Isita po ke Fakamanatuaga—Mena Fe Kua Lata a Koe ke Omaoma ki Ai?
KO E magaaho ka mafolafola mai e maama he matafatafaata aho he patulagi ia Apelila 7, to fakafeleveia lahi ai he tau miliona ha lautolu a aho tapu lahi he tau—ko e Isita. Ko e mena hagaao e higoa ia he taha vaha ke he kaiaga galue mo e fakakanopogi ne 120 e aho ne kamata mai he aho okioki ne ui ko e Septuagesima mo e oti ai he magaaho ne ui ko e Aho Tolu Taha. Kua hagaao e higoa ia he vaha nei ke he taha ni e aho ne fakamanatu ai e liu tu mai a Iesu—ko e Aho Tapu Isita.
Ka e, he taha afiafi he vala fakamua he fahi tapu ia, to feleveia e falu miliona tagata ke taute e Fakamanatuaga he matulei a Keriso, ko e mena ne iloa foki ko e Kaiaga Mena Afiafi he Iki. Ko e fakamanatuaga ne fakatu ni e Iesu he po fakahiku hana he lalolagi. Ti tala age ai mogoia a Ia ke he hana tau tutaki: “Kia eke e mena nai mo fakamanatuaga kia au.”—Luka 22:19.
Mena fe kua lata i a koe ke omaoma ai?
Ko e Tupuaga he Isita
Ko e higoa Isita, ne fakaaoga he tau motu loga, ko e mena nakai toka i loto he Tohi Tapu. Kua tala mai he tohi Medieval Holidays and Festivals ki a tautolu “ko e ui e aho okioki aki e Atua Fifine pouliuli he Matafatafaata Aho mo e Tau Tupu, ko Eostre.” Mo e ko hai e atua fifine nei? “Hagaao ke he tala tu-fakaholo ko Eostre e patu ne hafagi e tau gutuhala a Valhalla ke toka a Baldur ke hu mai, ne ui ko e Atua Tea, kakano ha ko e hana mea tavanavana mo e kua ui foki ko e Atua La, kakano ha ko e tumule hana ne moua mai e maama ke he tau tagata,” he tali he The American Book of Days. Ti lafi mai foki: “Kua nakai taumaleku ko e talia he Lotu he tau aho fakamua hana e tau aga fakalotu pouliuli mo e age ki ai e kakanoaga Kerisiano. Ha ko e mena fita he taute e fakamanatuaga he kaiaga galue a Eostre ke he fakafouaga he moui he vaha tau tupu kua mukamuka lahi ai ke taute mo fakamanatuaga he liu tu mai a Iesu, ne kua fakamatala e lautolu hana tala mitaki.”
Ko e taliaaga nei he tau aga fakalotu pouliuli kua fakamaama mai ai ko e tupu mai i fe e tau aga faka-Isita he falu motu, tuga e tau fua moa Isita, rapiti Isita, mo e tau fua pani fakasatauro mafanafana. Hagaao ke he aga taute fua pani fakasatauro mafanafana, “mo e ha lautolu a tau tua paku kikila ne fakamailoga aki e . . . satauro,” kua talahau mai he tohi Easter and Its Customs: “Ko e satauro ko e fakataiaga lotu pouliuli mai he vaha leva ato eke ai ko e mena fai kakano uho tukulagi ne kua kamata mai he tau mena tutupu he Aho Falaile Mitaki fakamua, mo e fa fakamailoga aki ai he falu magaaho he vaha fakamua atu he vaha Kerisiano e satauro e tau fua falaoa mo e tau keke.”
Kua nakai fai mena he Tohiaga Tapu ne kua moua e tautolu e taha mena ne talahau e tau mena ia, po ke ha ha i ai ha fakamoliaga ko e tua e tau tutaki fakamua a Iesu ke he tau mena ia. Ko e moli hanai, ne tala mai he aposetolo ko Peteru ki a tautolu ke “manako lahi a mutolu, tuga e tau tama mukemuke kito fanau, ke he puke huhu he kupu nakai fakavai, kia tutupu ai a [tautolu].” (1 Peteru 2:2) Ti ko e ha ne talia ai he tau lotu a Kerisitenitome e tau mena fakatai he tau lotu pouliuli moli ia ke he ha lautolu a tau taofiaga mo e tau tauteaga mena fakalotu?
Kua tali he tohi Curiosities of Popular Customs: “Ko e matafakatufono mau he Lotu fakamua ke age e tau kakano uho Kerisiano ke he tau fakafiafiaaga fakalotu pouliuli uka pihia ne kua nakai maeke ke uta kehe katoatoa. Hagaao ke he Isita kua mua atu e mukamuka ke liliuina. Ko e olioli he hake mai e la, mo e matala mai e tau lakau he mamate he vaha makalili, ne liliu ai ke eke mo mena olioli he hake mai e La he tututonu, he liu tu mai a Keriso he tukuaga. Ti kua hiki foki e falu he tau fakamanatuaga he lotu pouliuli ne fa taute he kavi he aho fakamua a Me ke o tatai mo e fakamanatuaga he Isita.” Kua kehe he nakai kalo kehe mai he tau aga fakalotu pouliuli talahaua mo e tau tauteaga taulatua pauaki, kua tokaholo he tau takitaki lotu e tau mena ia mo e age ki ai e “kakanoaga uho Kerisiano.”
