Iloa Nakai e Koe?
Ko hai e “takitaki he kau he faituga,” ti ko e heigoa e gahua haana?
Fakalataha mo e tau takitaki lotu Iutaia ne tapaki e aposetolo ko Peteru mo Ioane he fakamatala, haia foki e “takitaki he kau he faituga.” (Gahua 4:1-3) Ne nakai fakamaama he Tohi Tapu e matagahua he takitaki he faituga, ka e fakamaama mai he falu tohi he fakamauaga tuai e feakiaga fulufuluola.
Liga he magahala a Iesu, ko e matagahua ia kua lalago ai he ekepoa he tuaga ke uaaki ke he ekepoa ne mua. Ne fakagahuahua he takitaki he kau he faituga e maopoopoaga i loto mo e takatakaiaga he faituga i Ierusalema. Ne leveki e ia e tapuakiaga he faituga, ti liga pihia mo e matakau leoleo he faituga. Ko e tau hagai takitaki i lalo he pule haana ne leveki e tau tagata toko ne hafagi e tau gutuhala he faituga he mogo pogipogi mo e pāpā ai he pō he puipui ke nakai fai tagata ke huhū atu ke he tau faahi nakai fakaatā mo e leoleo ai e tokaaga he tupe he faituga.
Ko e tau ekepoa mo e tau Levi ne gahua he faituga kua fakatokatoka ke he 24 e veveheaga, ti igatia mo e gahua fakafetokaki ke he taha e faahi tapu, ne taute lagaua he tau. Liga igatia ni e veveheaga mo e haana takitaki.—1 Nofoaga he Tau Patuiki 24:1-18.
Ko lautolu nei ko e tau takitaki he kau he faituga ko e tau tagata taane tu kotofa. Kua totoku fakalataha a lautolu mo e tau ekepoa ne mua nukua fakafualoto ke tamate a Iesu, ti fakaaoga foki e lautolu e tau tagata i lalo he pule ha lautolu ke tapaki a Iesu.—Luka 22:4, 52.
Pehē e Mataio 3:4 na kai e Ioane ko e Papatiso e “[tau] hē akerisi mo e meli vao.” Ko e mena kai aga mau kia e tau hē akerisi he magahala ia?
Fakauaua e falu na kai mooli e Ioane e tau moko, he talahau kua hagaao a Mataio ke he tau fua pine locust, fua akau vao, po ke taha vahega ika. Ka ko e kupu Heleni ne fakaaoga e Mataio kua hagaao ke he taha magafaoa hē akerisi ne iloa he vahā nei ko e Acrididae. Ne loga lahi e tau hē akerisi he tutakale (Schistocerca gregaria) i Isaraela, ne iloa ai ke putuputu fakalataha ke moumou.—Ioelu 1:4, 7; Nahuma 3:15.
Ko e mena kai lolo e tau hē akerisi ke he tau tagata i tuai tuga e tau Asuria mo e tau Aitiope ti kai agaia he falu Bedouin mo e Yemenite i Iutaia he vahā nei. I Isaraela, ne eke e tau hē akerisi mo mena kai he tau tagata mativa. Ka utakehe e ulu, tau hui, mo e manava, ti ko e tuke, po ke matapatu ne kai mata po ke fakapaku po ke ka tavaki he laā. Falu magaaho ko e tau hē akerisi ne fakamasima po ke tatao he vineta po ke meli. Ne pehē e tagata fakamauaga tuai ko Henri Daniel-Rops na kamata tuga e shrimp.
He fakamatala a Ioane he tutakale, liga mukamuka a ia ke moua ai. (Mareko 1:4) Ne kavi ke he 75 e pasene protein, ti ko e tau hē akerisi, fakalataha mo e tau meli vao ko e mena kai huhua mitaki lahi mahaki.
[Fakatino he lau 20]
Tau fekafekau Asuria ne totō e tau hē akerisi mo e tau rimoni
[Credit Line]
From the book Discoveries Among the Ruins of Nineveh and Babylon (1853)