Iloa Nakai e Koe?
Ko hai e tau tohikupu ne totoko a Iesu?
He magaaho ne taute e Iesu e gahua fakamatala, ne feleveia a ia mo e tau tohikupu i Ierusalema ti pihia foki he tau taone mo e tau maaga ikiiki. I fafo ha Ierusalema—ti pihia mo e tau maaga Iutaia i fafo ha Palesitaina—ko e tau tagata taane ia ko e tau tagata ne nakai lahi e iloaaga, ne fakaako ke he Fakatufono, kua liga eke mo tau tagata lagaki (copyist) po ke tau ikifakafili he matakavi.—Mareko 2:6; 9:14; Luka 5:17-21.
I Ierusalema, ne gahua auloa e tau tohikupu mo e fakatufono Iutaia. (Mataio 16:21) Ko e gahua ha lautolu i ai, he talahau he The Anchor Bible Dictionary, “kua tuga ke fakalataha mo e tau ekepoa, ke he tau fakatokaaga fakafili mo e foaki e tau matafakatufono he aga fakamotu mo e fakatufono Iutaia, mo e tau matagahua he Saneheturini he tau aho takitaha.” Ha ko e tau ako tokoluga he Fakatufono, falu he tau tohikupu nei ne eke mooli mo tau tagata he Saneheturini, po ke fakafiliaga tokoluga faka-Iutaia. Ne gahua fakalataha a lautolu mo e tau ekepoa ne mua mo e tau Farasaio.
Laulahi he tau magaaho, ne tuga ko e tau tohikupu e tau tagata totoko fakalotu a Iesu. Ka e fai ne nakai totoko a ia. Ma e fakatai, taha e tohikupu ne tala age ki a Iesu: “To mui atu au kia koe ke he tau mena oti ke haele a koe ki ai.” Ne pehē a Iesu ke he taha tohikupu: “Nakai vaha mamao a koe mo e kautu he Atua.”—Mataio 8:19; Mareko 12:28-34.
Ko e heigoa e kakano ke fakauku e tagata?
He vahā Tohi Tapu he Lotouho he Faahi Uta, ko e liligi e lolo ke he ulu he tagata ko e fakamailoga he taliaaga ki a ia po ke mahani fakamokoi ke he tagata ne uiina. Mahani ai, ne fakaaoga e lolo olive ne ha ha i ai e tau mena manogi. Kua liligi foki he tau Heperu e lolo ke he ulu he tagata, po ke fakauku a ia, he magaaho ne kotofa a ia ke he tuaga pauaki he pule. Ma e fakatai, ko Arona, ne fakauku aki e lolo he fifili mo ekepoa ne mua. (Levitika 8:12) Ke he mena ne tupu ke he Patuiki ko Tavita, kua “toto ai e Samuela e lupo hoe manu ne toka ai e puke lolo, ti fakauku e ia a ia . . . ti hoko ai e [a]gaga a Iehova kia Tavita, ne kamata mai he aho ia ni.”—1 Samuela 16:13.
He vagahau Heperu, ko e kupu ne fakaaoga ma e fakauku pihia ko e ma·shachʹ, ko e kupu ma·shiʹach, po ke Mesia, ne moua mai ai. Ko e kupu Heleni ne tatai ki ai ko e khriʹo, ne moua mai he khri·stosʹ, po ke Keriso. Ti, hagaao tokoua ai ki a Arona mo Tavita ko e mesia, po ke ko ia ne fakauku. Kua fakahigoa foki a Mose ko e keriso, po ko ia ne fakauku, he kakano kua kotofa he Atua a ia ke eke mo hukui Haana.—Heperu 11:24-26.
Ko Iesu i Nasareta ne fakauku he Atua a ia ke he tuaga ne lahi e pule. He nakai fakauku aki e lolo mooli, ne fakauku a Iesu he agaaga tapu he Atua. (Mataio 3:16) Ha ko Ia ne Fifili e Iehova, ne hagaao fakamitaki ai ki a Iesu ko e Mesia, po ke Keriso.—Luka 4:18.