FIFITAKI E TUA HA LAUTOLU | NOA
‘Ne O Fano a Ia mo e Atua’
KUA fakahako e Noa e tua haana mo e faofao e tau alaga mamahi haana. Manamanatu ki a ia ne nofo he patu akau loa, he okioki fakakū mai he gahua haana ti ono atu a ia ke he vaka makimaki. Ko e namu maō he pili vela ke he matagi; ko e taogo he tau koloa hele akau. Mai he mena ne nofo ai a Noa, ne maeke a ia ke kitia e tau tama taane haana hane gahua malolō ke fafau aki e tau lapa akau lalahi. Ko e haana tau tama taane, tau hoana ha lautolu, mo e hoana fakahele haana ne gahua mo ia ke he matagahua nei ke he tau tau loga mogonei. Ne holo ki mua e gahua ha lautolu, ka e lahi agaia e mena ke taute!
Ne manatu e tau tagata he matakavi kua goagoa oti a lautolu. He mau fakahaga e vaka, ne fekī lahi foki e tau tagata ke he manatu he fakapukeaga ka maluia katoa e lalolagi. Ko e fakapukeaga ne hataki tumau e Noa ki a lautolu kua tuga na ai tupu mooli, ko e mena goagoa lahi! To uka lahi ia lautolu ke talitonu kua moumou he tagata e moui haana—ti pihia mo e tau momoui he magafaoa haana—he tau gahua fakateaga ia. Pete ia, ko e Atua ha Noa ko Iehova ne nakai kitia pihia e tagata nei.
Ne pehē e Kupu he Atua: ‘Ne o fano a Noa mo e Atua.’ (Kenese 6:9) Ko e heigoa e kakano he mena ia? Nakai kakano kua hifo mai e Atua ke he lalolagi, po ke hake a Noa ke he lagi. Ka e, omaoma fakatata lahi a Noa ke he haana Atua ti fakaalofa lahi a ia ti tuga kua fakatauō a ia mo Iehova ko e tau kapitiga. Totou afe e tau tau he mole, ne pehē e Tohi Tapu hagaao ki a Noa: ‘Kua fakahala ai e ia e lalolagi, ha ko e tua haana.’ (Heperu 11:7) Maeke fēfē e mena ia? Ko e heigoa ka fakaako e tautolu he vahā nei mai he tua haana?
KO E TAGATA MAHANI HAKOHAKO HE LALOLAGI FAVALE
Ne tupu hake a Noa he lalolagi ne mafiti e kelea lahi mahaki. Ne kelea foki he vahā he haana a matua tupuna ko Enoka, ko e taha tagata tututonu ne fakatauō mo e Atua. Ne talahau tuai e Enoka ko e aho he fakafiliaga to hoko mai ke he tau tagata mahani kelea he lalolagi. Mogonei he vahā ha Noa ko e mahani kelea kua mua atu e kelea. Mai he onoonoaga ha Iehova, ko e lalolagi kua kelea ha kua puke he mahani favale. (Kenese 5:22; 6:11; Iuta 14, 15) Ko e heigoa ne tupu ke taute e tau mena oti ke au atu e kelea?
Ko e hagahaga kelea lahi mahaki ne kitia ke he tau tama fakaagaaga he Atua, ko e tau agelu. Taha ia lautolu ne fitā e totoko ki a Iehova, ne eke mo Satani ko e Tiapolo he pikopiko hagaao ke he Atua mo e fakahehē a Atamu mo Eva ke agahala. He vahā ha Noa, ha ha i ai falu agelu ne kamata ke kaufakalataha ke totoko e pule ha Iehova. He toka e nofoaga ha lautolu he lagi ne foaki he Atua, ne o hifo mai a lautolu ke he lalolagi, fakafaliu ke he tau tino tagata, mo e uta e tau fifine fulufuluola mo tau hoana ha lautolu. Ko e tau agelu fakaikaluga mo e lotokai ia ne kona e fakaohoohoaga ke he tau tagata.—Kenese 3:1-5; 6:1, 2; Iuta 6, 7.
Lafi ki ai, ko e tau matutakiaga fakaliga kehe he tau agelu fakafaliu mo e tau fifine he tau tagata ne fanafanau mai e tau tama makimaki ne kehe lahi e lalahi mo e malolō. Ne ui he Tohi Tapu a lautolu ko e tau Tagata Makimaki ne kakano ko e tau Nefalimi—ko lautolu ne fakatupu e falu ke veveli. Ko e tau tagata favale ko e tau Nefalimi ne fakaholo ki mua e aga kelipopo kelea lahi he lalolagi. Ko e mena ia ke he onoonoaga he Tufuga, ko e “mahani kelea he tau tagata ke he lalolagi; ko e tau fatuakiloto oti foki he tau manatu he tau loto ha lautolu, ko e kelea hokoia ni ke he tau aho oti kana.” Ne eketaha a Iehova ke utakehe e kaufakalatahaaga kelea ia ato hoko ke he 120 e tau.—Kenese 6:3-5.
