Matua Tane mo e Motua—Taute Ua e Tau Matagahua
“Ha ko e mena kaeke kua nakai iloa e taha ke pule ke he hana ni a magafaoa, to leveki fefe e ia e ekalesia he Atua?”—1 TIMOTEO 3:5.
1, 2. (a) He senetenari fakamua aki, kua maeke fefe e tau leveki nonofo noa mo e tau leveki kua mau ne nakai fai fanau ke fekafekau ma e ha lautolu a tau matakainaga? (e) Kua eke fefe a Akula mo Pisila ke eke mo tau fakafifitakiaga ma e tokologa he tau hoa mau he vaha nei?
LIGA fakalata ko e tau leveki he fakapotopotoaga Kerisiano fakamua ko e tau tagata tane nonofo noa po ke tau tagata tane kua mau ka e nakai fai fanau po ke tau tagata tane fai magafaoa mo e fanau. Kua nakai fakauaua ai kua maeke ke mumuitua e falu he tau Kerisiano ia ke he tomatomaaga he aposetolo ko Paulo ne foaki he tohi fakapa hana ke he tau Korinito, veveheaga 7, ke nonofo noa. Kua talahau mai ai e Iesu: “Ha ha i ai foki e falu a eunuka ne fakaeunuka a lautolu e lautolu ha ko e kautu he lagi.” (Mataio 19:12) Ko e tau tagata tane nonofo noa pihia, tuga a Paulo mo e liga falu he hana a tau hoa o fenoga, kua ataina ai ke fenoga ke lagomatai ha lautolu a tau matakainaga.
2 Nakai talahau e Tohi Tapu ko e tau tagata tane nonofo noa nakai a Panapa, Mareko, Sila, Luka, Timoteo, mo Tito. Kaeke kua mau, kua moli ai kua ha ha ia lautolu e ataina mai he tau matagahua fakamagafaoa ke maeke ia lautolu ke fenoga atu ke he tau kotofaaga kehekehe. (Gahua 13:2; 15:39-41; 2 Korinito 8:16, 17; 2 Timoteo 4:9-11; Tito 1:5) Na liga faihoani he ha lautolu a tau hoana a lautolu, tuga a Peteru mo e “tau aposetolo oti,” ne kua uta mo lautolu ha lautolu a tau hoana he magaaho ne o ke he taha matakavi mo e taha matakavi. (1 Korinito 9:5) Ko Akula mo Pisila ko e tau tagata mau kua mitaki ke fifitaki ki ai ne kua fakamakai ke o fano, ti mumuitua ki a Paulo mai i Korinito ki Efeso, ti o atu ki Roma, mo e liliu ki Efeso. Nakai talahau he Tohi Tapu ko e fai fanau nakai a laua. Kua moua e laua e fakaaue tulou he “tau ekalesia oti kana ke he tau motu kehe,” ha ko e ha laua a fekafekau fakamoli ma e ha laua a tau matakainaga. (Roma 16:3-5; Gahua 18:2, 18; 2 Timoteo 4:19) He vaha nei, kua nakai taumaleku ai ko e tokologa e tau hoa tokoua ne mau ko lautolu, tuga a Akula mo Pisila, kua maeke ke fekafekau ke he falu he tau fakapotopotoaga, liga he o ke he tau matatepu ne lahi mahaki e manako.
Matua Tane mo e Motua
3. Kua fakakite mai he heigoa ko e tokologa he tau motua he senetenari fakamua aki ko e tau tagata tane kua mau ne fai magafaoa?
3 Kua hagahaga ai ke he senetenari fakamua aki V.N., ko e laulahi he tau motua Kerisiano ko e tau tagata tane kua mau mo e fai fanau. He magaaho ne fakatokatoka e Paulo e tau mahani kua lata ma e tagata tane ‘kua foli ke he feua leveki,’ ne talahau e ia kua lata e Kerisiano pihia ke eke ke “pule fakamitaki ke he hana ni a magafaoa, ha ha ia ia e tau fanau kua omaoma, mo e nonofo fakatekiteki ni.”—1 Timoteo 3:1, 4.
