Fakamagalo Nakai a Koe Tuga a Iehova?
“Kaeke ke fakamagalo atu e mutolu, ke he tau tagata e tau hala ha lautolu, ti fakamagalo mai foki a mutolu he Matua ha mutolu ha ha he lagi. Kaeke foki kua nakai fakamagalo atu e mutolu ke he tau tagata e tau hala ha lautolu, ti nakai fakamagalo foki ha mutolu a Matua ha mutolu a tau hala.”—MATAIO 6:14, 15.
1, 2. Ko e Atua fefe ne manako a tautolu ki ai, mo e ko e ha?
“KUA fakaalofa hohofi mo e fakaalofa noa mai a Iehova; kua fakatuai hana ita, ka e lahi ni hana fakaalofa. Nakai totoko mau e ia; nakai taofi tukulagi hana ita. Nakai eke e ia kia tautolu ke lata mo e ha tautolu a tau hala; nakai taui foki e ia a tautolu ke lata mo e ha tautolu a tau mahani hepehepe. Ha ko e mena tuga ne lagi kua tokoluga ke he lalolagi, kua pihia ni e lahi he hana fakaalofa kia lautolu kua matakutaku kia ia. Tuga ne vaha mamao e fahi uta mo lalo, kua fakamamao pihia e ia ia tautolu ha tautolu a tau holifono. Tuga ne hofihofi e fakaalofa he matua ke he hana fanau, kua hofihofi pihia e fakaalofa a Iehova kia lautolu kua matakutaku kia ia, Ha kua fioia e ia e mena ne eke aki a tautolu; kua manatu e ia ko e kelekele ni a tautolu nai.”—Salamo 103:8-14.
2 Kua fatu ka e hala mo e fanau mo e mahani hepehepe, fakalataha mo e nakai mitaki katoatoa ne moua mai ne fa e tumau ke takitaki a tautolu ke mahala ke he matafakatufono he agahala, kua lata lahi a tautolu mo e Atua ne ‘manatu ko e kelekele a tautolu.’ Tolu e teau tau he mole he fakamaama fakafulufuluola e Tavita a Iehova i loto he Salamo 103, taha e tagata tohia Tohi Tapu, ko Mika, ne fakalilifu e Atua taha nei ke he puhala tatai ia ni ma e hana a fakamagaloaga he tau agahala ne kua taute: “Ko e atua fe ka maeke ke fakatatai mo koe: ke uta kehe e tau hehe, fakamagalo e tau holifono, nakai ofaofa tukulagi e ita ka e fiafia ke fakakite e fakaalofa hofihofi noa? Liu foki la ke fakaalofa mai ki a mautolu, kia taholi hifo e tau hehe ha mautolu, ke he toka he tahi tolo ki ai e tau agahala ha mautolu.”—Mika 7:18, 19, The Jerusalem Bible.
3. Ko e heigoa e kakano ke fakamagalo?
3 I loto he tau Tohiaga Tapu faka-Heleni, ko e kakano he kupu “fakamagalo” ko e “fakatoka.” Mailoga ko Tavita mo Mika, ne tohi i luga, ne tatai e tau talahauaga ke he kakano he tau kupu fakafiafia mo e fakamaama. Ke loto fakaaue katoa ke he ofoofogia he mua atu he fakamagaloaga a Iehova, o mai a tautolu ke fakamanatu e falu fakafifitakiaga loga ne kua taute. Ko e mena fakamua ne fakakite mai, maeke e loto manamanatu a Iehova ke hiki mai he moumouaga ke he fakamagaloaga.
Olelalo a Mose—Fakanogonogo a Iehova
4. He mole e fakatataaga fefe he malolo a Iehova, ne matakutaku agaia e tau Isaraela ke huhu atu ke he Motu he Maveheaga?
