Momoui ke he Tua he Tau Maveheaga he Atua
“Ha ko au ni ko e Atua nakai ha ha i ai taha; ko e Atua ni, ti nakai tatai e taha mo au; kua talahau ai tali mai he kamataaga e tau mena fakamui; tali mai ne aho mua foki e tau mena nakaila eke.”—ISAIA 46:9, 10.
1, 2. Ko e heigoa falu onoonoaga kehekehe hagaao ke he putoiaaga he Atua ke he tau mena he lalolagi?
PUTOIA fefe e Atua ke he tau mena he lalolagi? Kehekehe e tau manatu. Taha manatu kua nakai putoia ai a ia. He fakatoka mai e tau mena he puhala he tufugatiaaga, kua nakai manako po ke nakai maeke ia ia ke gahua ma tautolu. He onoonoaga nei, kua tatai e Atua mo e matua tane kua tuku e tama tane hana he pasikala taholi fou, ti fakalagotatai ai, mo e omoi hifo hana tama tane ke he puhala tu. Mole ai, ti fano kehe e matua tane. Ko ia naia ni e tama tane he mogonei; kua liga veli a ia, po kua nakai. He ha puhala ni, ko e takitakiaga kua nakai ha ha he matua tane mogonei.
2 Ko e taha manatu foki kua takitaki fakamakai he Atua e tau puhala oti he tau momoui ha tautolu ti ko e mena ia kua putoia katoatoa a ia mo e tau tutupuaga oti he hana tufugatiaaga. Ka pihia e mena nei, to fakaoti he falu kua nakai ni fakatupu he Atua e tau mena mitaki kua tutupu ka e pihia foki mo e matahavala mo e mamahi kua lauia e tau tagata. He iloa e manatu moli ke he tau fehagaiaga he Atua ka lagomatai aki a tautolu ke iloa e amanakiaga mai ia ia. To fakamalolo foki e tua ha tautolu ke he falu fakamoliaga he hana tau maveheaga.—Heperu 11:1.
3. (a) Iloa fefe e tautolu ko Iehova ko e Atua he finagalo? (e) Ko e ha kua talahau ai ko Iehova ko e “taute” po ke ‘fakahakohako’ he hana finagalo?
3 Uho tonu ke he huhu he putoiaaga he Atua ke he tau mena he tagata kua moli ko Iehova e Atua he finagalo. Ko e katoatoa haia he higoa hana. Ko e kakano he “Iehova” “Ko Ia ne Taute ke Tupu Moli.” He gahuahuaaga holo ki mua, kua fakatupu e Iehova a ia ko e Fakakatoatoa he hana tau maveheaga oti. Ko e fua, kua tutala hagaao ki a Iehova ko e “taute” po ke fakahakohako, he hana finagalo hagaao ke he tau mena tutupu po ke tau gahua he vaha anoiha. (2 Tau Patuiki 19:25; Isaia 46:11) Ko e tau kupu nei moua mai he kupu Heperu ya·tsarʹ, tatai ke he kupu ne kakano “tagata eke kapiniu kelekele.” (Ieremia 18:4) Tuga ni e tagata eke kapiniu kelekele lotomatala kua fakahakohako e tepu kelekele ke he mena fakatu keu fulufuluola, maeke ia Iehova ke fakahakohako, po ke hikihiki e tau mena ke fakakatoatoa hana finagalo.—Efeso 1:11.
