga ne talahau fakamatafeiga e fakamauaga tuai ka e nakai la tupu ia​—kua fakalaulahi mai falu ke he vaha ha tautolu.e Ne fakagahua foki e ia e tau mana, tuga e fagaiaga he moto tagata tokologa ne hoge mo e fakamaulu a lautolu ne gagao. Ne fakaliliu tu mai foki e ia a lautolu ne mamate. Kua fakatu tala noa kia e tau tutaki hana, ke he tau gahua malolo lahi nei he mole mai e tau mena moli? Kua pehe, ne taute e Iesu hana tau mana loga i mua he tau mata he tau tagata, he falu magaaho kua afe e tau tagata he magaaho. Kua nakai maeke foki e tau fi a Iesu ke fakatikai ko e taute moli e ia e tau mena nei. (Mareko 6:2; Ioane 11:47) Ko e taha mena foki, kaeke kua loto e tau tutaki a Iesu ke fakatu tala pihia, ti ko e ha mogoia ne kupu hakotika a lautolu ka hoko atu ke he tau mena ne kaumahala a lautolu ki ai? Kua moli, kua eke nakai a lautolu ke manako ke mamate ma e tua ne fakave ke he tala fakalatalata tuai ne fakatutu ni e lautolu? Nakai. Ko e tau mena moli he fakamauaga tuai e tau mana a Iesu.

14 Ko e talahauaga moli he Atua hagaao ki a Iesu ko e Mesia ne mua atu e mena ne holo atu ki ai. He puhala mai e agaga tapu ne fakahoko moli e ia ke tohi hifo e fakamoliaga ke he tuaga Mesia a Iesu mo e eke mo taha vala he tohi kua laulahi mahaki e liliuaga mo e tufatufa mai i tuai he fakamauaga tuai katoatoa.

Ko e Ha ne Nakai Talia he Tau Iutaia a Iesu?

15. (a) Ne lahi fefe e tau talahauaga mitaki a Iesu kua fakakite moli ko e Mesia a ia? (e) Ko e heigoa e tau amaamanakiaga he tau Iutaia kua takitaki e tau tokologa ha lautolu ke nakai talia a Iesu mo Mesia?

15 Ke he tau mena oti nei mogoia, ko e tau fakamoliaga he fakavahega tolu nei kua teau e tau mena moli kua fakalataha ne fakakite tonu ko e Mesia a Iesu. Nakai kia koenaia e tau mena kua lata? Kia manamanatu la ka kumi fakaata tohi fakaholo motoka po ke tohi kaitalofa tupe mo e kua tala atu ki a koe kua nakai katoa ka tolu e tau mena ke fakakite tonu​—kua lata ke teau ka tamai e koe. Kua nakai loto maama ha! Kua moli mogoia, kua lata lahi ni e tau fakakite tonu a Iesu i loto he Tohi Tapu. Ko e ha mogoia, kua tokologa e tau tagata he motu a Iesu kua fakatikai e tau fakamoliaga oti kana nei ko e Mesia a ia? Ha ko e tau fakamoliaga, pete ni kua aoga lahi ke he tua moli, kua nakai fakatupu mai noa moli e tua. Kua momoko lahi, kua tokologa e tau tagata kua tali tonu ke he tau mena kua loto a lautolu ke tali tonu ki ai, ti pihia foki ka fehagai mo e fakamoliaga kua lofia lahi. Ka hagaao ke he Mesia, kua laulahi e tau Iutaia ne fita e mau e tau manamanatu hagaao ke he mena ne manako a lautolu ki ai. Ne manako a lautolu ke he mesia fakapolitika, ko e taha kua maeke ke fakaoti e pehiaaga a Roma mo e liuaki a Isaraela ke he lilifu kua tuga e puhala muhukoloa he tau aho a Solomona. Ti maeke fefe mogoia a lautolu nei ke talia e tama loto fakatokolalo nei he tagata kamuta, ko e Nasa­reta nei ne nakai fakakite kua loto ke he tau mena politika po ke tau koloa uho? Ti maeke fefe a ia ke eke mo Mesia he mole atu hana matematekelea mo e fakama e puhala ne mate i luga he akau fakakikiveka?

