Tane mo e Motua—Fakalagotatai e Tau Matagahua
“Kua lata he [leveki] kia fai hoana ke he fifine tokotaha.”—1 TIMOTEO 3:2, fakatatai NW.
1, 2. Ko e ha kua nakai mai he Tohi Tapu e tuaga nakai mau he tau ekepoa?
HE SENETENARI fakamua, kua kapaletu e tau Kerisiano tua fakamoli ke fakalagotatai ha lautolu a tau matagahua kehekehe. He magaaho ne talahau e Paulo kua ‘mua e mitaki he mena kua eke’ he Kerisiano ke nofo noa, kua pehe kia a ia, kua mitaki lahi ni e tagata pihia ke fekafekau mo leveki he fakapotopotoaga Kerisiano? Kua taute kia e ia e tuaga nofo noa ke eke mo mena kua lata tonu ma e ulu motua? (1 Korinito 7:38) Kua poaki ke lata e tau akoako Katolika ke nakai mau. Ka e ko e mena mai kia he Tohi Tapu ke nakai mau ka eke mo ekepoa? Kua fakaata he tau Lotu Ofotoko he Fahi Uta e tau akoako ha lautolu he tau fale tapu he tau matakavi ke eke mo tau tagata tane kua mau, ka e nakai pihia ke he tau epikopo ha lautolu. Kua felauaki kia e mena ia mo e Tohi Tapu?
2 Tokologa e tau aposetolo 12 ha Keriso, ko lautolu ne fakave ki ai e fakapotopotoaga Kerisiano, ko e tau tagata kua mau. (Mataio 8:14, 15; Efeso 2:20) Kua tohia e Paulo: “Nakai kia pule a mautolu po ke takitaki fano e mahakitaga, ko e hoana, tuga e tau aposetolo oti, mo e tau matakainaga he Iki, mo Kefa [Peteru]?” (1 Korinito 9:5) Na talahau mai he New Catholic Encyclopedia ko e “matafakatufono ke nakai mau ko e mena kamata mai he lotu” ti ko e “tau akoako he M[aveheaga] F[ou] kua nakai fakaohooho ke nakai mau.” Ko e Tau Fakamoli a Iehova kua mumuitua ke he fakatokatokaaga he Tohi Tapu nakai ke he matafakatufono taute he lotu.—1 Timoteo 4:1-3.
Kua Felataaki e Ulu Motua mo e Fakamauaga
3. Ko e heigoa e fakamoliaga mai he Tohi Tapu ne fakakite kua maeke he tau leveki Kerisiano ke mau?
3 Kua mamao mai he talahau kua nakai lata ke mau e tau tagata tane ne kotofa mo tau leveki, ne tohia a Paulo ki a Tito: “Ko e mena hanai ne toka ai e au a koe i Kereta, kia fakahakohako e koe e tau mena ne toe, mo e kotofa e tau patu [Heleni, pre·sbyʹte·ros] ke he taha māga mo e taha māga, tuga ne tala atu ai au kia koe; kaeke ke ha i ai taha kua nakai talahaua kelea, ko e tane he fifine tokotaha, ha ha ia ia e tau fanau kua tua, nakai hokotaki a lautolu kua matahavala po ke holifono. Ha ko e mena lata ni ke he [“leveki,” NW] [Heleni, e·piʹsko·pos, ko e punaaga he kupu “epikopo”] ke nakai talahaua kelea a ia, ko e fekafekau pule a ia he Atua.”—Tito 1:5-7.
4. (a) Iloa fefe e tautolu ko e fakamauaga nakai ko e taha poaki ke lata ke eke ma e tau leveki Kerisiano? (e) Ko e heigoa e tuaga mitaki ne moua he matakainaga tane nofo noa ko ia ko e motua?
4 Ke he taha fahi, ko e fakamauaga nakai ko e mena poaki mai he Tohi Tapu kua lata mo ulu motua. Na nofo noa tumau a Iesu. (Efeso 1:22) Ko Paulo, ko e leveki mua e mitaki he fakapotopotoaga Kerisiano he senetenari fakamua aki, kua nakai mau he magaaho ia. (1 Korinito 7:7-9) He vaha nei, kua tokologa e tau Kerisiano nonofo noa ne kua fekafekau mo tau motua. Kua liga, ko e ha lautolu a tuaga nofo noa kua fakaata a lautolu ke lahi e magaaho ke taute e tau kotofaaga ha lautolu ko e tau leveki.