4. Tauteute fefe he Atua e lalolagi ma e nonofoaga he tau tagata?
4 Ma e fakatai, ne fioia he Atua ko e lalolagi to eke mo matakavi fuluola mua ue atu ke nonofo ai e tau tagata mitaki katoatoa mo e omaoma. (Isaia 45:18) Ke he aho mua, ato tufuga e ia e tagata tane mo e fifine fakamua, ne fakatoka e Iehova e tauteuteaga fakaalofa ma laua. Ko e tau veveheaga fakamua he tohi a Kenese kua fakamaama e puhala ne fakatoka e Iehova e aho mo e pouli, fonua mo e tahi. Holo atu mogoia a ia ke tufuga e tau lakau kai mo e moui he tau manu. Ko e tauteuteaga nei he lalolagi ma e nonofoaga he tau tagata kua putoia ai e totou afe he tau tau. Ne fakaoti e matagahua ke he kautuaga. Kua kamata e tau momoui he tagata tane mo e fifine fakamua i Etena, ko e parataiso fiafia ne kua mau katoatoa ke maeke ia laua ke fiafia e moui. (Kenese 1:31) Ne putoia lahi a Iehova ke he tau mena he lalolagi, fakatokatoka fakamitaki hana tau gahua ke he finagalo lilifu hana. Maeke kia he fakalaulahi he magafaoa tagata ke hiki hana tau putoiaaga?
Fakakaupa e Iehova Hana Tau Fehagaiaga Mo e Tau Tagata
5, 6. Ko e ha kua fakakaupa he Atua hana tau fehagaiaga mo e tau tagata?
5 Pete ni e fai malolo ke taute pihia, nakai takitaki mo e pule a Iehova ke he tau matafeiga takitaha he tau gahua he tagata. Fai kakano ma e mena nei. Taha, na tufuga e tau tagata ke he fakatai he Atua, ha ha i ai e ataina ke fifili, ko e tau tagata tokanoa. Nakai fakaohooho e Iehova a tautolu ke taute hana poakiaga; po ke nakai ko e tau fakaataata tagata a tautolu. (Teutaronome 30:19, 20; Iosua 24:15) Pete he fai fakalagoaga a ia ke he tau gahua ha tautolu, ne fakaata fakaalofa he Atua taha tokanoaaga ke fifili e tautolu e puhala kua maeke ma e tau momoui ha tautolu.—Roma 14:12; Heperu 4:13.
6 Ko e taha kakano foki kua nakai takitaki he Atua e tau mena oti kua tutupu hagaao ke he matakupu ne fakatu e Satani i Etena. Ne paleko e Satani e pule katoatoa he Atua. Ne foaki e ia ki a Eva e mena ne tuga ko e fakamonuinaaga ma e tu tokotaha—ko e foakiaga ne talia e ia mo e he magaaho fakamui ne talia he hana tane, ko Atamu. (Kenese 3:1-6) He tali, ne fakaata he Atua e taha magaaho ma e tau tagata ke pule na lautolu ki a lautolu ni ke fakamoli aki e tonu he paleko a Satani. Ma e kakano nei, ko e tau mena hehe kua taute he tau tagata he vaha nei kua nakai tukupau aki e Atua. Ne tohi e Mose hagaao ke he tau tagata totoko: “Kua kelea ni a lautolu, nakai ko e ila he hana [Atua] fanau ha lautolu a ila.”—Teutaronome 32:5.
7. Ko e heigoa e finagalo a Iehova ma e lalolagi mo e tau tagata?
7 Pete ia, he fakaata e fifiliaga tokanoa mo e tau kumikumiaga he tuaga pule tu tokotaha, nakai la fakatu e Iehova e fakatufono tu kehe hagaao ke he tau mena he lalolagi, kua fakatote e amaamanakiaga ka toe mo tautolu ko e to fakamoli e ia hana tau maveheaga. Ka e he totoko a Atamu mo Eva ke he pule katoatoa he Atua, kua nakai hiki e Iehova hana finagalo fakaalofa ma e lalolagi mo e tau tagata. To nakai kaumahala a ia ke fakafou e lalolagi ke he parataiso kua puke ke he tau tagata mitaki katoatoa, omaoma mo e fiafia. (Luka 23:42, 43) Ko e fakamauaga he Tohi Tapu mai ia Kenese ki a Fakakiteaga kua fakamaama e puhala a Iehova kua gahua fakahaga ke fakakatoatoa e foliaga ia.