4. Ko e heigoa ne kua lata ke moua he tau motua kua mau ne fai fanau?
4 Tuga kua kitia ai e tautolu, kua nakai poaki ke he leveki ke lata ke fai fanau, po ke ke mau foki ni. Ka e ane mai kua mau, ke maeke ke eke mo motua po ke fekafekau lagomatai, kua lata he Kerisiano ke fakagahuahua fakamitaki mo e loto hofihofi hana ulu pule ke he hana hoana mo e fakakite kua maeke ia ia ke fakatumau e fanau hana ke omaoma kua lata. (1 Korinito 11:3; 1 Timoteo 3:12, 13) Ko e ha lolelole hagahaga kelea he fehagai mo e hana magafaoa ka uta kehe e tau kotofaaga uho he fakapotopotoaga mai he matakainaga. Ko e ha? Kua fakamaama ai e Paulo: “Ha ko e mena kaeke kua nakai iloa e taha ke pule ke he hana ni a magafaoa, to leveki fefe e ia e ekalesia he Atua?” (1 Timoteo 3:5) Kaeke kua nakai fakamakai a lautolu he hana magafaoa tino ke omaoma ke he hana a levekiaga, to fefe ai e onoonoaga he falu?
‘Ha Ha ai e Tau Fanau kua Tua’
5, 6. (a) Ko e heigoa e poakiaga hagaao ke he fanau ne totoku e Paulo ki a Tito? (e) Ko e heigoa kua talifaki ke he tau motua ne fai fanau?
5 He magaaho ne fakaako ki a Tito ke kotofa e tau leveki he tau fakapotopotoaga i Kereta, ne fakahokohoko age e Paulo: “Kaeke ke ha i ai taha kua nakai talahaua kelea, ko e tane he fifine tokotaha, ha ha ia ia e tau fanau kua tua, nakai hokotaki a lautolu kua matahavala po ke holifono. Ha ko e mena lata ni ke he [“leveki,” NW] ke nakai talahaua kelea a ia, ko e fekafekau pule a ia he Atua.” Ti ko e heigoa e kakano kua lata ke “ha ha ia ia e tau fanau kua tua”?—Tito 1:6, 7.
6 Ko e talahauaga “tau fanau kua tua” kua hagaao ke he tau tama fuata ne kua fita he tukulele ha lautolu a tau momoui ki a Iehova mo e kua papatiso po ke ki a lautolu ne ikiiki ne kua haga atu ke he tukuleleaga mo e papatiso. Kua amanaki e tau tagata he fakapotopotoaga ke he fanau he tau motua ke mua atu e mitaki he tau mahani mo e ke omaoma. Kua lata ai ke kitia kua taute he motua e tau mena oti ne maeke ia ia ke ati hake e tua he hana a fanau. Kua tohi ai he Patuiki ko Solomona: “Kia fakaako a e tama ke lata mo e hana puhala; ka hoko foki ke he vaha ke motua ai a ia, nakai ni fano kehe ai a ia.” (Tau Fakatai 22:6) Ka e kua kaeke ke nakai taulia he fuata ne kua fai fakaakoaga pihia ke fekafekau ki a Iehova po ke kua taute foki e hehe kelea muitui?
7. (a) Ko e ha kua kitia moli ai kua nakai fakakite he Tau Fakatai 22:6 e fakatufono mao kikiha? (e) Ane mai ke nakai fifili e tama he motua ke fekafekau ki a Iehova, ko e ha kua nakai amanaki ni ti uta kehe mai he motua e tau kotofaaga hana?
7 Kua kitia moli ai ko e fakatai ne totoku mai i luga kua nakai talahau mai e pule mao. Kua nakai fakatote e aoga he matapatu fakaakoaga he ataina ke fifili. (Teutaronome 30:15, 16, 19) Kaeke ke hokotia e tama tane po ke tama fifine ke he tau tau ke fua e tau matagahua, kua lata ia lautolu ke taute e fifiliaga fakatagata hagaao ke he tukuleleaga mo e papatisoaga. Kaeke kua foaki age moli he motua e lagomataiaga, hatakiaga, mo e akonakiaga fakaagaga kua lata, ka e nakai fifili e tama ke fekafekau ki a Iehova, kua nakai amanaki ni ti uta kehe mai he matua tane e fekafekauaga ko e leveki. Ka e ke he taha fahi, kaeke ke fai fanau ikiiki e motua ne nonofo i kaina ko lautolu, ne femumuiaki, kua eke ke gagao fakaagaga mo e mahani matahavala, kua liga ke nakai lata ke onoono ki a ia ko e “pule fakamitaki ke he hana ni a magafaoa.” (1 Timoteo 3:4) Ko e kakano hanei, kua lata ke kitia maali kua taute he leveki e mena kua lata ia ia ke ha ha ai e “tau fanau kua tua, nakai hokotaki a lautolu kua matahavala po ke holifono.”a
Mau ke he “Hoana kua Nakai Tua”
