Lali ke Kitia e Falu ke he Puhala ne Kitia e Iehova a Lautolu

“Nakai kitekite a Iehova tuga ne kitekite e tagata.”—1 SAMUELA 16:7.

1, 2. Kehe fefe e onoonoaga ha Iehova ki a Eliapo ke he onoonoaga ha Samuela, mo e heigoa ka ako e tautolu mai he mena nei?

HE SENETENARI ke 11 aki F.V.N., ne fakafano e Iehova e perofeta ko Samuela he matafekau fakagalogalo. Ne poaki e ia e perofeta ke fano ke he fale he tagata ne higoa ko Iese mo e fakauku taha he tau tama tane ha Iese mo patuiki ha Isaraela anoiha. He magaaho ne kitia e Samuela e tama uluaki ha Iese, ko Eliapo, ne manatu moli a ia kua moua e ia e tagata ne fifili he Atua. Ka e talahau e Iehova: “Aua neke kitekite a koe ke he hana tino, po ke tokoluga he hana tino ha kua tiaki e au a ia; ha ko e mena nakai kitekite a Iehova tuga ne kitekite e tagata, ha kua kitekite e tagata ke he tino, ka e kitekite a Iehova ke he loto.” (1 Samuela 16:6, 7) Ne kaumahala a Samuela ke kitia a Eliapo ke he puhala ne kitia e Iehova.a

² Ko e mukamuka ha ia he tau tagata ke hepe e tau fuafuaaga ha lautolu ke he falu! Ke he taha fahi, liga to fakavaia a tautolu he ko e mata fulufuluola he tau tagata takitokotaha ka e kua kitia ke nakai fai mahani. Ke he taha fahi, liga kua mao po ke mata kakana atu lahi a tautolu ke he ha tautolu a fuafuaaga ki a lautolu kua loto moli, ko lautolu ne ha ha ai e tau aga fakatagata ne faguna ki a tautolu.

3, 4. (a) Kaeke mafuta hake e lekua he vahaloto he tau Kerisiano tokoua, ko e heigoa kua lata ke igatia ia laua ke lali ke taute? (e) Ko e heigoa e tau huhu ne kua lata ia tautolu ke huhu hifo ki a tautolu ni he magaaho ka taufetoko a tautolu mo e katofia talitonu?

³ Kua mafuta hake e tau lekua he magaaho ka mafiti a tautolu ke fakafili e falu—pihia foki ki a lautolu ne kua leva he iloa e tautolu. Fakalata ne taufetoko a koe mo e Kerisiano ko e kapitiga tata hau he taha vaha. Manako nakai a koe ke haitia e veha ia? Ko e heigoa ka lagomatai a koe ke moua aki e mena nei?

⁴ He ha he taute e onoonoaga hokulo, mo e tonu ke he matakainaga Kerisiano hau? Mo e taute ai he manamanatu ke he tau kupu ha Iesu: “Nakai maeke ia taha ke hau kia au, ka nakai futia mai he Matua ne fakafano mai au.” (Ioane 6:44) Ti huhu hifo ki a koe ni: ‘Ko e ha ne futia e Iehova e tagata nei ke he Hana Tama? Ko e heigoa e tau fua mitaki ne tokai he tagata nei? Kua pokia kia po ke fakateaga au ke he tau aga nei? Ko e ha ne kapitiga ai a maua he magaaho fakamua? Ko e heigoa ne futia au ke he tagata nei?’ Fakamua, liga uka ia koe ke manamanatu ke he tau aga mitaki, mahomo atu kaeke kua fai magaaho ne fakafualoto ai a koe. Pete ia, kua lata lahi e lakaaga nei ke liu fakafou aki e veha ha mua tokoua. Ke fakataitai ke he puhala ka liga taute ai e mena nei, kia kumi e tautolu e tau aga mitaki he tau tagata tane tokoua ne taute e hepe he falu a magaaho. Ko laua ko e perofeta ko Iona mo e aposetolo ko Peteru.