Lata ia Noa mo e hoana haana ke puipui e tau tama ha laua mai he tau fakaohooho kelea
Manamanatu la he lali ke feaki e magafaoa he lalolagi ia! Ka e taute pihia e Noa. Ne moua e ia e hoana mitaki. He mole e 500 tau he moui ha Noa, ne fanau e laua tolu e tama taane—ko Semu, Hamo, mo Iafeta.a Ne puipui tokoua e laua, ko e tau matua e tau tama taane ha laua mai he tau mena fakalialia ne viko takai ia lautolu. Fa puke e tau tama taane ikiiki he ofoofogia mo e nava ke he “tau tagata malolo” mo e “talahaua”—ti pihia tonu e tau Nefalimi. Ko Noa mo e hoana haana ne nakai maeke ke puipui e tau tama mai he tau hokotaki oti hagaao ke he tau favaleaga he tau tupua ia, ka e maeke ia laua ke fakaako e kupu mooli ofoofogia hagaao ki a Iehova ko e Atua, ko ia ne vihiatia e tau mahani kelea oti kana. Lata ia laua ke lagomatai e tau tama taane ha laua ke kitia e mamahi he finagalo ha Iehova ha ko e aga vale mo e totokoaga he lalolagi.—Kenese 6:6.
Ko e tau matua he vahā nei ne liga logona pihia tuga a Noa mo e hoana haana. Ko e lalolagi ha tautolu kua kona pihia he favaleaga mo e totokoaga. Pihia foki e tau fakafiafiaga ne hagaaki ke he tau fanau ne liga puke he tau aga pihia. Ko e tau matua pulotu ne taute e tau mena kua maeke ka fehagai mo e tau fakaohoohoaga ia he fakaako e tau fanau ha lautolu hagaao ki a Iehova ko e Atua he mafola, ka utakehe e tau favaleaga oti he taha aho. (Salamo 11:5; 37:10, 11) Maeke ke kautū! Ne kautū a Noa mo e hoana haana. Na tutupu hake e tau tama taane ha laua ke eke mo tau tagata taane mitaki, ti mau a lautolu ke he tau hoana ne makai foki ke tuku fakamua e Atua mooli ko Iehova he tau momoui ha lautolu.
“KIA TA E KOE MĀU E VAKA”
Taha e aho, ne hiki tukulagi e moui ha Noa. Ne tutala a Iehova ke he fekafekau fakahele nei ti tala age ki a ia e finagalo Haana ke tamai e lalolagi he magahala ia ke he fakaotiaga. Ne poaki e Atua ki a Noa: “Kia ta e koe māu e vaka ke he akau ko e kofa.”—Kenese 6:14.
Ko e vaka nei ne nakai ko e toga, tuga ne manatu he falu. Ne nakai fai mui vaka, alaga po ke hama—nakai fai pepelu po ke takaiaga. Ko e puha lahi noa ni. Ne age e Iehova ki a Noa e tau fuafuaaga tonu he vaka, falu vala tala hagaao ke he talagaaga, mo e tau puhala ke vali a loto mo fafo aki e pili. Ti tala age e ia ki a Noa e kakano: “Ko au nai, ko e fakahoko ne fai e au e fakapuke ki luga he kelekele, . . . to fakahiku e moui he tau mena oti ha he lalolagi.” Ka e age e Iehova e takitakiaga nei ki a Noa: “To hu foki a koe ke he vaka, ko koe, mo e hau a tau tama tane, mo e hau a hoana, katoa mo e tau hoana he tau tama tane hau fakalataha mo koe.” Kua lata foki ia Noa ke tamai e tau manu kehekehe oti. Ko lautolu ni i loto he vaka ka hao he Fakapukeaga lahi!—Kenese 6:17-20.
Ne fehagai a Noa mo e matagahua makimaki. Ko e vaka nei ne lahi mahaki—kavi ke he 133 e mita he loa, 22 e mita he laulahi, ti 13 e mita he tokoluga. Kua mua ue atu e lahi ke he tau toga lalahi mamahaki ne tā aki e tau akau kua holo he tahi ne talaga foki he vahā foou nei. Kalo kehe kia a Noa mai he matagahua nei, gūgū ai hagaao ke he tau paleko ia, po ke hikihiki e tau vala tala matafeiga ke fakamukamuka aki a ia? Ne tali he Tohi Tapu: “Eke ni e Noa; tuga ne poaki mai he Atua kia ia ke he tau mena oti, ne eke pihia ai e ia.”—Kenese 6:22.
