To Ha Ha i Ai e Liu Tutu Mai ma Lautolu ne Tututonu
“Ha ha ia au e amaamanaki ke he Atua, . . . ke liu foki tutu mai a lautolu kua mamate, ko lautolu ne tututonu katoa mo lautolu ne hepehepe.”—GAHUA 24:15.
1. Ko e heigoa e tuaga ne fehagai mo e tau tagata oti tali mai he hala a Atamu mo Eva?
“KO E tau mena oti kua iloa he tau lima hāu ke eke, kia eke a mo e hāu a malolo; ha kua nakai fai gahua, po ke manamanatu, po ke mena kua iloa, po ke iloilo ke he tukuaga, kua fina atu ki ai a koe.” (Fakamatalaaga 9:10) Mo e tau kupu gahoa nei ne fifili fakamitaki, kua fakamaama he Patuiki ko Solomona e tuaga ne fehagai e tau atu hau oti he tau tagata ki ai tali mai he hala e tau mamatua fakamua ha tautolu, ko Atamu mo Eva. Mo e nakai fai fifiliaga, kua folofua he mate e tau tagata oti—muhukoloa mo e mativa, patuiki mo e tagata noa, tua fakamoli mo e nakai tua. Moli lahi, “kua kautu ai e mate.”—Roma 5:17.
2. Ko e ha ne fakaatukehe ai e falu ia lautolu ne tua fakamoli he magahala he magaaho fakamui nei?
2 Pete ni kua fai mena fou kua moua fakasaiene ke he fahi fakaekekafo, kua pule agaia e mate tuga e patuiki ke he vaha nei foki. Ti pete ni ko e mena nakai ke ofo a nei, ko e falu kua liga fakaatukehe he magaaho ka hokotia a lautolu ke fehagai mo e fi leva nei. Ko e ha? Ke he tau atu tau 1920, ne fakapuloa he Sosaiete he Kolo Toko e matafekau ko e “Tau miliona ne momoui he mogonei to nakai mamate.” Ko hai e tau miliona nei? Ko e “tau mamoe” ne tala ki ai e talahauaga ha Iesu ke he tau mamoe mo e tau koti. (Mataio 25:31-46) Ko lautolu nei ne tuga e tau mamoe kua perofeta ke kitia he magahala he tau aho fakamui, ti ko e amaamanakiaga ha lautolu ke moui tukulagi ke he lalolagi parataiso. He mole ai e tau vaha, ne maama mitaki he tau tagata he Atua e tutuaga he “tau mamoe” nei ke he finagalo a Iehova. Kua mailoga ai ko lautolu nei ne omaoma to vehevehe mai he “tau koti” ulukafilo, ti ka oti e fakaotioti ha lautolu ia fakamui, to moua he tau mamoe e tufaaga he Kautu ke he lalolagi ne kua fakatoka ma lautolu.
Fakapotopoto ia Lautolu ne Tuga e Tau Mamoe
3. Ko e gahua fe ne kua lavelave e tau tagata he Atua ki ai tali mai he 1935?
3 Kamata he 1935, kua lavelave ai e “fekafekau fakamoli” he kumi a lautolu ne tuga e tau mamoe pihia mo e tamai a lautolu ki loto he fakatokatokaaga a Iehova. (Mataio 24:45; Ioane 10:16) Ko e tau Kerisiano mukamuka ke fakaako nei kua o mai ke mailoga kua pule tuai a Iesu ke he Kautu ha Iehova he lagi mo e kua teitei hoko mai e magaaho ke fakaoti e fakatokaaga kelea he tau mena nei mo e ke tamai ai e lalolagi fou ne toka ai e tututonu. (2 Peteru 3:13; Fakakiteaga 12:10) I loto he lalolagi fou ia, to fakamoli ai e tau kupu loto fakamafana ha Isaia: “To fakaoti tukulagi e ia e mate.”—Isaia 25:8.
4. Pete ni kua lahi e manako ke kitia e pule mua ue atu a Iehova ka fakatokoluga i Amaketo, ko e heigoa kua tupu ke he tokologa he falu mamoe?