Ko e Onoono Tonuhia ki a Iona

5. Ko e heigoa e poakiaga ne foaki age ki a Iona, mo e fefe e aga hana?

⁵ Ne fekafekau a Iona ko e perofeta ke he kautu fahi tokelau ha Isaraela he vaha he Patuiki ko Ierepoamo II, ko e tama ha Ioasa. (2 Tau Patuiki 14:23-25) He taha aho, ne poaki e Iehova a Iona ke toka a Isaraela mo e fenoga atu ki Nineva, ko e maga lahi he Kautu Asuria. Ko e kotofaaga hana? Ke hataki a lautolu i ai kua moumou ne fai e maga lahi ha lautolu. (Iona 1:1, 2) He nakai muitua ke he takitakiaga he Atua, ne hola a Iona! Ne heke a ia he vaka ne fenoga ki Tasesa, ke mamao atu ki Nineva.—Iona 1:3.

6. Ko e ha ne fifili e Iehova a Iona ke fano ki Nineva?

⁶ Ko e heigoa ne hake mai ke he loto hau he magaaho ne manamanatu a koe ki a Iona? Manamanatu ka koe ki a ia ko e perofeta liuliu? Ko e onoonoaga potake ki a ia ka liga taute e fakahikuaga pihia. Ka e kotofa kia he Atua a Iona ko e perofeta ha kua liuliu a ia? Nakai pihia! Liga na fai fua mitaki foki a Iona. Mailoga la e fakamauaga hana ko e perofeta.

7. I lalo he tau tutuaga fe ne fekafekau ai a Iona i Isaraela ki a Iehova, mo e lauia fefe e onoonoaga hau ki a ia he kua iloa e koe e mena nei?

⁷ Nukua gahua fakamoli a Iona i Isaraela, ko e matakavi ne lahi e nakai fanogonogo. Ko e perofeta ko Amosa, ne moui he vaha ia ni ha Iona, ne fakakite e tau Isaraela he vaha ia ko e tau tagata tutuli koloa mo e tuaga fiafia.b Nukua tutupu e tau mahani kelea he motu, ka kua nakai tupetupe e tau Isaraela ki ai. (Amosa 3:13-15; 4:4; 6:4-6) Ka e, taute ne Iona e poakiaga hana ke he taha aho mo e taha aho ke fakamatala ki a lautolu. Kaeke ko e tagata fakapuloa he tala mitaki a koe, kua iloa e koe e uka ha ia ke vagahau ke he tau tagata loto-makona mo e nakai mahalohalo. Ti, he fakakite ai e tau lolelole ha Iona, kia nakai lata ia tautolu ke pokia e tau fua he tua fakamoli mo e fakauka hana he fakamatala a ia ke he tau Isaraela nakai tua.

8. Ko e heigoa e tau paleko ka fakafehagai mo e perofeta Isaraela i Nineva?

⁸ Ko e kotofaaga ke fano ki Nineva kua putoia ai e paleko uka lahi. Ke hoko atu ke he maga ia, ne fenoga hui a Iona ke kavi 800 e kilomita—ko e fenoga uka ne kavi ke taha e mahina. He ha ha i ai, kua lata ai e perofeta ke fakamatala ke he tau Asuria, ne talahaua ke he mahani kelea muikau ha lautolu. Ko e fakakikiveka kelea muitui ko e mena fa mahani ke he latauaga ha lautolu. Ne palau foki a lautolu hagaao ke he favale kikiha ha lautolu. Kakano haia ne ui ai a Nineva ko e “maga keli tagata!”—Nahuma 3:1, 7.

9. He magaaho ne fakamatakutaku he afa kelea e kauvaka, ko e heigoa e tau fua ne fakatata e Iona?

⁹ He fakauaua ke omaoma e poakiaga ha Iehova, ne heke a Iona he vaka ne uta fakamamao a ia mai he kotofaaga hana. Moha ia, ne nakai tiaki e Iehova e perofeta hana po ke taute taha tagata ke taui a ia. Ka kua gahua a Iehova ke lagomatai a Iona ke kitia e uho he kotofaaga hana. Ne fakato he Atua e afa lahi ke he moana. Ati tauluke e vaka he tau peau ne heke ai a Iona. Ati teitei ai e tau tagata ke tomo ha ko Iona! (Iona 1:4) Ka e to fefe la e aga ha Iona? He nakai manako ke galo e tau momoui he kauvaka ha ko ia, ne tala age a Iona ki a lautolu: “Kia toto e mutolu au, mo e liti e mutolu au ki tahi, ti maha ai e moana kia mutolu.” (Iona 1:12) Kua nakai fai kakano a ia ke manatu ko e magaaho ne liti he tau kauvaka a ia ki tahi he magaaho fakahiku na to laveaki e Iehova a ia mai he tahi. (Iona 1:15) Ka e kua makai a Iona ke mate, ke nakai tomo e kauvaka. Ti nakai kia mailoga e tautolu e tau fua he malolo, fakatokolalo, mo e fakaalofa ne fakatata mai he mena nei?