‘Kua Mavehevehe a Ia kua Fai Hoana’
5. Ko e heigoa e fakamoliaga faka-Tohiaga Tapu ne kua lata he tau matakainaga tane kua mau ke fakailoa?
5 He magaaho ka mau ai e tagata Kerisiano, kua lata ia ia ke mailoga kua talia tuai e ia e tau matagahua fou ka fakaaoga foki hana a tau magaaho mo e levekiaga. Ne talahau he Tohi Tapu: “Kua fakaatukehe a ia kua nakai fai hoana ke he tau mena he Iki, po ke fakafiafia fefe a ia ke he Iki; ka ko ia kua fai hoana kua fakaatukehe a ia ke he tau mena he lalolagi, po ke fakafiafia fefe e ia hana hoana [“mo e kua mavehevehe ai a ia,” NW].” (1 Korinito 7:32-34) Ko e kakano fe ne kua mavehevehe ai?
6, 7. (a) Ko e heigoa e taha puhala ne kua “mavehevehe” ai e tagata tane kua mau? (e) Ko e heigoa e fakatonuaga ne age e Paulo ke he tau Kerisiano kua mau? (i) Kua maeke fefe he mena nei ke lauia e fifiliaga he tagata tane ke talia e kotofaaga gahua?
6 Ma e taha mena foki, kua toka hifo he tagata tane kua mau e pule ke he hana ni a tino. Kua fakamaama fakamitaki mai e Paulo e mena nei: “Nakai pule e hoana ke he hana tino ni, ka ko e tane; ti pihia foki e tane, kua nakai pule a ia ke he hana tino ni, ka ko e hoana.” (1 Korinito 7:4) Liga ko lautolu ne kua manamanatu ke mau kua logona hifo ko e mena tote e mena nei ha ko e matutakiaga he mahani fakatane mo e fifine to nakai eke mo mena lahi he ha lautolu a fakamauaga. Ha ko e poaki mai he Tohi Tapu ke nakai takiva e tino ato mau, kua nakai iloa moli he tau Kerisiano e tau manako fakafetui he tau hoa ha lautolu anoiha.
7 Kua fakakite mai e Paulo kua lata foki ni ia laua ko e tau hoa tokoua ne kua ‘loto ke he tau mena he agaga’ ke fioia e tau manako ke he mahani fakatane mo e fifine ke he taha mo e taha. Ne fakatonu e ia e tau Kerisiano i Korinito: “Kia uta he tane ke he hoana e mahani mitaki kua lata, kia pihia foki e hoana ke he tane. Aua neke totoko e taha ke he taha, ka ko e tau aho gahoa hokoia ka loto fakalataha ki ai a mua, kia hagao atu a mua ke he fakakanopogi mo e liogi; ti liu foki fakalataha a mua, neke kamatamata e Satani a mua he nakai fahia a mua he fakauka ai.” (Roma 8:5; 1 Korinito 7:3, 5) Kua momoko ai, he ha ha i ai e tau mahani faivao he magaaho ka nakai mumuitua ke he fakatonuaga nei. Ha ko e mena nei, kua lata he Kerisiano kua mau ke fuafua fakatekiteki e tau mena ato talia e kotofaaga gahua ko e mena ka uta kehe mai a ia he hana a hoana ke he tau magaaho leva. Kua nakai liu moua e ia e tokanoaaga ke taute mena tuga ne taute e ia he magaaho nofo noa hana.
8, 9. (a) Ko e heigoa e kakano ha Paulo he magaaho ne talahau e ia ko e tau Kerisiano kua mau kua “fakaatukehe ke he tau mena he lalolagi”? (e) Ko e heigoa kua lata he tau Kerisiano kua mau ke fakaatukehe ke taute?
