Fakagahua e Loto Mitaki

“Kia iloa ha mutolu a mahani [“loto mitaki,” NW] he tau tagata oti kana; kua tata mai tuai e Iki.”​—FILIPI 4:5.

1. Ko e uka he ha ke aga loto mitaki he lalolagi he vaha nei?

“KO E tagata loto mitaki”​—ne kua ui aki he tagata hokotaki tala Peritania ko Sir Alan Patrick Herbert ko e tagata he tala tu-fakaholo. Moli, kua tuga ni he falu magaaho kua nakai fai tagata loto mitaki ne toe agaia he lalolagi felatauaki nei. Ne talahau tuai mai he Tohi Tapu ko e to ha ha ai he “tau aho fakamui” nei, e tau tagata kua eke ke “mahani favale,” “mahani fakahanoa,” mo e “nakai fia loto mafola”​—ke he falu kupu, kua eke ni mo tau mena oti ka e nakai ko e loto mitaki. (2 Timoteo 3:1-5) Ka e taha foki e mena, kua tuku muatua he tau Kerisiano moli e loto mitaki he mena lilifu lahi, he iloa ko e fakamailoga a ia he pulotu faka-Atua. (Iakopo 3:17) Kua nakai logonatia e mautolu ko e nakai fakaai ke eke ke loto mitaki he lalolagi nakai loto mitaki nei. Ka kua kehe, kua kuku mau e mautolu e fakaohoohoaga i loto he fakatonuaga he aposetolo ko Paulo mai he agaga ia Filipi 4:5: “Kia iloa ha mutolu a mahani [“loto mitaki,” NW] he tau tagata oti kana.”

2. Kua lagomatai fefe he tau kupu he aposetolo ko Paulo ia Filipi 4:5 a tautolu ke fifili ko e loto mitaki nakai a tautolu?

² Kia mailoga la ko e lagomatai fefe he tau kupu a Paulo a tautolu ke kamatamata hifo po kua loto mitaki nakai a tautolu. Kua nakai pehe ko e huhu mai ko e fefe a tautolu ke he ha tautolu a kitiaaga; ka ko e huhu ko e fefe a tautolu ke he kitiaaga he falu, mo e eke ke talahaua fefe a tautolu. Ne tuku mai pehe he liliuaga a Phillips e kupu nei: “Kia higoa talahaua he mahani loto mitaki.” Liga kua lata a tautolu takitokotaha ke huhu hifo, ‘Kua talahaua fefe au? Kua fai higoa talahaua kia a au he mahani loto mitaki, fakamolulu, mo e mahani molu? Po kua talahaua na au ko e mahani maokikiha, mahani vale, po ke ulumao?’

3. (a) Ko e heigoa e kakano he kupu Heleni ne fakaliliu ke he “loto mitaki,” mo e fulufuluola lahi he ha e fua nei? (e) Liga to maeke fefe e Kerisiano ke ako ke loto mitaki?

³ Hagaao ke he mena nei ko e higoa talahaua ha tautolu ka fakaata mai ni ko e fifitaki lahi fefe a tautolu ki a Iesu Keriso. (1 Korinito 11:1) He magaaho ne nofo he lalolagi nei, ne fakaata mitaki katoatoa mai e Iesu e fakafifitakiaga mua ue atu he loto mitaki he hana Matua. (Ioane 14:9) Kua moli, he magaaho ne tohi a Paulo ke he “mahani molu mo e totonu a Keriso,” ko e kupu Heleni ne fakaaoga e ia ma e mahani totonu (e·pi·ei·kiʹas) ne kua kakano foki ko e “loto mitaki” po ke, ke he hagaaoaga moli, ko e “mahani fakamolulu.” (2 Korinito 10:1) Kua ui aki he The Expositor’s Bible Commentary e mena nei ko e “taha mai he tau kupu fakamaamaaga mua ue atu ke he aga fakatagata i loto he M[aveheaga] F[ou].” Kua fakamaama mai e fua fulufuluola lahi ati kua tuku mai pehe he taha tagata fakaako tokoluga e kupu ko e “loto mitaki humelie.” Kua lata tuai a tautolu mogoia ke fakatutala ke he tolu e tau puhala ne kua fakakite mai e Iesu e loto mitaki, tuga hana Matua, ko Iehova. Ati to liga maeke foki ni a tautolu ke iloa ai ke loto mitaki lahi fefe na tautolu ni.​—1 Peteru 2:21.