8. Kua lata e motua ke fefe e fehagaiaga ke he hana hoana nakai tua?
8 He hagaao atu ke he tau tagata tane Kerisiano ne mau ke he tau tagata nakai kua tua, kua tohia ai e Paulo: “Kaeke ke ha ha ia taha matakainaga e hoana kua nakai tua, kua loto ke nonofo mo ia, aua neke mavehe mo ia. . . . Ha kua . . . fakatapu foki he tane e hoana kua nakai tua; ane mai nakai pihia po kua kelea ha mutolu a tau fanau; ka ko e ainei, kua tapu a lautolu. . . . Ha . . . ko e tane, kua iloa fefe a koe to moui e hoana hāu kia koe?” (1 Korinito 7:12-14, 16) Ko e tau kupu “nakai tua” nei na nakai hagaao ke he hoana ne nakai fai taofiaga fakalotu ka e ki a ia ne nakai tukulele ki a Iehova. Liga ko e Iutaia a ia, po ke talitonu a ia ke he tau atua pouliuli. He vaha nei, liga mau e taha motua ke he fifine ne ha ha he lotu kehe, ko ia ne nakai talitonu ko e fai Atua, po ke eke foki ni mo tagata nakai taofi ko e ha ha ai e Atua. Kaeke ke manako e fifine ke nofo mo ia, kua lata ia ia ke nakai tiaki a ia ha kua kehe e tau taofiaga hana. Kua lata ia ia ‘ke nonofo fakalataha mo ia mo e iloilo, kia fakalilifu kia ia, ha ko e kapiniu a ia kua mua he lolelole kia koe,’ ke nofo mo e amaamanakiaga ke fakamoui a ia.—1 Peteru 3:7; Kolose 3:19.
9. He tau motu ne age he matafakatufono ke he tane mo e hoana e tonuhia ke fakatata e fanau ha laua ke he tau taofiaga fakalotu ha laua, kua lata fefe e motua ke fakafehagai ki ai, mo e to lauia fefe hana a tau kotofaaga ha ko e mena nei?
9 Kaeke ko e leveki fai fanau, to fakagahuahua fakamitaki e ia e ulu pule ko e tane mo e matua tane he feaki a lautolu “ke he tau kupu akonaki mo e tau kupu fakamafana he Iki.” (Efeso 6:4) He tau motu loga na foaki he matafakatufono ke he tau hoa tokoua he fakamauaga e tonuhia ke fakaako fakalotu e fanau ha laua. Ha ko e mena nei to liga manako lahi e hoana ke taute e tonu hana ke fakatata e fanau ke he hana a tau taofiaga mo e tau gahua fakalotu, kua liga putoia foki ke uta a lautolu ke he hana a tapu.b Moli, kua lata he tau fanau ke muitua ke he ha lautolu a manamanatuaga fakamahani he Tohi Tapu ka hagaao atu ke nakai fakalataha ke he tau gahua fakalotu fakavai. Ko e ulu he magafaoa, to fakagahuahua he matua tane hana ni a tonu ke fakaako mo e hana fanau mo e uta a lautolu ke he tau feleveiaaga he Fale he Kautu ka maeke. Ti kaeke ke hokotia atu a lautolu ke he tau tau ka liga taute e lautolu ha lautolu ni a tau fifiliaga, to fifili ni e lautolu ko lautolu ko e puhala fe ka manako a lautolu ke o ai. (Iosua 24:15) Kaeke ke kitia he tau motua katofia hana mo e falu he fakapotopotoaga kua taute oti e ia e tau mena ne fakaata he matafakatufono a ia ke taute ke fakaako fakamitaki hana a fanau ke he puhala he kupu moli, to nakai uta kehe a ia he tuaga leveki.