8 Ko e heigoa e kakano ne kua maeke ai ke talahau ko e tau tagata tane Kerisiano kua mau, fakalataha mo e tau motua, kua “fakaatukehe [ai] ke he tau mena he lalolagi [koʹsmos]”? (1 Korinito 7:33) Kua kitia moli ai, kua nakai vagahau a Paulo hagaao ke he tau mena kelea he lalolagi nei, ne kua lata he tau Kerisiano moli ke kalo kehe mai ai. (2 Peteru 1:4; 2:18-20; 1 Ioane 2:15-17) Nukua akonaki mai he Kupu he Atua a tautolu “kia tiaki e tautolu e tau mahani hepehepe, katoa mo e tau manako lahi he lalolagi [ko·smi·kosʹ], ka kia nonofo fakalatalata a tautolu mo e tututonu katoa mo e mahani Atua ke he mouiaga nai.”—Tito 2:12.
9 Ti, ko e Kerisiano kua mau, ‘kua fakaatukehe ke he tau mena he lalolagi’ kakano kua lata tuai na ia ke manamanatu ke he tau mena fa mahani ko e taha vala he moui he fakamauaga. Kua putoia e mena nei ke he tau nonofoaga, tau mena kai, tau mena tui, fakafiafiaaga tino—ti nakai nimo foki e falu mena loga ane mai kua ha ha i ai e fanau. Ka e pihia foki ki a laua ne nakai fai tama, kaeke ke kautu e fakamauaga, kua lata tokoua e tane mo e hoana ke fakaatukehe ke ‘moua e fiafia’ he hana hoa he fakamauaga. Kua mua atu e mataala he mena nei ke he tau motua Kerisiano he fakalagotatai e lautolu ha lautolu a tau matagahua.
Tau Tane Mitaki mo e Tau Motua Mitaki Foki
10. Ma e Kerisiano ke lata mo taha motua, ko e heigoa kua lata he hana tau matakainaga mo e tau tagata i tua ke maeke ke kitia?
10 Ha kua nakai ko e taha poaki e fakamauaga ke lata ai ke eke mo ulu motua, ti kaeke ke mau e tagata tane Kerisiano, ato fifili a ia ke kotofa mo taha motua, kua lata ia ia ke fakakite kua ukufakina a ia ke eke mo tane mitaki, fai fakaalofa, he magaaho ka fakagahuahua ai hana ulu pule. (Efeso 5:23-25, 28-31) Kua tohia e Paulo: “Kaeke kua foli e taha ke he feua he [leveki], kua manako a ia ke he gahua mitaki. Hanai, kua lata ke he [leveki] aua neke talahaua kelea a ia, kua fai hoana ke he fifine tokotaha.” (1 Timoteo 3:1, 2, fakatatai NW.) Kua lata ai ke kitia moli kua mua atu e lalilali he motua ke eke mo tane mitaki, pete ni ko e tagata Kerisiano po ke nakai e hoana hana. Kua moli, kua lata foki he tau tagata i tua he fakapotopotoaga ke maeke ke mailoga kua leveki mitaki e ia hana a hoana mo e tau matagahua foki hana. Ne lafi ki ai e Paulo: “Kua lata foki ke talahaua mitaki a ia e lautolu i tua, neke ekefakakelea a ia mo e veli ke he hele he tiapolo.”—1 Timoteo 3:7.
11. Ko e heigoa e hagaaoaga he talahauaga “fai hoana ke he fifine tokotaha,” ti ko e heigoa e puipuiaga kua lata he tau motua ke taute?
11 Kua moli, ko e talahauaga “fai hoana ke he fifine tokotaha” kua uta kehe ai e mau loga, ka e kua hagaao atu foki ke he mahani fakamoli i loto he fakamauaga. (Heperu 13:4) Kua mahomo atu ke he tau Motua ke lahi e fakaeneene he magaaho ka lagomatai e tau matakainaga fifine i loto he fakapotopotoaga. Kua lata ia lautolu ke kalo mai he fano tokotaha he magaaho ka ahiahi atu ke he matakainaga fifine ne kua lata mo e fakatonuaga mo e fakamafanaaga. Kua lata ia lautolu ke faihoani mo e taha motua, taha fekafekau lagomatai, po ke hoana foki ha lautolu kaeke ko e feleveia fakamafanatia noa ni.—1 Timoteo 5:1, 2.