Gahua e Atua ke Fakakatoatoa Hana Finagalo
8. Ko e heigoa e putoiaaga he ta mai e tau Isaraela ke he Motu he Maveheaga?
8 He hana tau fehagai mo e motu ko Isaraela, ne fakatata he Atua to fakakatoatoa e ia hana finagalo. Ma e fakatai, ne fakamafana e Iehova a Mose to fakahao e Ia e tau Isaraela mai i Aikupito mo e ta mai a lautolu ke he Motu he Maveheaga, ko e motu kua tafe ai e huhu mo e meli. (Esoto 3:8) Ko e fakapuloaaga aoga lahi mo e mafanatia anei. To lauia ai e fakatoka maiaga he tau Isaraela ia—katoatoa ai mo e tau hoa ha lautolu ko e kavi ke tolu e miliona—mai he motu malolo ne totoko lahi ke he o kehe mai ha lautolu. (Esoto 3:19) Ko e motu ka o a lautolu ki ai ne tutu ai e tau motu malolo ne kua totoko lahi ke he hohoko atu ha lautolu. (Teutaronome 7:1) He vahaloto ko e tutakale ne lata e tau Isaraela ma e tau mena kai mo e vai. Ko e tuaga anei ne fakaata a Iehova ke fakatata hana malolo ue atu mo e tuaga Atua.—Levitika 25:38.
9, 10. (a) Ko e ha ne maeke ia Iosua ke talahau moli kua falanaki e tau maveheaga he Atua? (e) Kua aoga fefe ke ha ha ia tautolu e mauokafua ke he pulotu he Atua ke palepale hana a tau tagata tua fakamoli?
9 Ne tataki he Atua e tau Isaraela mai i Aikupito puhala ke he tau gahua malolo. Fakamua, ne fakahoko e ia hogofulu e malaia lalahi ke he motu ko Aikupito. Holo atu, ne vevehe ua e ia e Tahi Kula, ke maeke he tau Isaraela ke hao ka e tomo ai e tau kautau Aikupito ne tutuli atu. (Salamo 78:12, 13, 43-51) Mui mai ai, ne leveki e ia e tau Isaraela ke he 40 e tau he tutakale, fagai a lautolu aki e manai, foaki e vai, ti matakite foki ke he tau tapulu ha lautolu neke popo mo e tau hui ha lautolu neke fufula. (Teutaronome 8:3, 4) He hokotia atu e tau Isaraela ke he Motu he Maveheaga, ne takitaki e Iehova a lautolu ke kautu mai he tau fi ha lautolu. Ko Iosua, ne fakagahuahua e tua malolo ke he tau maveheaga ha Iehova, ne kitia mata e ia e tau mena oti nei. Ti, maeke ia ia ke talahau mauokafua ke he tau patu he vaha hana: “Ka kua iloa e mutolu mo e ha mutolu a tau loto katoa, mo e ha mutolu a tau agaaga katoa, nakai to ha kupu taha he tau kupu mitaki oti ne vagahau mai ai e Iehova ha mutolu a Atua kia mutolu; kua hoko oti kia mutolu.”—Iosua 23:14.
10 Tuga a Iosua i tuai, kua mauokafua katoatoa e tau Kerisiano he vaha nei kua mautali e Atua mo e maeke ke gahuahua ma lautolu kua fekafekau ki a ia. Ko e fifiliaga nei ko e vala aoga lahi he tua ha tautolu. Ne tohi he aposetolo ko Paulo: “Ka nakai tua, ti nakai maeke ke fakafiafia kia ia; ha ko e mena lata ia ia kua fina atu ke he Atua ke talia . . . , ko ia foki kua taui mai a lautolu kua kumi fakamakutu kia ia.”—Heperu 11:6.