4 Tamai e Iehova e motu ko Isaraela mo e hao mitaki mai i Aikupito mo e fakatata atu ke he motu ne mavehe e ia ki a lautolu ke eke mo motu ha lautolu, ka e nakai manako a lautolu ke o atu ki mua, he matakutaku ke he tau tagata noa i Kanana. He mole he kitia a Iehova he laveaki mai a lautolu i Aikupito ha ko e tau malaia kelea ne hogofulu, hafagi e hala ke fehola ai he Tahi Kula, fakaotioti e kau kautau Aikupito ne lali ke mumui ki a lautolu, fakamau mo lautolu e maveheaga he Matafakatufono he Mouga i Sinai ke taute a lautolu mo motu fifili a Iehova, mo e foaki fakamana mai e tau manai he lagi ke fagai aki a lautolu, kua matakutaku a lautolu ke huhu atu ke he Motu he Maveheaga ha ko e tau tagata Kanana mamahaki!—Numera 14:1-4.
5. Lali fefe e tau tagata toko ne ua ke fakamalolo a Isaraela?
5 Kua fakaveveli fakafohifo a Mose mo Arona he fakaatukehe. Ko Iosua mo Kalepa, ko e tau tagata toko ne tua fakamoli, ne lali ke fakamalolo e tau Isaraela: ‘Kua mua ue atu e mitaki he motu, ko e motu tafe ai e puke huhu mo e meli. Ua matakutaku kia lautolu. Kua fakalataha ni a tautolu mo Iehova.’ Ka e nakai fakamalolo he tau kupu ia, ko e tau tagata totoko mo e matakutaku, ne lali ke pinimaka a Iosua mo Kalepa.—Numera 14:5-10.
6, 7. (a) Ko e heigoa ne fifili e Iehova ke taute he magaaho ne nakai manako a Isaraela ke foleni atu ke he Motu he Maveheaga? (e) Ko e ha ne totoko e Mose e fifiliaga ha Iehova ki a Isaraela, mo e ko e heigoa ne tupu?
6 Kua ita lahi a Iehova! “Ti pehe mai a Iehova kia Mose, To fakavihia mai he motu nai kia au ato a fe? To nakai tua a lautolu kia au ato a fe pete he tau fakamailoga oti kua eke e au kia lautolu? To ta e au a lautolu ke he tatalu, to fakaotioti foki e au a lautolu, to eke foki au a koe mo tupuna he motu lahi mo e malolo, ke mua ia kia lautolu. Ti pehe atu a Mose kia Iehova, Ti logona ai ni e Aikupito, (ha ko e mena ta hake e koe e motu nai ke he mana hau mai loto ia lautolu;) To tala atu foki a lautolu kia lautolu kua nonofo ke he motu nai; . . . Ko e hanai, kaeke ke kelipopo ai e koe e motu nai tuga ne tagata tokotaha, ti talahau ai he tau motu kua logona ai e tala kia koe, kua pehe age. Nakai maeke kia Iehova ke fakahoko atu e motu nai ke he motu ne omonuo ai e ia kia lautolu, ko e mena ia ni kua kelipopo ai e ia a lautolu ke he tutakale.”—Numera 14:11-16.
7 Olelalo a Mose ma e fakamagaloaga, ha ko e higoa a Iehova: “Kia fakamagalo e koe e hala he motu nai, ke lata mo e hau a fakaalofa lahi, tuga foki ne fakamagalo ai e koe ke he motu nai ha lautolu a tau hala he o mai i Aikupito kua hoko mai ni ke he aho nai. Ti pehe mai ai a Iehova, Kua fakamagalo tuai e au tuga ne kupu hau.”—Numera 14:19, 20.
Tapuaki Tupua a Manase mo e Faivao a Tavita
8. Ko e faga fakamauaga fefe ne taute he patuiki a Iuta ko Manase?
8 Kua mua atu e fakafifitakiaga he fakamagaloaga a Iehova ki a Manase, ko e tama tane he patuiki mitaki ko Hesekia. Ko Manase kua 12 e tau hana he magaaho ne kamata e pule hana i Ierusalema. Ne ati hake e ia e tau mena tokoluga, fakatu e ia e tau fatapoa ma Paala, taute e tau pou tapu, fakafohifo ke he tau fetu he lagi, taute e tau lagatau mana mo e fakavai gata, taute e tau agaga-hulalo mo e tau tagata talahau tuai, tuku e tupua ta he faituga a Iehova, mo e fakafano foki e ia hana fanau tane ki loto he afi he Pahua ha Hinoma. “Ne eke ai e ia e tau mahani kelea loga ki mua a Iehova” mo e “fakahehe . . . a Iuta mo lautolu ne nonofo i Ierusalema ke eke e mahani ne mua he kelea ke he mahani he tau motu ne fakaotioti ai e Iehova ki mua he fanau e Isaraela.”—2 Nofoaga he Tau Patuiki 33:1-9.
