Mareko—‘Aoga ke he Gahua’

KUA kitia he fakapotopotoaga i Anetioka e falu lekua, ka ko e fekehekeheaki ne tupu ke he vahaloto he tau aposetolo ko Paulo mo Panapa kua kehe lahi. Ne pulega e tau tagata taane ma e fenoga misionare; ka e, magaaho ne hoko ai ke fifili ko hai ka fakatauō mo laua, ne “hukia [po ke, ita] lahi ai e tau loto” ha laua. (Gahua 15:39) Ne mavehevehe a laua ti o kehekehe ai. Ne fakatupetupe he taufetoko ha laua e misionare ke toluaki—ko Mareko.

Ko hai a Mareko? Ko e heigoa ne fakatupu e tau aposetolo tokoua ke taufetoko ha ko ia? Ko e ha ne malolō lahi ai e tau manatu ha laua? Hiki nakai e tau manatu ia? Ti ko e heigoa ka fakaako e koe mai he tala a Mareko?

He Kaina i Ierusalema

Ko Mareko, ne hau he magafaoa Iutaia ne maukoloa, kua tupu hake i Ierusalema. Ne fakaako fakamua a tautolu hagaao ki a ia he matutaki mo e fakamauaga tuai he fakapotopotoaga Kerisiano fakamua atu. Kavi ke he 44 V.N., magaaho ne fakatokanoa fakamana he agelu ha Iehova e aposetolo ko Peteru mai he fale puipui ha Herota Akeripa I, ne fina atu a Peteru “ke he fale a Maria e matua fifine a Ioane kua higoa ko Mareko; ne fakapotopoto ai e tokologa kua liogi.”—Gahua 12:1-12.a

Ti liga fakaaoga he fakapotopotoaga Ierusalema e kaina he matua fifine ha Mareko ma e tau feleveiaaga. Ti “tokologa” ne feleveia i ai kua fakakite na lahi mahaki e kaina. Ne ha ha ia Maria e tama fifine fekafekau ne higoa ko Rosa, ne tali e tukituki ha Peteru ke he “pa gutuhala.” Ko e tau vala tala nei ne fakakite ko Maria ko e fifine ne loga e tau koloa. Ti hagaao ke he fale ko e kaina haana ka e nakai ko e kaina he taane haana, ti liga ko e takape a ia mo e ko e tama tote agaia a Mareko.—Gahua 12:13.

Liga ko Mareko taha ia lautolu ne fakapotopoto ke liogi. Liga mahani lahi a ia mo e tau tutaki a Iesu mo e falu ne kitia mata e tau mena tutupu he feua ha Iesu. Liga ko Mareko ko e fuata taane ne nakai lahi e mena ne tui, ne lali ke mui atu ki a Iesu he magaaho fakamua ne tapaki a Iesu, ka e hola he magaaho ne lali e tau tagata ke tapaki a ia.—Mare. 14:51, 52.

Tau Kotofaaga he Fakapotopotoaga

Ko e lafi mo e tau Kerisiano motua kua nakai noa mo e fakaohooho mitaki ki a Mareko. Ne tupu fakaagaaga a ia mo e mailoga ai he tau patu lotomatala. Kavi ke he 46 V.N., magaaho ne ta atu e Paulo mo Panapa e ‘lagomatai fakaalofa’ mai Anetioka ki Ierusalema ke fakatote hifo e tau lauiaaga he hoge, ne fiafia a laua ki a Mareko. Magaaho ne liliu a Paulo mo Panapa ki Anetioka, ne uta foki e laua a Mareko.—Gahua 11:27-30; 12:25.

To liga fuafua manatu he tagata totou holo kua nakai fai matutakiaga pauaki ke he tau mena he tino e tau tagata tokotolu nei, ne uta e Paulo mo Panapa a Mareko ha ko e tau lotomatala haana. Ka e fakakite he taha he tau tohi ha Paulo ko Mareko ko e kasini ha Panapa. (Kolo. 4:10) Liga lagomatai he mena nei ke fakamaama e tau mena tutupu kua putoia a Mareko.

Kavi ke he taha e tau he mole, ne takitaki he agaaga tapu a Paulo mo Panapa ke he fenoga misionare. Ne fakatoka a laua mai Anetioka ti o atu ki Kuperu. Ne fano foki a Ioane Mareko mo laua ‘ko e fekafekau.’ (Gahua 13:2-5) Liga ko Mareko ne taute e tau lagomatai fakatino he fenoga ke maeke e tau aposetolo ke hagaaki ke he tau mena fakaagaaga.

Ne takai e Paulo, Panapa, mo Mareko a Kuperu, hane fakamatala he fenoga ha lautolu; ti o atu a lautolu ki Asia Tote. I ai, ne taute e Ioane Mareko e fifiliaga ne fakahogohogo manava ki a Paulo. Ne pehē e tala, he hohoko e matakau ki Pereka, ne “toka foki e Ioane a laua kua liu a ia ki Ierusalema.” (Gahua 13:13) Nakai talahau e kakano ne taute e ia e mena nei.

