Tau Monuinaaga po ke Tau Malaia—Tau Fakafifitakiaga ma Tautolu he Vaha Nei
“Ne hokohoko e tau mena oti ia kia lautolu ke eke mo tau fakamailoga; kua tohi foki ke eke mo tomatomaaga ma tautolu kua hohoko mai ke he vaha ke fakahiku ai.”—1 KORINITO 10:11.
1. Pihia foki ka tivi he taha tagata e kanavaakau, ko e heigoa e kumikumiaga ka taute e tautolu?
HE NAKAI kitia ai i lalo he vali, kua maeke e hi ke kamata ke kai fakahaga e kanavaakau ne taute aki e lapatoa. Liga to fai magaaho to kitia ai e hi ki fafo. Kua pihia foki e tau aga mo e tau manako he loto he tagata, liga kua leva tuai e kamata e popo ato fua mai e tau hagahaga kelea ha ko e mena nei po ke ke mailoga ai foki he falu. Tuga ia ke fakapulotu a tautolu ke tivi e kanavaakau ke kitia neke hi, ti pihia e kamatamata fakamakutu ke he tau loto ha tautolu mo e fakaati tumau ki ai ka liga puipui mai e aga fakamoli Kerisiano ha tautolu. Ke he taha puhala foki, kua maeke ia tautolu ke moua e tau fakamonuinaaga mai he Atua mo e maeke ke kalo kehe mai he tau malaia faka-Atua. Liga to manatu e falu ko e tau fakamonuinaaga mo e tau malaia ne hohoko ki Isaraela he vaha i tuai kua nakai lahi e kakano ma lautolu ne fehagai mo e fakaotiaga he fakatokaaga he tau mena nei. (Iosua 8:34, 35; Mataio 13:49, 50; 24:3) Ka e, nakai pihia e mena ia. Kua maeke ia tautolu ke moua e lagomatai mahaki mai he tau fakafifitakiaga hataki ne putoia ki ai a Isaraela, tuga ne fakatoka mai he 1 Korinito veveheaga 10.
2. Ko e heigoa ne talahau he 1 Korinito 10:5, 6 hagaao ke he tau mena ne tutupu ke he tau Isaraela he tutakale?
2 Ne fakatatai he aposetolo ko Paulo e tau Isaraela i lalo a Mose mo e tau Kerisiano i lalo a Keriso. (1 Korinito 10:1-4) Pete ni ka maeke e tau tagata Isaraela ke huhu atu ke he Motu he Maveheaga, “nakai fiafia e Atua ke he falu ia lautolu ne tokologa; ha ko e mena ne tafola ai ha lalu tau tino ke he tutakale.” Ati tala age a Paulo ke he tau katofia Kerisiano: “Ne eke e tau mena ia mo tau fakamailoga kia tautolu, neke foli a tautolu ke he tau mena kelea, tuga ne foli e lautolu.” (1 Korinito 10:5, 6) Ko e tau manako kua feaki mai he loto, ti kua lata ia tautolu ke omaoma ke he tau fakamailoga hataki ne fakakite mai e Paulo.
Hataki Mai he Hufeilo Tupua
3. Kua hala fefe e tau Isaraela he matutaki atu ke he punua povi auro?
3 Ko e hataki fakamua ha Paulo ko e: “Aua foki neke hufeilo ke he tau tupua, tuga e falu ia lautolu; tuga he tohi mai, ne nonofo e motu o tagata ki lalo ke kai mena, mo e inu, ti tutu ai a lautolu ke koli.” (1 Korinito 10:7) Ko e fakafifitakiaga hataki nei ko e haga ke he liliuaga he tau Isaraela ke he tau puhala ha Aikupito mo e taute e punua povi auro ke hufeilo ki ai. (Esoto, veveheaga 32) Kua fakakite mai he tutaki ko Setefano e matapatu he mena vihi: “Kua nakai loto ha tautolu a tau matua ke omaoma [ki a Mose, ko e hukui he Atua]; ka e papage atu, mo e liliu foki ha lautolu a tau loto ki Aikupito; Kua pehe atu kia Arona, ati eke a e tau atua ma tautolu, ke mumua atu a lautolu ia tautolu; ha ko Mose nā, ne takitaki a tautolu mai he motu ko Aikupito, nakai iloa e tautolu e mena kua hoko kia ia. Ti eke e lautolu ke he vaha ia e tama povi, kua eke foki e lautolu e poa ke he tupua, mo e fiafia a lautolu ke he tau gahua ni he tau lima ha lautolu.” (Gahua 7:39-41) Kia mailoga kua taofi he tau Isaraela ulupulega e tau manako hepe he “ha lautolu a tau loto” ati takitaki atu ai ke he hufeiloaga tupua. ‘Kua taute e lautolu e tama povi, mo e eke e poa ke he tupua.’ Kua mahomo atu, ne “fiafia a lautolu ke he tau gahua ni he tau lima ha lautolu.” Kua ha ha i ai e tau leo kofe, lologo, koli, kai, mo e inu. Kua kitia maali ai, e fakaohooho mo e fakafiafia e hufeiloaga tupua.