4 Ha kua tata lahi e fakaotiaga he lalolagi a Satani, kua lahi mahaki e olioli he tau Kerisiano tuga e tau mamoe ke momoui ato hoko e fakatokoluga he pule mua ue atu a Iehova ke he magahala he matematekelea ka hoko ki a Papelonia Lahi mo e lalolagi a Satani ne toe. (Fakakiteaga 19:1-3, 19-21) Ma e tokologa ia lautolu, kua nakai pihia e mena ne tupu. Ko e tokologa ne amaamanaki ke ha ha he “tau miliona” ka nakai mamate, kua mamate moli. Ko e falu kua mamate ma e kupu moli ke he tau fale puipui mo e tau kemuaga pagota po ke ke he tau lima he tau tagata malolo fakalotu. Ko e falu kua mamate he tau pakia po ke he tau mena ne fa iloa ko e tau tutupuaga pauaki—ko e gagao mo e fuakau. (Salamo 90:9, 10; Fakamatalaaga 9:11) Kua kitia maali ai, to tokologa foki ka mamate ato hoko mai e fakaotiaga. To kitia fefe e lautolu ia e fakamoliaga he maveheaga he lalolagi fou ne toka ai e tututonu?
Ko e Amaamanakiaga he Liu Tutu Mai
5, 6. Ko e heigoa ne ha ha he vaha i mua ma lautolu ne mamate ato hoko mai a Amaketo?
5 Ne tuku age he aposetolo ko Paulo e tali he magaaho ne vagahau a ia ki mua he kavana Roma ko Feliki. Tuga ne fakamau ia Gahua 24:15, ne fakapuloa fakamalolo e Paulo: “Ha ha ia au e amaamanaki ke he Atua, . . . ke liu foki tutu mai a lautolu kua mamate, ko lautolu ne tututonu katoa mo lautolu ne hepehepe.” Kua foaki mai he amaamanakiaga he liu tutu mai e malolo ki a tautolu ke fehagai mo e tau matematekelea lalahi. Ha ko e amaamanakiaga ia, ko e tau kapitiga fakahelehele ha tautolu ne kua to ke gagao mo e logona to mamate fai a lautolu, kua nakai lahi e fakalolelole. Ko e heigoa ni e mena ka tupu, iloa e lautolu to moua e lautolu e palepale he mahani tua fakamoli. Ha ko e amaamanakiaga he liu tutu mai, ne iloa he tau matakainaga tane mo e tau fifine loto malolo ha tautolu ne fehagai mo e mate ke he tau lima ha lautolu ne favale mai, ko e to nakai fakaai a lautolu ne favale ke kautu. (Mataio 10:28) He magaaho ka mate e taha he fakapotopotoaga, kua momoko a tautolu he galo e tagata ia. Ke he magaaho taha, kaeke ko e taha a ia he tau mamoe kehe, to olioli a tautolu ha ko e ha tautolu a matakainaga talitonu kua tua fakamoli ke he fakaotiaga mo e he mogonei kua okioki, mo e fakamoli he vaha i mua ke he lalolagi fou he Atua.—1 Tesalonia 4:13.
6 E, ko e amaamanakiaga he liu tutu mai ko e mena aoga lahi he ha tautolu a tua. Ko e ha ai, ne kua malolo lahi e taofiaga ha tautolu ke he liu tutu mai, mo e ko hai ne fakaauloa ke he amaamanakiaga ia?
7. Ko e heigoa e liu tu mai, mo e ko e heigoa he falu he tau tohiaga tapu ne fakamaama ke he hana a tonu?
7 Ko e kupu Heleni ma e “liu tutu mai” ko e a·naʹsta·sis, kua kakano tonu ko e “tutu ki luga.” Kua fakave e hagaaoaga ke he tu mai he mate. Ka e fuluola, ha kua nakai kitia e kupu “liu tutu mai” he tau Tohiaga Tapu faka-Heperu, ka e ko e amaamanakiaga he liu tutu mai kua maaliali e fakamaamaaga i ai. Kua kitia ai e tautolu, ke fakatai ki ai, ke he tau kupu ne talahau e Iopu he magahala he hana a matematekelea: “Ane fufu e koe au i Seoli, mo e fakagalo ai e koe au . . . kia kotofa mai e koe e tau aho maku, mo e manatu mai e koe au.” (Iopu 14:13) Pihia foki, ia Hosea 13:14, totou e tautolu: “To laveaki e au a lautolu mai he malolo he tukuaga; to fakamoui e au a lautolu mai he mate. Ko e mate na e, ko fe kia e tatalu ha ha ia koe? Ko e tukuaga na e, ko fe kia e malaia ha ha ia koe?” Ia 1 Korinito 15:55, kua liu fatiaki he aposetolo ko Paulo e tau kupu nei mo e fakakite ko e kautuaga mai he mate ne kua perofeta kua puhala mai he liu tutu mai. (Moli, i loto he tohiaga tapu ia kua vagahau a Paulo hagaao ke he liu tutu mai ke he lagi.)
