Kolo Toko he FATATOHI INITANETE
Kolo Toko
FATATOHI INITANETE
Faka-Niue
ā
  • ā ē ī ō ū
  • TOHI TAPU
  • TAU TOHI
  • TAU FELEVEIAAGA
  • w98 8/1 lau 3-4
  • Maeke Nakai ke Kalo Mai he Nakai Fakafiliaga Tonu?

Nakai fai vitiō ma e fifiliaga nei.

Fakamolemole, fai lekua ke moua e vitiō.

  • Maeke Nakai ke Kalo Mai he Nakai Fakafiliaga Tonu?
  • Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1998
  • Tau Vala Mataulu
  • Tau Tohi Pihia Foki
  • Ko e Tau Puhala Kelea he Nakai Fakafiliaga Tonu
  • Aoga Kia e Nakai Fakafiliaga Tonu?
  • Tau Hūhū Tohi Tapu kua Tali
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2014
  • Ko e “Fakafili he Lalolagi Oti” kua Taute Tumau e Mena Hako
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova (Fakaako)—2017
  • ‘Ha Ha Kia he Atua e Nakai Fakafili Tonu?’
    Fakatata Atu ki a Iehova
  • Kua Fiafia a Iehova ke he Fakafili Tonu
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2007
Kitia Foki
Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—1998
w98 8/1 lau 3-4

Maeke Nakai ke Kalo Mai he Nakai Fakafiliaga Tonu?

“Pete ni ko e tau mena loga ne tutupu kua talitonu agaia au na ha i ai e loto mitaki he tau tagata. Kua nakai mafai au ke ati hake haku a tau amaamanakiaga ne fakave ke he fakagoagoa, matematekelea, mo e mate.”​—Anne Frank.

KO ANNE FRANK, ko e tamafine Iutaia 15 tau, ne tohia e tau kupu lekua nei i loto he hana pepa nakaila leva ti mate a ia. Ke he ua e tau tau, ne fakamumuli a ia mo e hana magafaoa he tama poko he tuafale i Amsterdam. Ne malipilipi ai e amaamanakiaga hana ke he lalolagi mitaki lahi he magaaho ne fakakite he taha tagata ke he tau Nasi e mena ne nonofo ai a lautolu. He tau hake, 1945, ne mate a Anne he kemu pagota i Bergen-Belsen ha ko e gagao typhus. Ne moua he ono miliona he falu Iutaia foki e matematekelea pihia.

Ko e puhala fakatiapolo ha Hitler ke tamate oti pito e tau tagata, kua liga ke mahomo atu e kelea mai he nakai fakafiliaga tonu ke he tau vahega tagata, ne kitia he senetenari ha tautolu, ka e nakai ko e mena nei ni. He 1994, kua tamate ke molea e hafa e miliona he tau Tutsi i Ruanata, kakano ko e magafaoa “kehe” a lautolu. Mo e he magahehala he felakutaki ke taha aki he lalolagi, kavi ke taha e miliona he tau Armenia ne mamate ha ko e taute mena fakamatakau.

Ko e Tau Puhala Kelea he Nakai Fakafiliaga Tonu

Nakai ko e puhala ni anei he kelipopoaga pauaki he nakai fakafiliaga tonu. Liga ke lima aki e tau lanu tagata ne fakamatematekelea he nakai fakafiliaga tonu he kaufakalatahaaga, ke nonofogati tukulagi. Ka e mua atu foki, ne fuafua he matakau Anti-Slavery International he tonuhia he tau tagata, kua mole e 200,000,000 tagata hane fakatupa. Liga moli kua loga e tau tupa he lalolagi he vaha nei ke he falu ha vaha ni he fakamauaga tuai. Pete kua nakai fakafua a lautolu he tau kavi fakafua mena, ka ko e tau gahuaaga ha lautolu kua fa kitia ke kelea lahi atu he tau tutuaga he tokologa he tau tupa he tau vaha fakamua.

Kua kaiha he nakai fakafiliaga tonu he fakamatafakatufono e totou miliona mai he ha lautolu a tau tonuhia. “Ko e tau puhala kelea ke he tonuhia he tau tagata kua teitei taute he tau aho oti, ke he taha matatepu ni he lalolagi,” he talahau he Amnesty International i loto he hokotaki he 1996. “Ko lautolu ne mua atu ke hukia lahi ko e tau tagata mativa mo e tau titagata, mua atu ke he tau fifine, fanau, tau tagata momotua mo e tau tagata paea fano.” Ne fakakite mai he hokotaki: “He falu motu, ko e talagaaga he fakatufono he motu kua teitei tuai ke malolo hifo, ti nakai fai pule fakamatafakatufono mogoia ke puipui a lautolu ne lolelole mai ia lautolu ne malolo.”