Kitia Tuai he Atua e Vaha Anoiha
11. Ko e heigoa e tau manatu kua fakamalolo e Atua ke fakamoli hana tau maveheaga?
11 Hoko mai mogonei, kua kitia e tautolu pete he fakaata he Atua e fifiliaga tokanoa mo e tu tokotaha he pule he tagata, ha ha agaia ia ia e malolo mo e fioiaaga ke fakakatoatoa hana finagalo. Ka e, ha ha i ai taha puhala kua lafi ke he falu fakamoliaga he tau maveheaga he Atua. Maeke ia Iehova ke kitia tuai e vaha anoiha. (Isaia 42:9) Puhala mai he perofeta hana, ne pehe e Atua: “Kia manamanatu ā mutolu ke he tau mena fakamua tali mai i tuai; ha ko au ni ko e Atua nakai ha ha i ai taha; ko e Atua ni, ti nakai tatai e taha mo au; kua talahau ai tali mai he kamataaga e tau mena fakamui; tali mai ne aho mua foki e tau mena nakaila eke; kua pehe age, To tumau haku pule, to eke foki e au e tau mena oti kua loto au ki ai.” (Isaia 46:9, 10) Ko e tagata gahua fonua lotomatala kua iloa e magaaho mo e matakavi ke to e tau tega akau, ka e liga fai fakauaua agaia ke he puhala ke feaki aki. Pete ia, kua ha ha he “Patuiki tukulagi” e iloilo tonu ke kitia tuai e magaaho mo e matakavi kua lata ia ia ke gahuahua ke fakahoko hana finagalo.—1 Timoteo 1:17.
12. Ke he puhala fe kua fakagahuahua e Iehova e iloa tuai ke he vaha ha Noa?
12 Manamanatu la ke he puhala ne fakagahuahua he Atua e iloa tuai ke he vaha ha Noa. Ha kua holofia e lalolagi ke he mahani kelea, ne fifili e Atua ke ta mai e moumouaga ke he tau tagata liuliu. Ne fakatoka e ia e magaaho ka taute e mena nei, he 120 e tau ki mua. (Kenese 6:3) He fakatoka e magaaho pauaki ia, ne lahi atu e mena ne manamanatu ki ai a Iehova ke he moumouaga he tau tagata mahani kelea, ko e mena kua maeke ia ia ke taute he ha magaaho. Ko e fakaholoaga magaaho a Iehova kua foaki foki e fakamouiaga ke he tau tagata tututonu. (Fakatatai Kenese 5:29.) He hana pulotu, ne iloa tuai he Atua e magaaho ke foaki e gahua ka takitaki atu ke he moumouaga. Kua lahi tuai e vala tala matafeiga ne age e ia ki a Noa. To ta e Noa e vaka “kia momoui ai hana faoa,” ti moumou ai e tau tagata mahani kelea ke he fakapukeaga he lalolagi.—Heperu 11:7; Kenese 6:13, 14, 18, 19.
Ko e Matagahua Talaga Maki Toili
13, 14. Ko e ha e talaga he vaka ko e kotofaaga paleko?
13 Manamanatu la ke he matagahua nei mai he onoonoaga Noa. Ha ko e tagata he Atua a Noa, ne iloa e ia to moumou e Iehova e tau tagata nakai mahani Atua. Pete ni, ato tupu e mena ia, lahi e gahua ke taute—ko e gahua kua lata e tua. Ko e talagaaga he vaka ko e matagahua maki toili. Kua fakamahino he Atua e lahi. To loa e vaka tuga e tau male sipote he vaha nei mo e to tokoluga ke tuga e fale fata lima. (Kenese 6:15) Ko e tau tagata talaga to nakai lotomatala lahi mo e tokogahoa. To nakai ha ha ia lautolu e tau kanavaakau pauaki mo e tau mena gahua ke tuga he vaha nei. Lafi ki ai, ha kua nakai ha ha ia ia e pulotu a Iehova ke iloa tuai e vaha anoiha, ne nakai fai puhala a Noa ke iloa e tau tuaga ka tutupu ke he tau tau kua liga ke lagomatai po ke fakalavelave e matagahua talaga. Ne liga manamanatu a Noa ke he loga he tau huhu. To moua fefe e tau koloa talaga? To fakapotopoto fefe e ia e tau manu? Ko e heigoa e tau mena kai kua lata mo e lahi fefe? Hoko mai tonu a fe e Fakapuke ne kua leva e mavehe mai?
