Puhala he Tau Kupu a Iesu ne Fakatupu ki Mua e Fiafia
“Ti haele hake a [Iesu] ke he mouga, . . . ati o mai ai hana tau tutaki kia ia . . . mo e fakaako [a ia] kia lautolu.”—MATA. 5:1, 2.
1, 2. (a) I lalo he tau tuaga fe ne talahau e Iesu e haana a Lauga he Mouga? (e) Kamata fēfē e Iesu e lauga haana?
KO E tau 31 V.N. Ne taofi fakakū e fenoga fakamatala ha Iesu i Kalilaia ke fakamanatu e Paseka i Ierusalema. (Ioane 5:1) He liu atu ki Kalilaia, ne liogi a ia he pō katoa ma e takitakiaga he Atua he fifili e tau aposetolo toko 12. He aho hake, ne potopoto mai e moto tagata he fakamaulu e Iesu a lautolu ne gagao. Fakalataha mo e tau tutaki haana mo e falu ne ha ha i ai, ne nofo hifo a ia he kaukau mouga mo e fakaako agataha.—Mata. 4:23–5:2; Luka 6:12-19.
2 Ne kamata e Iesu haana fakatutalaaga—ko e Lauga he Mouga—he fakakite e fiafia ne fua mai he moua e fakafetuiaga mitaki mo e Atua. (Totou Mataio 5:1-12.a) Ko e fiafia ko e ‘tuaga mitaki ne putoia mai he makona ke hoko atu ke he olioli lahi.’ Ko e hiva e uhoaki, ne fakamaama e Iesu e kakano ne fiafia e tau Kerisiano, ti kua aoga lahi agaia e tau kupu nei he vahā nei tuga he teitei ke 2,000 tau kua mole. Kia fakatutala la tautolu mogonei ke he tau kupu takitaha ia.
Ko “Lautolu ne Manamanatu ke he Tau Mena Fakaagaaga kua Lata ma Lautolu”
3. Ko e heigoa e kakano ke manamanatu ke he tau mena fakaagaaga ha tautolu?
3 “Uhoaki a lautolu ne [“manamanatu ke he tau mena fakaagaaga kua lata ma lautolu,” NW], ha ko e mena eke ma lautolu e kautu he lagi.” (Mata. 5:3) Ko “lautolu ne manamanatu ke he tau mena fakaagaaga kua lata ma lautolu” nukua mailoga e nonofogati fakaagaaga ha lautolu ti lata ke moua e fakaalofa noa he Atua.
4, 5. (a) Ko e ha a lautolu ne manamanatu ke he tau manako fakaagaaga ha lautolu kua uhoaki? (e) Fakamakona fēfē e tau manako fakaagaaga ha tautolu?
4 Ko lautolu ne manamanatu ke he tau mena fakaagaaga ha lautolu kua fiafia, “ha ko e mena eke ma lautolu e kautu he lagi.” He talia a Iesu ko e Mesia ne hafagi ke he tau tutaki fakamua haana e amaamanakiaga ke pule mo ia ke he Kautu he Atua he lagi. (Luka 22:28-30) He amaamanaki fakatagata a tautolu ke hakeaga fakalataha mo Keriso he lagi po ke onoono atu ke he moui tukulagi ke he parataiso he lalolagi i lalo he pule he Kautu, maeke ia tautolu ke fiafia kaeke ke manamanatu mooli a tautolu ke he tau manako fakaagaaga ha tautolu mo e mataala katoatoa ke he falanakiaga ha tautolu ke he Atua.
5 Nakai manamanatu e tau tagata oti ke he tau manako fakaagaaga ha lautolu, ha kua tokologa ne nakai tua ti nakai loto fakaaue ke he tau mena tapu. (2 Tesa. 3:1, 2; Hepe. 12:16) Ko e tau puhala ke fakamakona e tau manako fakaagaaga ha tautolu kua putoia e fakaako fakamakutu he Tohi Tapu, gahua fakamakai ke he feua taute tutaki, mo e fakalataha tumau ke he tau feleveiaaga Kerisiano.—Mata. 28:19, 20; Hepe. 10:23-25.