9. Fakamolu fefe e fofoga a Iehova ki a Manase, mo e ko e heigoa e fua?
9 Fakamui, tamai e Iehova e tau Asuria ke totoko ki a Iuta, mo e fakapagota e lautolu a Manase mo e uta a ia ki Papelonia. “Kua matematekelea a ia, ti olelalo atu ai a ia kia Iehova hana Atua, mo e fakatokolalo lahi ni a ia ki mua he Atua he hana tau matua, Ne liogi foki a ia kia ia; ti fanogonogo mai a ia kia ia, mo e talia e ia hana a ole, mo e liuaki mai e ia a ia ki Ierusalema ke he hana kautu.” (2 Nofoaga he Tau Patuiki 33:11-13) Ne uta kehe e Manase e tau atua kehe, tau tupua, mo e tau fatapoa mo e tolo a lautolu ki tua he maaga. Ti kamata a ia ke taute poa ki luga he fatapoa ha Iehova mo e kamata atu a Iuta ke fekafekau ke he Atua moli. Ko e fakatataaga ofogia a nei he fakamakai a Iehova ke fakamagalo ka fakatupu he fakatokolalo, liogi, mo e fakahakohakoaga he tau gahua, e tau fua kua lata mo e tokihala!—2 Nofoaga he Tau Patuiki 33:15, 16.
10. Lali fefe a Tavita ke fufu e agahala hana mo e hoana a Uria?
10 Ko e hala he faivao he Patuiki ko Tavita mo e hoana ha Uria ko e Heti kua talahaua lahi. Nakai ni faivao a ia mo e hoana a Uria ka e lali fakamakamaka ke fufu he magaaho ne fatu e fifine. Ne fakaata he patuiki a Uria ke nakai fano ke he tau, he manako ke finaatu a Uria ke he hana a fale mo e fakafetui mo e hana hoana. Ka e, ha ko e fakalilifu ma e faoa kautau hana he male tau, ne nakai talia e Uria. Ati uiina e Tavita a ia ke kai mo e fakakonahia e ia a Uria, ka e nakai fano agaia a Uria ke he hana hoana. Ti fakafano e Tavita e fekau ke he hana a iki kautau ke tuku a Uria ke he matatepu ne kelea lahi e tau ke tamate aki a Uria, ti ko e mena a ia ne tupu.—2 Samuela 11:2-25.
11. Fakamataala fefe a Tavita ke tokihala ke he hana a agahala, ka e ko e heigoa ne matematekelea a ia ki ai?
11 Ne fakafano e Iehova e perofeta hana ko Natano ki a Tavita ke fakatata e agahala he patuiki. “Ti pehe a Tavita kia Natano, Kua hala tuai au kia Iehova. Ti pehe atu a Natano kia Tavita, Kua uta kehe foki e Iehova hau a hala, nakai mate ai a koe.” (2 Samuela 12:13) Kua hukia lahi e loto a Tavita ha ko e hala hana mo e fakakite e tokihala hana he liogi mo e loto fakamoli ki a Iehova: “Ha kua nakai finagalo a koe ke he poa; ane pihia po kua ta atu ni e au; kua nakai fiafia a koe ke he poa huhunu. Ko e tau poa ke he Atua ko e loto malipilipi ia; ko e Atua na e, nakai vihiatia e koe e loto malipilipi mo e pehia.” (Salamo 51:16, 17) Nakai vihiatia e Iehova e liogi a Tavita ne foaki age mo e loto malipilipi. Ka e matematekelea agaia a Tavita ke he fakahala mamafa, ke fakatatai atu mo e talahauaga ke he fakamagaloaga ia Esoto 34:6, 7: “E nakai toka noa e ia a lautolu kua hala.”