4, 5. Ko e heigoa e tau gahua hufeilo tupua kua lata ia tautolu ke kalo mai i ai?
4 Ko Aikupito fakatai moli—ko e lalolagi ha Satani—kua hagahaga ni ke tapuaki e fakafiafiaaga. (1 Ioane 5:19; Fakakiteaga 11:8) Kua tapuaki ai e tau tagata taute tala, tau tagata lologo, mo e tau tagata sipote talahaua, ti pihia foki ke he ha lautolu a tau koli, ha lautolu a tau leo kofe, ha lautolu a manatu he fiafia mo e tau magaaho fiafia. Kua tokologa ne futiaki ke fakaputoia ni a lautolu ke he fakafiafiaaga tino ka e talahau agaia ke tapuaki ki a Iehova. He magaaho ka lata e Kerisiano ke akonaki he taute mena hepe, ko e hana a tuaga lolelole fakaagaga kua fa mahani ke fakamatutu atu ke he inu kava, koli, mo e he taute mena fakafiafia ke he taha puhala ni ne liga teitei ke hoko ke he hufeilo tupua. (Esoto 32:5, 6, 17, 18) Ko e falu fakafiafiaaga tino kua ati hake mo e olioli lahi. Ka e, he vaha nei kua laulahi e tau leo kofe, koli, tau kifaga, mo e tau vitio ke tamai e tau manatu kolokolovao he tino.
5 Kua nakai mahala e tau Kerisiano moli ke he tapuakiaga he tau tupua. (2 Korinito 6:16; 1 Ioane 5:21) Kia igatia a tautolu ke fakaeneene neke eke ke fakamakutu atu ke he tau fakafiafiaaga tino hufeilo tupua mo e ke fakamatematekelea ai ha ko e tau hufiaaga hagahaga kelea he putoia ke he tau puhala fiafia fakalalolagi. Kaeke ke fefalanakiaki a tautolu ke he tau hufiaaga fakalalolagi, to maeke he tau manako mo e tau aga hagahaga kelea ke teitei ke hu fakahaga he manamanatuaga mo e loto ha tautolu. Kaeke ke nakai fakahako, to maeke he tau mena nei ke fakahiku ke fua mai e ‘tafola ha lalu tau tino ke he tutakale’ he fakatokaaga ha Satani.
6. Ko e heigoa e mena tonu kua liga lata ia tautolu ke taute hagaao ke he fakafiafiaaga tino?
6 Tuga ai a Mose he magaaho ne ta e punua povi auro, kua pehe moli e “fekafekau fakamoli mo e loto matala”: “Ko hai kia ke kau mo Iehova? Kia o mai ni kia au.” He taute tonu ai ke fakakite ko e fakamalolo a tautolu ke he tapuaki moli, ka maeke mo mena fakahao moui. Ne fakamafiti e magafaoa Levi ha Mose ke uta kehe e tau fakaohoohoaga fakateteki. (Mataio 24:45-47; Esoto 32:26-28) Ti, he mogonei, kia kumikumi fakamitaki e hau a fifiliaga he fakafiafiaaga tino, leo kofe, tau vitio, mo e tau mena pihia. Kaeke ke kelea ai ke he falu a puhala, kia tu a koe ma Iehova. Fakalataha mo e falanaki he liogi ke he Atua, kia taute e tau hikihikiaga he fifiliaga hau ke he fakafiafia tino mo e leo kofe, mo e moumou e tau mena fakahagahaga kelea fakaagaga, ke tuga foki he moumou e Mose e punua povi auro.—Esoto 32:20; Teutaronome 9:21.