“Talahaua Tututonu” a Lautolu ne Talitonu
8, 9. (a) Maeke fefe e tau tagata nakai mitaki katoatoa ke fai vala he liu tutu mai ha lautolu ne tututonu? (e) Ko e heigoa e fakaveaga he amaamanakiaga ha tautolu ke he moui ne nakai to fakaoti he mate?
8 I loto he hana a talahauaga ki a Feliki, ne fatiaki mai he paratafa 5, kua talahau e Paulo to ha ha i ai e liu tutu mai ma lautolu ne tututonu mo lautolu ne hepehepe. Ko hai a lautolu ne tututonu ka fakatutu mai? Moli, nakai fai tagata ne kua tututonu pauaki. Ko e tau tagata hala oti a tautolu mai he fanauaga, mo e kua taute e tautolu e tau hala ke he magahala he ha tautolu a tau momoui—ti kua lata tonu a tautolu ke mamate ke he ua e kakano. (Roma 5:12; 6:23) Ka ke he Tohi Tapu kua moua e tautolu e kupu “talahaua tututonu.” (Roma 3:28) Kua hagaao e mena nei ke he tau tagata, pete ni kua nakai mitaki katoatoa, kua fakamagalo e Iehova e tau hala.
9 Ko e talahauaga ia kua mua atu e lahi he fakaaoga ke he tau Kerisiano fakauku, ne ha ha i ai e amaamanakiaga ke he lagi. Ia Roma 5:1, ne talahau he aposetolo ko Paulo: “Hanai, ha kua talahaua tututonu a tautolu ke he tua, kua ha ha ia tautolu e mafola mo e Atua ha koe Iki ha tautolu, ko Iesu Keriso.” Kua talahaua tututonu oti e tau Kerisiano fakauku ha ko e tua. Tua ke he heigoa? Tuga ne fakamaama fakamatafeiga mai e Paulo he tohi a Roma, ko e tua ki a Iesu Keriso. (Roma 10:4, 9, 10) Ne mate a Iesu ko e tagata mitaki katoatoa ti liu fakatu mai he mate mo e haele hake ke he lagi ke foaki e uho he moui fakatagata hana ma tautolu. (Heperu 7:26, 27; 9:11, 12) He magaaho ne talia e Iehova e poa ia, kua fakatau e Iesu e tau lanu tagata mai he fakatupa ke he hala mo e mate. Ko lautolu ne fakagahuahua e tua ke he fakatokatokaaga nei kua moua e monuina lahi mai i ai. (1 Korinito 15:45) Ha ko e mena ia kua moua he tau tagata tane mo e tau fifine ne tua fakamoli e amaamanakiaga ke he moui ne nakai maeke ke fakaoti he fi vale, ko e mate.—Ioane 3:16.
10, 11. (a) Ko e liu tu mai fefe ne fa e fakatalitali ma e tau Kerisiano fakauku ne tua fakamoli? (e) Ko e faga liu tu mai fefe ne amaamanaki ki ai a lautolu ne tapuaki ato vaha Kerisiano?
10 Fakaaue ke he poa lukutoto a Iesu, ko lautolu ne fakauku mo e tua fakamoli, kua talahaua tututonu, mo e kua moua e amaamanakiaga moli ke liu tutu mai ke eke mo tau mena momoui agaga ne nakai to mamate, ke tuga a Iesu. (Fakakiteaga 2:10) Ko e liu tutu mai ha lautolu kua talahau mai ia Fakakiteaga 20:6, ne pehe: “Kua monuina mo e tapu a ia ha i ai e tufaaga he liu tu mai fakamua; to nakai hoko kia lautolu e pule he mate ne ua, ka e eke a lautolu mo tau ekepoa he Atua mo Keriso, ti eke foki a lautolu mo tau patuiki fakalataha mo ia ke he tau tau ne taha e afe.” Ko e liu tu mai ke he lagi a nei. Mailoga, foki, ne fakahigoa aki he Tohi Tapu ko e “liu tu mai fakamua,” kua pehe a ia ko e fai tagata foki ka liu fakatu mai.