Liga to manamanatu a koe ‘ka e fai mena hagahaga kelea kia he mena ia?’ Kua manamanatu e falu ko e nakai fai. “Ka eke e lotu mai he motu kehe tuga e lotu Kerisiano ke hoko atu ke he tau tagata, kua talia ai mo e ‘fakatapuina’ e falu he tau aga matakutaku aitu fakamotu i ai ne tupu mai he tau lotu tuai,” he talahau e Alan W. Watts, ko e akoako Epikopo, he hana tohi Easter—Its Story and Meaning. “Ne fifili mo e fio e Kerisitenitome ke he ha lautolu a tau tauteaga mena tapuaki e tau fakafiafiaaga fakamotu ne kua tuga ko e tatai mo e tau matapatu fakaakoaga tukumalagi ne fakaako he Lotu.” Ke he tokologa, ha kua talia he lotu ha lautolu e tau mena nei mo e fakatapuina ai ko e kakano naia ke talia ai e lautolu. Ka e kua ufitia e tau huhu aoga lahi. Ko e fefe e logonaaga he Atua ke he tau aga fakamotu tuai ia? Kua foaki mai nakai e ia ki a tautolu ha takitakiaga ke muitua ki ai hagaao ke he mena ia?
Moua e Manamanatuaga he Atua
“Ko e Aho Isita, ko e Kaiaga Galue he Liu Tu Mai he ha Tautolu a Iki, ko e mena mua ue atu he tau kaiaga galue oti kana he Lotu Kerisiano,” he talahau e Christina Hole he hana tohi ko e Easter and Its Customs. Kua fetaliaaki foki e falu tagata tohia tohi. “Kua nakai fai aho po ke kaiaga galue he tau ke he tau Kerisiano kua maeke ke fakatatai atu ke he mena aoga lahi he Aho Tapu Isita,” he tohi e Robert J. Myers he tohi Celebrations. Ka kua eke e mena ia ke tutu mai e tau huhu. Ka pehe ko e mena aoga lahi e fakamanatuaga he Isita, ko e ha ai ne nakai fai poakiaga pauaki i loto he Tohi Tapu ke taute e mena ia? Kua fai fakamauaga nakai ne talahau ko e fakamanatu he tau tutaki fakamua a Iesu e Aho Tapu Isita?
Nakai ko e kaumahala e Tohi Tapu ke foaki mai e tau takitakiaga ke he mena kua lata mo e nakai lata ke fakamanatu. Kua talahau fakahako ni he Atua e mena nei ke he motu Isaraela i tuai, tuga kua fita he fakakite fakamua, kua mahino lahi e tau fakaakoaga ne age ke he tau Kerisiano ke taute tumau e Fakamanatuaga he matulei a Keriso. (1 Korinito 11:23-26; Kolose 2:16, 17) Kua talahau he taha tohi tuai he The Encyclopædia Britannica ki a tautolu: “Kua nakai fai mena kua fakakite mai e fakamanatuaga he kaiaga galue Isita i loto he Maveheaga Fou, po ke i loto he tau mena ne tohi he tau Matua aposetolo. Ko e fakatapuaga he tau aho pauaki ko e mena nakai ha ha he tau loto he tau Kerisiano fakamua. . . . Po kua poaki he Iki po ke hana tau aposetolo ke taute mau e mena nei po ke falu kaiaga galue.”
Kua eke ne falu ke logona hifo kua lata ai ni ke fakamanatu e tau mena ia kakano ha ko e olioli lahi he tau kaiaga galue pihia mo e fiafia lahi ne tamai he tau mena ia. Pete ni ia, kua maeke a tautolu ke ako mai, he mena ne tupu he magaaho ne fifitaki e tau Isaraela ke he tau tauteaga mena fakalotu a Aikupito ti fakaliliu ai e higoa ke he “aho galue ki a Iehova.” Ti eke foki a lautolu ke “nonofo hifo ai e motu ke kai mena mo e inu,” mo e “ti tutu ai a lautolu ke koli.” Ka e taute he tau gahua ha lautolu ke fakaita lahi mahaki e Atua ko Iehova, mo e akonaki lahi mahaki e ia a lautolu.—Esoto 32:1-10, 25-28, 35.
Kua maaliali lahi e Kupu he Atua. Kua nakai maeke ke lafi e “maama” he tau taofiaga moli mo e “pouli” he lalolagi a Satani; kua nakai maeke ke ha ha i ai e “loto fakalataha” he vahaloto a Keriso mo e tapuaki pouliuli. Kua tala mai ki a tautolu: “Hanai, kia o mai a mutolu mai loto ia lautolu, mo e vevehe kehe a mutolu, kua pihia mai ai e Iki, aua foki neke piki atu a mutolu ke he mena kelea; ti talia ia e au a mutolu.”—2 Korinito 6:14-18.
Kakano ha ko e Fakamanatuaga ni hokoia—nakai ko e Isita—ne poaki he Tohi Tapu ke taute he tau Kerisiano, kua lata ai ni ke omaoma ke taute. Ti maeke fefe mogoia a tautolu ke fakamanatu ai mo e kua lata?