16. Ko e ha kua lata e tau tutaki a Iesu ke hiki ha lautolu a tau amaamanakiaga hagaao ke he Mesia?

16 Kua momoko lahi e tau tutaki ha Iesu ha ko e mate hana. He mole mai hana liu tu mai ne lilifu ue atu, ne kitia moli ko e amaamanaki a lautolu ke ‘liu fakafou mai ai e kautu kia Isaraela’ he magaaho ia ni. (Gahua 1:6) Ka e nakai pehe kua nakai talia e lautolu ko e Mesia a Iesu ha kua nakai hoko moli e amaamanaki fakatagata nei. Ne gahuahua e tua ha lautolu ki a ia ne fakave ke he tau fakamoliaga loga he magaaho ia, mo e tupu fakahaga ha lautolu a loto maama; ne iloa ai e tau mena galo. Kua maeke ai a lautolu ke kitia kua nakai maeke he Mesia ke fakamoli oti e tau perofeta hagaao ki a ia he vaha he moui ku fakatagata hana ke he lalolagi nei. Hanai, taha e perofeta ne talahau ko e hoko mai mo e fakatokolalo a ia, he heke i luga he punua asini, ka e talahau he taha mena hana hauaga lilifu i luga he tau aolu! Kua maeke fefe e tau mena ua ia ke moli? Kua kitia maaliali ai kua lata ni a ia ke liu mai ke lagaua aki.​—Tanielu 7:13; Sakaria 9:9.

Ko e Ha kua Lata e Mesia ke Mate

17. Ne taute fakamaaliali mai fefe he perofeta a Tanielu kua lata ni e Mesia ke mate, mo e ko e heigoa e kakano ne mate ai a ia?

17 Ko e taha mena foki, kua taute maaliali he tau perofetaaga faka-Mesia kua lata ni e Mesia ke mate. Ke tuga a nai, ko e perofetaaga ia ni ne talahau tuai e magaaho ka hoko mai e Mesia kua talahau tuai foki ke he kupu ne mumui mai: “Ka mole atu onogofulu ma ua e vaha tapu, ti kelipopo ai e Mesia.” (Tanielu 9:26) Ko e kupu Heperu ko e ka·rathʹ ne fakaaoga he mena nei ma e “kelipopo ai” ko e kupu taha ia ne fakaaoga ma e poakiaga fakahala mate i lalo he Matafakatufono a Mose. Ti kua nakai fakauaua kua lata ni e Mesia ke mate. Ko e ha? Kua fakakite mai he Tanielu 9 kupu 24 ki a tautolu e tali: “Ke fakaoti ai e holifono, mo e fakahiku ai e tau hala; . . . mo e fakahoko mai ai e tututonu tukulagi.” Ne iloa lahi he tau Iutaia ko e poa ni hokoia, ko e mate naia, kua maeke ke taute e fakamagaloaga he tau mahani hehe.​—Levitika 17:11; fakatatai Heperu 9:22.

18. (a) Kua fakakite mai fefe e Isaia veveheaga 53 kua lata e Mesia ke matematekelea mo e mate? (e) Ne malagaki mai he heigoa e mena tuga ko e kehe lahi ai e perofetaaga nei?

18 Kua vagahau mai e Isaia he Isaia veveheaga 53 hagaao ke he Mesia ko e Fekafekau pauaki a Iehova kua eke ke matematekelea mo e mate ke fakamalu aki e tau agahala he falu. Kua pehe e Isaia 53 kupu 5: “Ka kua tuina a ia ha ko e tau holifono ha tautolu, kua malipilipi a ia ha ko e tau mahani kelea ha tautolu.” Ko e perofeta taha ia, he mole atu he talahau mai ki a tautolu kua lata e Mesia nei ke mate tuga e “poa ha ko e hala,” kua fakakite mai ai ko Ia taha nei ka “loga ai hana tau aho, to monuina foki ia ia e finagalo a Iehova.” (Isaia 53 Kupu 10) Nakai kia ko e mena kehe lahi a nei? To maeke fefe e Mesia ke mate mo e ti “loga ai hana tau aho”? To maeke fefe a ia ke foaki hake tuga e poa mo e ka mole ia kua taute ke ‘monuina foki e finagalo a Iehova’? To maeke fefe a ia ke mate mo e mate tumau ti nakai fakamoli e tau perofetaaga ne mua ue atu e aoga lahi kua hagaao ki a ia, kakano ko e to pule tukulagi a ia ko e Patuiki mo e to tamai ai e mafola mo e fiafia lahi ke he lalolagi katoa?​—Isaia 9:6, 7.

