Fakahokulo e Tau Liogi Haau Puhala he Fakaako e Tohi Tapu
“[Iehova] na e, kua ole atu au kia koe ke fakateliga mai a koe ke he liogi haku ko e hau a fekafekau.”—NEHE. 1:11.
1, 2. To aoga he ha ke fakatutala ke he falu liogi ne fakamau he Tohi Tapu?
KO E liogi mo e fakaako e Tohi Tapu ko e tau vala uho lahi he tapuakiaga mooli. (1 Tesa. 5:17; 2 Timo. 3:16, 17) Mooli, nakai ko e tohi liogi e Tohi Tapu. Ka e ha ha i loto e tau liogi loga, ti loga foki ne haia i loto he tohi he tau Salamo.
2 He totou mo e fakaako e koe e Tohi Tapu, to liga moua e koe e tau liogi kua felauaki mo e tau tuaga haau. Ti ko e fakaaoga e koe e tau manatu liogi ne fakamau he tau Tohiaga Tapu, ka fakahokulo ai e tau liogi haau. Ko e heigoa haau ka fakaako mai ia lautolu ne ole ma e lagomatai ti moua e tali mo e mai he tau manatu he tau liogi ha lautolu?
Kumi mo e Muitua e Takitakiaga he Atua
3, 4. Ko e heigoa e matagahua he fekafekau a Aperahamo, ti ko e heigoa ka fakaako mai he fakahikuaga ne fakakite e Iehova?
3 Kua fakakite he fakaako e Tohi Tapu, ne lata ia koe ke liogi tumau ma e takitakiaga he Atua. Manamanatu ke he mena ne tupu he magaaho ne fakafano atu he tupuna ko Aperahamo haana fekafekau motua ne liga ko Elisara, ki Mesopotamia ke kumi e hoana matakutaku Atua ma Isaako. He utu vai e tau fifine he taha vaikeli, ne liogi e fekafekau: “Iehova na e, . . . kia eke ni pehe, ko e tamafine ka pehe atu au ki ai, Ta hifo a hāu a vai [fakamolemole] kia inu ai au; ti pehe mai a ia. Inu ā, to fakainu foki e au hāu a tau kamela; ko e fifine ia ni kua kotofa e koe mo e hau a fekafekau ko Isaako; ti iloa ai e au ke he mena ia kua fakaalofa mai a koe ke he haku iki.”—Kene. 24:12-14.
4 Ne tali e liogi he fekafekau a Aperahamo he magaaho ne fakainu e Repeka e tau kamela haana. Nakai leva ti ō a Repeka mo e fekafekau ki Kanana ti eke mo hoana fakahele a Isaako. Mooli, nakai amanaki a koe to foaki atu he Atua e fakamailoga pauaki ki a koe. Ka e, to takitaki e ia a koe he moui kaeke ke liogi a koe mo e eketaha ke takitaki he agaaga haana.—Kala. 5:18.
Lagomatai e Liogi ke Fakatote Hifo e Fakaatukehe
5, 6. Ko e heigoa e mena ne aoga lahi ke he liogi a Iakopo he amanaki a ia ke feleveia mo Esau?
5 Maeke he liogi ke fakatote hifo e fakaatukehe. He matakutaku ke he fakahagahaga kelea he taokete haana ko Esau, ne liogi a Iakopo: “Iehova, . . . kua nakai aoga au mo e tau mena fakaalofa oti, mo e tau kupu moli oti kua fakahoko mai e koe ke he hau a fekafekau . . . Kua ole atu au kia laveaki e koe au mai he lima he haku a matakainaga, ko e lima ni a Esau; ha kua matakutaku au kia ia, neke hau a ia mo e keli au, katoa mo e matua fifine mo e fanau. Ne pehe mai foki a koe kia au, To eke fakamitaki atu ni e au a koe, to fakatokologa foki e au hau a [“tega,” NW], ke tuga e oneone he tahi, kua nakai maeke ke totou he loga.”—Kene. 32:9-12.
