Kolo Toko he FATATOHI INITANETE
Kolo Toko
FATATOHI INITANETE
Faka-Niue
ā
  • ā ē ī ō ū
  • TOHI TAPU
  • TAU TOHI
  • TAU FELEVEIAAGA
  • w98 3/1 lau 4-7
  • Ko e Ha ne Ole a Lautolu ma e Fakamagaloaga?

Nakai fai vitiō ma e fifiliaga nei.

Fakamolemole, fai lekua ke moua e vitiō.

  • Ko e Ha ne Ole a Lautolu ma e Fakamagaloaga?
  • Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1998
  • Tau Vala Mataulu
  • Tau Tohi Pihia Foki
  • Tau Lotu Kau Auloa mo e Tuaga Mitaki
  • Nakai Talia Oti
  • Fakafiliaga Faka-Atua
  • Kua Fakatokihala e Tau Lotu
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1998
  • Taha Ni Kia e ‘Lotu Moli’?
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2003
Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1998
w98 3/1 lau 4-7

Ko e Ha ne Ole a Lautolu ma e Fakamagaloaga?

KO E manatu ke lata he tau lotu ke tokihala mai he tau hepehepe ha lautolu mo e huhui e lautolu a lautolu, nakai ko e mena fou. Ne talahau he Religioni e miti (Tau Lotu mo e tau Tala Tuai), ko e tohi fakamaama kupu fakalotu, ko e maamaaga ke he mahani fakamoli he lotu he vaha fakamua kua futia aki ai e tau tagata he magahala he Vaha he Lotouho mo e taute ai e tokologa ke manako ke huhui.

He 1523, he mole e mavehe mai ha Martin Luther mo Roma, ne lali a Pope Adrian VI ke fakamaulu e mavehevehe he fakafano e ogo nei ke he Fonoaga i Nuremberg: “Nukua leva tuai he iloa e tautolu ke he tau tau loga ko e tau mena ne lata ke fakavihia ki ai kua takai viko tuai he Pule he Pope . . . To fakaaoga e mautolu e tau lotomatala oti ke huhui ke he tau mena oti e Fakatokatokaaga faka-Roma, ne tuga, kua puna mai i ai e tau aga kelea nei.” Ka kua nakai kautu e fakailoaaga ia ke fakamaulu e mavehevehe po ke totoko atu ke he nakai fakamoli i loto he Fakatokatokaaga faka-Roma.

He tau magaaho nakai la leva ia kua tuhituhi atu ai ke he tau lotu ha ko e ha lautolu a fakanonoiki he fehagai atu ke he Matematekelea Muitui. Kua tuku kelea foki a lautolu he kua nakai fekau e tau tagata ha lautolu ke nakai fai vala he tau felakutaki. He 1941 he magahala he Felakutaki II he Lalolagi, ne huhu e faifeau ne higoa ko Primo Mazzolari: “Ko e ha ne nakai totoko fakamalolo ai a Roma ke he malolo hifo he faka-Katolika tuga ne fa mahani ai ke taute, mo e kua taute agaia ai, ke he tau taofiaga ne tote e hagahaga kelea?” Tau taofiaga tote e hagahaga kelea ke he heigoa? Kua vagahau e faifeau ke he latauaga ke papale e motu ne kua moumou e kaufakalatahaaga he magaaho ia.

Ko e moli ainei, kito hoko laia e mogo nei, ko e fakailoaaga he hepe he tau lotu kua eke ai mo mena talia noa nakai ko e mena pauaki. He 1832, he tali atu ke he falu ne fakamakamaka ke he Lotu Katolika ke ‘liu fakamalolo,’ ne pehe a Gregory XVI: “Kua maali e fakagoagoa mo e fakamatematekelea ke taute taha ‘fakafouaga mo e liu fakamalolo’ ma e puipui mo e tupu [he lotu], ke tuga to hoko a ia ke hehe.” Ka e kua e tau hehe ne kua kelea maaliali ke fakatikai? Kua hiki mai e loga he tau fakaholoaga ke fakamaama aki ai. Ke fakatai ki ai, ne talahau he falu he tau tagata fakaako tokoluga fakalotu kua tapu mo e agahala foki e lotu. Ko e fakatokatokaaga ia kua talahau ke tapu​—kua puipui he Atua mai he hepe. Ka kua agahala agaia e tau tagata i ai. Ti, he magaaho ne taute ai e tau mena kelea lalahi he higoa he lotu, kua nakai lata ke tukuaki e fakatokatokaaga, ka e ke he tau tagata takitokotaha i loto he lotu. Kua fai kakano nakai e naia? Nakai ke he tagata fakaako tokoluga Katolika Roma ko Hans Küng, ne tohia: “Kua nakai fakaai ke fai Lotu mitaki lahi ne tu kehe mai he lalolagi tagata.” Ne fakamaama e ia: “Ko e Lotu ne nakai fai hala ke fakatokihala kua nakai kitia.”

