Fifitaki e Fakaalofa Hofihofi a Iehova
“Hanai, kia hofihofi noa ha mutolu a fakaalofa, tuga ne hofihofi noa e fakaalofa he Matua ha mutolu.”—LUKA 6:36.
1. Fakakite fefe he tau Farasaio a lautolu kua nakai fai fakaalofa?
PETE ni kua tufuga ke he fakatai he Atua, fa mahani e tau tagata ke kaumahala ke fifitaki hana fakaalofa hofihofi. (Kenese 1:27) Ma e fakatai, manamanatu ke he tau Farasaio. He fakamatakau, kua nakai fiafia a lautolu ki a Iesu he fakamalolo fakaalofa hofihofi e tagata tane ne mate e lima ke he Sapati. Kehe ai, ne pulega a lautolu he totoko atu ki a Iesu ke “tamate e lautolu a ia.” (Mataio 12:9-14) He taha magaaho foki, ne fakamalolo e Iesu e tagata tane ne matapouli tali mai he fanau. Liu foki, ne nakai olioli “falu he tau farasaio” he fakaalofa a Iesu. Ka kua gugu a lautolu: “Nakai ko e tagata mai he Atua a ia, ha ko e mena nakai omaoma e ia ke he sapati.”—Ioane 9:1-7, 16.
2, 3. Ko e heigoa e kakano he talahauaga a Iesu, “Kia kalo kehe a mo e mena fakaea he tau farasaio”?
2 Ko e aga nakai fakaalofa he tau Farasaio ne taute e holifono ke he tau tagata mo e agahala ke he Atua. (Ioane 9:39-41) Mo e kakano mitaki, ne hataki e Iesu hana tau tutaki, “Kia kalo kehe a mo e mena fakaea” he matakau malolo nei mo e falu tagata lotu, tuga e tau Satukaio. (Mataio 16:6) Ko e fakaea ne fakaaoga he Tohi Tapu ke fakakite aki e agahala po ke holifono. Ti kua talahau ai a Iesu ko e fakaakoaga he “tau tohikupu mo e tau farasaio” kua maeke ke moumou e tapuakiaga mea. Fefe? Ne fakaako ai e tau tagata ke onoono ke he Fakatufono he Atua ke he tau puhala malolo he ha lautolu a tau fakaveaga mo e tau aga fakamotu, ka kua tiaki e “tau mena he fakatufono ne mua,” putoia e fakaalofa hofihofi. (Mataio 23:23) Ko e aga nei he lotu ne taute e tapuakiaga he Atua ke kavega tokaimaka.
3 He vala ke ua he fakatai ku hana ke he tama moumou koloa, ne fakatapakupaku e Iesu e manamanatuaga holifono he tau takitaki lotu Iutaia. He fakatai ku ko e matua tane, kua hukui a Iehova, ne makai ke fakamagalo hana tama tane tokihala. Ka ko e tama uluaki, ne fakatai ke he “tau farasaio, mo e tau tohikupu,” ne kehe katoa e logonaaga ke he manatu.—Luka 15:2.
Ko e Ita he Matakainaga
4, 5. Kua “galo” fefe matakainaga he tama moumou koloa?
4 “Ha he kaina hana tama uluaki, ha ne hau a ia, kua tata mai ke he fale, ti logona ai e ia e leo mitaki, mo e koli. Ti ui atu ai a ia ke he taha fekafekau, kua hūhu atu, po ke heigoa e kakano he tau mena ia? Kua pehe mai a ia kia ia; Kua hau tuai hau a matakainaga; kua tamate foki he hau a matua tane e tama povi gako, ha kua moua a ia kua malolo. Ti ita ai a ia, nakai maeke he hu ki ai.”—Luka 15:25-28.
5 Maali ai, nakai ni ko e tama moumou koloa ne fai mena vihi he fakatai ku a Iesu. “Ko e tau tama tane tokoua nei ne fakatino mai kua galo,” he talahau he taha tohi, “kua galo e tehina mai he nakai tututonu ne fakatokolalo aki a ia, ka e galo e uluaki mai he fia tututonu ne kua manamanatu ku a ia.” Mailoga ne nakai ni fakaheu he matakainaga e tama moumou koloa ke fiafia ka kua “ita” foki. Ko e kupu faka-Heleni “ita” kua fakakite, nakai lahi ke he pa he ita, ka ko e tuaga mao he loto manamanatu. Ne tokaloto he matakainaga he tama moumou koloa e ita kononu, ti logona e ia kua nakai tonu ke fakafeleveia e liu mai he taha ne kua nakai lata ke toka e kaina.