“Uhoaki” a Lautolu ne Fakatutuku
6. Ko hai a “lautolu ne fakatutuku,” ti ko e ha ne “uhoaki” a lautolu?
6 “Uhoaki a lautolu ne fakatutuku; ha ko e mena ke fakamafanatia a lautolu.” (Mata. 5:4) Ko “lautolu ne fakatutuku” kua tatai mo “lautolu ne manamanatu ke he tau mena fakaagaaga kua lata ma lautolu.” Nakai fakatutuku a lautolu he puhala fegui hagaao ke he ha lautolu a tau mena he moui. Ko e fakatutuku ha lautolu ko e momoko ha ko e tuaga agahala ni ha lautolu mo e tau tuaga ne moua e lautolu ha ko e nakai mitaki katoatoa he tagata. Ko e ha ne “uhoaki” po ke, “fiafia” a lautolu ia ne fakatutuku? Ha kua fakagahua e lautolu e tua ke he Atua mo Keriso ti mafanatia ai he moua e fakafetuiaga mitaki mo Iehova.—Ioane 3:36.
7. Fēfē e puhala kua logona hifo e tautolu hagaao ke he lalolagi a Satani?
7 Kua fakatutuku kia a tautolu takitokotaha ha ko e tupu lahi he nakai tututonu he lalolagi a Satani? Fēfē e logonaaga mooli ha tautolu hagaao ke he mena ne foaki he lalolagi nei? Ne tohi he aposetolo ko Ioane: “Ko e tau mena oti ha ha he lalolagi, ko e manako lahi he tino, mo e manako lahi he tau mata, katoa mo e tau mena he mouiaga nai ke hula ki ai, nakai mai he Matua ia, ka e mai he lalolagi.” (1 Ioa. 2:16) Ka e kua kaeke ke mailoga e tautolu kua lauia e tuaga fakaagaaga ha tautolu he ‘agaaga he lalolagi,’ ko e malolō fakaohooho ne pule ke he kaufakalataha tagata ne ō kehe mai he Atua? Kia liogi nakai noa a tautolu, fakaako e Kupu he Atua, ti kumi e lagomatai he tau motua. He tata lahi atu a tautolu ki a Iehova, to moua e tautolu e “mafanatia” ma tautolu ni, pete ni e mena ne fakatupetupe aki a tautolu.—1 Kori. 2:12; Sala. 119:52; Iako. 5:14, 15.
Uhoaki Mooli a “Lautolu ne Mahani Molu”!
8, 9. Ko e heigoa e kakano ke mahani molu, ti ko e ha a lautolu ia ne uhoaki ai?
8 “Uhoaki a lautolu ne mahani molu; ha ko e mena to eke ma lautolu e motu.” (Mata. 5:5) Ko e “mahani molu,” po ke loto tokolalo ne nakai kakano ko e lolelole po ke totonu fakatupua. (1 Timo. 6:11) Ka mahani molu a tautolu, to fakatātā e tautolu e loto tokolalo he taute e finagalo a Iehova mo e talia e takitakiaga haana. Ko e mahani molu to kitia foki ke he puhala kua fehagai a tautolu mo e tau matakainaga talitonu mo e falu. Ko e loto tokolalo pihia kua tatai mo e fakatonuaga he aposetolo ko Paulo.—Totou Roma 12:17-19.
9 Ko e ha ne uhoaki a lautolu ne mahani molu? Ha ko e mena “to eke ma lautolu e motu,” he talahau e Iesu ne mahani molu. Ko ia e Hakega fakamua he lalolagi. (Sala. 2:8; Mata. 11:29; Hepe. 2:8, 9) Pete ia, “ko e tau hakeaga fakalataha mo Keriso” ne mahani molu kua fakalataha ke he tufaaga haana ke he lalolagi. (Roma 8:16, 17) He takatakaiaga he lalolagi he Kautu a Iesu, kua tokologa foki a lautolu ne mahani molu ka olioli e moui tukulagi.—Sala. 37:10, 11.
10. Liga lauia fēfē e nakai mahani molu ke he tau kotofaaga ha tautolu mo e fakafetuiaga ha tautolu mo e falu?
10 Tuga a Iesu, kua lata ia tautolu ke mahani molu. Ka e kua kaeke ke talahaua a tautolu he aga taufetoko? Ko e aga vale mo e taufetoko pihia kua liga fakatupu e tau tagata ke fakamamao mai ia tautolu. Kaeke ko tautolu ko e tau matakainaga taane ne manako ke moua e tau matagahua he fakapotopotoaga, kua nakai lata e aga nei. (1 Timo. 3:1, 3) Ne tala age a Paulo ki a Tito ke fakamanatu tumau ke he tau Kerisiano i Kereta “aua neke fa taufetoko, kia totonu, mo e fakakite e mahani molu ni ke he tau tagata oti kana.” (Tito 3:1, 2) Ko e monuina mooli e mahani molu pihia ke he falu!