Tau Lotu Kau Auloa mo e Tuaga Mitaki

Liga kua manamanatu a koe ko e heigoa la ne tupu ati ole ai e tau lotu ma e fakamagaloaga he mogonei. He mogo fakamua, ne talahau he lotu Porotesano mo e Ofotoko e fai lagomatai atu ke he “mavehevehe he magaaho kua mole” he tau fakatokatokaaga kehekehe. Kua taute e laua e mena nei he fonoaga “Tua mo e Poakiaga” he tau lotu oti ne fakahoko ki Lausanne, Suisalani, he 1927. Kua fakahiku ai e Lotu Katolika Roma ke mui ki ai. Mua atu he Vatikana II,a ko e tau takitaki faifeau, fakalataha mo e tau pope, kua fakatolomaki atu ke ole ma e ­fakamagaloaga ha ko e tau ­mavehevehe i loto ha Kerisitenitome. Ke moha? Nakai taumaleku ai, kua manako a lautolu ke tupu ki mua e kaufakalataha he Kerisitenitome. Ne tohi he tagata Katolika fakamau tala tuai ko Nicolino Sarale, ko e “feua he ‘fakailoaaga he hepe’ [ha John Paul II] kua ha ha ai e fakaholoaga, mo e ko e naia ko e tau lotu kau auloa.”

Pete ni ia, kua fai mena foki mai he kau auloa he tau lotu ne putoia ki ai. He vaha nei, kua iloa ke he lalolagi katoa e mamao mai he talahaua mitaki e fakamauaga tuai ha Kerisitenitome. “Kua nakai lata e lotu Katolika ke fakaheu kehe e fakamauaga tuai nei,” he talahau he tagata fakaako tokoluga fakalotu ko Hans Urs von Balthasar. “Ko e Lotu taha ia ni ne fano a ia ki ai ne taute po ke fakaata e tau mena ke tutupu, kua nakai talia e tautolu he tau mogo nei.” Ka kua taute he pope e poakiaga ke “fakamaama e tau fakamauaga pouliuli he lotu ati . . . maeke ke ole ma e fakamagaloaga.” Ko e taha kakano, mogoia, ne fakamakai e lotu ke akonaki ni e lautolu a lautolu kua tuga ko e manako ke liu moua hana tuaga mitaki.

Ke he mena taha ia ni, ne tohi he tagata fakamau tala tuai ko Alberto Melloni, he magaaho ne hagaao a ia ke he ole he lotu ma e fakamagaloaga: “Ke he moliaga, ko e mena ne fa ole he falu mogo ki ai ko e tokanoaaga mai he tukumale he tau matagahua.” E, kua tuga e lali e Lotu Katolika ke fakaheu kehe e mamafa he tau hala ne kua mole ke liu moua hana fakamoliaga ki mua he tau tagata. Ti kua moli ai, kua lata ni ke talahau ko e tuga ni e tupetupe lahi ke taute e mafola mo e lalolagi nakai mo e Atua.

Kua fakamanatu mai he mahani ia ki a tautolu a Saulo, ko e patuiki fakamua ha Isaraela. (1 Samuela 15:1-12) Ne taute e ia e hala kelea lahi, mo e he magaaho ne fakakite ai e mena nei, ne lali fakamua a ia ke puipui a ia ni​—he fakamaama hana hehe​—ki a Samuela, ko e perofeta tua fakamoli he Atua. (1 Samuela 15:13-21) Ati he fakahikuaga ne tala age e patuiki ki a Samuela: “Kua hala tuai au ha kua holi ai e au e finagalo a Iehova.” (1 Samuela 15:24, 25) E, kua talahau e ia hana hehe. Ka kua fakakite he tau kupu foki hana ki a Samuela e mena ne mua he loto hana: “Kua hala tuai au, ka e ole atu e au kia koe, ke fakalilifu mai a koe kia au ki mua he tau patu he haku a motu, ki mua foki a Isaraela.” (1 Samuela 15:30) Kua kitia maali ai, kua lahi e tupetupe ha Saulo ke he hana tuaga i Isaraela mai he fakafeilo ke he Atua. Ko e aga nei ati nakai fakamagalo he Atua a Saulo. Manatu nakai a koe to fakamagalo foki he Atua e aga pihia he tau lotu?

Nakai Talia Oti

Kua nakai talia oti ke lata he tau lotu ke ole ma e fakamagaloaga ke he tau tagata. Ke fakatai ki ai, kua tupetupe e tokologa he tau Katolika Roma he magaaho ne ole ha lautolu a pope ma e fakamagaloaga ma e fakatupa po ke liuaki mai e “tau tagata totoko he lotu” tuga a Hus mo Calvin. Hagaao atu ke he tau tala mai he Vatikana, kua tuhituhi he tau takitaki faifeau ne o he fonoaga ne fakahoko ia Iuni 1994 e tohi ne fakafano ke he tau takitaki faifeau ke taute e “kumikumiaga ke he manamanatuaga” ha ko e fakamauaga tuai he vaha holo mitaki kua mole he lotu Katolika. He magaaho ne manako e pope ke tuku e fakaveaga he manatu ia i loto he tohi, ne fakafano he takitaki faifeau Italia ko Giacomo Biffi e tohi ke he tau tapu oti ne talahau ai e ia: “Kua nakai fai hala e Lotu.” Pete ia, ne talamai e ia: “Ke ole ma e fakamagaloaga ma e tau hepehepe he lotu he tau senetenari kua mole . . . ka liga foaki mai ki a tautolu e onoonoaga mitaki.”