“Mautauteute ke Fakamagalo”

4. Kua fakakite fefe e Iesu a ia ni ko e “mautauteute ke fakamagalo”?

⁴ Kua tuga hana Matua, ne fakakite e Iesu e loto mitaki he eke ke “mautauteute ke fakamagalo” he tau magaaho loga. (Salamo 86:5, fakatatai NW.) Kia manamanatu la ke he magaaho ne eke a Peteru, ko e hoa tata lahi, ka e fakatikai lagatolu ni a Iesu he po ne tapaki mo e hopo a Iesu. Ha ko Iesu ni ne talahau he magaaho fakamua: “Ko e tagata ke fakatikai au ki mua he tau tagata, to fakatikai foki e au a ia ki mua he haku a Matua.” (Mataio 10:33) Ne fakamaokikiha kia mo e nakai loto fakaalofa hofihofi noa a Iesu ke fakaaoga e matafakatufono nei ki a Peteru? Nakai; he mole Hana liu tu mai, ne aahi atu na Iesu ni he tino ki a Peteru, ko e mena nakai fakauaua ni ke fakamafana mo e ati hake e aposetolo fakatokihala nei, ne kua loto malipilipi. (Luka 24:34; 1 Korinito 15:5) He nakai leva he mole e magaaho ia, ne fakaata e Iesu a Peteru ke moua e matagahua lahi. (Gahua 2:1-41) Ko e hanai ni e fakakiteaga ke he loto mitaki humelie kua mahomo ue atu! Kua fakamafanatia loto nakai ka manamanatu ko e kotofa e Iehova a Iesu mo Ikifakafili ke he tau tagata oti?​—Isaia 11:1-4; Ioane 5:22.

5. (a) Kua lata ke higoa talahaua fefe e tau motua ke he vahaloto he tau mamoe? (e) Ko e heigoa e tau mena tohia kua maeke e tau motua ke liu fakaati fakamua ato taute e tau fakafiliaga, mo e ko e ha?

⁵ He magaaho ka taute gahua fakafili e tau motua he fakapotopotoaga, kua lali a lautolu ke muitua ke he fakafifitakiaga he loto mitaki a Iesu. Kua nakai manako a lautolu ke matakutaku e tau mamoe ia lautolu ko e tau tagata fakahala. Ka kua kehe, he kumi a lautolu ke fifitaki ki a Iesu ke maeke ai e tau mamoe ke logona e haohao mitaki ia lautolu ko e tau leveki mamoe loto fakaalofa. Ke he tau mena fakafili, kua lali fakalahi a lautolu ke eke ke loto mitaki, kua mautauteute ke fakamagalo. Fakamua ato taute e tau mena ne tupu, kua kitia ai he falu motua ko e aoga lahi ke liu fakamanatu e tau tala he Kolo Toko ia Iulai 1, 1992, “Nakai Fakamailoga Tagata e ‘Fakafili he Lalolagi Oti,’ ko Iehova” mo e “Fakafili mo e Tututonu, e Tau Momotua.” Ti kua tokaloto ai e lautolu e manatu katoa he puhala fakafili a Iehova: “Taofimau ke he mena kua lata lahi, fakaalofa hofihofi noa ke he mena kua maeke.” Nakai ko e mena hehe ke fakamolu atu e fakafiliaga ke he fakaalofa hofihofi noa ka ha ha i ai e fakaveaga kakano mitaki ke taute ai pihia. (Mataio 12:7) Ko e mena hehe lahi ke aga vale po ke nakai loto fakaalofa hofihofi noa. (Esekielu 34:4) Ti kalo mai ai e tau motua he mena hehe he kumi fakalahi ke taute e puhala kua mua atu e fakaalofa mo e fakaalofa hofihofi noa lahi ne kua maeke ai ni ke taute i loto he tau kaupaaga he fakafiliaga tonu.​—Fakatatai Mataio 23:23; Iakopo 2:13.