6 Pete he mataala a Iakopo ke he tau lakaaga haana, nukua tali e tau liogi haana he magaaho ne fakafeilo ai a ia mo Esau. (Kene. 33:1-4) Totou fakamatafeiga e liogi ia, mo e to kitia e koe kua nakai ni ole a Iakopo ma e lagomatai. Ne fakakite e ia e tua ke he Tega ne mavehe mai mo e loto fakaaue ma e fakaalofa-totonu he Atua. Ha ha nakai ia koe falu ‘matakutaku he loto’? (2 Kori. 7:5) Ka fai, to liga fakamanatu he ole a Iakopo ki a koe na maeke he tau liogi ke fakatote hifo e fakaatukehe. Pete ia, kua lata ke ha ha i ai e tau ole, pihia mo e tau talahauaga he tua.
Liogi ma e Pulotu
7. Ko e ha ne liogi a Mose ma e iloilo ke he tau puhala a Iehova?
7 Ko e manako ke fakafiafia a Iehova kua lata ke fakalagalaga a koe ke liogi ma e pulotu. Ne liogi a Mose ma e iloilo ke he tau puhala he Atua. “Kitiala,” he ole e ia, “kua tala mai [a Iehova] kia au ke ta hake e au e motu nai [mai i Aikupito] . . . Hanai, [fakamolemole] kaeke kua ofania e koe au, kia fakailoa mai e koe kia au [fakamolemole] hau a puhala, . . . kia ofania ai e koe au.” (Esoto 33:12, 13) He tali, ne age he Atua ki a Mose e iloilo ne mua ke he Haana tau puhala—ko e mena kua lata kaeke ke takitaki e ia e tau tagata a Iehova.
8. Liga aoga fēfē a koe mai he manamanatu hokulo ke he 1 Tau Patuiki 3:7-14?
8 Ne liogi foki a Tavita: “Iehova na e, kia fakailoa mai kia au hāu a tau puhala.” (Sala. 25:4) Ne ole a Solomona ko e tama taane a Tavita ke he Atua ma e pulotu kua lata ke taute aki e tau matagahua he tuaga patuiki i Isaraela. Ne fiafia a Iehova ke he liogi a Solomona ti foaki ki a ia e ole haana pihia foki mo e tau koloa mo e lilifu. (Totou 1 Tau Patuiki 3:7-14.) Kaeke ke moua e koe e tau kotofaaga ne liga lahi mahaki ki a koe, liogi ma e pulotu ti fakakite e aga fakatokolalo. To lagomatai he Atua a koe ke moua e iloilo mo e fakagahua e pulotu ne lata ke taute aki e tau matagahua haau ke he puhala tonu mo e fakaalofa.
Liogi Mai he Loto
9, 10. Ko e heigoa nukua moua e koe ke aoga lahi ke he tau manatu a Solomona hagaao ke he loto he liogi haana he fakauluaga he faituga?
9 Ke logona ai, kua lata e liogi ke hau he loto. Ne foaki e Solomona e liogi mai he loto ne fakamau ia 1 Tau Patuiki veveheaga 8 ki mua he fakapotopotoaga i Ierusalema ma e fakauluaga he faituga a Iehova he 1026 F.V.N. He mole e tuku e puha he maveheaga i loto he Tapu Ue Atu ti puke e faituga he aolū a Iehova, ne fakaheke a Solomona ke he Atua.
10 Fakaako e liogi a Solomona ti mailoga e tau manatu hagaao ke he loto. Ne talahau e Solomona ko Iehova hokoia ne iloa e loto he tagata. (1 Patu. 8:38, 39) Kua fakakite he liogi taha ia kua fai amaamanakiaga ma e tagata agahala ‘ke liu ke he Atua mo e haana loto katoa.’ Ka tapaki he fī e tau tagata he Atua, to logona e tau ole ha lautolu kaeke kua katoatoa e tau loto ha lautolu ki a Iehova. (1 Patu. 8:48, 58, 61) Mooli ai, kua lata e tau liogi haau ke hau he loto.
Puhala Ka Fakahokulo he Tau Salamo e Tau Liogi Haau
11, 12. Ko e heigoa haau ne fakaako mai he talahauaga he liogi he taha tagata Levi ne fai magaaho ne nakai maeke ke fano ke he faituga he Atua?