10. Ko e heigoa ne tupu he magaaho ne fakafou e Iehova e kotofaaga ha Iona?

¹⁰ Fakahiku ai, ne laveaki e Iehova a Iona. Kua utakehe kia he tau gahua ia ha Iona a ia mai he liu fekafekau ko e hukui he Atua? Nakai, ne liu fakafou hofihofi noa mo e fakaalofa e Iehova e matafekau he perofeta ke fakamatala ke he tau Nineva. He magaaho ne hoko atu a Iona ki Nineva, ne tala age fakamalolo a ia ke he tau tagata kua hoko mai ha lautolu a mahani kelea ki mua he Atua mo e to fakaoti e maga ha lautolu he 40 e aho. (Iona 1:2; 3:4) He mole e logona e ogo maaliali ha Iona, ne tokihala e tau Nineva, ati fakahao ai e maga ha lautolu.

11. Ko e heigoa ne fakakite na ako e Iona e fakaakoaga aoga lahi?

¹¹ Ka kua hepe agaia e onoonoaga ha Iona. Ka e, he kakano he taha fakafifitakiaga ne lagomatai fakauka ne Iehova a Iona ke iloa na molea atu e mena ne kitia e Ia mai he mena kitia noa. Ti kumikumi a ia ke he tau loto. (Iona 4:5-11) Ne mailoga e Iona e fakaakoaga aoga lahi nukua fakamoli ai he fakamauaga mahino ne fakamau hifo ne ia. Ko e hana fakamakai ke hokotaki mai e tau kuku hana ke he tau talahauaga fakama nukua foaki foki e fakamoliaga ke he aga fakatokolalo hana. Kua lata ni ke fakamalolo ke talahau e hepe!

12. (a) Iloa fefe e tautolu na tatai e onoonoaga ha Iesu mo Iehova ke he tau tagata? (e) Kua fakamalolo a tautolu ke fakatumau e onoonoaga fe ke he tau tagata ne fakamatala e tautolu e tala mitaki ki ai? (Kikite puha he lau 12.)

¹² He tau senetenari fakamui, ne mitaki e talahauaga ha Iesu Keriso hagaao ke he tau mena tutupu he moui ha Iona. Ne talahau e ia: “Ka e tuga a Iona ne nofo ke he manava he ika lahi ke he tolu a aho mo e tolu a po, to pihia foki e Tama he tagata ke nofo ai i lalo he kelekele ke he tolu a aho mo e tolu a po.” (Mataio 12:40) Ka mole e liu fakatu mai ha Iona, to iloa e ia na fakatatai e Iesu e magaaho Hana i loto he tukuaga mau ke he vaha pouligia nei he moui he perofeta. Kua nakai kia fiafia a tautolu ke fekafekau ke he Atua ne nakai tiaki e tau fekafekau hana he magaaho ka hepe ai a lautolu? Ne tohia he salamo: “Tuga ne hofihofi e fakaalofa he matua ke he hana fanau, kua hofihofi pihia e fakaalofa a Iehova ki a lautolu kua matakutaku kia ia. Ha kua fioia e ia e mena ne eke aki a tautolu; kua manatu e ia ko e kelekele ni a tautolu nai.” (Salamo 103:13, 14) Moli ai, ko e “kelekele” nei—fakalataha mo e tau tagata nakai mitaki katoatoa he vaha nei—kua mua atu e tau mena kua maeke ke taute he omoomoi he agaga tapu he Atua!