Fakauluaga a Solomona he Faituga
12. Ko e heigoa ne ole e Solomona he magaaho he fakauluaga he faituga, mo e ko e heigoa e tali a Iehova?
12 He magaaho ne fakaoti e Solomona e ta he faituga a Iehova, ne pehe a ia he hana liogi he fakauluaga: “Kia fanogonogo mai a koe ke he tau ole he hau a fekafekau, mo e hau a motu ko Isaraela, ka liogi atu ai a lautolu kia koe ke he mena nai; kia fanogonogo mai a koe mai he lagi, ko e mena kua haele ai a koe; kia fanogonogo mai a koe mo e fakamagalo mai ai.” Ne tali atu a Iehova: “Kaeke ke pāpā ai e au e lagi ke aua neke to e uha, kaeke foki ke poaki atu e au ke he tau he akava ke fakaoti ai e fonua, kaeke foki ke tuku atu e au e tatalu ke he hau a motu; Kaeke ke fakatokolalo ai haku a motu kua ui ai ke he haku a higoa, mo e liogi a lautolu kia au, mo e kumi e lautolu au, mo e liliu kehe a lautolu mo e tau mahani kelea ha lautolu, ti fanogonogo au mai he lagi, mo e fakamagalo e au ha lautolu a tau hala, mo e fakamaulu ai e au ha lautolu a motu.”—2 Nofoaga he Tau Patuiki 6:21; 7:13, 14.
13. Ko e heigoa ne fakakite ia Esekielu 33:13-16 hagaao ke he onoonoaga a Iehova ke he tagata?
13 He onoono a Iehova ki a koe, to talia e ia a koe ha ko koe ni he mogonei, nakai ke he mahani tuai hau. To tuga ni he talahau he Esekielu 33:13-16: “Ka pehe atu au ke he tagata tututonu ke moui ai a ia, kaeke ke tua a ia ke he hana mahani tututonu, mo e eke e ia e mahani kelea, ti nakai manatu ai hana mahani tututonu oti, ka e mate ai a ia he hana mahani kelea ne eke e ia. Ka pehe atu foki au ke he tagata mahani kelea, To mate ni a koe; Kaeke ke liu kehe a ia he tau hala hana, mo e eke e ia e mahani hakohako mo e mahani tututonu; Kaeke ke liu aki age he tagata mahani kelea e mena ne fakamau aki e fakafua, mo e liu aki age e tau mena ne fofo e ia, mo e fano ai a ia ke he tau fakatufono ke moui ai, mo e nakai eke e ia e tau mahani kelea; to moui ni a ia, nakai mate. Ko e hana tau hala oti ne eke e ia nakai talahaua ia kia ia; kua eke e ia e mahani hakohako mo e tututonu; to moui ni a ia.”
14. Ko e heigoa e kehe he fakamagaloaga a Iehova?
14 Ko e fakamagaloaga ne foaki mai he Atua ko Iehova ma tautolu kua kehe e hagahagaaga, ko e mena kua uka ma e tau tagata ke lafi atu ke he fakamagaloaga ne foaki e lautolu ke he taha mo e taha—kua fakamagalo e ia mo e fakanimo. Falu tagata ka talahau, ‘Maeke ia au ke fakamagalo e mena ne taute e koe, ka e nakai maeke (po ke nakai manako) au ke fakanimo ai.’ Ke he taha fahi, mailoga e mena ne talahau e Iehova ka taute e ia: “To fakamagalo e au ha lautolu a tau mahani kelea, mo e nakai tuai manatu e au ha lautolu a tau hala.”—Ieremia 31:34.
15. Ko e heigoa e fakamauaga ke he fakamagaloaga ne ha ha ia Iehova?
15 Fa fakamagalo e Iehova e tau tagata tapuaki hana he lalolagi ke he afe e tau tau. Fa fakamagalo e ia e tau agahala ne mataala a lautolu ki ai ke taute mo e loga foki ne nakai mataala a lautolu ki ai. Ko e hana foakiaga he fakaalofa hofihofi noa, fakamanavalahi, mo e fakamagaloaga kua nakai fai fakaotiaga. Talahau he Isaia 55:7: “Kia tiaki e ia ne mahani kelea hana mahani, mo e tagata mahani hepehepe kia tiaki e ia hana tau manatu; ti liu atu a ia kia Iehova, ti fakaalofa mai a ia kia ia; kia liu atu a ia ke he Atua ha tautolu, ha ko e mena to fakamagalo fakalahi mai e ia.”