Fakamolulu ka Fehagaaki mo e Tau Tutuaga Hikihikifano

6. Kua fakakite fefe e Iesu e loto mitaki mai he mena ne taute ke he fifine Motu Kehe ne kua hu temoni hana tama fifine?

⁶ Ke tuga a Iehova, ne fakakite moli e Iesu ni a ia kua mafiti ke hiki e puhala po ke hiki fakalata ke he tau tutuaga fou he o hake mai a lautolu. He taha magaaho ne olelalo e fifine he Motu Kehe ki a ia ke fakamaulu hana tama fifine hu temoni. Kua tolu e tau puhala kehekehe, ne fakakite fakamua e Iesu to nakai lagomatai e ia e fifine​—ke fakamua aki, he nakai tali ke he fifine; ke ua aki, he talahau fakahako ko e fakafano mai a ia, nakai ke he tau tagata Motu Kehe, ka e ke he tau Iutaia; mo e ke tolu aki, he tala age e fakataiaga ne kua totonu e fakakiteaga ke he mena taha ia. Ka e pete ni ia, ne fakauka e fifine ke he tau mena oti nei, ti kua fakakite mai ai e tua kua kehe lahi mahaki. Mai he maama he tuaga kehe muatua nei, kua kitia ai e Iesu, nakai ko e magaaho a nei ke pehi e matafakatufono tuai; ko e magaaho ni ke fakamaloku atu ha ko e tau matapatu fakaakoaga muatua.a Ti kua taute ai ni e Iesu e mena ne fakakite lagatolu e ia ko e to nakai taute e ia. Ne fakamaulu e ia e tama fifine he fifine!​—Mataio 15:21-28.

7. Ko e heigoa e tau puhala kua liga maeke e tau mamatua ke fakakite e loto mitaki, mo e ko e ha?

⁷ Kua talahaua pihia nakai a tautolu ha ko e ha tautolu a manako ke fakamaloku atu he magaaho ka lata ai? Kua fa lata e tau mamatua ke fakakite lagaloga e loto mitaki pihia. Ha kua kehekehe e fanau takitaha, ko e lagatau kua gahua lahi ke he taha ka e kua liga nakai lata mo e taha. Ke lafi ki ai, he tutupu hake e fanau, kua hiki e tau mena kua lata mo lautolu. Kua lata kia ke hiki e magaaho ne fakatoka ke liu mai ki kaina? To aoga kia ke he fakaakoaga he magafaoa he alaala e puhala ne taute aki? Ka tofua lahi e mena ne taute he matua ke he taha mena hehe tote, kua manako nakai a ia ke mahani fakatokolalo mo e fakahako e tau mena ne tutupu? Ko e tau mamatua ne fakamolulu ke he tau puhala pihia kua kalo kehe mai he fakahogohogomanava noa ha lautolu a fanau mo e taute a lautolu ke o kehe mai ia Iehova.​—Efeso 6:4.

8. Liga maeke fefe he tau motua he fakapotopotoaga ke taute e takitakiaga ke he aga hiki fakalata ke he tau mena kua lata he fonua?

⁸ Kua lata foki e tau motua ke hiki fakalataha ke he tau tutuaga fou ne tutu mai, ka e nakai fakahui e tau matafakatufono pauaki he Atua. He leveki e gahua fakamatala, kua mataala nakai a koe ke he tau mena hikihiki he fonua? He hiki e tau puhala momoui he tau tuuta kaina, liga kua lata ni ke fakaohooho ke gahua fakamatala he afiafi, gahua fakamatala he puhalatu, po ke gahua fakamatala he hea telefoni. He hiki fakalata ke he tau puhala ia kua lagomatai ai a tautolu ke lauia mitaki e fakakatoatoaaga he kotofaaga fakamatala ha tautolu. (Mataio 28:19, 20; 1 Korinito 9:26) Kua talahau foki e Paulo e kakano ke hiki fakalata ke he tau tagata kehekehe ne ha ha he hana fekafekauaga. Kua taute pihia nakai e tautolu, ke fakatai ki ai, he fakaako tuai e mena kua lata hagaao ke he tau lotu he matakavi, mo e tau aga fakamotu, ke maeke ai ke lagomatai e tau tagata?​—1 Korinito 9:19-23.