‘Pule Fakamitaki ke he Hana a Magafaoa’
10. Kaeke ko e motua ko e tagata tane fai magafaoa, to ha ha i fe e matafekau fakamua hana?
10 Pete ni ma e motua ko ia ko e matua tane mo e ko e hana hoana ko e taha Kerisiano, nakai ko e gahua mukamuka ke tufatufa fakamitaki hana a magaaho mo e levekiaga he vahaloto he hana hoana, fanau, mo e tau matagahua he fakapotopotoaga. Kua nakai taumaleku e tau Tohiaga Tapu ko e ha ha he matua tane Kerisiano e matagahua ke leveki e hoana mo e fanau hana. Kua tohia e Paulo: “Kaeke kua nakai leveki e taha hana faoa, ti au atu kia lautolu kua nonofo mo ia, kua fakatikai e ia e tua, kua mua foki hana kelea kia ia kua faliuliu.” (1 Timoteo 5:8) I loto he tohi taha ia ni, ne talahau mai a Paulo ko lautolu ni kua mau ne kua fita he fakakite a lautolu ni ke eke mo tau tane mo e tau matua tane mitaki kua lata ke fifili ke fekafekau mo tau leveki.—1 Timoteo 3:1-5.
11. (a) Ke he tau puhala fe kua lata e motua ke “leveki e taha hana faoa”? (e) Maeke fefe e mena nei ke lagomatai e motua ke fakafeleveia hana a tau matagahua he fakapotopotoaga?
11 Kua lata he motua ke “leveki” hana ni nakai ni hokoia ke he tau koloa tino ka e pihia foki ke he fahi fakaagaga mo e logonaaga he loto. Kua tohi mai he patuiki pulotu ko Solomona: “Kia taute e koe hāu a tau gahua i fafo, mo e fakalatalata ai ke he vao; ka mole ia ti ta ai e koe hāu a fale.” (Tau Fakatai 24:27) Ti he foaki ai e tau koloa tino, logonaaga he loto, mo e tau manako fakafiafiaaga he hana hoana mo e fanau, kua lata he leveki ke ati hake fakaagaga foki a lautolu. Kua fai magaaho e mena nei—ko e magaaho ka nakai maeke ia ia ke age ke he tau lekua he fakapotopotoaga. Ka ko e magaaho ka maeke ke moua e tau palepale uho ke he fiafia he magafaoa mo e fakaagaga. Ke he magaaho loa, kaeke kua malolo fakaagaga hana magafaoa, ati liga lata ai e motua ke tote ni e magaaho ka fakamole ke taute e tau mena vihi he magafaoa. To fakaata he mena nei e loto manamanatu hana ke leveki e tau lekua he fakapotopotoaga. Ko e hana a fakafifitakiaga ha ko e tane mitaki mo e matua tane mitaki to eke ai mo aoga fakaagaga ke he fakapotopotoaga.—1 Peteru 5:1-3.
12. Ke he lekua fakamagafaoa fe kua lata he tau matua tane ko lautolu ko e tau motua ke fakatokatoka e fifitakiaga mitaki?
12 Ke pule fakamitaki ke he hana magafaoa kua lata foki ke fakatokatoka e magaaho ke takitaki e fakaakoaga fakamagafaoa. Kua mua atu foki e aoga ke he tau motua ke fakatokatoka e fakafifitakiaga mitaki ke he puhala nei, ha ko e mena taute he tau magafaoa malolo e tau fakapotopotoaga malolo. Ko e tau magaaho he leveki kua nakai lata ke fakaaoga tumau ma e falu he tau kotofaaga he fekafekauaga ati nakai fai magaaho a ia ke fakaako fakalataha mo e hana hoana mo e fanau. Ane mai kua pihia e mena nei, kua lata ia ia ke liu fakakia hana setulu. Kua liga lata ia ia ke liu taute e setulu po ke fakaku hifo e magaaho ne fakaaoga e ia ke he falu he tau lekua, mo e nakai talia foki e falu he tau kotofaaga he falu magaaho.
Levekiaga Lagotatai
13, 14. Ko e heigoa e akonakiaga ne age he “fekafekau fakamoli mo e loto matala” ke he tau motua ko lautolu ko e tau tagata fai magafaoa?