7. Maeke fefe ia tautolu ke puipui e loto fakatai?
7 Maeke fefe ia tautolu ke puipui mai he popo he loto? He fakaako fakamakutu e Kupu he Atua, mo e toka ai ke hoko hifo ke he tau manamanatuaga mo e tau loto ha tautolu. (Roma 12:1, 2) Moli, kua lata ia tautolu ke fakatumau ke o atu ke he tau fakafeleveiaaga Kerisiano. (Heperu 10:24, 25) Ke fano noa ni ke he feleveiaaga ko e tuga e valivali he mena hi. Liga ke fakafiafia he mena nei a tautolu ke he magahala ku, ka e kua nakai ke tului e matapatu lekua. Ka e, he tauteute fakamua, manamanatu fakahokulo, mo e fakalataha ke he tau mena he tau fakafeleveiaaga, kua maeke ia tautolu ke fakamakamaka ke uta kehe e tau mena fakalolelole ka liga totolo he loto fakatai ha tautolu. To lagomatai he mena nei a tautolu ke pipiki ke he Kupu he Atua mo e to fakamalolo ai a tautolu ke fakauka ke he tau kamatamata he tua mo e eke ke “katoatoa ai” ke he tau mena oti.—Iakopo 1:3, 4; Tau Fakatai 15:28.
Hataki Mai he Mahani Feuaki
8-10. (a) Ko e heigoa e fakafifitakiaga hataki ne tala ki ai he 1 Korinito 10:8? (e) Maeke fefe he tau kupu ha Iesu ne moua he Mataio 5:27, 28 ke fakagahuahua fakamitaki?
8 He fakafifitakiaga ha Paulo ne mui mai, kua fakatonu mai ki a tautolu: “Aua foki neke feuaki a tautolu, tuga ne falu ia lautolu ne feuaki, mo e mahaikava ke he aho taha ne uafulu e afe, ti tolu e afe.”a (1 Korinito 10:8) Kua hagaao e aposetolo ke he magaaho ne tukutuku hifo e tau Isaraela ke he tau tupua pikopiko mo e “feuaki mo e tau fifine Moapi.” (Numera 25:1-9) Ko e mena fakahala mate e mahani feuaki! Ke toka e tau manatu mo e tau manako kiva ke hoholo noa kua tuga e fakaata a ia ke “hi” e loto. Ne talahau mai e Iesu: “Kua fanogonogo a mutolu, ne tala mai kia lautolu ke he vaha i tuai, aua neke faivao a koe. Ka e tala atu e au kia mutolu, ka kikite atu taha ke he fifine kia manako ki ai, kua faivao tuai a ia ke he hana loto.”—Mataio 5:27, 28.
9 Ko e talahau fakamoli ke he tau mena ne tupu he ‘kikite ke manako ke he fifine’ ko e fua a ia he manamanatu fakateteki he tau agelu ato hoko e Fakapuke he aho ha Noa. (Kenese 6:1, 2) Manatu, foki, ko e taha he tau mena kelea ne tupu he moui he Patuiki ko Tavita kua kamata ai he hana a fakatumau ke onoono fakakehe ke he fifine. (2 Samuela 11:1-4) Ke he taha fahi, ko e tagata tututonu faihoana ko Iopu, ‘ne eke e maveheaga mo e tau mata hana ke nakai ke manatu a ia ke he tamafine tote,’ ti kalo kehe mai ai he mahani feuaki mo e kua kitia moli mo tagata tumau ke fakamoli. (Iopu 31:1-3, 6-11) Liga ke fakatatai atu e tau mata mo e tau pu fakamaama he loto. Ti ko e mai he tau loto holifono ha tautolu ne o mai ai e tau mena kelea.—Mareko 7:20-23.