9. Kua lata he ha e motua ke nakai loto tumau ke taute ni e tau mena vihi tuga ne fa taute ai e ia he vaha kua mole?

⁹ He holo ki mua e uka he tau aho nei, liga kua lata foki e tau leveki mamoe ke hiki fakalata ke he tau mena fakatupetupe lahi ne kua vihu mo e nakai mitaki e tau mena vihi ne fehagai he magaaho nei ke he fuifui ha lautolu. (2 Timoteo 3:1) Ko e tau motua na e, nakai ko e magaaho a nei ke maokikiha! Kua moli ni kua nakai lata e motua ke loto lahi ke taute e tau mena vihi tuga ne taute e ia he vaha kua mole kaeke kua nakai gahua mitaki hana tau lagatau po ke kaeke kua kitia he “fekafekau fakamoli mo e lotomatala” kua lata ke fakailoa e taha vala fou ke he tau mena ia. (Mataio 24:45; fakatatai Fakamatalaaga 7:10; 1 Korinito 7:31.) Kua taha e motua mahani fakamoli ne lali fakamoli ke lagomatai e matakainaga fifine ne gagao fakaagitau ti kua lata lahi ke fai tagata ke fanogonogo fakamitaki ki a ia. Ka e pete ni ia, kua taute fakatote e ia e fakaagitau he fifine mo e foaki age ki a ia e tau lagomataiaga noa. Ti kua lomi fakailoa he Kaufakalatahaaga he Kolo Toko e falu fakailoaaga ne fakave ke he Tohi Tapu ne kua tutala ke he hana lekua. Kua taute moli e motua ke liu vagahau foki mo e fifine, he magaaho nei kua fakaaoga e puhala fou mo e fakakite e loto fakaalofa ke he hana matematekelea. (Fakatatai 1 Tesalonia 5:14, 15.) Ko e fakafifitakiaga mitaki ha he loto mitaki lahi!

10. (a) Kua lata fefe e tau motua ke fefakakiteaki e aga fakamolulu mo e ke he kau he tau motua katoa? (e) Kua lata fefe e kau motua ke onoono ki a lautolu ne fakakite e lautolu a lautolu ni kua nakai loto mitaki?

¹⁰ Kua lata foki e tau motua ke fefakakiteaki e aga fakamolulu. He magaaho ka feleveia e tau motua, kua aoga lahi ha, ke nakai pule lahi e taha motua ke he tau mena ka taute! (Luka 9:48) Kua lata pauaki a ia ko e leveki pule ke fakauka ke he mena nei. Mo e ka taha po ke ua e motua ne nakai fetaliaaki ke he fifiliaga he kau motua katoa, to nakai fakamakamaka a lautolu ke he mena ne loto a lautolu ki ai. Ka e kehe, ka eke ke nakai fai matapatu fakaakoaga he Tohiaga Tapu ne kua holifono, to fakamolulu na lautolu, he manatu kua lata ne tau motua ke loto mitaki. (1 Timoteo 3:2, 3) Ka e ke he taha fahi, kua lata e kau he tau motua ke tokaloto ko e akonaki e Paulo e fakapotopotoaga Korinito he ‘toka uka mo e fiafia ke he tau tagata nakai loto mitaki’ ne kua eke ne lautolu a lautolu mo “tau aposetolo kua mumua.” (2 Korinito 11:5, 19, 20, fakatatai NW.) Ti kua lata na lautolu ke manako ke fakatonu e taha motua ne mahani uluuka, mahani nakai loto mitaki, ka e kua lata na lautolu ni ke mahani molu mo e totonu ka taute e mena ia.​—Kalatia 6:1.

Kia Loto Mitaki Lahi ka Fakagahua e Pule Malolo

11. Kehekehe fefe e puhala ne fakaaoga he tau takitaki lotu Iutaia e pule malolo he vaha a Iesu mo e puhala ne taute e Iesu?