Ne leva e taute he gahua, liga ke 40 ke he 50 e tau. Ha ha i ai e tau akau ke hahala, tau patu akau ke toho, mo e tau lapa akau ke talai, fakahakohako, mo e tuku fakalataha. Kua lata e vaka ke tolu e fata, po ke tau veveheaga, loga e poko, mo e gutuhala ke he faahi. Mooli ai, ne fai puhio i luga, ti pihia mo e tuafale ne liga kego hake fakatote he lotouho ke maeke ke tafe kehe e vai.—Kenese 6:14-16.
He fai tau ne mole ti mau fakahaga e vaka, ne liga fiafia lahi a Noa ke moua e lalagoaga he magafaoa haana! Ha ha i ai foki e taha vala ke he gahua ne liga paleko lahi atu foki ke he tā he vaka. Kua talahau he Tohi Tapu ki a tautolu ko Noa “ko e ogo he tututonu.” (2 Peteru 2:5) Ti fakamalolō a ia ke takitaki he lali ke hataki e tau tagata he kaufakalatahaaga kelea lahi ne nakai mahani Atua hagaao ke he moumouaga hane hoko mai. Tali atu fēfē a lautolu? Liu a Iesu Keriso manatu e magaaho ia, he pehē ko e tau tagata ia kua ‘nakai fakateliga a lautolu.’ Pehē a ia kua lahi mahaki e lavelave ha lautolu he tau mena he moui he tau aho takitaha—he kai, inu, mo e fai taane mo e fai hoana—ti nakai fakateliga a lautolu ki a Noa. (Mataio 24:37-39) Nakai fakauaua kua tokologa ne vaiga a ia mo e magafaoa haana; falu ne liga fakamatakutaku mo e totoko vale atu ki a ia.
Pete ne tau mena tutupu he fakamonuina he Atua a Noa, ne vā he tau tagata a ia ti fakaheu e fekau haana
Ka e nakai mahala a Noa mo e magafaoa haana. Pete he nonofo a lautolu he lalolagi ne hagaaki ke he tutuliaga he moui, ko e tā he vaka kua tuga e mena fakateaga mo e goagoa, ka e fakatumau ni a lautolu ke mahani fakamooli. Ko e tau magafaoa Kerisiano he vahā nei ka fakaako fakalahi mai he tua ha Noa mo e magafaoa haana. Mole ia, kua nonofo a tautolu he mena ne fakahigoa he Tohi Tapu “ko e tau aho fakamui” he fakatokaaga he lalolagi nei. (2 Timoteo 3:1) Pehē a Iesu ko e vahā ha tautolu to tuga ni e vahā ha Noa he mogo ne tā e vaka. Ka tali fakakelea, vaiga, po ke favale e lalolagi hagaao ke he fekau he Kautu he Atua, kua lata e tau Kerisiano ke manatu a Noa. Nakai ko e tau tagata fakamua a lautolu ke fehagai mo e tau paleko ia.
“KIA HU ATU . . . KE HE VAKA”
Totou tau he mole, ne mau fakahaga e vaka. Ne tata a Noa ke he tau ke 600 aki haana, ne galo e ia e tau fakahele haana ke he mate. Ne mate e matua taane haana ko Lameko.b Lima e tau fakamui, ko e matua taane ha Lameko, ko e tupuna taane ha Noa ko Metusela ne mate he tau tau 969—ko e tagata ne leva e moui he fakamauaga he Tohi Tapu. (Kenese 5:27) Ko Metusela mo Lameko ne eke mo tau tagata ne mumui he tagata fakamua ko Atamu.
He tau ia foki ne moua he tupuna ko Noa e fekau foou mai ia Iehova ko e Atua: “Kia hu atu a koe katoa mo e hau a magafaoa oti ke he vaka.” He magaaho taha, ne tala age e Atua ki a Noa ke uta e tau vahega manu kehekehe ki loto he vaka—takifitu a lautolu kua meā, latatonu ke fakaaoga mo poa, mo e faoa ne toe takiua.—Kenese 7:1-3.
Liga ko e mena nakai maeke ke nimo. Mai i tutavaha ne huhū atu e tau manu loga ki loto—he ō hui, felele, totolo, teletele, fakatuai—he kehekehe e lalahi, talagaaga, mo e tau aga. Nakai lata ia tautolu ke manamanatu ko e fakaalofa ha ia ha Noa he lali ke puipui, feuti, po ke lali fakalahi ke hē e tau manu vale ia ke huhū atu ki loto he matapoko pukilu he vaka. Pehē e tala “ne huhu atu . . . a lautolu ke he vaka kia Noa.”—Kenese 7:9.