10 Kaeke ke fakagahuahua e tautolu e tau kupu ha Iesu, to nakai fakaata e tautolu ke holofa e tau manatu hepe he kitekite e tau mena fakateteki po ke manamanatu ke he tau mahani feuaki he hagaao atu ke he taha Kerisiano, ko e kapitiga gahua, po ke ha tagata foki. Kua nakai uta kehe e hi mai he lapatoa he tafitafi kehe noa ni e popo. Ha ko e mena ia, kia nakai fakamama ke tafitafi kehe e tau manatu mo e tau aga kiva ke tuga ko e tau mena ikiiki. Kia fakamalolo ke uta kehe e tau hagahaga manamanatu kiva mai ia koe. (Fakatatai Mataio 5:29, 30.) Ne tomatoma e Paulo e tau katofia tua: “Kia tamate e mutolu ha mutolu a tau fahi tino ha he lalolagi, ko e feuaki, ko e mahani kelea, ko e manako kelea, ko e foli kelea, mo e mahekeheke, ko e hufeilo ke he tupua haia; Ha ko e tau mena ia kua hoko mai ai e ita he Atua kia lautolu kua faliuliu.” E, ha ko e tau mena pihia ke tuga e mahani feuaki, “kua hoko mai ai e ita he Atua” ke eke mo fakakiteaga he hana a fakamalaia. Ti kua lata ia tautolu ke “tamate” e tau fahi tino ha tautolu ke fakahagaao atu ke he tau mena nei.—Kolose 3:5, 6.
Hataki Mai he Tau Fegui Totoko
11, 12. (a) Ko e heigoa e hatakiaga ne foaki mai he 1 Korinito 10:9, mo e ko e heigoa e mena tupu ne hagaao ki ai? (e) Maeke fefe e hatakiaga ha Paulo ke lauia a tautolu?
11 Kua hataki mai foki e Paulo: “Aua foki neke fakahogohogo e tautolu a [“Iehova,” NW] tuga ne fakahogohogo he falu ia lautolu, ti mamate ai he tau gata.” (1 Korinito 10:9) He o hui ai he tutakale ne tata atu ki Etoma, ko e tau Isaraela ne “vagahau ai . . . ke he Atua mo Mose, pehe, kua ta mai he ha e mua a mautolu i Aikupito ke mamate ai ke he tutakale? ha ko e mena nakai fai mena kai, to nakai ni fai vai, kua vihia foki he tau loto ha mautolu e mena kai fakateaga nai,” ko e manai foaki mana. (Numera 21:4, 5) Kia manamanatu la! Kua fakatumau e tau Isaraela ia ke ‘vagahau ke he Atua’ he ui e tau foakiaga hana ko e tau mena fakalialia!
12 Ha ko e ha lautolu a tau fegui, kua fakahogohogo he tau Isaraela e fakauka ha Iehova. Kua nakai mataofi e fakahala, ha kua tamai e Iehova e tau gata gagau vevela ki a lautolu, mo e tokologa ne mamate he gagau he tau gata. He mole atu e tokihala e tau tagata ti liogi a Mose ma lautolu, ati fakaoti ai e malaia. (Numera 21:6-9) Kua lata moli he mena nei ke eke mo hataki ma tautolu ke nakai fakakite e agaga totoko mo e fegui, mua atu ke he Atua mo e hana a tau fakatokatokaaga fakateokarasi.
Hataki Mai he Mahani Loma
13. Hagaao ke he heigoa e hataki ne mai he 1 Korinito 10:10, mo e ko e heigoa e totokoaga ne ha ha he manatu ha Paulo?
13 He talahau ai e fakafifitakiaga fakahiku hana ne putoia ai e tau Isaraela he tutakale, ne tohi e Paulo: “Aua foki neke loma a tautolu, tuga ne loma e falu ia lautolu, ti mamate kia ia ne pule ke kelipopo.” (1 Korinito 10:10) Kua tupu ai e totokoaga he magaaho ne nakai taute mena fakateokarasi mo e paleko e Koru, Tatano, Apiramo, mo e ha lautolu a tau kapitiga e pule malolo ha Mose mo Arona. (Numera 16:1-3) He mole e fakaotiotiaga he tau tagata totoko, ne kamata e tau Isaraela ke loma. Kua pihia e mena nei ha kua kamata a lautolu ke fai manatu ko e fakaotiotiaga he tau tagata totoko kua nakai tonu. Kua talahau mai he Numera 16:41: “Kua hoko ke he aho a pogipogi ti loma ai he fakapotopotoaga oti he fanau a Isaraela kia Mose mo Arona, kua pehe mai, kua kelipopo e mua e motu a Iehova.” Ti ko e fua he ha lautolu a kumi mena kelea ke he puhala ne fakahoko e fifiliaga tonu he magaaho ia, kua 14,700 e tau Isaraela ne galo mai he tatalu foaki faka-Atua.—Numera 16:49.