12. Ko e heigoa e fakamaamaaga ne kua lata he tau hoana he tau motua mo e he tau fekafekau lagomatai ke eke taha ke moua?
12 Ko e taha mena foki, he magaaho ne tohi hifo e tau poakiaga ma e tau motua mo e tau fekafekau lagomatai, kua fai kupu fakatonu foki e aposetolo ko Paulo ma e tau hoana ha lautolu ia ne kua tuku ki ai e tau kotofaaga pihia. Ne tohia e ia: “Pihia foki mo e tau fifine, kia mahani fulumokoi a lautolu, aua neke tauamuamu, ka kia mataala, kia fakamoli ke he tau mena oti.” (1 Timoteo 3:11) Ko e tane Kerisiano ne lahi e mena ne taute ke lagomatai aki hana a hoana kua tatai ai mo e fakamaamaaga ia.
Tau Matafekau Mai he Tohi Tapu ke he Hoana
13, 14. Pihia foki ni ka nakai ko e tagata Fakamoli e hoana he taha motua, ko e ha kua lata ai ia ia ke nofo mo ia mo e eke mo tane mitaki?
13 Moli, ko e fakatonuaga nei ne kua foaki age ke he tau hoana he tau motua po ke he tau fekafekau lagomatai, kua talahau tuai ko e tau hoana pihia ko lautolu ko e tau Kerisiano tukulele. Kua pihia ai e mena nei, ha kua poaki ke he tau Kerisiano ke mau “kia lata mo e Iki.” (1 Korinito 7:39) Ka e kua e matakainaga tane ne kua fita e mau ki a ia ne nakai tua he magaaho ne tukulele hana moui ki a Iehova, po ke kua hola kehe mai hana hoana he kupu moli ka e nakai ko e hepe hana?
14 Ko e mena nei, ko e mena nakai ke taofi mai a ia he eke mo motua. Nakai ko e taha mena foki ke mavehe mai he hana hoana ha kua nakai fakalataha a ia ke he hana a tau taofiaga. Kua fakatonu mai e Paulo: “Kua fakamau kia a koe ke he hoana? ua kumi e koe ke vevete.” (1 Korinito 7:27) Kua talahau foki e ia: “Kaeke ke ha ha ia taha matakainaga e hoana kua nakai tua, kua loto ke nonofo mo ia, aua neke mavehe mo ia. Kaeke ke fano kehe a ia kua nakai tua, kia toka a ia ke fano kehe ai. Nakai fakatupa e matakainaga po ke mahakitaga ka pihia; ka kua ui a tautolu he Atua kia mafola ai. Ha kua iloa fefe e koe ko e hoana, to moui hāu a tane kia koe? Ko koe foki, ko e tane, kua iloa fefe a koe to moui e hoana hāu kia koe?” (1 Korinito 7:12, 15, 16) Pete foki kaeke nakai ko e Fakamoli e hana hoana, kua lata agaia e motua ke eke mo tane mitaki.
15. Ko e heigoa e fakatonuaga ne age he aposetolo ko Peteru ke he tau tane Kerisiano, mo e fakalata la ko e heigoa e fua kaeke ke eke moli ai e taha motua ko e tane fakateaga?
15 Pete ni ko e tagata tua po ke nakai e hana hoana, kua lata he motua Kerisiano ke mailoga kua manako hana hoana ke he hana a levekiaga fakaalofa. Kua tohia ai he aposetolo ko Peteru: “Kua pihia foki a mutolu ko e tau tane, kia nonofo fakalataha mo lautolu mo e iloilo, kia fakalilifu ke he hoana, ha ko e kapiniu a ia kua mua he lolelole kia koe, ha kua eke foki mo tau hakeaga fakalataha ke he moui kua foaki noa mai, neke fakalavelave ha mutolu a tau liogi.” (1 Peteru 3:7) Ko e tane ne fakateaga pauaki ke leveki e tau manako he hana hoana kua fakahagahaga kelea hana ni a fakafetuiaga mo Iehova; to liga ufiufi aki hana a tutalaaga ki a Iehova tuga ‘he aolagi, kia nakai hao atu ai ha liogi.’ (Tagi Aue 3:44) To maeke he mena nei ke takitaki atu ke he hana fakaotiaga he eke ke fekafekau mo leveki Kerisiano.