Fia Kai a Lautolu ke he “Mahani Tututonu”
11-13. (a) Ko e heigoa e kakano ke fia kai mo e fia inu ke he mahani tututonu? (e) To “makona” fēfē a lautolu ne fia kai mo e fia inu ke he mahani tututonu?
11 “Uhoaki a lautolu ne fia kai mo e fia inu ke he mahani tututonu; ha ko e mena to makona a lautolu.” (Mata. 5:6) Ko e “mahani tututonu” ne tokaloto e Iesu ko e mahani he taute e mena kua hako he fakatatau ke he finagalo mo e tau poakiaga he Atua. Ne talahau he salamo kua “mate [a ia] he manako lahi” ke he tau fakafiliaga tututonu he Atua. (Sala. 119:20) Kua tokiofa fakalahi nakai e tautolu e mahani tututonu ti fia kai mo e fia inu a tautolu ki ai?
12 Ne pehē a Iesu ko lautolu ne fia kai mo e fia inu ke he mahani tututonu to fiafia ha ko e mena to “makona” po ke pukenamo a lautolu. Ati tupu e mena nei he mole e Penetekoso 33 V.N. he magaaho ne kamata e agaaga tapu a Iehova ke ‘fakailoa atu ke he lalolagi e tututonu.’ (Ioane 16:8) Mai he agaaga tapu, ne omoomoi he Atua e tau tagata taane ke fakamau hifo e tau Tohiaga Tapu Heleni Kerisiano nukua aoga lahi mahaki ke ‘akonaki ai ke he tututonu.’ (2 Timo. 3:16) Kua fakamalolō foki he agaaga he Atua a tautolu ke ‘tapulu ke he tagata fou kua eke ke lata mo e Atua ke he tututonu.’ (Efeso 4:24) Nakai kia mafanatia ke iloa ko lautolu ne fakatokihala he kumi e fakamagaloaga ke he tau agahala ha lautolu he fakavē ke he poa lukutoto ha Iesu ka moua e tuaga tututonu mo e Atua?—Totou Roma 3:23, 24.
13 Ka ha ha ia tautolu e amaamanakiaga ke moui he lalolagi, to makona katoatoa e fia kai mo e fia inu ka moua e tautolu e moui tukulagi i lalo he tau tuaga tututonu he lalolagi. Ato hoko e mena ia, kia fifili a tautolu ke momoui fakatatau mo e tau tuaga a Iehova. Ne pehē a Iesu: “Kia kumikumi fakamua . . . ke he kautu he Atua mo e hana tututonu.” (Mata. 6:33) He taute e mena ia to fakamakona po ke, puke e tau lima ha tautolu ke he tau gahua mahani Atua mo e tau loto ha tautolu ke he fiafia mooli.—1 Kori. 15:58.
Kakano ne Uhoaki a ‘Lautolu ne Fakaalofa Noa’
14, 15. Fakakite fēfē e tautolu e fakaalofa noa, ti ko e ha ne uhoaki a ‘lautolu ne fakaalofa noa’?
14 “Uhoaki a lautolu ne fakaalofa [noa] atu; ha ko e mena [fakaalofa noa] mai a lautolu.” (Mata. 5:7) Ko ‘lautolu ne fakaalofa noa’ kua fakalagalaga he fakaalofa hofihofi mo e fakaalofa ke he falu. Ne fakatotoka fakamana e Iesu e mamahi he tokologa ha kua fakaalofa a ia ki a lautolu. (Mata. 14:14) Kua kitia e fakaalofa noa ke he fakafiliaga ka fakamagalo he tau tagata a lautolu ne agahala ki a lautolu, tuga ni he fakamagalo fakaalofa noa e Iehova a lautolu ne fakatokihala. (Esoto 34:6, 7; Sala. 103:10) Maeke ia tautolu ke fakakite e fakaalofa noa he puhala ia mo e tau kupu mo e tau gahua totonu ha tautolu nukua tamai e totokaaga ki a lautolu ne nonofogati. Ko e puhala mitaki ke fakakite e fakaalofa noa ko e folafola e tau kupu mooli he Tohi Tapu ke he falu. He fakaalofa ai ke he moto tagata, ne “kamata ai a [Iesu] ke fakaako a lautolu ke he tau mena loga.”—Mare. 6:34.