14, 15. (a) Ko e heigoa e taha he tau hala he “tagata matahavala” ne huhu atu ke he fakapotopotoaga? (e) Ko e heigoa ke ako mai he mena ne tupu ki a Koru?
14 He senetenari fakamua V.N., ko e “falu a tagata matahavala” ne huhu ki loto he fakapotopotoaga Kerisiano kua kitia ai mo tau faiaoga pikopiko mo e ko e tau tagata loma foki. Ko e tau tagata tane nei kua “fakalialia foki ke he tau iki, mo e vagahau kelea kia lautolu ne lilifu,” ko e tau tagata tane fakauku he magaaho ia ne kua tuku ki ai ke leveki fakaagaga e fakapotopotoaga. Hagaao ai ke he tau tagata nakai mahani Atua ne tiaki e taofiaga, ne pehe e tutaki ko Iuta: “Ko e tau tagata loma a lautolu na, mo e fegui, kua omaoma a lautolu ke he ha lautolu a tau manako lahi.” (Iuta 3, 4, 8, 16) He vaha nei, kua eke e falu tagata mo tau tagata loma ha kua fakaata e lautolu e aga popo fakaagaga ke tupu he tau loto ha lautolu. Fa mahani a lautolu ke onoono fakahokulo atu ke he tau nakai mitaki katoatoa ha lautolu he tutuaga ke leveki e fakapotopotoaga, mo e kamata ai ke loma ki a lautolu. Ko e ha lautolu a felomaaki mo e feguiaki kua liga hoko atu foki ke tuhituhi e tau tohi mai he “fekafekau fakamoli.”
15 Ko e mena hako ke huhu e tau huhu moli hagaao ke he matapatu faka-Tohiaga Tapu. Ka e kua kaeke ke tupu ia tautolu e aga kelea ne fakakite mai ni ha ko e tau fakatutalaaga hokulo he fakafetuiaga mo e tau kapitiga? To mitaki a tautolu ke huhu hifo ki a tautolu ni, ‘Liga ko e ulu ki fe e mena nei? Nukua kia mitaki lahi ke oti e loma mo e liogi fakatokolalo ma e pulotu?’ (Iakopo 1:5-8; Iuta 17-21) Ko Koru mo e hana a kau, ko lautolu ne totoko atu ke he pule malolo ha Mose mo Arona, liga kua to lahi e logona kua mua e aoga he kitiaaga ha lautolu ati nakai kumikumi e lautolu e tau manatu ha lautolu. Ka e pete ni a ia, kua lahi e hepe ha lautolu. Ti pihia foki e tau Isaraela ne loma hagaao ke he fakatulakiaga a Koru mo e falu ne totoko. Ko e mena pulotu ha ia ke toka e tau fakafifitakiaga pihia ke omoomoi a tautolu ke kitekite ke he ha tautolu a tau manatu, mo e tiaki e felomaaki po ke feguiaki, mo e fakaata a Iehova ke hakahaka a tautolu!—Salamo 17:1-3.
Kia Fakaako, mo e Olioli e Tau Monuinaaga
16. Ko e heigoa e tuluiaga he fakatonutonuaga he 1 Korinito 10:11, 12?
16 I lalo he omoiaga faka-Atua, ne fakaoti mai e Paulo e fakamauaga hagaao ke he tau fekau fakalataha mo e fakatonutonuaga: “Ne hohoko e tau mena oti ia kia lautolu ke eke mo tau fakamailoga; kua tohi foki ke eke mo tomatomaaga ma tautolu kua hohoko mai ke he vaha ke fakahiku ai. Hanai, ko ia kua manatu kua tu a ia, kia fakaeneene a ia neke veli.” (1 Korinito 10:11, 12) Kia nakai uta fakamama e tautolu e tutuaga ha tautolu i loto he fakapotopotoaga Kerisiano.