¹¹ He magaaho ne fano a Iesu he lalolagi, ne kikila moli hana loto mitaki lahi mai he puhala ne fakaaoga e ia hana pule malolo ne age he Atua. Kua kehe muatua ha a ia mai he tau takitaki lotu he aho hana! Kia manamanatu la ke he fakataiaga. Ne poaki mai e matafakatufono he Atua ke nakai taute ha gahua, ti nakai oko gaafi foki, he aho Sapati. (Esoto 20:10; Numera 15:32-36) Ne manako e tau takitaki lotu ke takitaki e puhala ka fakagahua he tau tagata e matafakatufono ia. Ti kua pule a lautolu ni ke taute e poakiaga ko e heigoa tonu kua maeke he tagata ke lagaki he aho Sapati. Ne poaki e lautolu: kua nakai lata ke mua atu e mamafa mai he ua e fua mati tavaki. Ne taute foki e lautolu e fakatapuaga ke he tau senetolo ne pao aki e tau fao, he talahau ko e mamafa he tau fao ka lagaki ko e gahua ni a ia! Kua pehe ai, ke he tau mena oti ia, kua 39 e tau poakiaga ne lafi he tau rapai ke he matafakatufono he Atua ne kua hagaao ke he aho Sapati mo e fa lafi tumau e falu mena foki ke he tau poakiaga ia. Ka ko Iesu, he taha fahi, ne nakai kumi ke takitaki e tau tagata he fakama he fakatoka hifo e tau poakiaga loga ne pukilu lahi po ke fakatoka e tau puhala maokikiha ne kua nakai fakaai ke hokotia ki ai.​—Mataio 23:2-4; Ioane 7:47-49.

12. Ko e ha kua maeke ai a tautolu ke talahau kua nakai mahalohalo a Iesu ka hoko ke he tau puhala tututonu a Iehova?

¹² Kua eke ka tautolu mogoia ke tua noa, ko e nakai taofimau e Iesu e tau puhala tututonu he Atua? Kua taofimau moli ni e ia! Kua maama e ia ko e mua atu e lauia mitaki he tau matafakatufono ka tuku he tau tagata e tau puhala i lalo he tau matafakatufono ia he tau loto. He eke e tau Farasaio ke manamanatu lahi ke lali ke pule ke he tau tagata he taute e tau poakiaga loga, kua kumi a Iesu ke hokotia ke he tau loto. Ke fakatai ki ai, kua iloa moli e ia kua nakai lata ke fakamolulu ka hagaao ke he tau matafakatufono faka-Atua tuga e “fehola kehe a mutolu he feuaki.” (1 Korinito 6:18) Ti hataki mai ai a Iesu ke he tau tagata hagaao ke he tau manatu kua maeke ke takitaki atu ke he mahani kelea. (Mataio 5:28) Ko e fakaakoaga pihia kua mua atu ne pulotu mo e lotomatala mai he fakatoka noa ai e tau poakiaga maokikiha, ke he aga pauaki tuai.

13. (a) Kua lata he ha e tau motua ke kalo kehe mai ke aua taute e tau matafakatufono mo e poakiaga nakai fakamolulu? (e) Ko e heigoa a falu he tau fahi ne kua aoga lahi ke fakalilifu atu ke he loto logona hifo he tagata?

¹³ Kua tatai ni pihia e manako he tau matakainaga he vaha nei ke hokotia ke he tau loto. Ti kua, kalo mai ai a lautolu ke nakai taute noa e tau poakiaga maokikiha po ke taute e tau onoonoaga mo e tau manamanatu fakatagata ha lautolu ni ke eke mo tau matafakatufono. (Fakatatai Tanielu 6:7-16.) Mai he taha magaaho ke he taha magaaho, ko e tau fakamanatu totonu ne kua liga lata tonu mo e kua lata ai mo e magaaho ia tuga ke he tau mena tui mo e puhala tauteute, ka e liga to eke ne motua ke fakahagahaga kelea e higoa talahaua hana ko e tagata loto mitaki kaeke kua hoha tumau na ia ke he tau mena pihia po ke lali ke pehi lahi e tau mena ne kua nakai galo ko e tau mena hana ni ne loto ki ai. Kua moli, kua lata a lautolu oti kana he fakapotopotoaga ke kalo kehe mai he aga fia pule ke he falu.​—Fakatatai 2 Korinito 1:24; Filipi 2:12.