11 Ia Heperu veveheaga 11, ne hagaao a Paulo ke he laini loa he tau fekafekau he Atua ato hoko e vaha Kerisiano ne kua fakakite e tua malolo ke he Atua ko Iehova. Ko lautolu nei foki ne ha ha i ai e tua ke he liu tutu mai. He He 11 kupu 35 he veveheaga ia, ne vagahau a Paulo ke he tau liliu tutu mai fakamana ne tutupu he magahala he fakamauaga tala tuai a Isaraela, he pehe: “Ne moua he tau fifine ha lautolu a tau tagata mamate kua tutu mai tuai; ne fakakikiveka e falu, ti nakai talia e lautolu e fakamouiaga, kia moua ai e lautolu e liliu tutu mai kua mua he mitaki.” Ko e tau fekafekau tua fakamoli ia i tuai ka onoono atu ke he liliu tutu mai kua mua he mitaki mai ia lautolu ne putoia ki ai, ke fakatai ki ai, ko Elia mo Elisaio. (1 Tau Patuiki 17:17-22; 2 Tau Patuiki 4:32-37; 13:20, 21) Haia e amaamanakiaga ha lautolu ke liu tutu mai ke he lalolagi ka nakai fakakikiveka e tau fekafekau he Atua ha ko e ha lautolu a tua, ko e lalolagi ka nakai galo he tau fifine ha lautolu a tau ofania ke he mate. E, kua onoono a lautolu ki mua ke he tu mai he mate ke he lalolagi fou ia ni ne amaamanaki a tautolu ki ai. (Isaia 65:17-25) Nakai lahi e fakakiteaga a Iehova ki a lautolu hagaao ke he lalolagi fou ke tuga ki a tautolu. Ka e pete ni ia, kua iloa e lautolu hane fa e hau, mo e manako a lautolu ke ha ha i ai.
Ko e Liu Tutu Mai ke he Lalolagi
12. Kua talahaua tututonu nakai a lautolu ne tua fakamoli ato vaha Kerisiano? Fakamaama.
12 Lata nakai a tautolu ke manamanatu ke he aalaaga he tau tagata tane mo e tau fifine tua fakamoli nei ato vaha Kerisiano ne ha ha he lalolagi fou ia mo vala he liu tutu mai ha lautolu ne tututonu? E moli ai, ha kua hagaao e Tohi Tapu ki a lautolu mo tututonu. Ke fakatai ki ai, ne talahau e tutaki ko Iakopo ke he tagata tane mo e fifine i tuai ne kua talahaua tututonu. Ko e tagata tane ko Aperahamo, ko e tupuna he magafaoa Heperu. Kia totou a tautolu hagaao ki a ia: “Ne tua Aperahamo ke he Atua, ti talahaua ia kia ia mo tututonu, ti talahaua foki a ia, ko e kapitiga he Atua.” Ko e fifine ko Raava, nakai ko e Isaraela ka e kua fakagahuahua e tua ki a Iehova. Kua “talahaua tututonu” mo e kua eke mo taha he motu Heperu a ia. (Iakopo 2:23-25) Ti, ko e tau tagata tane mo e tau fifine i tuai ne fakagahuahua e tua malolo ki a Iehova mo e hana tau maveheaga mo e tumau ke tua fakamoli ke he mate, kua talahaua tututonu e Iehova ha ko e ha lautolu a tua, mo e nakai fakauaua to fakalataha a lautolu ke he ‘liu tutu mai ha lautolu ne tututonu.’
13, 14. (a) Iloa fefe e tautolu ko e tau Kerisiano ne ha ha e amaamanakiaga ke he lalolagi to talahaua tututonu? (e) Ko e heigoa e kakano he mena nei ma lautolu?