11 He fakaako e tau Salamo ka fakahokulo e tau liogi haau mo e lagomatai a koe ke fakatali ke he Atua ke tali ai. Manamanatu ke he fakamanavalahi he tagata Levi ne fakapaea. Pete he fai magaaho ne nakai maeke a ia ke fano ke he faituga a Iehova, ne lologo a ia: “Haku agaga na e, ko e heigoa e mena kua mānu ai, mo e fakaatukehe ai a koe ki loto ia au? kia [fakatali] a koe ke he Atua; ha ko e mena to liu foki fakaheke au kia ia, ko e haku a fakamouiaga ia mo e haku Atua.”—Sala. 42:5, 11; 43:5.
12 Ko e heigoa haau ka fakaako mai he tagata Levi ia? Kaeke kua fai magaaho kua tuku a koe he fale puipui ha ko e tututonu ti nakai feleveia mo e tau matakainaga Kerisiano he ha lautolu a fale he tapuakiaga, fakatali fakatekiteki ke he Atua ke lagomatai a koe. (Sala. 37:5) Manamanatu hokulo ke he tau olioli kua mole he fekafekauaga he Atua, ti liogi ma e mahani fakauka ka e ‘fakatali ke he Atua’ ke maeke ia koe ke liu fakalataha mo e tau tagata haana.
Liogi mo e Tua
13. Fakalagotatai mo e Iakopo 1:5-8, ko e ha kua lata ia koe ke liogi mo e tua?
13 Pete ne tau tuaga haau, liogi tumau ke he tua. Ka fehagai a koe mo e kamatamata he mahani fakamooli, muitua e fakatonuaga he tutaki ko Iakopo. Fuluhi atu ki a Iehova he liogi, ti ua fakauaua to foaki atu e ia e pulotu kua lata ke fahia mo e kamatamata haau. (Totou Iakopo 1:5-8.) Kua mailoga he Atua e tau manatu tupetupe ne liga ha ha ia koe, mo e maeke a ia ke takitaki mo e fakamafana a koe ke he puhala he haana agaaga. Hafagi e loto haau ki a Ia he puhala he tua katoatoa, “aua neke mahalohalo,” ti talia e takitakiaga he haana agaaga mo e fakatonuaga he Kupu haana.
14, 15. Ko e ha kua maeke ke talahau ne liogi a Hana ti gahua mo e tua?
14 Ko Hana, ko e taha he tau hoana tokoua a Elekana ko e tagata Levi, ne liogi ti gahua mo e tua. Ne fakafiu e Penina ko e taha hoana ne fanafanau, a Hana ha kua nakai fanau a ia. He faituga, ne omonuo a Hana kaeke ke fanau e ia e tama taane, to foaki e ia ki a Iehova. Ha kua gahuahua e tau laugutu haana he liogi ati manatu e Ekepoa ne Mua ko Eli kua konahia a Hana. He iloa kua nakai mooli e mena ia, ne pehē a Eli: “Kia foaki mai foki he Atua a Isaraela e tau mena kua ole e koe.” Pete he nakai iloa mooli e Hana e mena ka tupu, ne tua a ia to tali e liogi haana. Ko e mena ia, “ti nakai tuai mata momoko a ia.” Ne nakai liu a ia fakaatukehe po ke loto mamahi.—1 Samu. 1:9-18.
15 He oti e fanau mo e tapani a Samuela, ne foaki age e Hana a ia ki a Iehova ma e gahua tapu he faituga. (1 Samu. 1:19-28) He fai magaaho ke manamanatu hokulo ke he liogi haana he magaaho ia kua maeke ke fakahokulo lahi e tau liogi ni haau mo e lagomatai a koe ke kitia ko e momoko foki ha ko e lekua fakaagitau ka kautū ai kaeke ke liogi a koe mo e tua, to tali e Iehova a koe.—1 Samu. 2:1-10.
16, 17. Ko e heigoa ne tupu ha kua maeke ia Nehemia ke liogi ti gahua mo e tua?
16 Ko e tagata mahani hakohako ko Nehemia he senetenari ke lima aki F.V.N. ne liogi ti gahua mo e tua. Ne ole a ia: “[Iehova] na e, kua ole atu au kia koe ke fakateliga mai a koe ke he liogi haku ko e hau a fekafekau, mo e liogi he hau a tau fekafekau, ko lautolu ne fia matakutaku ai ke he hau a higoa; mo e fakamonuina mai a e koe hau a fekafekau ke he aho nai; mo e foaki mai ai e koe kia au, kia ofania au ki mua he tagata nai.” Ko hai e “tagata nai”? Ko e patuiki Peresia ko Aretaseta ne eke a Nehemia mo tagata taute uaina haana.—Nehe. 1:11.