14. Fakakite fefe e Iesu ko e loto mitaki a ia ke he tau mena ne amaamanaki a ia mai he falu?

¹⁴ Liga to manako foki e tau motua ke onoono hifo ki a lautolu ni ha ko e taha mena foki: ‘Kua loto mitaki nakai haku a amaamanakiaga ke he falu?’ Kua pihia na Iesu. Ne fa fakakite tumau e ia ke he hana tau tutaki ko e nakai mua atu e amaamanakiaga hana mai he tau laliaga ne hake mai he loto katoa ha lautolu mo e kua mua atu he oma e ia e tau mena ia. Ne fakaheke e ia e fifine takape mativa he age hana tau tupe mao nakai tau lalahi. (Mareko 12:42, 43) Ne akonaki e ia hana tau tutaki he magaaho ne ekefakakelea e lautolu e mena fakaalofa tau uka ha Maria, he pehe: “Toka ai a ia . . . Kua eke e ia e mena ne maeke ia ia.” (Mareko 14:6, 8) Kua loto mitaki a Iesu pete foki he fakatolalo he tau tutaki hana a ia. Ke tuga a nei, pete ni kua ole fakamakamaka a ia ke he hana tau aposetolo fetui tata lahi tokotolu ke mataala mo e takahao auloa mo ia he po ne tapaki ai a ia, ka e fakatolalo ne lautolu a ia he momohe lagaloga. Ka e, pehe hana kupu fakaalofa: “Kua makai ni e loto, ka ko e tino kua lolelole.”​—Mareko 14:34-38.

15, 16. (a) Kua lata he ha e tau motua ke fakaeneene ke nakai fakapehia po ke vagahau fakakelea ke he fuifui? (e) Kua eke fefe e taha matakainaga fifine mahani fakamoli ke hiki hana amaamanakiaga hagaao ke he falu?

¹⁵ Moli, ne fakamafanatia e Iesu hana tau tutaki ‘kia eketaha a lautolu ni.’ (Luka 13:24) Ka e nakai pehi lahi a ia ki a lautolu ke taute e tau mena ia! Ka e fakalagalaga e ia a lautolu, he fakatoka e fakafifitakiaga, he taute e takitakiaga, mo e kumi ke hokotia ke he tau loto ha lautolu. Ne falanaki lahi a ia ke he malolo he agaga a Iehova ke taute e mena ne toe. Kua lata foki e tau motua he vaha nei ke pihia he fakamafanatia e fuifui ke fekafekau ki a Iehova mo e loto katoa ka e kua lata ke kalo kehe mai he vagahau fakakelea ki a lautolu ke hala e loto po ke fakama, he fakahaha ko e tau mena ne taute e lautolu he magaaho nei ke he fekafekauaga a Iehova ke he falu mena kua nakai katoatoa po ke to nakai talia. Ko e puhala maokikiha, ne pokapoka lahi “taute fakalahi, taute fakalahi, taute fakalahi!” ka liga to fakalolelole aki e tau loto ha lautolu ne kua fita he taute e tau mena oti ne kua maeke ki ai a lautolu. Kua momoko lahi ha kaeke kua taute he motua mana e higoa talahaua ko e “uka ke fakafiafia”​—ko e mena kehe muatua mai he loto mitaki!​—1 Peteru 2:18, NW.

¹⁶ Kua lata a tautolu oti kana ke loto mitaki hagaao ke he tau amaamanakiaga ha tautolu ke he falu! Kua taha e matakainaga fifine, he mole e fakaoti a ia mo e hana tane he kotofaaga misionare ke leveki hana matua fifine gagao, ne tohi e ia: “Kua uka lahi moli e tau magaaho nei ki a mautolu ko e tau tagata fakailoa i nai he tau fakapotopotoaga. He fa gahua he tau kotofaaga he takaiaga mo e fahi motu, ne kua maluia mai he tau mena fakapehia loga, kua amanaki a maua mo e tupetupe lahi ke iloa e mena nei. Ne fa mahani au ke pehe hifo ki a au ni, ke tuga a nai, ‘Ko e ha ne nakai foaki ai he matakainaga fifine ko, e tau tohi hako he mahani nei? Ko e mena totou nakai e ia e Kingdom Ministry?’ He magaaho nei kua iloa e au ko e ha. Ma e falu koenaia e mena kua maeke a lautolu ke taute ke o [he fekafekauaga].” Kua mua atu ha e mitaki ke nava atu ke he tau matakainaga ha tautolu ma e tau mena kua maeke a lautolu ke taute, mai he eke ke fakafili a lautolu ma e tau mena ne nakai taute e lautolu!