17. Kaeke ke logona e tautolu e manatu nakai lata he loto ha tautolu, ko e heigoa ha tautolu kua lata ke taute?
17 Ke tuga e lapatoa ne mukamuka ai ke hi, ha ko e tau ohi he tagata agahala ko Atamu, kua moua e tautolu e aga ke taute e tau mena kelea. (Kenese 8:21; Roma 5:12) Ti, kua nakai lata ia tautolu ke fakalolelole kaeke ke logona hifo e tautolu e manatu nakai lata he loto ha tautolu. Ka e, kia lata ia tautolu ke fifili taha mena. He magaaho ka fakatata e lapatoa ke he matagi momoko po ke ke he takatakaiaga velagia, to mahomo ki mua e popo. Kua lata ia tautolu ke kalo kehe mai he fakatata ke he “matagi” he lalolagi ha Satani, mo e fakafiafiaaga teteki i ai, ko e holo ki mua he mahani kelea, mo e manatu kelea he loto manamanatuaga.—Efeso 2:1, 2.
18. Ko e heigoa ne taute e Iehova hagaao ke he tau hagahagaaga hehe he tau tagata?
18 Kua foaki e Iehova ke he tau tagata e kakano ke tautaofi mai he tau manatu hehe ne moua e tautolu. Ne foaki mai e ia e Tama fuataha hokoia hana neke moua ni e lautolu ne fakagahuahua e tua ia ia e moui tukulagi. (Ioane 3:16) Kaeke ke mumuitua a tautolu ke he tau tuagahui a Iesu mo e fakakite e mahani tuga ha Keriso, to eke a tautolu mo fakamonuinaaga ke he falu. (1 Peteru 2:21) To moua foki e tautolu, nakai ko e tau malaia, ka e ko e tau fakamonuinaaga faka-Atua.
19. Maeke fefe ia tautolu ke moua e lagomatai mai he manamanatu atu ke he tau fakafifitakiaga faka-Tohiaga Tapu?
19 Pete ni he vaha nei kua mukamuka a tautolu ke mahani hehe tuga e tau Isaraela i tuai, kua ha ha ia tautolu e Kupu tohia katoatoa he Atua ke takitaki aki a tautolu. Mai he tau lau tohi i ai ne ako a tautolu hagaao ke he tau fakafehagaiaga ha Iehova mo e tau tagata ke tuga foki hana tau mahani ne fakatata mai ia Iesu, ‘ko e kikila he lilifu he Atua mo e Hana fakatai moli ni.’ (Heperu 1:1-3; Ioane 14:9, 10) Puhala mai he liogi mo e fakaako fakamakutu ke he tau Tohiaga Tapu, kua maeke ia tautolu ke moua e “finagalo a Keriso.” (1 Korinito 2:16) He magaaho ka feleveia mo e tau fakaohoohoaga mo e falu he tau kamatamataaga he ha tautolu a tua, kua maeke a tautolu ke moua mai e lagomatai he manamanatu ke he tau fakafifitakiaga faka-Tohiaga Tapu he vaha i tuai mo e mahomo ke he tau fifitakiaga mua ue atu ha Iesu Keriso. Kaeke ke taute pihia e tautolu, to nakai moua e tautolu e gahua he tau malaia faka-Atua. Ka e, to olioli a tautolu ke he fiafia ha Iehova he vaha nei mo e hana a tau fakamonuinaaga tukulagi.
[Matahui Tala]
a Kikite The Watchtower ia Iulai 15, 1992, lau tohi 4.
Maeke Fefe a Koe ke Tali?
◻ Maeke fefe ia tautolu ke fakagahuahua e fakatonuaga ha Paulo ke nakai eke mo tau tagata hufeilo tupua?
◻ Ko e heigoa ha tautolu ka taute ke omaoma ke he hatakiaga he aposetolo hagaao ke he mahani feuaki?
◻ Ko e ha kua lata ia tautolu ke kalo mai he felomaaki mo e feguiaki?
◻ Maeke fefe ia tautolu ke moua e tau fakamonuinaaga faka-Atua, nakai ko e tau malaia?
[Fakatino he lau 10]
Kaeke ke manako a tautolu ke he tau fakamonuinaaga faka-Atua, kua lata ia tautolu ke kalo mai he hufeilo tupua
[Tau Fakatino he lau 12]
Tuga e lata ke uta kehe e hi, kia o mai a tautolu ke taute fakatonu ke uta kehe e tau manatu nakai lata mai he tau loto ha tautolu