Fakamagaloaga he Tau Tohiaga Tapu Kerisiano Faka-Heleni
16. Ko e ha kua maeke a tautolu ke talahau ko e fakagahuahua a Iesu he fakamagaloaga kua lautatai mo e ha Iehova?
16 Kua pukenamo e fakamauaga i loto he tau Tohiaga Tapu Kerisiano faka-Heleni ke he tau talahauaga he Atua ke he fakamagaloaga. Fa vagahau tumau a Iesu ki ai, fakakite kua felauaki a ia mo e loto manamanatu a Iehova ke he mena ia. Moua e manamanatuaga a Iesu mai ia Iehova, fakaata e ia a Iehova, ko e fakatai moli ni a ia ki a Iehova; ke kitia a ia kua kitia a Iehova.—Ioane 12:45-50; 14:9; Heperu 1:3.
17. Ko e puhala fe ne fakatai “fakalahi” e Iesu e fakamagaloaga a Iehova?
17 Ko e fakamagalo ha Iehova ke he puhala lahi mahaki kua fakakite mai he taha fakataiaga a Iesu, ke he patuiki ne fakamagalo e kaitalofa he tupa ne 10,000 e taleni (liga ke he $33,000,000, F.K.). Ka e he magaaho ne nakai fakamagalo he tupa ia e kaitalofa he taha tupa ne teau e tenari (liga $60, F.K.), kua ita lahi e patuiki. “Ko e fekafekau mahani kelea na e, ne fekau atu e au haku a tau mena oti ia ne toka ia koe, he olelalo mai a koe kia au; Ka e nakai kia lata he fakaalofa age a koe ke he hau a matakainaga a fekafekau, ke tuga foki au ne fakaalofa atu kia koe? Ti ita ai hana iki, kua tuku atu a ia ke he tau leoleo, ato taui mai hana tau mena oti.” Ti taute e Iesu e kakanoaga: “To eke pihia foki haku a Matua ha he lagi kia mutolu, kaeke kua nakai takitaha a mutolu mo e fakamagalo mo e tau loto katoa ha mutolu e tau matakainaga ha mutolu ka mahani kelea mai a lautolu.”—Mataio 18:23-25.
18. Fetatai fefe e onoonoaga a Peteru ke he fakamagaloaga, mo e onoonoaga a Iesu?
18 Ato talahau mai e Iesu e fakataiaga ia i luga, ne finaatu a Peteru ki a Iesu mo e huhu: “Ko e Iki na e, to lagafiha kia he mahani kelea mai ai haku a matakainaga kia au, ti fakamagalo e au a ia? to lagafitu kia?” Manatu a Peteru kua mahani fakamokoi lahi a ia. Pete ni he fakakaupa he tau tohikupu mo e tau Farasaio e fakamagaloaga, ne pehe a Iesu ki a Peteru: “Nakai tala atu e au kia koe ke lagafitu, ka kia laga fitugofulu kua taki fitu.” (Mataio 18:21, 22) Ke lagafitu kua nakai fakaai ke lata mo e taha e aho, tuga ne talahau e Iesu: “A mutolu kia mutolu. Kaeke kua mahani kelea mai kia koe hau a matakainaga, kia akonaki atu e koe a ia; kaeke foki kua tokihala a ia, kia fakamagalo atu a koe kia ia. Kaeke ke lagafitu ke he aho he mahani kelea mai kia koe, ti laga fitu ke he aho he mafoki mai kia koe, mo e pehe mai, Kua tokihala tuai au; kia fakamagalo atu a koe ki ai.” (Luka 17:3, 4) Ka fakamagalo mai a Iehova, nakai fakamau hifo e ia e tau hala ha tautolu—fiafia ha ia ma tautolu.