Ko e Onoonoaga Lagotatai ki a Peteru

13. Liga ko e heigoa e tau aga ha Peteru ka manatu e tautolu, ka ko e ha ne fifili e Iesu a ia mo aposetolo?

¹³ Mogonei, kia manamanatu fakaku atu a tautolu ke he fakafifitakiaga ke uaaki, haia he aposetolo ko Peteru. Kaeke ole ki a koe ke fakamaama a Peteru, to manatu agataha nakai a koe ke he tau aga tuga e totomua, fakatepetepe, pihia foki mo e fakatokoluga? Ne fakakite foki e Peteru e tau aga pihia he falu magaaho. Ka e, to fifili kia e Iesu a Peteru mo taha he tau aposetolo 12 hana kaeke ko e tagata totomua, fakatepetepe, po ke fakatokoluga a Peteru? (Luka 6:12-14) Nakai pihia! Ne molea e onoono ha Iesu ke he tau hehe nei mo e mailoga e tau fua mitaki ha Peteru.

14. (a) Ko e heigoa ne liga fakamaama aki e vagahau totomua ha Peteru? (e) Ko e ha kua lata ia tautolu ke loto fakaaue he fa huhu e Peteru e tau huhu?

¹⁴ Ne eke a Peteru he falu magaaho mo liliu kupu ma e falu a aposetolo. Liga ni to kitia moli he falu tagata e mena nei, ke noa mo e mahani maimaina. Ka e kua pihia moli kia? Kua talahau ai, na liga motua a Peteru he falu a aposetolo—fakalata ke motua foki ia Iesu. Kaeke hako e mena ia, kua lagomatai e mena nei ke fakamaama ko e ha a Peteru ne fa totomua ke vagahau. (Mataio 16:22) Pete ni ia, kua fai mena foki ke manamanatu ki ai. Ko Peteru ko e tagata fakaagaga. Ko e manako lahi hana ke iloa ati omoi ai a ia ke huhu e tau huhu. Ti moua ai e tautolu e aoga ha ko e tau huhu nei. Ne loga e talahauaga uho ha Iesu hagaao ke he tau huhu ha Peteru, mo e tokai a lautolu i loto he Tohi Tapu. Ke fakatai ki ai, ko e tali ke he talahauaga ha Peteru ne vagahau ai a Iesu hagaao ke he “fekafekau pule.” (Luka 12:41-44) Mo e manamanatu ke he huhu ha Peteru: “Kua toka e mautolu e tau mena oti, ka e mumui atu kia koe; ko heigoa e mena ke moua ai e mautolu?” Ne takitaki atu e mena nei ke he maveheaga fakamalolo ha Iesu: “Kaeke ke toka e taha e tau fale, po ke tau matakainaga, po ke lafu mahakitaga, po ke matua tane, po ke matua fifine, po ke hoana, po ke tau fanau, po ke tau kaina, ha ko e haku a higoa, to moua e ia takiteau māna, to eke foki māna e moui tukulagi.”—Mataio 15:15; 18:21, 22; 19:27-29.

15. Ko e ha kua maeke ai ke talahau na loto fakamolioli a Peteru?

¹⁵ Ne fai fua mitaki foki a Peteru—kua loto fakamoli a ia. He magaaho ne tokologa e tau tutaki ne fakaoti e mumui ki a Iesu ha kua nakai maama e lautolu e taha he tau fakaakoaga hana, ko Peteru ne vagahau ma e tau aposetolo 12 mo e talahau: “Ko e Iki na e, ke o kia a mautolu kia hai? Ha ha ia koe e tau kupu he moui tukulagi.” (Ioane 6:66-68) Kua fakamafanatia ha ia he tau kupu ia e loto ha Iesu! Fakamui, he magaaho ne o mai e matakau ke tapaki e Iki, ne fehola e laulahi he tau aposetolo hana. Ka e, mui fakamamao atu a Peteru ke he moto tagata mo e hu ki loto he lotopa he ekepoa ne mua. Ko e loto toa, nakai ko e matakutaku ne tataki atu a ia ki ai. He magahala ne huhu toko ki a Iesu, ne lafi atu a Peteru ke he matakau he tau Iutaia ne fa e mumu he afi kaka. Ne fioia he taha he tau fekafekau he ekepoa ne mua a ia mo e tukupau ko ia foki taha mo Iesu. E, ne fakatikai e Peteru e Iki hana, ka e kia nakai nimo e tautolu ko e mahani fakamoli mo e kapaletu hana ma Iesu ati ha ha ai a Peteru he tuaga hagahaga kelea ia, ko e mena ne nakai manako e laulahi he tau aposetolo ke fakafehagai ki ai.—Ioane 18:15-27.