16. Ko e heigoa e alito he fakaakoaga ne taute e Paulo, mo e kua lata ke fefe e logonaaga he tau motua hagaao ke he mena nei?
16 Tuga kua kitia ai, ko e matapatu he hatakiaga ha Paulo ko e magaaho ka mau e tagata tane, kua toka hifo tuai e ia e taha vala he tokanoaaga ne fakaata a ia ko e tagata nofo noa ke “fekafekau fakamitaki ke he Iki mo e loto nakai fakalavelave.” (1 Korinito 7:35) Kua fakakite mai he tau hokotakiaga, kua nakai lagotatai tumau e falu he tau motua kua mau ka fakakakano ha Paulo a tau kupu ne mai he agaga. Ha kua manako ni a lautolu ke moua e mena ne logona e lautolu kua lata he tau motua mitaki ke taute, liga to tiaki e lautolu e falu he ha lautolu a tau matafekau ma e tau tane. To moua he falu e uka ke nakai talia e kotofaaga he fakapotopotoaga pete ni kaeke ke talia ai ke moumou fakaagaga ha lautolu a tau hoana. Kua fiafia a lautolu ke he tau amaamanakiaga ne mai he fakamauaga, ka e to fakamakai nakai a lautolu ke fakamoli e tau matagahua ne fakalataha ki ai?
17. Ko e heigoa ne tutupu ke he falu he tau hoana, mo e kua maeke fefe ke kalo mai he mena nei?
17 Kua moli, ke fakamakutu ha ko e motua ko e mena ke nava ki ai. Ka e, kua lagotatai agaia kia e Kerisiano kaeke, ke fakahoko hana tau matafekau i loto he fakapotopotoaga, ka e tiaki e hana tau matagahua faka-Tohiaga Tapu ke he hana a hoana? He manako ai ke lagomatai a lautolu he fakapotopotoaga, to kapaletu foki e motua lagotatai ke he tuaga fakaagaga he hana a hoana. Ko e falu he tau hoana he tau motua kua eke ke lolelole fakaagaga, mo e ko e falu kua hokotia atu ke “tukia moumou” fakaagaga. (1 Timoteo 1:19) Pete he fakalago ni e fakamouiaga he hoana ki a ia ni, ko e falu magaaho kua maeke ke kalo mai he lekua fakaagaga kaeke ke “fagai mo e leveki” he motua hana hoana, tuga ne “pihia foki e Iki mo e ekalesia.” (Efeso 5:28, 29) Ke maama mitaki, kua lata e tau motua ke ‘leveki a lautolu kia lautolu katoa mo e fuifui mamoe.’ (Gahua 20:28) Kaeke kua mau a lautolu kua putoia foki e mena nei ke he ha lautolu a tau hoana.
“Matematekelea ke he Tino”
18. Ko e heigoa e falu fahi he tau “matematekelea” ne moua he tau Kerisiano kua mau, mo e maeke fefe he mena nei ke lauia e tau gahua he motua?
18 Kua tohia foki he aposetolo: “Kaeke foki kua fai tane e tamafine tote nakai hala ai a ia; ka e moua a lautolu kua pihia he matematekelea ke he tino. Ka e nakai fia fakamamafa atu au kia mutolu.” (1 Korinito 7:28) Kua manako a Paulo ke hao mai a lautolu ne maeke ke muitua ke he hana a fakafifitakiaga ke nonofo noa he tau tupetupeaga ne hau mo e fakamauaga. Pihia foki ni ki a lautolu ne nakai fai tama, ko e tau tupetupeaga nei kua putoia ai e tau mena vihi he malolo tino po ke tau mena uka he fahi tupe pihia foki mo e tau matagahua mai he Tohi Tapu ke he tau mamatua momotua he taha hoa. (1 Timoteo 5:4, 8) Kua lata e motua, ke he puhala kua mitaki, ke fakafeao ke he tau matagahua nei, mo e liga to lauia e mena nei ke he hana a tau gahua ko e leveki Kerisiano. Kua fiafia ai, he tokologa e tau motua hane fa e taute e gahua mitaki he fakafehagai mo e tau matagahua he hana a magafaoa mo e he fakapotopotoaga.