17 Ne loga e aho ne liogi a Nehemia mo e tua he mole e iloa ko e tau Iutaia ne fakatoka mai he fakapaea i Papelonia “kua matematekelea lahi a lautolu mo e ekefakakelea ai a lautolu, [ne] maona foki e kaupa a Ierusalema.” (Nehe. 1:3, 4) Nukua tali e tau liogi a Nehemia ne nakai amaamanaki ki ai he magaaho ne fakaatā he Patuiki ko Aretaseta a ia ke fano ki Ierusalema ke liu atihake e tau kaupā. (Nehe. 2:1-8) Nakai leva ne mau ai e tau kaupā. Ne tali e tau liogi a Nehemia ha kua hagaaki ai ke he tapuakiaga mooli ti foaki ai mo e tua. Pihia nakai e tau liogi haau?
Manatu ke Fakaheke mo e Fakaaue
18, 19. Ko e heigoa e tau kakano kua lata e fekafekau a Iehova ke fakaheke mo e fakaaue ki a Ia?
18 He liogi, manatu ke fakaheke mo e fakaaue ki a Iehova. Loga lahi e kakano ke taute pihia! Ma e fakatai, ne makai a Tavita ke fakaheke e tuaga patuiki a Iehova. (Totou Salamo 145:10-13.) Fakakite nakai he tau liogi haau kua loto fakaaue a koe ke he lilifu he fakapuloa e Kautu a Iehova? Ko e tau kupu he salamo ka lagomatai foki a koe ke fakakite ke he Atua e liogi haau mai he loto he fakaaue ke he tau feleveiaaga, tau toloaga, mo e tau fonoaga Kerisiano.—Sala. 27:4; 122:1.
19 Ko e fakaaue ke he fakafetuiaga uho haau mo e Atua ka fakalagalaga a koe ke liogi mai he loto mo e tau manatu pehēnei: “[Iehova] na e, to fakaheke atu au kia koe ki mua he tau motu; to uhu lologo au kia koe ki mua he tau tagata. Ha kua lahi hāu a fakaalofa kua hoko ni ke he lagi, mo e hāu a fakamoli kua hoko ia ke he tau aolagi. Ko e Atua na e, kia tokoluga a koe ki luga he lagi; kia ha ha he lalolagi oti hāu a lilifu.” (Sala. 57:9-11) Ko e tau manatu mafanatia mooli! Talitonu nakai a koe ko e tau kupu omoomoi pihia mai he Salamo ka lauia mo e fakahokulo e tau liogi haau?
Fakalilifu he Liogi ke he Atua
20. Fakakite fēfē e Maria e fakamooli haana ke he Atua?
20 Ko e fakalilifu ma e Atua kua lata ke kitia ke he tau liogi haau. Ko e tau kupu fakalilifu ha Maria ne nakai leva e iloa to eke a ia mo matua fifine he Mesia ne tatai ke he tau kupu a Hana he magaaho ne foaki age e ia e tama ko Samuela ke gahua he faituga. Ko e fakalilifu a Maria ma e Atua kua kitia maali ke he tau kupu haana: “Kua fakaheke atu haku a loto [ki a Iehova]. Kua fiafia ni hoku loto ke he Atua ko e haku a Fakamoui.” (Luka 1:46, 47) Maeke nakai ke fakahokulo e tau liogi haau he fakakite e tau manatu pihia? Ko e mena ia ati fifili a Maria ne mahani Atua ke eke mo matua fifine ha Iesu ko e Mesia!
21. Foaki fēfē he tau liogi a Iesu e fakamooliaga he fakalilifu mo e tua?
21 Ne liogi fakalilifu a Iesu mo e tua katoatoa. Tuga anei, ato liu fakatū mai e ia a Lasalo, kua “haga hake ai e tau fofoga a Iesu, kua pehe a ia, Ma Matua na e, kua fakaaue atu au kia koe, he fanogonogo mai a koe kia au.” (Ioane 11:41, 42) Kua fakakite nakai he tau liogi haau e fakalilifu mo e tua pihia? He fakaako e liogi fakatai lilifu ha Iesu, to kitia e koe e tau vala aoga pauaki he liogi kua fakatapu e higoa a Iehova, hoko mai he Kautu haana, mo e fakamooliaga he finagalo haana. (Mata. 6:9, 10) Manamanatu ke he tau liogi ni haau. Kua fakakite nakai he tau liogi haau e fiafia mooli ke he Kautu a Iehova, he taute e finagalo haana, mo e fakatapu e higoa tapu haana? Lata e tau liogi ke pihia.