14 Ti ha ha i ai e tau tutuaga fakatagata. Ne tupu lahi e mahani kelea. Ko e tau Nefalimi lalahi—ko e tau fanau makimaki he tau agelu mahani kelea mo e tau fifine—ne fakapuke e lalolagi ke he mahani favale. (Kenese 6:1-4, 13) Lafi atu ai, ko e talaga he vaka nakai ko e matagahua ke taute fufu. To manamanatu e tau tagata ko e heigoa ha Noa ne taute, mo e to tala age e ia ki a lautolu. (2 Peteru 2:5) Amanaki kia a lautolu ke talia? Nakai! He tau tau fakamua atu, ne fakapuloa he tagata tua fakamoli ko Enoka e moumouaga he tau tagata mahani kelea. Nakai talahaua e fekau hana ati “uta tuai” he Atua hana moui, po ke fakaku hana moui, maaliali ke puipui a ia neke tamate he tau fi Hana. (Kenese 5:24; Heperu 11:5; Iuta 14, 15) Nakai ni ke fakapuloa e Noa e fekau nakai talahaua taha ia ka e talaga foki e ia e vaka. He talaga ai e vaka ia, kua eke ai mo fakamanatuaga malolo he mahani fakamoli ha Noa he fehagai mo ia e tau tagata mahani kelea ne momoui he magaaho taha ia!
15. Ko e ha ne mauokafua a Noa ko e to maeke ia ia ke fakahoko hana kotofaaga?
15 Ne iloa e Noa ko e matagahua ne ha ha ai e lagomatai mo e monuina he Atua Mua Ue Atu. Nakai kia ko e mena kotofa age e ia ko Iehova e gahua? Ne fakamafana e Iehova a Noa to huhu atu katoatoa a ia mo e magafaoa katoa hana ke he vaka mo e to fakamomoui a lautolu mai he Fakapuke. Ne fakamau foki he Atua e moli he mena ia aki e taliaaga malolo. (Kenese 6:18, 19) Liga, ne mailoga e Noa kua taute mo e fuafua e Iehova e tau mena oti ne putoia ato fakatoka e kotofaaga. Mua atu foki, ne iloa e Noa ha ha ia Iehova e malolo ke oho atu mo e lagomatai a ia kaeke kua lata. Ati omoi he tua ha Noa a ia ke gahua. Tuga ni hana matakainaga ko Aperahamo, ko Noa ne “mau foki hana manatu kua maeke ia ia [Atua] ke eke e mena ne talahau mai e ia.”—Roma 4:21.
16. He holo ki mua e talagaaga he vaka, malolo fefe e tua a Noa?
16 He mole atu e tau tau mo e mau fakahaga e vaka, ne malolo lahi e tua a Noa. Ko e tau mena vihi he talagaaga mo e fakatokatoka ne mau katoa. Kautu mai he tau kamatamata. Nakai maeke ha totokoaga ke fakaoti e gahua. Ne moua he magafaoa a Noa e lagomatai mo e puipuiaga a Iehova. He fakaholo atu a Noa, ‘ko e kamatamata he tua hana, kua tupu mai ai e fakauka.’ (Iakopo 1:2-4) Fakamui aki, ne mau e vaka, kua hoko mai e Fakapukeaga, ti hao a Noa mo e hana magafaoa. Ne moua e Noa e fakamoliaga he tau maveheaga he Atua, tuga ne moua e Iosua he magahala fakamui. Ne palepale mitaki e tua a Noa.
Lagomatai e Iehova e Gahua
17. Ke he tau puhala fe kua tatai e vaha ha tautolu mo e vaha ha Noa?
17 Ne talahau tuai e Iesu ko e vaha ha tautolu to tatai ke he vaha ha Noa. Ne fifili agaia foki he Atua ke moumou e tau tagata mahani kelea mo e kua fakatoka e magaaho ke fakahoko e mena nei. (Mataio 24:36-39) Kua fita foki he tauteute e ia e tau fakatokatokaaga ke fakahao aki e tau tagata tututonu. Ne talaga e Noa e vaka, ka kua fakapuloa he tau fekafekau he Atua e tau finagalo a Iehova, fakaako hana Kupu, mo e taute tutaki.—Mataio 28:19.