17. Fakatoka fefe e Iesu e fakafifitakiaga ma tautolu ke he loto mitaki?

¹⁷ Kia manamanatu la ke he fakafifitakiaga fakahiku ke he puhala ne fakaaoga e Iesu hana pule malolo ke he puhala loto mitaki. Kua tuga hana Matua, ne nakai puipui e Iesu hana pule malolo he mahekeheke. Ko ia foki ko e iki tufatufa pule he kotofa e vahega tupa fakamoli hana ke leveki “hana tau mena oti” i nai he lalolagi. (Mataio 24:45-47) Mo e nakai matakutaku a ia ke fanogonogo ke he tau manatu fakalata he falu. Ne fa ole lagaloga a ia ki a lautolu ne fanogonogo ki a ia: “Fefe kia e manatu ha mutolu?” (Mataio 17:25; 18:12; 21:28; 22:42) Ti lata lahi ai ke pihia e vahaloto he tau tutaki a Keriso he vaha nei. Pete ne lahi e pule malolo ka e nakai lata ke taute aki a lautolu ke nakai manako ke fanogonogo. Ko e tau mamatua, fanogonogo! Ko e tau tane, fanogonogo! Ko e tau motua, fanogonogo!

18. (a) Liga to iloa fefe e tautolu ko e fai higoa talahaua mitaki nakai a tautolu ko e aga loto mitaki? (e) Liga ko e heigoa e fifiliaga kua lata a tautolu ke taute?

¹⁸ Kua nakai taumaleku, kua manako oti a tautolu takitokotaha ke “fai higoa talahaua he aga loto mitaki.” (Filipi 4:5, Phillips) Ka e kua iloa fefe e tautolu kaeke kua fai higoa talahaua pihia a tautolu? Hanai, he magaaho ne fia iloa a Iesu ko e heigoa he tau tagata ne talahau hagaao ki a ia, ne huhu a ia ke he hana tau faoa ne lafi mo ia. (Mataio 16:13) Ko e ha he nakai muitua ai ke he hana fakafifitakiaga? Kua maeke a koe ke huhu ke he taha tagata kua tua a koe ki ai ke talahau e mena moli po kua fai higoa talahaua nakai a koe kua aga loto mitaki, ko e tagata fakamolulu. Kua moli ni kua lahi e tau mena kua maeke ia tautolu ke taute ke fifitaki fakatata lahi ke he fakafifitakiaga mitaki katoatoa a Iesu ke he loto mitaki! Mua atu kaeke kua lahi e pule malolo kua fakaaoga e tautolu ki luga he falu, kia eke a tautolu ke muitua tumau ke he fakafifitakiaga a Iehova mo Iesu, he fakaaoga tumau e mena ia ke he puhala loto mitaki, kua mautauteute tumau ke fakamagalo, fakamaloku, po ke fakamolulu ke he mena kua lata. Kua moli, kia eketaha ai a tautolu oti takitokotaha ke “loto mitaki”!​—Tito 3:2, NW.

[Tau Matahui Tala]

To Tali Fefe e Koe?

◻ Kua lata he ha e tau Kerisiano ke manako ke loto mitaki?

◻ Maeke fefe he tau motua ke fifitaki ki a Iesu ke aga mautauteute ke fakamagalo?

◻ Kua lata he ha a tautolu ke fakamolulu tuga ne taute e Iesu?

◻ Kua maeke fefe a tautolu ke fakakite e loto mitaki ke he puhala ne fakagahua e tautolu e pule malolo?

◻ Liga maeke fefe ia tautolu ke kamatamata ne tautolu a tautolu po kua loto mitaki moli nakai a tautolu?

[Fakatino he lau 26]

Ne mautauteute a Iesu ke fakamagalo a Peteru

[Fakatino he lau 28]

He magaaho ne fakakite he fifine e tua kua kehe muatua, kua kitia e Iesu nakai ko e magaaho a ia ke pehi e matafakatufono tuai

[Fakatino he lau 30]

Tau mamatua fanogonogo!

[Fakatino he lau 30]

Tau tane fanogonogo!

[Fakatino he lau 30]

Tau motua fanogonogo!