6. Ko hai ne fakakite he matakainaga he tama moumou koloa, mo e ko e ha?
6 Ko e matakainaga he tama moumou koloa ne fakakite fakamitaki a lautolu ne fakaheu e fakaalofa mo e levekiaga ne taute e Iesu ke he tau tagata agahala. Ko lautolu nei ne fia tututonu ne nakai lauia he fakaalofa hofihofi a Iesu; ti nakai ata foki e lautolu e olioli he lagi kua kitia ai ka fakamagalo e tagata hala. Ka e fakaohooho he fakaalofa hofihofi a Iesu e ita ha lautolu, ti kamata a lautolu ke “manamanatu kelea” he tau loto ha lautolu. (Mataio 9:2-4) He taha magaaho ne ita lahi mahaki e tau Farasaio kua ta mai e lautolu e tagata tane ne fakamalolo e Iesu ti ‘vega a ia ki tua’ he sunako—ke fakahala a ia! (Ioane 9:22, 34) Tuga e matakainaga he tama moumou koloa, ne “nakai maeke he hu ki ai,” ne kaupa ni e magaaho he tau takitaki lotu ka “fiafia . . . fakalataha mo lautolu kua fiafia.” (Roma 12:15) Ne fakatapakupaku foki e Iesu e kakano kelea ha lautolu he matutaki e ia hana fakatai ku.
Kakano Fakahehe
7, 8. (a) Ko e heigoa e puhala ne kaumahala e matakainaga he tama moumou koloa ke he fehagai he matua mo e tama? (e) Nakai tatai fefe e tama tane uluaki ke he matua tane hana?
7 “Ti fano ai hana matua tane ki fafo, kua ole kia ia. Ati tala mai ai a ia, kua pehe mai ke he hana matua tane, Kitiala, kua loga e tau ne fekafekau ai au kia koe, kua nakai fakai taha poaki hau kua holi ai e au; ka e nakai ni ta mai e koe ha tama koti māku, ke fiafia ai a mautolu mo e tau kapitiga haku. Ka koe tama hau a ena, ne fakaoti e ia hau a tau mena fakalataha mo e tau fifine fakataka, kua hau a ia, ati tamate ai e koe e tama povi gako māna.”—Luka 15:28-30.
8 Mo e tau kupu nei, ko e matakainaga he tama moumou koloa kua maaliali e kaumahala hana ke iloa e kakano moli he fehagai he matua mo e tama. Ne fekafekau a ia ke he matua tane hana tuga ni kua fekafekau e tagata gahua ke he hana takitaki gahua. He talahau e ia ke he hana matua tane: “Ne fekafekau ai au kia koe.” Moli, ne nakai toka he tama uluaki nei e kaina po ke moumou e poakiaga he matua tane hana. Ka kua omoi kia he fakaalofa hana a omaoma? Moua kia e ia e olioli moli he fekafekau ke he hana matua tane, po ke kua tafea fakahaga hana fiafia fakatagata, talitonu ai a ia ko e tama tane mitaki ha kua taute e ia hana tau matagahua “he kaina”? Ane mai ko e tama tane fakamoli lahi a ia, ko e ha ne kaumahala a ia ke fakaata e manatu he matua tane hana? He foaki e magaaho ke fakakite e fakaalofa hofihofi ke he hana tehina, ko e ha ne nakai fakaalofa a ia ke he hana loto?—Fakatatai Salamo 50:20-22.
9. Fakamaama ko e fakakite fefe he tau takitaki lotu Iutaia e tama tane uluaki.
9 Ne fakakite he tau takitaki lotu Iutaia e tama tane uluaki. Ne talitonu a lautolu kua fakamoli a lautolu ke he Atua ha kua tapiki mau a lautolu ke he tau matafakatufono. Moli, kua lata e omaoma. (1 Samuela 15:22) Ka ko e peehi malolo he tau gahua ha lautolu ne liliu e tapuakiaga he Atua ke he puhala tohia, ko e gati he tapuaki moli mo e nakai fakaagaga moli. Kua puke e tau loto manamanatu ha lautolu he tau mahani toka tuai. Kua nakai fai fakaalofa e tau loto ha lautolu. Kua onoono hifo a lautolu ke he tau tagata noa, ti onoono foki a lautolu ki a lautolu “kua ulaafia ni a lautolu.” (Ioane 7:49) To nava moli fefe he Atua e tau gahua he tau takitaki pihia ka uta kehe e tau loto ha lautolu mai ia ia?—Mataio 15:7, 8.