16. Ko e heigoa e tau kakano mitaki ne manamanatu ai a tautolu ke he tau fua mitaki ha Iona mo Peteru?

¹⁶ Kua mahomo atu e tau fua mitaki ha Peteru ke he tau kuku hana. Kua moli pihia foki ki a Iona. Tuga kua mitaki e onoonoaga ha tautolu ki a Iona mo Peteru mai he mena ne liga fa mahani a tautolu ki ai, kua lata foki ia tautolu ke fakamahani ne tautolu a tautolu ke mitaki lahi e fuafuaaga ha tautolu ke he tau matakainaga fakaagaga ha tautolu he vaha fou nei. He taute pihia ka takitaki atu ke he fakafetuiaga mitaki lahi mo lautolu. Ko e ha kua lata lahi ai ma e onoonoaga nei?

Fakagahuahua e Fakaakoaga ia he Vaha Nei

17, 18. (a) Ko e ha ka liga tupu ai e taufetoko he vahaloto he tau Kerisiano? (e) Ko e heigoa e tau fakatonuaga he Tohi Tapu ka lagomatai a tautolu ke fakatotoka e tau mena uka mo e katofia talitonu?

¹⁷ Ko e tau tane, tau fifine, mo e fanau he tau tutuaga fakatupe oti pihia foki mo e tau feakiaga he fakaakoaga mo e lanu kehekehe, kua fekafekau fakalataha he vaha nei ki a Iehova. (Fakakiteaga 7:9, 10) Ko e laulahi ha ia he tau aga fakatagata kehekehe kua kitia e tautolu i loto he fakapotopotoaga Kerisiano! Ha kua fekafekau fetataaki a tautolu ke he Atua, to tutupu ni e tau fetokoaki he falu magaaho.—Roma 12:10; Filipi 2:3.

¹⁸ He nakai matapouli a tautolu ke he tau kuku he tau matakainaga ha tautolu, kua nakai mamata atu ni a tautolu ke he tau mena nei. Kua eketakina a tautolu ke fifitaki a Iehova, ko ia ne lologo e salamo ki ai: “Ioha na e, ane mai tokaloto e koe e tau mahani hepehepe, po ko hai, ma Iki na e, ke maeke ke tu atu?” (Salamo 130:3) He nakai tupetupe ke he tau aga fakatagata ka liga vevehe aki a tautolu, kua “kumi fakamakutu e tautolu e tau mena ke tupu ai e mafola, mo e tau mena ke fefakamafanaaki ai.” (Roma 14:19) Kua akafaki a tautolu ke kitia e tau tagata takitokotaha ke he puhala ne kitia e Iehova a lautolu, he mole atu e onoono ke he tau hepehepe mo e mamata atu ni ke he tau fua mitaki. He magaaho ka taute e tautolu e mena nei, to lagomatai ai a tautolu ke “fefakaukaaki.”—Kolose 3:13.