“Ko e fakatokihala ke he hala ko e taha he tau matapatu tala fetotokoaki i loto he Lotu Katolika,” he talahau he fakahokohoko tala he Vatikana ko Luigi Accatoli. “Kaeke ke talahau he pope e tau hepehepe he tau misionare, kua ha ha ai e tau misionare loto fakamoli kua nakai fiafia ki ai.” Mua atu, ne tohia he tagata hokotaki tala he lotu Katolika Roma: “Kaeke ke ha ha moli he pope e manatu maimaina nei he fakamauaga tuai he Lotu, kua uka ai ke maama ko e maeke fefe ia ia he mogonei ke fakakite e Lotu taha nei ko e kautu he ‘tonu he tau tagata,’ ko e ‘matua fifine mo e faiaoga’ ka takitaki atu e tau tagata ke he tuaga mitaki he vaha ke tolu aki he afetau.”

Kua hataki mai e Tohi Tapu ke he tokihala ne omoi he fuafua kelea ha kua kitia ai e tau hepehepe. Ko e puhala tokihala ia to nakai ke hiki aki a ia ne tokihala ke he vaha loa. (Fakatatai 2 Korinito 7:8-11.) Ko e tokihala ne aoga ki mua he Atua kua fakatauo ai mo e “tau fua ke lata mo e tokihala”​—kakano, ko e fakamoliaga moli he tokihala.​—Luka 3:8.

Kua talahau he Tohi Tapu ko ia ne tokihala mo e fakatokihala kua lata ke toka hifo e tau gahua hepehepe, nakai ke liu taute ai. (Tau Fakatai 28:13) Kua pihia nakai e mena nei? E, he mole e tau fakatokihala he Lotu Katolika Roma mo e falu he tau lotu foki ke he tau hepehepe, ko e heigoa e mena ne tupu he vaha nakai la leva ia ne latau e tau tagata he lotouho Aferika mo Europa Fahi Uta, ne kua tokologa ai e puke tagata he “tau Kerisiano” ne putoia ki ai? Kua eke kia e tau lotu mo fakamaloloaga he mafola? Kua totoko atu kia e tau takitaki ha lautolu ke he tau mena kelea lalahi ne taute he tau tagata ha lautolu? Nakai. Ka kua fai vala foki e falu he tau fekafekau lotu ke he keliaga!

Fakafiliaga Faka-Atua

He tutala ai ke he tumau he fakailoaaga he hepe he pope, ne huhu toko age e Takitaki Faifeau ko Biffi: “Ma e tau hala ne taute he vaha kua mole, nakai kia mitaki ia tautolu ke fakatali atu ke he fakafiliaga he lagi mo e lalolagi katoatoa?” E, kua teitei hoko mai e fakafiliaga he tau tagata oti kana. Kua iloa e Iehova ko e Atua e tau fakamauaga pouliuli mai i tuai he lotu. Nakai leva, to ui e ia a lautolu ne hala ke fakafili. (Fakakiteaga 18:4-8) He magaaho nei, kua maeke nakai ke moua taha puhala tapuaki ne nakai ilaila he fakamaligi toto, ko e fakaataaga he kelipopo, mo e falu he tau holifono ne hane fakamolemole e tau lotu ki ai? E fai.

Maeke fefe a tautolu ke taute e naia? He fakagahuahua e fakatufono ne talahau e Iesu: “To iloa mali e mutolu a lautolu ke he tau fua ha lautolu.” Ko e fakamauaga mai i tuai, ne loto e falu he tau lotu ke fakanimonimo, kua lagomatai ai a tautolu ke kitia nakai ni a lautolu ne ui e Iesu ko e “tau perofeta pikopiko” ka ko lautolu foki ne fakafua e “tau fua mitaki.” (Mataio 7:15-20) Ko hai a lautolu nei? Kua uiina atu e mautolu a koe ke kumi ni e koe ma hau ni he kumikumi ke he Tohi Tapu mo e Tau Fakamoli a Iehova. Ke kitia ko hai he vaha nei ne kua lali moli ke muitua ke he Kupu he Atua ka e nakai kuku mau e tuaga talahaua he lalolagi.​—Gahua 17:11.

[Matahui Tala]

a Ko e tufono ke 21 aki he tau lotu oti ne fakalataha ke he fa e fakaholoaga i Roma mai he 1962-65.

[Fakatino he lau 5]

Kua fakamolemole e tau lotu ha ko e tau matematekelea pehenei

[Credit Line]

The Complete Encyclopedia of Illustration/J.G. Heck

    Tau Tohi Faka-Niue (1982-2025)
    Saini ki Fafo
    Saini ki Loto
    • Faka-Niue
    • Tufa
    • Tau Manako
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tau Kupu Fakaaoga
    • Fakavēaga Fakatagata
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Saini ki Loto
    Tufa