19. Ne tututaki fefe e tau perofeta hagaao ke he Mesia ne tuga ko e fekeheaki he fakaliu tu mai a Iesu?

19 Ne fakamitaki he mana ofoofogia tahamaka nei e mena ne tuga ko e kehe lahi. Ne fakaliu tu mai a Iesu. Kua teau e tau Iutaia loto fakamoli kua eke mo tau fakamoli ne kitia mata e lilifu ue atu nei ne tupu. (1 Korinito 15:6) Kua tohia ai e aposetolo ko Paulo he magaaho fakamui: “Ka ko ia, kua eke e ia e poa taha mo e tau hala, ti nofo tukulagi ai a ia ke he fahi matau he Atua. Kua fakatalitali atu ai a ia, ato eke a lautolu kua fai fi kia ia mo fakatuagave hana.” (Heperu 10:10, 12, 13) E, he mole mai a Iesu he liu tu mai ke he moui i luga he lagi, mo e he mole atu e vaha “fakatalitali,” kua eke a ia ke nofo he nofoaiki mo Patuiki mo e gahua ke totoko atu ke he tau fi he hana Matua ko Iehova. I loto he matagahua hana ko e Patuiki i luga he lagi, ne lauia oti e tau momoui he tau tagata ne momoui he magaaho nei, mai he Mesia ko Iesu. Ke he puhala fe? To tutala ke he mena ia e tala ha mautolu ne mui mai.

[Tau Matahui Tala]

a He magaaho kua pehe a Luka 3:23: “Iosefa, ko e tama a ia a Heli,” kua kitia moli e kakano he “tama” ke he fakakakanoaga ko e “figona tane,” ha ko e matua tane he tino a Maria a Heli.​—Insight on the Scrip­tures, Vo­lume 1, tau lau tohi 913-17.

b Ko e tagata Iutaia ne tohia e fakamauaga tuai ko Josephus, he fakakite mai hana a mataohi, ti kua kitia maaliali ai kua maeke ke moua e tau fakamauaga pihia ato hoko ke he tau 70 V.N. Ka kua fakaotioti e tau fakamauaga nei fakalataha mo e taone a Ierusalema, ti kua taute ai ke nakai maeke e tau talahauaga fakamui ke he tuaga he Mesia ke fai fakamoliaga.

c Kikite Insight on the Scriptures, Volume 2, lau tohi 387.

d Kua ha ha i ai e tau fakamoliaga mauokafua kua moua mai i Heleni i tuai, Papelonia, mo e tau punaaga Peresia kua fakakite mai e tau fakamua ne pule patuiki a Aretaseta ko e 474 F.V.N. Kikite ke he Insight on the Scrip­tures, Volume 2, tau lau tohi 614-16, 900.

e I loto he taha he perofetaaga pihia, ne talahau taui e ia to kamata ke tutu mai e tau mesia fakavai he tau aho hana to pihia ni ki mua. (Mataio 24:23-26) Kikite ke he tala i mua.

To Tali Fefe e Koe?

◻ Kua lata ke kumikumi he ha ke he tau fakamoliaga ke kitia ko Iesu kia e Mesia he maveheaga?

◻ Ne lalago fefe he mataohi ha Iesu hana tuaga Mesia?

◻ Ne lagomatai fefe he tau perofeta he Tohi Tapu ke fakakite moli ko Iesu e Mesia?

◻ Ko e heigoa e tau puhala ne fakakite moli e Iehova ko Iesu e Mesia?

◻ Ko e ha ne nakai talia he tau Iutaia tokologa ko e Mesia a Iesu, mo ko e ha ko e tau kakano nakai mitaki a nei?

[Fakatino he lau 22]

Ne igatia e tau mana loga ha Iesu mo e tuku mai e tau fakamoliaga ke he hana tuaga ko e Mesia

    Tau Tohi Faka-Niue (1982-2025)
    Saini ki Fafo
    Saini ki Loto
    • Faka-Niue
    • Tufa
    • Tau Manako
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tau Kupu Fakaaoga
    • Fakavēaga Fakatagata
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Saini ki Loto
    Tufa