He magahala he 1996, kua tapaki mo e kelipopo e tau hogofulu afe he molea e teau he tau motu. Mo e he tau tau mainei ni, kua teau e tau afe he tau tagata kua galo noa, tuga kua kaiha he tau matakau puipui po ke he tau matakau matahavala. Tokologa ia lautolu kua tuaha noa ke mamate.

Moli, ko e tau felakutaki kua nakai kalo mai he nakai fakafiliaga tonu, ka e kua mahomo e unu atu ke pihia. Ko e tau felakutaki he vaha fou nei kua fakatonu atu ke he tau puke tagata noa, putoia ai e tau fifine mo e fanau. Ti kua nakai ni pihia ha ko e pomu fakahanoa he tau maaga. Kua taute e fakaholoaga pauaki ke fakapilo noa e tau fifine mo e fanau fifine ha ko e taha vala he tau gahua he fahi kautau, mo e tokologa e tau matakau totoko ne kaiha e fanau ke fakaako a lautolu ke keli tagata. Tala ai hagaao ke he tau puhala ia, ne pehe e hokotaki “Impact of Armed Conflict on Children” he Tau Motu Kaufakalataha: “Kua ­futia atu lahi e lalolagi ke he tau mahani kelea muitui.”

Kua nakai ke fakauaua ai kua tataki atu he mahani kelea muitui nei e lalolagi ke palagia he nakai fakafiliaga tonu​—ko e fakamatakau, kaufakalataha, fakamatafakatufono, po ke he fahi kautau. Moli, nakai ko e mena fou anei. He mole ua e afe lima e teau he tau tau i tuai, ne tagi aue e perofeta Heperu: “Kua lolelole mo e fakateaga e fakatufono, mo e nakaila taute ha fakafiliaga tonu. Kua agaagai e tau tagata kelea ke he tau tagata tututonu, ti kua keukeu ai e fakafiliaga tonu.” (Hapakuka 1:4, Today’s English Version) Pete ni kua holofa tumau e nakai fakafiliaga tonu, ka kua liga ni ke hokotia e senetenari ke 20 aki ke he tapunu fou he nakai fakafiliaga tonu.

Aoga Kia e Nakai Fakafiliaga Tonu?

Kua aoga ai he magaaho ka matematekelea a koe ha ko e fua he nakai fakafiliaga tonu. Kua aoga ai kakano kua kaiha e tonuhia he lanu tagata ke moua e fiafia. Mo e kua aoga foki kakano kua fa fakatupu he nakai fakafiliaga tonu e tau taufetoko mamahi, ne fakatumau ke fakamoui e puho he nakai fakafiliaga tonu.

Ko e mafola mo e fiafia kua lili nivaniva ke he fakafiliaga tonu, ka e moumou he nakai fakafiliaga tonu e amaamanakiaga mo e pepela e onoonoaga mitaki. Tuga ne mailoga e Anne Frank, kua nakai mafai e tau tagata ke ati hake e tau amaamanakiaga ne fakave ke he fakagoagoa, matematekelea, mo e mate. Ke tuga a Anne Frank, kua manako a tautolu ke he taha mena mitaki lahi.

Kua takitaki ai he manako nei e tau tagata loto fakamoli ke lali ke ta mai taha fuafuaaga he fakafiliaga tonu ke he kaufakalatahaaga he tagata. Ke he mena ia, ne talahau he Universal Declaration of Human Rights, ne hiki he United Nations General Assembly he 1948: “Ko e tau tagata oti kana kua fanau ataina mo e fetataiaki e lilifu mo e tau tonuhia. Kua age ki a lautolu e maama mo e manamanatuaga ti kua lata ke moua e agaga he fefakamatakainagaaki.”

Ko e tau kupu fakahakehake moli anei, ka e kua mamao agaia ni e tau tagata he mailoga e foliaga uho ia​—ko e kaufakalatahaaga tonu ne olioli he tau tagata oti e tonuhia fetataiaki mo e fefakamatakainagaaki e tau tagata oti. Ko e mailoga he foliaga nei, tuga ne fakakite mai he mataulu he UN Declaration, ka eke mo “fakaveaga he tokanoaaga, fifiliaga tonu, mo e mafola he lalolagi.”

Kua ila lahi kia e nakai fakafiliaga tonu nei he tau puhala he kaufakalatahaaga tagata ti to nakai fakaai ke tiaki? Po ke to fakatoka kia e fakaveaga nivaniva ma e tokanoaaga, fakafiliaga tonu, mo e mafola? Ka pihia, ko hai mogoia ka fakahoko mai ai mo e tokaga to aoga ai ke he tau tagata oti kana?

[Fakatino Credit Line he lau 3]

UPI/Corbis—Bettmann

    Tau Tohi Faka-Niue (1982-2025)
    Saini ki Fafo
    Saini ki Loto
    • Faka-Niue
    • Tufa
    • Tau Manako
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tau Kupu Fakaaoga
    • Fakavēaga Fakatagata
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Saini ki Loto
    Tufa