19. Ko e heigoa ha tautolu ka taute ke moua e fakamagaloaga mai ia Iehova?
19 Kaeke ke ha ha ia tautolu e mahani fakatokolalo ke tokihala mo e fakakite e tau agahala ha tautolu, to talia e Iehova ke tali ma tautolu: “Kaeke ke fakakite e tau hala ha tautolu, kua fakamoli a ia mo e mahani tututonu ke fakamagalo ai e tau hala h[a] tautolu, mo e fakamea a tautolu he tau mahani hepehepe oti kana.”—1 Ioane 1:9.
20. Ko e heigoa e fakamakaiaga ke fakamagalo e agahala ne kua fakakite e Setefano?
20 Ko e tutaki a Iesu ko Setefano, ke he agaga ne mua atu e maaliali he fakamagaloaga, ne tagi atu mo e olelalo nei ka e taulitimaka he moto tagata a ia: “Ko e Iki na e ma Iesu, kia talia mai e koe haku a agaga. Kua fakatokotui foki a ia, mo e ui atu mo e leo lahi, Ko e Iki na e, aua neke tuku atu e koe e hala nai kia lautolu. Kua fakaoti atu e kupu na, ati mohe ai a ia.”—Gahua 7:59, 60.
21. Ko e ha e fakamakaiaga a Iesu ke fakamagalo e agahala he tau kautau Roma ne kua mua atu e ofogia?
21 Fakatoka e Iesu e fakafifitakiaga ofogia ne mua atu he fakamakaiaga ke fakamagalo. Ne tapaki he tau fi hana a ia, fakafili pule noa a ia, fakahala a ia, fakafiufiu a ia, tauanu a ia, fahi aki e hunu ne tau ai loga e tau kili manu ne tautau aki e tau valavala huimotua mo e lapatoa, ati fakaoti ai ke paofao a ia ke he akau ti tiaki ke he loga e tau matahola. Kua lahi foki e putoia he tau Roma ke he mena nei. Ka e he fa e mate ai a Iesu i luga he akau fakakikiveka, ne pehe a ia ke he hana a Matua he lagi hagaao ke he tau kautau ne tamate a ia: “Ma Matua na e, kia fakamagalo atu e koe a lautolu; ha kua nakai iloa e lautolu e mena kua eke e lautolu.”—Luka 23:34.
22. Ko e tau kupu fe he Lauga he Mouga ne kua lata a tautolu ke lali ke fakagahuahua?
22 I loto he hana a Lauga he Mouga, ne pehe a Iesu: “Kia fakaalofa atu a mutolu kia lautolu kua fai fi kia mutolu, . . . kia liogi foki a mutolu ma lautolu ne tukumale mai mo e favale mai kia mutolu.” Ke he fakaotiaga he hana a fekafekauaga he lalolagi, ne omaoma ni a ia ke he tau matapatu fakaakoaga ia. To lahi ka e uka he mena ia ki a tautolu, ne fa e taufetului mo e tau lolelole he ha tautolu a tino agahala? Pete ia kua lata a tautolu ke lali ke fakagahuahua e tau kupu a Iesu ne fakaako ke he hana a tau tutaki he mole he age ki a lautolu e liogi fifitaki: “Kaeke ke fakamagalo atu e mutolu, ke he tau tagata e tau hala ha lautolu, ti fakamagalo mai foki a mutolu he Matua he mutolu ha ha he lagi. Kaeke foki kua nakai fakamagalo atu e mutolu ke he tau tagata e tau hala ha lautolu, ti nakai fakamagalo foki ha mutolu a Matua ha mutolu a tau hala.” (Mataio 5:44; 6:14, 15) Kaeke ke fakamagalo a tautolu ke tuga ne fakamagalo e Iehova, to fakamagalo a tautolu mo e fakanimo.
Manatu Nakai e Koe?
◻ Taute mai fefe a Iehova ke he tau agahala ha tautolu, mo e ko e ha?
◻ Ko e ha kua liuaki a Manase ke he hana a kautu?
◻ Ko e heigoa e hagahaga kehe a Iehova ke he fakamagaloaga ne uka ma e tau tagata ke fifitaki?
◻ Ko e ha e fakamakaiaga a Iesu ke fakamagalo ne kua mua atu e ofogia?
[Fakatino he lau 16]
Lagomatai e Natano a Tavita ke kitia e lata ma e fakamagaloaga a Iehova