22. Ko e ha kua maeke ia koe ke iloa mooli to fakamalolō e Iehova a koe ke fakapuloa e tala mitaki?
22 Ha ko e favaleaga po ke falu kamatamata, fa mahani e liogi ke putoia e tau ole ma e lagomatai ke fekafekau fakamalolō ki a Iehova. He mogo ne poaki e Saneheturini ki a Peteru mo Ioane ke nakai liu “fakaako atu ke he higoa a Iesu,” ne fakamalolō e tau aposetolo ia ke tumau e fakamatala. (Gahua 4:18-20) He mole e fakatoka mai he fale puipui, ne tala age e laua e mena ne tupu ke he tau matakainaga. Ti ko lautolu oti ne haia i ai kua olelalo ke he Atua ma e lagomatai ke vagahau e kupu Haana mo e fakamalolō. Ko e fiafia ha ia ha kua tali e liogi ia, ha kua “puke foki a lautolu oti ke he [a]gaga [t]apu, kua talahau atu e kupu he Atua mo e fakamalol[ō]”! (Totou Gahua 4:24-31.) Ti ko e fua, tokologa ne eke mo tau tagata tapuaki a Iehova. Maeke he liogi ke lagomatai foki a koe ke fakapuloa e tala mitaki mo e fakamalolō.
Fakatumau ke Fakahokulo e Tau Liogi Haau
23, 24. (a) Talahau falu fakafifitakiaga ne fakakite he fakaako e Tohi Tapu ka fakahokulo e tau liogi haau. (e) Ko e heigoa haau ka taute ke fakahokulo e tau liogi haau?
23 Loga atu foki e tau fakafifitakiaga ne lata ke talahau ke fakakite ko e totou mo e fakaako e Tohi Tapu ka fakahokulo e tau liogi haau. Ke tuga a Iona, maeke he liogi haau ke talahau kua “mai ia Iehova ni e fakamouiaga.” (Iona 2:1-10) Ka tupetupe a koe ha ko e agahala kelea lahi mahaki ti kua kumi lagomatai mai he tau motua, maeke e tau manatu he liogi a Tavita ke lagomatai a koe ke talahau kua fakatokihala a koe he magaaho liogi tokotaha haau. (Sala. 51:1-12) He falu liogi, maeke ia koe ke fakaheke a Iehova tuga ne taute e Ieremia. (Iere. 32:16-19) Kaeke kua kumi hoa mau a koe, fakaako e liogi ia Esera veveheaga 9, fakalataha mo e ole fakatagata, ka fakamalolō a koe ke eketaha ke omaoma ke he Atua he ‘mau ke lata mo e Iki.’—1 Kori. 7:39; Esera 9:6, 10-15.
24 Fakatumau ke totou, fakaako, mo e kumikumi ke he Tohi Tapu. Kumi e tau manatu ke fakaaoga foki he tau liogi haau. Maeke ia koe ke lafi e tau manatu faka-Tohi Tapu ke he haau a tau olelalo mo e tau liogi fakaaue mo e fakaheke. To fakatata lahi mahaki mooli a koe ki a Iehova ko e Atua he fakahokulo e tau liogi haau puhala he fakaako e Tohi Tapu.
To Tali Fēfē e Koe?
• Ko e ha kua lata ia tautolu ke kumi mo e muitua ke he takitakiaga he Atua?
• Ko e heigoa kua lata ke fakalagalaga a tautolu ke liogi ma e pulotu?
• Maeke fēfē he tohi a Salamo ke fakahokulo e tau liogi ha tautolu?
• Ko e ha kua lata ia tautolu ke liogi mo e tua fakalataha mo e fakalilifu?
[Fakatino he lau 8]
Liogi e fekafekau a Aperahamo ma e takitakiaga he Atua. Pihia nakai a koe?
[Fakatino he lau 10]
Maeke he fakaako magafaoa ke fakahokulo e tau liogi haau