15 Ha ha ia tautolu e kakano ke talia e talahauaga a Iesu: “Uhoaki a lautolu ne fakaalofa [noa] atu; ha ko e mena [fakaalofa noa] mai a lautolu.” Kaeke ke taute fakaalofa noa e tautolu e falu, liga to tali pihia foki a lautolu. Liga to moua e tautolu e fakaalofa noa ne fakakite e tautolu ke he falu ka kautū ai ke he ha fakafiliaga mamahi ka liga tamai he Atua ki a tautolu ka hoko e fakafiliaga ki a tautolu. (Iako. 2:13) Ko e fakamagalo he tau agahala mo e moui tukulagi ma lautolu ni ne fakaalofa noa.—Mata. 6:15.
Kakano ne Uhoaki a Lautolu ne “Loto Mea”
16. Ko e heigoa e kakano ke “loto mea,” ti maeke fēfē ia lautolu ne moua e mahani ia ke ‘kitia e Atua’?
16 “Uhoaki a lautolu ne loto mea; ha ko e mena kitia atu e lautolu e Atua.” (Mata. 5:8) Kaeke kua “loto mea” a tautolu, to kitia e mea katoatoa he tau logonaaga, tau manako, mo e tau manatu ha tautolu. To fakakite e tautolu e “fakaalofa ia mai he loto mea.” (1 Timo. 1:5) He mea a loto, to ‘kitia e tautolu e Atua.’ Nakai kakano e mena nei kua kitia mooli a Iehova, ha kua “nakai kitia he tagata [e Atua] mo e moui.” (Esoto 33:20) He fakaata katoatoa e Iesu e aga he Atua, maeke ia ia ke talahau: “Ane kitia e mutolu au, po kua kitia foki e mutolu haku Matua.” (Ioane 14:7-9) Ha ko e tau tagata tapuaki a Iehova he lalolagi, maeke ia tautolu ke ‘kitia e Atua’ he mailoga a ia ne lagomatai mai ki a tautolu. (Iopu 42:5) Ma e tau Kerisiano fakauku, ko e kitia e Atua ne hoko ke he tapunu he magaaho ne fakaliu tu mai a lautolu ke he moui agaaga mo e kitia mooli ha lautolu a Matua he lagi.—1 Ioa. 3:2.
17. Ko e heigoa he loto mea kua lauia ai a tautolu?
17 Ha ko e loto mea ko e mea ke he tau mahani mo e tuaga fakaagaaga, ti nakai takele ke he tau mena nakai mea ke he fofoga a Iehova. (1 Nofo. 28:9; Isaia 52:11) Kaeke kua mea e tau loto ha tautolu, ko e tau mena kua talahau mo e taute e tautolu ka fakamailoga e mea katoatoa, ti nakai fakatupua ke he fekafekauaga ha tautolu ki a Iehova.
Eke a ‘Lautolu ne Mafola’ mo Fanau he Atua
18, 19. Fēfē e mahani ha ‘lautolu ne mafola’?
18 “Uhoaki a lautolu ke fakatupu e fakafeilo [po ke, mafola]; ha ko e mena talahaua a lautolu ko e fanau he Atua.” (Mata. 5:9) Kua kitia a ‘lautolu ne mafola’ ke he tau mena ka taute e lautolu mo e tau mena ka nakai taute e lautolu. Kaeke ko tautolu ko e tau tagata ne manamanatu a Iesu ki ai, kua mafola a tautolu ti “[nakai] taui atu e taha e kelea ke he kelea ke he taha tagata.” Ka “kia fakamalolo a [ta]utolu nakai noa ke he mena mitaki, ko e taha kia taha.”—1 Tesa. 5:15.
19 Ko e kupu Heleni ne talahau “fakafeilo” ia Mataio 5:9 ne kakano ko e tau tagata taute mafola. Ke fakalataha mo lautolu ne mafola, kua latatonu ia tautolu ke fakatupu malolō e mafola. Ko e tau tagata taute mafola kua nakai taute ha mena ke “vevehe kehekehe ai e tau kapitiga.” (Fakatai 16:28) Ha ko tautolu ne mafola, kua taute e tautolu e tau lakaaga “kia tutuli . . . e mafola mo e tau tagata oti kana.”—Hepe. 12:14.