10. (a) Ko e ha ko e fakatonuaga kua latatonu e tau kupu, “Mena loto au ke he fakaalofa, ka e nakai ko e poa”? (e) Kelea lahi he ha e nakai fakaalofa hofihofi?
10 Ne tala age a Iesu ke he tau Farasaio ke “o a, ke ako po ke heigoa e kakano he kupu ē, Mena loto au ke he fakaalofa, ka e nakai ko e poa.” (Mataio 9:13; Hosea 6:6) Kua pulefu e tau mena kua mua ha lautolu, ha ko e tau poa oti ha lautolu kua nakai aoga ha kua nakai fai fakaalofa hofihofi. Kua hokulo moli e mena nei, ha kua talahau mai he Tohi Tapu ko lautolu ne “nakai fai fakaalofa atu” kua putoia ai ia lautolu ne ui he Atua kua “lata he mamate.” (Roma 1:31, 32) Nakai ofo ai, ne pehe a Iesu ko e vahega he tau takitaki lotu ne nonofo ke he moumouaga tukulagi. Moli ai, kua lafi lahi e nakai fakaalofa hofihofi ha lautolu ke he moua e lautolu e fakafiliaga nei. (Mataio 23:33) Ka e liga ko lautolu he vahega nei kua lata lagomatai. He fakaotiaga he fakatai ku a Iesu, ne lali a ia ke hiki e manamanatuaga he tau Iutaia pihia ke he puhala he tau kupu he matua tane ke he tama tane uluaki hana. O mai la tautolu ke kitia e puhala.
Ko e Fakaalofa Hofihofi he Matua Tane
11, 12. Maeke fefe e matua tane he fakatai ku a Iesu ke lali ke fakakakano ke he tama tane uluaki hana, mo e ko e heigoa e aoga lahi he fakaaoga he matua tane e talahauaga “hau a matakainaga”?
11 “Ka e pehe age a ia kia ia, Ma mea, ko e mena nonofo mau a taua mo koe, ko e haku a tau mena oti foki, ko e hāu a ia. Kua lata foki he fiafia mo e kolikoli a tautolu, ha ko e hau a matakainaga a ena ne mate, ka kua moui mai tuai; ne galo foki a ia, ka kua moua.”—Luka 15:31, 32.
12 Mailoga na fakaaoga he matua tane e talahauaga “hau a matakainaga.” Ko e ha? Manatu kua talahau tuai ke he matua tane hana, ko e tama tane fakamua ne fakahigoa e tama moumou koloa ko e “tama hau”—nakai ko e “haku a matakainaga.” Ne nakai hagahaga a ia ke fakakite e pipiaga tatai he vahaloto hana mo e tehina hana. Ti kua talahau mogonei he matua tane ke he hana tama uluaki: ‘Nakai ni ko e tama tane haku. Ko e hau a matakainaga, ko e hau ni a tino mo e toto. Kua lata ia koe ke fiafia ha ko e hana a liu mai!’ Kua lata e fekau a Iesu ke maaliali ke he tau takitaki Iutaia. Ko e tau tagata agahala ne vihia e lautolu kua moli ai ko e “tau matakainaga” ha lautolu. Moli, “nakai ni ha ha i ai ha tagata tututonu ke he lalolagi, kua eke e mahani mitaki, mo e nakai hala a ia.” (Fakamatalaaga 7:20) Ko e tau Iutaia talahaua kua lata lahi ke fiafia he fakatokihala e tau tagata agahala.
13. Ko e mamutufua he fakatai ku a Iesu kua toka a tautolu aki e huhu fakamafanatia fe?
13 He mole e ole he matua tane, ne mamutufua ai e fakatai ku. Ne tuga kua uiina e Iesu hana tau tagata fanogonogo ke tohi ha lautolu a fakaotiaga he tala. Ko e heigoa ni e tali atu he tama tane uluaki, igatia e tagata fanogonogo ne fehagai mo e huhu, ‘To fakalataha nakai a koe he olioli kua moua he lagi ka tokihala e tagata agahala?’ Kua fai magaaho foki e tau Kerisiano he vaha nei ke fakatata ha lautolu a tali ke he huhu ia. Fefe?