19. Talahau falu lakaaga mitaki ka liga taute he Kerisiano ke fakatotoka aki e tau taufetoko lalahi.

¹⁹ Ka e kua ka nakai maeke ia tautolu ke fehagai atu ke he tau taufetoko ka mafuta hake he tau loto ha tautolu? (Salamo 4:4) Kua tupu nakai e mena nei he vahaloto hau mo e katofia talitonu? He ha he lali ke fakatotoka e lekua ia? (Kenese 32:13-15) Fakamua, finatu ki a Iehova he liogi, he ole ma e takitakiaga hana. Ti, mo e tokaloto e tau aga mitaki he tagata, kia finatu ki a ia mo e “loto holoilalo ha i ai e iloilo.” (Iakopo 3:13) Fakailoa ki a ia kua manako a koe ke taute e mafola. Kia manatu e fakatonuaga omoi he agaga: “[Kia] alumaki ke fanogonogo, kia fakatuai ke vagahau atu, kia fakatuai ke he ita.” (Iakopo 1:19) Ko e tomatomaaga ke “fakatuai ke he ita” kua liga kakano to taute po ke talahau he taha tagata e taha mena ka fakaita aki a koe. Kaeke tupu e lekua ia, ole lagomatai ki a Iehova ke fakatumau e loto fakalatalata. (Kalatia 5:22, 23) Toka e matakainaga hau ke talahau e tala hana, mo e fanogonogo fakamitaki. Aua neke tauhele a ia, pete ka nakai talia e koe e tau mena oti ne talahau e ia. Liga nakai hako e onoonoaga hana, ka e moha, ko e onoonoaga hana a ia. Lali ke kitia e lekua mai he manatu hana. Kua lata foki ke fuafua ne koe a koe ke he puhala ne kitia he matakainaga hau a koe.—Tau Fakatai 18:17.

20. He magaaho ka taute e tau fekehekeheaki, ko e heigoa falu a lakaaga ka liga fua mai he fakamafolaaga?

²⁰ Ka hoko e magaaho hau ke vagahau, kia vagahau fakalilifu. (Kolose 4:6) Tala age ke he matakainaga hau ko e heigoa ne fakaaue ai a koe ki a ia. Fakamolemole ke he ha vala ne fakatupu ai e koe e fetokoaki. Kaeke moua e mafola ha ko e tau laliaga fakatokolalo hau, ti fakaaue a ki a Iehova. Kaeke nakai pihia, kia ole tumau ki a Iehova ma e takitakiaga he kumi e koe e falu a puhala ke taute aki e mafola.—Roma 12:18.

21. Lagomatai fefe he fakatutalaaga nei a koe ke kitia e falu ke he puhala ne kitia e Iehova a lautolu?

²¹ Kua ofania e Iehova e tau fekafekau oti kana hana. Kua fiafia a ia ke fakaaoga a tautolu oti he fekafekauaga hana pete ko e tau nakai mitaki katoatoa ha tautolu. He fakaako fakalahi a tautolu hagaao ke he onoonoaga hana ke he falu, to tupu tolomaki e fakaalofa ha tautolu ma e tau matakainaga ha tautolu. Kaeke kua mokomoko e fakaalofa ha tautolu ma e tau katofia Kerisiano ha tautolu, kua maeke ai ke liu hokoti foki. Ko e monuina ha ia ma tautolu kaeke lali fakalahi a tautolu ke fakatata e onoonoaga mitaki ke he falu—e, ke kitia a lautolu ke he puhala ne kitia e Iehova a lautolu!

[Tau Matahui Tala]

To Tali Fefe e Koe?

• Kitia fefe e Iehova e tau kuku he tau fekafekau tua fakamoli hana?

• Ko e heigoa e tau fua mitaki ha Iona mo Peteru kua maeke ia koe ke talahau?

• Ko e heigoa e onoonoaga ke he hau a tau matakainaga Kerisiano ne kua lali a koe ke taofi mau?

[Puha he lau 12]

Manamanatu Hagaao ke he Puhala ne Onoono e Atua ke he Falu

He manamanatu fakahokulo a koe ke he fakamauaga he Tohi Tapu ki a Iona, kitia nakai e lata ke fakafou e onoonoaga ke he tau tagata ne fakamatala tumau e koe e tala mitaki ki ai? Liga tuga kua eke a lautolu ke loto makona po ke nakai mahalohalo, tuga e tau Isaraela, po ke liga totoko ke he ogo he Atua. Moha ia, fefe la e onoonoaga ha Iehova ko e Atua ki a lautolu? Tuga ni falu tagata takitokotaha ne mahuiga he fakatokaaga nei to liga kumi a Iehova he taha vaha, ke tuga e patuiki ha Nineva ne tokihala ha ko e fakamatala ha Iona.—Iona 3:6, 7.

[Fakatino he lau 8]

Kitia nakai e koe e falu ke he puhala ne kitia e Iehova a lautolu?

[Fakatino he lau 10, 11]

Fai mena mitaki a Iesu ke talahau hagaao ke he mena ne tupu ki a Iona