20. Ko hai mogonei e “fanau he Atua,” ti ko hai foki ka eke he magaaho fakamui mo fanau he Atua?
20 Kua fiafia a lautolu ne mafola “ha ko e mena talahaua a lautolu ko e fanau he Atua.” Kua hiki mai e Iehova e tau Kerisiano fakauku tua fakamooli ti ko e “fanau he Atua.” Kua fitā e moua e lautolu e fakafetuiaga tata mo Iehova ko e fanau haana ha kua fakagahua e lautolu e tua ke he Keriso ti tapuaki loto katoa ke he “Atua hana e fakaalofa mo e [mafola].” (2 Kori. 13:11; Ioane 1:12) Ka e kua e ‘tau mamoe kehe’ ne mafola, ha Iesu? To taute e lautolu a Iesu ko e “Matua tukulagi” he Pule Meleniamu haana, ka ke he fakaotiaga to tuku atu foki e ia a ia ki a Iehova ati eke a lautolu mo fanau he Atua ke he puhala mooli.—Ioane 10:16; Isaia 9:6; Roma 8:21; 1 Kori. 15:27, 28.
21. Tali fēfē a tautolu kaeke kua ‘momoui a tautolu ke he agaaga’?
21 Kaeke kua ‘momoui a tautolu ke he agaaga,’ ko e mafola e taha he tau mahani ha tautolu ka kitia maali he falu. To nakai ‘fepalekoaki a tautolu ko e taha ki a taha.’ (Kala. 5:22-26) Ka e eketaha a tautolu ke nonofo “fakamitaki [po ke, mafola] mo e tau tagata oti kana.”—Roma 12:18.
Fiafia Pete e Favale!
22-24. (a) Ko e heigoa e tau kakano ne fiafia a lautolu ne favale ki ai ha ko e tututonu? (e) Ko e heigoa ka fakatutala a tautolu ki ai ke he ua e vala tala fakaako ka mumui mai?
22 “Uhoaki a lautolu ne eke fakakelea ha ko e mahani tututonu ha lautolu; ha ko e mena eke ma lautolu e kautu he lagi.” (Mata. 5:10) He fakalaulahi atu e mena nei, ne lafi e Iesu: “Uhoaki a mutolu ka faikupu kelea a lautolu, mo e favale kia mutolu, mo e tukumale pikopiko a lautolu kia mutolu ke he tau mena kelea oti ha ko au. Kia kolikoli a mutolu mo e fiafia ni; ha ko e ha ha he lagi ha mutolu a palepale kua lahi; ha ko e mena favale pihia a lautolu ke he tau perofeta ne mumua ia mutolu.”—Mata. 5:11, 12.
23 Tuga e tau perofeta i tuai he Atua, kua amanaki e tau Kerisiano ke he ekefakakelea, favale, mo e totoko pikopiko—ke lata ai mo e “mahani tututonu.” He fakauka fakamooli ke he tau kamatamata pihia, kua makona a tautolu he fakafiafia mo e fakalilifu a Iehova. (1 Pete. 2:19-21) Kua nakai fakatote he matematekelea e fiafia ha tautolu he fekafekau ki a Iehova mogonei po ke anoiha. Kua nakai fakatote e fiafia he pule mo Keriso ke he Kautu he lagi po ke olioli he moua e moui tukulagi ko e taha he tau tagata he lalolagi ke he fakatufono ia. Ko e tau monuina pihia kua foaki e fakamooliaga he taliaaga, mauokafua, mo e fakamokoi he Atua.
24 Lahi atu foki e mena ke ako mai he Lauga he Mouga. Kehekehe e tau fakaakoaga ka fakatutala ki ai ke he ua e vala tala fakaako ka mumui mai. Kia kitekite la tautolu ke he puhala kua liga fakagahua aki e tau kupu ha Iesu Keriso.
[Matahui Tala]
a Ko e kupu Heleni ma e “fiafia” kua fakaliliu i loto he Tohi Tapu Niue ko e “uhoaki.” He vala tala nei mo e tau vala tala ua ne toe kua fakaaoga e kupu he Tohi Tapu Niue ne kakano ko e “fiafia” ke he vagahau fakamua.
To Tali Fēfē e Koe?
• Ko e ha ne uhoaki, po ke fiafia a “lautolu ne manamanatu ke he tau mena fakaagaaga kua lata ma lautolu”?
• Ko e heigoa e tau fua he fiafia ma ‘lautolu ne mahani molu’?
• Ko e ha ne fiafia e falu Kerisiano pete ne favale ki a lautolu?
• Ha e fe e uhoaki ne talahau e Iesu kua atihake pauaki ki a koe?
[Fakatino he lau 7]
Ko e tau uhoaki po ke, fiafia ne hiva ne fakamaama e Iesu kua aoga lahi he vahā nei tuga ni he vahā i tuai
[Fakatino he lau 8]
Ko e puhala mitaki ke fakakite e fakaalofa noa ke folafola e tau kupu mooli he Tohi Tapu mo e falu