13 Ka e kua, e tau tagata ne tuga e tau mamoe he vaha nei, ko lautolu kua ha ha ai e amaamanakiaga ke he lalolagi ne tukulele a lautolu ki a Iehova mo e kua mamate mo e tua fakamoli he vaha fakamui nei? To fakalataha atu nakai a lautolu ke he liu tutu mai ha lautolu ne tututonu? To pihia moli. Ko e moto tagata tokologa mai ia lautolu pihia ne tua fakamoli kua kitia ai he fakakiteaga he aposetolo ko Ioane. Mailoga e puhala ne fakamaama e ia a lautolu: “Ti kitia ai e au, kitiala, ko e moto tagata tokologa, kua nakai maeke ia taha ke totou, mai he tau motu oti, mo e tau faoa, mo e tau tagata kehekehe, mo e tau vagahau kehekehe, kua tutu mai a lautolu ki mua he nofoaiki, ki mua foki he Punua mamoe, kua tapulu a lautolu ke he tau tapulu hina, kua toto foki e tau lau pama ke he tau lima ha lautolu; Kua tauui foki a lautolu mo e leo lahi, kua pehe atu, Ko e fakamouiaga ha he Atua ha tautolu, ko ia kua nofo ke he nofoaiki, katoa mo e Punua mamoe.”—Fakakiteaga 7:9, 10.
14 Mailoga ko lautolu ne mahani holoilalo nei kua mauokafua ke he ha lautolu a fakamouiaga, mo e tuku age e lautolu e mena nei ki a Iehova mo Iesu, ko e “Punua mamoe.” Ke lafi ki ai, kua tutu a lautolu ki mua a Iehova mo e Punua Mamoe, kua tapulu ke he tau tapulu hina. Ko e ha ne hina ai? Ne tala age he mena moui he lagi ki a Ioane: “Kua unu foki ha lautolu a tau tapulu, mo e fakahina ha lautolu a tau tapulu ke he toto he Punua mamoe.” (Fakakiteaga 7:14) He Tohi Tapu, ko e hina ko e fakamailoga a ia he mea mo e mahani tututonu. (Salamo 51:7; Tanielu 12:10; Fakakiteaga 19:8) Ko e kakano ne tui he moto tagata tokologa e tau tapulu hina ha kua kitia e Iehova a lautolu mo tututonu. Kua maeke fefe e mena ia? Ha kua, ke tuga anai, he unu e lautolu e tau tapulu ha lautolu he toto he Punua Mamoe. Kua fakagahuahua e lautolu e tua ke he toto a Iesu Keriso mo e kua talahaua tututonu ai ko e tau kapitiga he Atua mo e fai amaamanakiaga ke hao mai he matematekelea lahi. Ti, ko e ha Kerisiano tukulele ne mahani fakamoli kua ha ha he “moto tagata tokologa” he magaaho nei ne mate ato hoko ke he matematekelea lahi, kua lata ke mauokafua e tau loto ko e fai vala he liu tu mai ma lautolu ne tututonu ke he lalolagi.
15. Ha ko e mena to liu fakatu mai a lautolu ne tututonu mo lautolu ne hepehepe, ko e heigoa e aoga he liu tutu mai ha lautolu ne tututonu?
15 Kua fakamaama mai e liu tu mai ia he Fki veveheaga 20, kupu 13 ia Fakakiteaga, ke he tau kupu nei: “Kua ta atu he tahi a lautolu kua mamate ha i ai, kua ta atu foki he mate mo e Hate a lautolu kua mamate ha i ai; kua takitokotaha foki a lautolu mo e fakafili ke lata mo e ha lautolu a mahani.” Ti ke he magahala he Aho Fakafili lahi a Iehova he afetau, to liu fakatu mai oti a lautolu ne ha ha he manamanatuaga he Atua—ko lautolu ne tututonu mo lautolu ne hepehepe. (Gahua 17:31) Ko e mua atu ha e mitaki, he magaaho ia, ma lautolu ne tututonu! Kua fita e momoui a lautolu ke he moui he tua. Kua fita he moua e lautolu e fakafetuiaga tata mo Iehova mo e mauokafua ke he fakakatoatoaaga he finagalo hana. To aala hake he mamate e tau fakamoli tututonu i tuai ato hoko e Vaha Kerisiano mo e manako lahi ke ako hagaao ke he fakamoliaga he tau maveheaga a Iehova ke he Tega. (1 Peteru 1:10-12) Ko lautolu he tau mamoe kehe ne kua kitia e Iehova mo tututonu he vaha ha tautolu to o mai he tau tukuaga mo e manako lahi ke kitia e lalolagi Parataiso ne tutala a lautolu ki ai he magaaho ne fakailoa e lautolu e tala mitaki he fakatokaaga mena nei. Ko e olioli lahi ha ia he magaaho ia!