Falu tagata fakauaua ne liga hūhū: ‘Maeke fēfē e mena ia ke tupu? Ti maeke fēfē e tau manu ia ke nonofo mafola he matapoko pukilu?’ Manamanatu ke he mena nei: Kua lahi mahaki mooli kia e malolō he Tufuga he lagi mo e lalolagi katoatoa ke taofi e tau tufugatiaaga he tau manu haana, pete he fao mo e fakaako a lautolu ka lata? Manatu, ko Iehova ko e Atua ne veveheua e Tahi Kula mo e taute e laā ke tunono. Nakai kia fakamooli e Ia e tau mena oti ne fakamau he tala ha Noa? Mooli na maeke a ia, ti taute e ia!
Ati maeke he Atua ke fifili ke fakahao e tau manu haana he falu puhala. Pete ia, ne fifili fakapulotu e ia e puhala kua fakamanatu ki a tautolu e falanakiaga ne tuku fakamua e ia ke he tau tagata ke leveki e tau mena momoui oti he lalolagi nei. (Kenese 1:28) Tokologa e tau matua he vahā nei ne fakaaoga e tala ki a Noa ke fakaako e tau tama ha lautolu kua ofania e Iehova e tau tagata mo e tau manu ne tufugatia e ia.
Ne tala age a Iehova ki a Noa he taha e faahi tapu to hoko mai e Fakapuke. Liga ko e magaaho lavelave lahi ma e magafaoa. Manamanatu ke he gahua he uta e tau manu oti mo e tau mena kai ke tuku fakavahega mo e fafao ki loto e tau koloa he magafaoa. Ko e hoana ha Noa mo e tau hoana ha Semu, Hamo, mo Iafeta ne liga lavelave lahi he taute e tau mena ke nonofo ai i loto he vaka.
Ka e kua e tau tagata ne viko takai ia lautolu? Ne nakai fakateliga agaia a lautolu ke he tau mena oti ne tutupu kua fakamonuina e Iehova a Noa mo e tau gahua haana. Maeke ia lautolu ke mailoga e tau manu ne totolo ki loto he vaka. Ka e ai lata a tautolu ke ofo ha ko e nakai fanogonogo ha lautolu. Ko e tau tagata he vahā nei kua nakai fakateliga foki ke he tau mena oti kua tutupu kua nonofo a tautolu mogonei he tau aho fakahiku he fakatokaaga he lalolagi nei. Ti tuga he talahau tuai he aposetolo ko Peteru, ko e tau tagata vā ne vā ki a lautolu, kua vaiga ki a lautolu kua muitua e hatakiaga he Atua. (2 Peteru 3:3-6) Pihia foki, vā mooli he tau tagata a Noa mo e magafaoa haana.
Magaaho fe ne fakaoti e vā? Ne talahau he tala ki a tautolu ko e mogo ni ne uta e Noa e magafaoa haana mo e tau manu ki loto he vaka, “ti puipui ai [po ke, pā e gutuhala] e Iehova a ia.” Ane tata mai e tau tagata vā, to nakai fakanonono he gahua faka-Atua ia a lautolu. Ka nakai, na tō agaia e uha! Ti fakatumau e uha ke tō—mo e tafia e lalolagi katoa, tuga ni he talahau e Iehova.—Kenese 7:16-21.
Fiafia nakai a Iehova he mamate e tau tagata mahani kelea ia? Nakai! (Esekielu 33:11) Ka e, ne age e ia e magaaho ke hiki e tau puhala ha lautolu mo e taute e mena kua hako. To taute pihia nakai e lautolu? Ko e puhala moui ha Noa ne tali e hūhū ia. He fakatauō mo Iehova, he omaoma ke he tau mena oti he haana a Atua, ne fakakite e Noa kua maeke e fakahaoaga. He puhala ia, ne fakahala he tua haana e lalolagi he magahala haana; ne fakakite fakamaaliali e mahani kelea he atuhau haana. Ne puipui tumau he tua haana a ia mo e magafaoa haana. Ka fifitaki a koe ke he tua ha Noa, to liga fakahao e koe a koe mo lautolu ne fakaalofa a koe ki ai. Tuga a Noa, maeke a koe ke fakatauō mo Iehova ko e Atua ko e kapitiga haau. Ti tumau tukulagi e tuaga kapitiga!
a Ne leva e momoui he tau tagata he vahā ia ki a tautolu he vahā nei. Ko e moui loa ha lautolu ne fakakite e tata lahi ke he tino malolō mo e mitaki katoatoa ne moua e Atamu mo Eva he taha magaaho ka kua galo ai.
b Ne age e Lameko ke he tama taane haana e higoa ko Noa—liga kakano “Okioki; Fakamafana”—ti kua perofeta ai ko Noa ka fakamooli e aoga he higoa haana he takitaki e tau tagata ke he okiokiaga mai he pehia he malaia he kelekele. (Kenese 5:28, 29) Nakai moui a Lameko ke kitia e fakamooliaga nei he perofetaaga.