Fifitaki e Fakaalofa Hofihofi he Atua he Vaha Nei
14. (a) Fakaaoga fefe e tautolu e fakatonuaga a Paulo ne moua ia Efeso 5:1 he magaaho ka hoko ke he fakaalofa hofihofi? (e) Ko e heigoa e nakai maama hagaao ke he fakaalofa hofihofi he Atua kua lata ia tautolu ke puipui mai?
14 Kua fakamafana e Paulo e tau Efeso: “Kia fifitaki a mutolu ke he Atua tuga e tau fanau fakahelehele.” (Efeso 5:1) Ti, ko e tau Kerisiano kua lata ia tautolu ke loto fiafia ke he fakaalofa hofihofi he Atua, he to hifo fakahokulo ke he tau loto ha tautolu, ti fakatata e fua nei he tau fehagaiaga ha tautolu mo e falu. Pete ia, ko e puipuiaga kua lata. Ko e fakaalofa hofihofi he Atua kua nakai lata ke iloa hehe tuga ko e fefeua he agahala. Ma e fakatai, ko e falu ne liga talahau fakateaga, ‘Ka taute e au e agahala, maeke ia au ke liogi tumau ke he Atua ma e fakamagaloaga, ti fakaalofa hofihofi a ia.’ Ko e aga pihia kua lautonu ke he mena he tagata tohia Tohi Tapu ko Iuta he ui “kua liu e lautolu e fakaalofa noa he Atua ha tautolu ke he mata kakana.” (Iuta 4) Pete ni e fakaalofa hofihofi a Iehova, to “nakai toka noa e ia a lautolu kua hala” ka fehagai mo e tau tagata mahani kelea ne nakai tokihala.—Esoto 34:7; fakatatai Iosua 24:19; 1 Ioane 5:16.
15. (a) Ko e ha e tau motua kua lata pauaki ke tumau e onoonoaga lagotatai he fakaalofa hofihofi? (e) He nakai tiaki e tagata mahani kelea pauaki, ko e heigoa he tau motua kua lata ke taute, mo e ko e ha?
15 He taha fahi, kua lata ia tautolu ke fakaeneene foki he puipui mai he falu fakatutuaga—ko e hagahaga he papa mao mo e fakafili a lautolu kua fakakite e fakatokihala moli mo e momoko mahani Atua ke he tau hala ha lautolu. (2 Korinito 7:11) Ha kua foaki ke he tau motua e levekiaga he tau mamoe ha Iehova, kua lata ke tumau e onoonoaga lagotatai ha lautolu ke he mena nei, mua atu ka hokotia ke he tau mena fakafili. Kua lata e fakapotopotoaga Kerisiano ke leveki tumau ke mea, ti kua tonu faka-Tohiaga Tapu ke ‘tuku kehe e tagata mahani kelea’ he tuku ki tua. (1 Korinito 5:11-13) He magaaho taha, kua mitaki ke fakakite e fakaalofa hofihofi ka fai fakaveaga maama ki ai. Ti kua nakai toka noa he tau motua e mahani kelea pauaki, ka kua lali a lautolu ke kumi e puhala fakaalofa mo e fakaalofa hofihofi, ki loto he fakafiliaga tonu. Kua mataala lahi a lautolu he matapatu fakaakoaga Tohi Tapu: “Ha ko ia nakai fakaalofa atu, nakai ofania a ia ke he fakafiliaga; ka ko e fakaalofa, kua olioli a ia ke he fakafiliaga.”—Iakopo 2:13; Tau Fakatai 19:17; Mataio 5:7.
16. (a) He fakaaoga e Tohi Tapu, fakakite e manako moli a Iehova ki a lautolu kua hehe ke liliu mai ki a ia. (e) Fakatata fefe e tautolu kua fakafeleveia foki e tautolu a lautolu ko e tau tagata agahala kua fakatokihala?