13 Ko e fakatonuaga ke fakalagotatai e tau matagahua ke he magafaoa mo e fakapotopotoaga nakai ko e mena fou. Kua leva tuai he fa e foaki mai he “fekafekau fakamoli mo e loto matala” e fakatonuaga ke he tau motua hagaao ke he tau mena nei. (Mataio 24:45) Kua molea e 37 he tau tau, ne fakatonu mai e The Watchtower ia Sepetema 15, 1959, tau lau tohi 553 mo e 554: “Nakai kia moli, ko e mena ke fakalagotatai e tau fakaaogaaga he ha tautolu a magaaho? Ke he lagotataiaga nei kia toka e peehiaga kua lata ke age ke he fiafia he hau ni a magafaoa. Moli to nakai amanaki e Atua ko Iehova ke he tagata ke fakaaoga oti hana tau magaaho ke he gahua he fakapotopotoaga, ke lagomatai hana a tau matakainaga mo e tau tuuta kaina ke moua e fakamouiaga, ka e nakai leveki e fakamouiaga he hana ni a magafaoa. Ko e hoana mo e fanau he tagata tane ko e tau matagahua fakamua a ia.”
14 Ne fakatonu mai he The Watchtower ia Novema 1, 1986, lau tohi 22: “Ka gahua auloa he fekafekauaga he fonua ko e magafaoa ka fakatata atu ai a koe mo lautolu, ka e ko e tau manako ni he fanau kua lata ai mo e foakiaga he hau a magaaho fakatagata mo e malolo he logonaaga. Ko e mena ia, kua lata ai ke fai fakalagotatai ke fifili e lahi he magaaho ka maeke ia koe ke fakaaoga ma e . . . tau matafekau he fakapotopotoaga ka e leveki fakaagaga foki ke he logonaaga he loto, mo e koloa tino he ‘hana magafaoa.’ [Ko e Kerisiano] kua lata ke ‘ako . . . fakamua e mahani mitaki ke he tau faoa [hana].’ (1 Timoteo 5:4, 8)”
15. Ko e ha e motua ne fai hoana mo e fanau ne kua lata ai mo e iloilo mo e pulotu?
15 Kua talahau mai he fakatai he Tohi Tapu: “Kua ati hake ai e fale ke he iloilo; kua fakamau ai foki ke he pulotu.” (Tau Fakatai 24:3) E, ma e leveki ke fakakatoatoa hana a tau matafekau fakateokarasi mo e he magaaho taha ia ke ati hake hana magafaoa, kua lata a ia ke moua e iloilo mo e pulotu. Hagaao ai ke he Tohi Tapu, kua ha ha ia ia mua atu ke he taha e fahi ke leveki. Ko e hana magafaoa mo e hana a tau matagahua he fakapotopotoaga kua putoia ki ai. Kua lata a ia ke pulotu ke moua e lagotatai he vahaloto he tau fahi nei. (Filipi 1:9, 10) Kua lata ia ia ke moua e pulotu ke fakatokatoka aki hana tau mena ne mua. (Tau Fakatai 2:10, 11) Ka e pete ni he lahi e manako hana ke leveki hana tau matagahua he fakapotopotoaga, kua lata ia ia ke mailoga ko e tane mo e matua tane, ko e hana a matagahua fakamua ne foaki mai he Atua ko e levekiaga mo e fakamouiaga he hana magafaoa.
Tau Matua Tane Mitaki mo e Tau Motua Mitaki Foki
16. Ko e heigoa foki e lagomatai ne kua moua he motua kaeke ko e matua tane foki a ia?
16 Ko e motua ne ha ha ai e fanau omaoma kua maeke ke lagomatai lahi. Kaeke kua iloa e ia ke leveki fakamitaki hana magafaoa, kua ha ha a ia he tuaga ke lagomatai e falu he tau magafaoa i loto he fakapotopotoaga. Kua mahomo ai e maama e ia e tau mena vihi ha lautolu mo e maeke ke foaki age e fakatonuaga ne kua atagia mai e mena ne iloa e ia. Kua fiafia ai, he afe mo e afe e tau motua he lalolagi katoa ne kua taute e gahua mitaki ko e tau tane, tau matua tane, mo e tau leveki.
17. (a) Ko e heigoa kua nakai lata he tagata tane ko ia ko e matua tane mo e motua ke nimo? (e) Kua lata e falu he fakapotopotoaga ke fakakite fefe e loto maama?