16. Ko e heigoa ha tautolu ke talahau hagaao ke he liu tu mai he Aho Fakafili ma lautolu ne mamate he vaha ha tautolu?
16 He magahala ia he Aho Fakafili he afetau, to liliu fakatu mai a fe a lautolu ne mamate ka e tua fakamoli he tau tau fakamui nei he fakatokaaga a Satani? Nakai talahau he Tohi Tapu. Ka e, nakai kia tonu ke manatu ko e to moua e lautolu kua talahau ko e tututonu ne mamate he vaha a tautolu e liu tu mai fakamua mo e ke eke foki ke fakaauloa atu mo e moto tagata tokologa ne hao mai ia Amaketo ke fakafeleveia e tau atu hau i tuai mai he mate? E, moli!
Ko e Amaamanakiaga ne Foaki e Fakamafana
17, 18. (a) Ko e heigoa e fakamafanaaga ne foaki mai he amaamanakiaga he liu tu mai? (e) Ko e heigoa ne kua omoi a tautolu ke fakailoa hagaao ki a Iehova?
17 Foaki he amaamanakiaga he liu tu mai e malolo mo e fakamafana ke he tau Kerisiano oti he vaha nei. Kaeke ke fakatumau a tautolu ke tua fakamoli, to nakai kaiha he tau mena tutupu mo e fi a tautolu he ha tautolu a palepaleaga! Ke fakatai ki ai, i loto he 1992 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, lau tohi 177, ha ha i ai e tau fakatino he tau Kerisiano malolo i Aitiope ne mamate ka e nakai fakahui ha lautolu a tua. Ne talahau he mataulu tala: “Ko e tau fofoga kua amanaki a tautolu ke kitia he liu tu mai.” Ko e monuina ha ia ke iloa a lautolu nei mo e tokologa atu foki kua fakakite e mahani tua fakamoli pihia ke hoko ke he mate!
18 Ka e kua a lautolu ne ofania e tautolu mo e tau matakainaga ne nakai hao mai he matematekelea lahi ha ko e fuakau po ke matulituli he tino? Kua tatai mo e amaamanakiaga he liu tu mai, ne ha ha ia lautolu e vaha i mua ne homo ue atu kaeke ke fakatumau a lautolu ke tua fakamoli. Mo e kaeke ke fakamalolo a tautolu ke fakagahuahua e tua ke he poa lukutoto a Iesu, kua homo ue atu e vaha i mua ha tautolu. Ko e ha? Ha kua, ke tuga a Paulo, kua amaamanaki a tautolu ke he ‘liu tutu mai ha lautolu ne tututonu mo lautolu ne hepehepe.’ Fakalataha mo e tau loto katoa ha tautolu, kua fakaaue a tautolu ki a Iehova ma e amaamanakiaga nei. Kua lata moli ai ke omoi aki a tautolu ke fakataogo e tau kupu he salamo: “Kia tokutoku atu hana [Atua] lilifu ke he tau motu kehe, mo e hana tau mana ke he tau motu oti kana. Ha kua homo a Iehova, ti lata ni ke fakaheke fakalahi kia ia.”—Salamo 96:3, 4.
Maeke Nakai a Koe ke Fakamaama?
◻ Ko e tau tohiaga tapu fe ne lagomatai ke fakamalolo e amaamanakiaga ha tautolu ke he liu tutu mai he lalolagi?
◻ Kua fakave ke he heigoa e tau Kerisiano he magaaho nei ka fakailoa mo tututonu?
◻ Foaki mai fefe he amaamanakiaga he liu tu mai ki a tautolu e malolo mo e fakamakamaka?
[Fakatino he lau 9]
Ke tuga a Paulo, kua amaamanaki e tau Kerisiano ke he liu tu mai ke he lagi