16 Ko e fakatai ku he tama moumou koloa kua maaliali ai kua manako a Iehova ki a lautolu kua hehe ke liliu ki a ia. Moli, kua fakatoka e ia e uiina ki a lautolu ato fakamoli e lautolu a lautolu kua nakai fakatokihala katoatoa. (Esekielu 33:11; Malaki 3:7; Roma 2:4, 5; 2 Peteru 3:9) Tuga e matua tane he tama moumou koloa, kua fakalilifu e Iehova a lautolu kua liliu ki a ia, he talia a lautolu ko e tau tagata agaia he magafaoa. Kua fifitaki nakai a koe ki a Iehova he mena nei? Ka liu talia e matakainaga talitonu na kua fai magaaho kua tuku ki tua, fefe hau a tali atu? Kua fita he iloa e tautolu kua ha ha ai he “lagi e fiafia.” (Luka 15:7) Ka kua fai olioli kia he lalolagi, he fakapotopotoaga hau, pihia foki he loto hau? Po ke, tuga e tama tane uluaki he fakatai ku, kua fai vahaloto kia, he nakai lata ke moua e ia e fakafeleveiaga ne toka e fuifui he Atua?
17. (a) Ko e heigoa e tuaga ne tupu he senetenari fakamua i Korinito, ti hataki fefe e Paulo a lautolu he fakapotopotoaga ke taute e mena ia? (e) Kua aoga he ha e fakamafanaaga a Paulo, ti fakagahua fefe e tautolu he vaha nei? (Kikite foki e puha he fahi matau.)
17 Ke lagomatai a tautolu ke kumikumi e tautolu a tautolu ke he mena nei, manamanatu la ke he mena ne tupu kavi ke he tau 55 V.N. i Korinito. Ne ha ha i ai e tagata ne uta kehe he fakapotopotoaga ne liu fakamea e ia hana moui. Ko e heigoa ne lata ke taute he tau matakainaga? Kua lata kia ia lautolu ke onoono ke he tokihalaaga hana mo e fakauaua mo e matutaki ke kalo kehe ia ia? Nakai pihia, ne fakamafana e Paulo e tau Korinito: “Kia fakamagalo atu a mutolu mo e fakamafana atu ke he tagata na, neke mahala a ia ke he momoko kua lahi ue atu. Ko e mena ia kua ole atu au kia mutolu ke fakamau ha mutolu a fakaalofa kia ia.” (2 Korinito 2:7, 8) Fa mahani ko e tau tagata mahani kelea ne tokihala kua pauaki ke tuaha ke he tau logonaaga he fakama mo e fakaatukehe. Ka kua lata a lautolu nei ke fakamafana kua ofania a lautolu he tau matakainaga talitonu mo Iehova foki. (Ieremia 31:3; Roma 1:12) Kua lata lahi e mena nei. Ko e ha?
18, 19. (a) Fakakite fefe he tau Korinito he kamataaga a lautolu kua fakateaga lahi? (e) Maeke fefe he aga nakai fakaalofa ke fua mai he tau Korinito ha kua ‘fakavai e Satani’?
18 He fakamafana e tau Korinito ke taute e fakamagaloaga, ne age e Paulo e taha he tau kakano “neke fakavai a tautolu e Satani; nukua nakai pouli a tautolu ke he hana tau lagatau.” (2 Korinito 2:11) Ko e heigoa e kakano hana? Ne fakahala fakamua e Paulo e fakapotopotoaga Korinito he fakateaga lahi. Ne fakaata e lautolu e tagata tane nei ke holopi tumau ke he hala hana. He taute pihia ko e fakapotopotoaga—mua atu ke he tau motua—ne taute lagatau ki a Satani, ha ko e mena fiafia a ia ke ta mai e fakapotopotoaga ke he tuaga feveheveheaki.—1 Korinito 5:1-5.
19 Ka hiki atu a lautolu ke he taha fahi mo e fakaheu ke fakamagalo e tagata tokihala, to hopoloa atu a Satani ia lautolu ke he taha fahi. Fefe? Ne fakaaoga katoa e ia e favale mo e nakai fakaalofa hofihofi ha lautolu. Kaeke e tagata agahala ne fakatokihala ke “mahala a ia ke he momoko kua lahi ue atu”—po ke tuga he talahau he Today’s English Version, “kua momoko lahi ti tiaki katoatoa ai”—ko e matagahua mamafa ha ia ka fua he tau motua ki mua ha Iehova! (Fakatatai Esekielu 34:6; Iakopo 3:1) Mo e kakano mitaki, he mole e hataki hana tau tutaki neke fakatupetupe e “taha ia lautolu nai kua fakateaga,” ne pehe a Iesu: “A mutolu kia mutolu. Kaeke kua mahani kelea mai kia koe hau a matakainaga, kia akonaki atu e koe a ia; kaeke foki kua tokihala a ia, kia fakamagalo atu a koe ki ai.”a—Luka 17:1-4.