19. Ko e heigoa e kakano ha Paulo he magaaho ne talahau a ia: “Kia tuga he nakai fai hoana, a lautolu kua fai hoana”?
19 Kua lafi mai e Paulo: “Kua gahoa e tau aho kua toe kia tuga he nakai fai hoana, a lautolu kua fai hoana.” (1 Korinito 7:29) Kua moli ai, he kitekite atu ke he mena ne kua fita he tohia e ia i loto he veveheaga nei ke he tau Korinito, kua kitia maali ai kua nakai pehe a ia kua lata e tau Kerisiano kua mau ke tiaki e tau hoana ha lautolu ke he taha puhala ni. (1 Korinito 7:2, 3, 33) Ka e kua fakakite e ia e kakano he mena ne talahau e ia, he magaaho ne tohia e ia: “Ko lautolu kua toto e tau mena he lalolagi nai tuga he nakai toto fakalahi ki ai; ha ko e mena mole atu e mahani he lalolagi nai.” (1 Korinito 7:31) Kua mahomo atu he magaaho nei mai he vaha ha Paulo po ke he vaha he aposetolo ko Ioane, ‘kua mole atu e mahani he lalolagi nai.’ (1 Ioane 2:15-17) Ti ko e mena ia, ko e tau Kerisiano kua mau ne kua logona e manako ke taute ke foaki ni a lautolu ke mumuitua ki a Keriso kua nakai lata ke hufia katoatoa ke he tau olioli mo e tau kotofaaga he fakamauaga.—1 Korinito 7:5.
Tau Hoana ne Foaki Ni e Lautolu a Lautolu
20, 21. (a) Ko e heigoa e tau foakiaga hane fa e fakamakai e tau hoana Kerisiano tokologa ke taute? (e) Ko e heigoa he hoana kua lata tonu ke amanaki mai he hana a tane, pete ni ko e taha motua a ia?
20 Ko e tuga ni he foaki he tau motua a lautolu ke lagomatai e falu, kua tokologa e tau hoana he tau motua ne kua ukufeke ke fakalagotatai ha lautolu a tau matagahua he fakamauaga mo e tau mena aoga lahi he Kautu. Ko e tau afe he tau fifine Kerisiano, kua fiafia ke kaufakalataha ke lagomatai ha lautolu a tau tane ke taute ha lautolu a tau matafekau ko e tau leveki. Kua ofania e Iehova a lautolu ha ko e mena nei, ati fakamonuina e ia e agaga mitaki ne fakakite e lautolu. (Filemoni 25) Ka e pete ni a ia, kua fakakite mai he akonakiaga lagotatai ha Paulo kua maeke he tau hoana he tau leveki ke amanaki ke moua e magaaho mitaki mo e levekiaga mai he tau tane ha lautolu. Ko e matagahua faka-Tohiaga Tapu a ia he tau motua kua mau ke foaki e tau magaaho kua lata ke he ha lautolu a tau hoana ke fakalagotatai aki ha lautolu a tau matagahua ha ko e tane mo e leveki.
21 Ka e kua, kaeke ke lafi ke he tane mau, ko e matua tane e motua Kerisiano? Kua fakalaulahi he mena nei e tau matagahua hana mo e hafagi e taha fahi foki ke leveki, ko e mena ia ka kitia e tautolu he vala tala ne mui mai.
Ko e Puhala he Liu Fakamanatu
◻ Ko e heigoa e fakamoliaga mai he Tohi Tapu ne fakakite kua maeke e leveki Kerisiano ke eke mo tagata kua mau?
◻ Ane mai ke mau e motua nofo noa, ko e heigoa kua lata ia ia ke manamanatu ki ai?
◻ Ko e heigoa e tau puhala ne “fakaatukehe ke he tau mena he lalolagi” e Kerisiano kua mau?
◻ Fakakite fefe he tokologa he tau hoana he tau leveki e agaga mitaki he foaki ni e lautolu a lautolu?
[Fakatino he lau 15]
Pete ni kua lavelave mo e tau gahua fakateokarasi, kua lata e motua ke tuku age ke he hana hoana e levekiaga fakaalofa