18, 19. Iloa fefe e tautolu ko e fakamatala he tala mitaki kua ha ha i ai e lagomataiaga a Iehova?
18 Ane mai nakai fakalataha a Iehova mo Noa ke lagomatai mo e fakamalolo a ia, to nakai talaga e vaka. (Fakatatai Salamo 127:1.) Tatai ai, he nakai fai lagomatai a Iehova, ko e tau Kerisiano moli to liga nakai hao, ti nakai momoui ai. Ne mailoga ai e Kamalielu e mena nei he senetenari fakamua, ko e Farasaio matalahi mo e faiaoga he Fakatufono. He manako e tau Saneheturini Iutaia ke tamate e tau aposetolo, ne hataki e ia ke he fono ia: “Fakamamao a mo e tau tagata nai, ti tokai a lautolu; kaeke kua tupu mai he tau tagata e pule ia, mo e gahua ia, ti fakaoti ai; kaeke kua tupu mai he Atua, ti nakai maeke ia mutolu ke fakaoti ai.”—Gahua 5:38, 39.
19 Ko e kautu he gahua fakamatala, ke he senetenari fakamua mo e vaha nei, kua fakamoli nakai ko e gahua he tagata anei, ka ko e he Atua. Ko e vala tala ne mui mai ka tutala ke he falu a tau tutuaga mo e tau tupuaga fiafia ka lagomatai a tautolu ne kua lagomatai ke taute e gahua nei ke kautu ke he fuafuaaga lahi pihia.
Ua Fakalolelole!
20. Ko hai kua lagomatai a tautolu he fa e fakamatala e tautolu e tala mitaki?
20 Pete he nonofo a tautolu he “tau aho uka,” kua iloa moli e tautolu e pule katoatoa a Iehova ke he tau mena oti kana. Hane lagomatai mo e fakatumau e ia hana tau tagata he gahua a lautolu ke fakakatoatoa e fakamatala he tala mitaki ato hoko mai e vaha kotofa he Atua ke moumou e fakatokaaga kelea he tau mena nei. (2 Timoteo 3:1; Mataio 24:14) Kua uiina e Iehova a tautolu ke eke mo “tau eke gahua” mo ia. (1 Korinito 3:9) Kua mafanatia foki a tautolu, kua fakalataha a Keriso Iesu mo tautolu ke he gahua nei ti maeke ia tautolu ke falanaki ke he lagomataiaga mo e takitakiaga fakaagelu.—Mataio 28:20; Fakakiteaga 14:6.
21. Ko e heigoa e fifiliaga kua nakai lata ia tautolu ke fakalolelole?
21 Ha kua fakagahuahua e Noa mo e hana magafaoa e tua ke he tau maveheaga a Iehova, ne hao a lautolu mai he fakapukeaga. Ko lautolu kua fakagahuahua e tua pihia he vaha nei ka hao mai he “matematekelea lahi” hane hau. (Fakakiteaga 7:14) Kua nonofo a tautolu he vaha kua fiafia lahi. Kua fakatoka mai e tau mena tutupu lalahi i mua! Nakai leva, to gahua e Atua ke takitaki atu ke he lagi fou mo e lalolagi fou ke nofo ai e tututonu. (2 Peteru 3:13) Aua, aua neke fakalolelole ke he fifiliaga hau ke he ha mena ni kua talahau he Atua, kua maeke ia ia foki ke taute.—Roma 4:21.
Tau Matakupu ke Liu Fakamanatu
◻ Ko e ha kua nakai pule a Iehova ke he tau matafeiga oti he gahua he tagata?
◻ Maeke fefe he pulotu a Iehova ke fakahoko hana finagalo ne kitia moli ke he hana fehagaiaga mo Isaraela?
◻ Maeke fefe he pulotu a Iehova ke kitia e vaha anoiha ne fakatata he vaha a Noa?
◻ Ko e heigoa e mauokafua kua ha ha ia tautolu ke he tau maveheaga he Atua?