20. Ko e heigoa e olioli he lagi mo e lalolagi ka tokihala e tagata agahala?
20 Totou afe ne liliu mai ke he tapuakiaga mea he tau tau takitaha ne kua fakaaue ma e fakaalofa hofihofi a Iehova ne foaki age ki a lautolu. “Nakai la iloa e au e magaaho he moui haku ne fiafia tuga anei hagaao ke he ha mena,” he talahau he taha matakainaga fifine Kerisiano ha ko e hana a liu talia. Moli, ko e olioli hana ne taogo ke he tau agelu. Kia auloa foki a tautolu ke he ‘fiafia he lagi’ ka tokihala e tagata agahala. (Luka 15:7) He taute pihia, to fifitaki e tautolu e fakaalofa hofihofi a Iehova.
[Tau Matahui Tala]
a Pete ni kua hagahaga kua liu talia e tagata mahani kelea i Korinito ke he magaaho ku, nakai fakaaoga e mena nei mo tuaga ma e tau tagata oti ne tuku ki tua. Na kehekehe e tau mena tutupu. Ko e falu tagata mahani kelea na kamata ke fakakite e fakatokihala moli he mole atu la ia e fakahala. Ke he falu, fai magaaho ato fakakite moli e aga ia. Ke he tau mena oti, ko lautolu ne liu talia kua lata fakamua ke fakakite moli e momoko mahani Atua mo e, ka maeke kua lata ke fakakite e tau gahua kua lata mo e fakatokihalaaga.—Gahua 26:20; 2 Korinito 7:11.
Ke Fakamanatu
◻ Ke he puhala fe ne fakakite he matakainaga he tama moumou koloa e tau takitaki lotu Iutaia?
◻ Ko e heigoa e puhala ne kaumahala e matakainaga he tama moumou koloa ke he kakano moli he fehagai he matua mo e tama?
◻ He fakaata e fakaalofa hofihofi he Atua, ko e heigoa e tau fakatutuaga kua lata ia tautolu ke kalo kehe mai ai?
◻ Fifitaki fefe e tautolu e fakaalofa hofihofi he Atua he vaha nei?
[Puha he lau 27]
“FAKAMAU HA MUTOLU A FAKAALOFA KIA IA”
Hagaao ke he tagata mahani kelea ne fakahala na kua fakatokihala, ne tala age a Paulo ke he fakapotopotoaga Korinito: “Kua ole atu ai au kia mutolu ke fakamau ha mutolu a fakaalofa kia ia.” (2 Korinito 2:8) Kua fakaliliu e kupu Heleni “fakamau” ko e kupu matafakatufono kua kakano ke “fakamoli.” E, ko lautolu kua tokihala ne liu talia mai kua lata ke matala kua ofania a lautolu he liu fakafeleveia ki a lautolu ko e tau tagata he fakapotopotoaga.
Kia manatu e tautolu, tokologa he fakapotopotoaga kua nakai iloa e tau tutuaga pauaki ne takitaki ke he tuku ki tua he tagata po ke liu talia mai hana. Lafi ki ai, liga fai ne kua lauia po ke mamahi fakatagata—kau ko e matafatia kua leva—ha ko e mahani kelea he tagata fakatokihala. Ha kua tutotonu ke he tau mena pihia, ka taute e fakailoaaga he liu talia, to maama ai ia tautolu ke tautaofi e tau talahauaga he fakafeleveiaaga ato femataaki fakatagata.
Ko e ati hake ha ia ma lautolu kua liu talia ke iloa kua fakafeleveia fakamitaki a lautolu ko e tau tagata he fakapotopotoaga Kerisiano! Maeke ia tautolu ke fakamalolo a lautolu ia kua tokihala he tutala mo lautolu mo e fiafia auloa e feoakiaga ke he Fale he Kautu, ke he fekafekauaga, mo e ke he ha magaaho kua lata. He fakamau, po ke fakamoli ai e fakaalofa ha tautolu ki a lautolu e tau fakahelehele nei, kia nakai fakatote e tautolu e hokulo he tau agahala ne taute e lautolu. Ka e, fakalataha mo lautolu e tau tagata gahua he lagi, kua olioli a tautolu ha ko e moli kua tiaki e lautolu e puhala agahala mo e liliu mai ki a Iehova.—Luka 15:7.
[Fakatino he lau 25]
Kua nakai manako e tama uluaki ke fiafia fakalataha ke he liu mai he tehina hana