17 Ma e tagata tane fai magafaoa ke eke mo motua, kua lata a ia ke eke mo Kerisiano loto motua, ne kua leveki hana hoana mo e fanau, ti maeke foki ke fakatokatoka hana tau matagahua ke maeke ai ke tuku age e magaaho mo e levekiaga ke he falu i loto he fakapotopotoaga. Nakai kia fakanimonimo e ia ko e hana gahua leveki na kamata mai he kaina. Ha kua iloa ko e tau motua ne fai hoana mo e fanau kua ha ha ia lautolu e matagahua ke he ha lautolu a magafaoa mo e ha lautolu tau matafekau he fakapotopotoaga, to nakai lali e tau tagata he fakapotopotoaga ke molea atu e manako ke he magaaho ha lautolu. Ke tuga anei, ko e motua fai fanau ka o he aoga he pogipogi hake to nakai maeke tumau a lautolu ke fai magaaho ke nonofo hifo ka hili e tau feleveiaaga he tau mogo afiafi. Ko lautolu foki he fakapotopotoaga kua lata ke maama e mena nei mo e fakakite e loto fakalataha.—Filipi 4:5.
Kia Lata ke Fakahelehele ha Tautolu a Tau Motua
18, 19. (a) Ko e heigoa he ha tautolu a kitekiteaga ke he 1 Korinito veveheaga 7 ne taute a tautolu ke mailoga? (e) Kua lata ke manamanatu fefe a tautolu ke he tau tagata tane Kerisiano pihia?
18 Ko e ha tautolu a kitekiteaga ke he veveheaga 7 he tohi fakamua aki ha Paulo ke he tau Korinito kua taute a tautolu ke kitia, he mumuitua ke he tomatomaaga ha Paulo, kua ha ha i ai e tokologa he tau tagata tane nonofo noa ne kua fakaaoga ha lautolu a tokanoaaga ke fekafekau ke he tau mena he Kautu. Kua ha ha ai foki e tau afe he tau matakainaga tane kua mau ne noa mo e fanau, ka e foaki agaia e leveki ke he ha lautolu a tau hoana, kua fekafekau mo tau leveki mitaki he tau fahi motu, tau takaiaga, tau fakapotopotoaga, mo e tau la he Kolo Toko, fakalataha mo e lagomataiaga nava lahi ke he tau hoana ha lautolu. Ati he mogo fakamui, ke he tau fakapotopotoaga ne teitei ke 80,000 he tau tagata a Iehova, kua ha ha ai e tokologa he tau matua tane ne nakai ni hokoia ke leveki fakamitaki ha lautolu a tau hoana mo e fanau ka e kua toka ai taha magaaho ke fekafekau ke he ha lautolu a tau matakainaga ko e tau leveki mamoe fakaalofa.—Gahua 20:28.
19 Kua tohia ai he aposetolo ko Paulo: “Ko e tau patu kua pule fakamitaki, kia talahaua a lautolu kua lata mo e lilifu kua lafi ua, ka e au atu kia lautolu kua gahua ke he kupu katoa mo e fakaako atu.” (1 Timoteo 5:17) E, ko e tau motua ne pule fakamitaki he tau kaina ha lautolu mo e i loto he fakapotopotoaga kua lata ai mo e ha tautolu a fakaalofa mo e fakalilifu. Kua lata ia tautolu ke ‘fakahelehele a lautolu kua pihia.’—Filipi 2:29.
[Tau Matahui Tala]
a Kikite The Watchtower, Fepuari 1, 1978, tau lau tohi 31-2.
b Kikite The Watchtower, Tesemo 1, 1960, tau lau tohi 735-6.
Ko e Puhala he Liu Fakamanatu
◻ Iloa fefe e tautolu ko e tokologa he tau motua he senetenari fakamua aki V.N. ko e tau tagata fai magafaoa?
◻ Ko e heigoa kua poaki ma e tau motua kua mau ne fai fanau, mo e ko e ha?
◻ Ko e heigoa e kakano ke fai “fanau kua tua,” ka e kua ka nakai fifili e tama he motua ke fekafekau ki a Iehova?
◻ Ke he puhala fe kua lata e motua ke “leveki e taha hana faoa”?
[Fakatino he lau 19]
Taute he tau magafaoa malolo e tau fakapotopotoaga malolo