Fai tau he mole, ne liliu atu a Paulo, Panapa, mo Mareko ki Anetioka. Ne pulega he tau aposetolo tokoua e fenoga misionare ke uaaki ke fakalaulahi e tau mouaaga he fenoga fakamua. Ne manako a Panapa ke uta foki e kasini haana, ka e nakai manako a Paulo, kakano kua tiaki e Mareko a laua he magaaho fakamua. Ko e mena nei ati tupu e lekua ne fakamaama he kamataaga. Ne uta e Panapa a Mareko ti fano ke gahua he haana motu ko Kuperu, ka e fano a Paulo ki Suria. (Gahua 15:36-41) Maaliali ai, kua kehekehe e tau kitiaaga ha Paulo mo Panapa ke he fifiliaga fakamua ha Mareko.

Fakamafola

Nakai noa kua hukia a Mareko ha ko e mena nei ne tupu. Ka kua fakatumau a ia ko e tagata gahua fakamooli. Kavi ke he 11 po ke 12 e tau he mole e mena nei ne tupu ki a ia mo Paulo, ne liu foki a Mareko kitia ke he fakamauaga tuai he faka-Kerisiano fakamua atu. I fe? He mena ne liga nakai amanaki a koe ke moua a ia—mo Paulo!

He 60-61 V.N., he nofo agaia a Paulo he fale puipui i Roma, ne fakafano atu e ia falu tohi ko e vala mogonei he tau Tohiaga Tapu. Ko e tohi ke he tau Kolose, ne tohia e ia: “Fakaalofa atu kia mutolu a Aritako, ko ia kua fakalataha mo au ke he fale puipui; katoa mo Mareko, ko e faoa a Panapa ia (kua moua e mutolu e poakiaga ki ai, ka fina atu a ia kia mutolu, kia talia e mutolu a ia) . . . ko lautolu hoko lautolu ni kua gahua fakalataha mo au ke he kautu he Atua, ne eke foki a lautolu mo fakamafanatia kia au.”—Kolo. 4:10, 11.

Ko e hikiaga lahi mooli! He eke mo fakahogohogo manava lahi ki a Paulo he mogo fakamua, kua liu a Mareko mogonei eke mo fekafekau uho lahi. Maaliali ai, ne fakailoa e Paulo ke he tau Kolose to liga aahi age a Mareko. Kaeke kua aahi age, to eke a Mareko mo hukui ha Paulo.

Kua molea kia e tuhituhi ha Paulo he tau tau fakamua ia ki a Mareko? Kua aoga nakai a Mareko mai he akonakiaga kua lata? Po ke liga aoga ua e tau mena nei? Ko e heigoa ni e mena ne tupu, ko e fakamafola ha laua kua fakakite e motua fakaagaaga ha Paulo mo Mareko. Ne toka atu e laua e tau mena kua mole ki tua ti liu a laua gahua tokoua. Ko e fakafifitakiaga mitaki lahi mooli ma e ha tagata kua fekehekeheaki e manatu mo e matakainaga Kerisiano!

Tagata Fano Fenoga ko Mareko

He totou a koe hagaao ke he tau fenoga kehekehe ha Mareko, to mailoga e koe kua lahi e fano fenoga haana. Ne hau a ia i Ierusalema, hiki ki Anetioka, ti mai i ai ne fano halavaka ki Kuperu mo Pereka. Ti fano a ia ki Roma. Mai i ai ne manako a Paulo ke fakafano a ia ki Kolose. Ti loga atu foki!

Ne tohia he aposetolo ko Peteru e tohi fakamua haana, he kavi ke he 62 ke he 64 V.N. Ne tohi e ia: “Fakaalofa atu kia mutolu e ekalesia i Papelonia ne fifili fakalataha mo mutolu, katoa mo e haku a tama ko Mareko.” (1 Pete. 5:13) Ne fano a Mareko ki Papelonia ke gahua fakalataha mo e aposetolo ne fina atu he tau tau fakamua atu ke he tau feleveiaaga Kerisiano he kaina he matua fifine haana.

Magaaho ne tuku a Paulo he fale puipui ke lagauaaki i Roma he kavi ke he 65 V.N., ne tohi ke hau a Timoteo i Efeso, ne matutaki e Paulo: “Kia o mai a mua mo Mareko.” (2 Timo. 4:11) Ti ko Mareko i Efeso he magaaho ia. Ti maeke fēfē ia tautolu ke tuahā na talia nakai e ia e poakiaga ha Paulo ke liu ki Roma mo Timoteo? Nakai mukamuka e fano fenoga he magahala ia, ka kua makai a Mareko ke fano he tau fenoga ia.

Taha Kotofaaga Uho Foki

Taha kotofaaga lahi ne olioli e Mareko ko e omoomoi he agaaga ha Iehova ke tohi e taha he tau Evagelia. Pete kua nakai totoku e higoa he tagata ne tohia e Evagelia ke uaaki, ne fakamaama he tau fakamauaga fakamua atu ko Mareko ne tohi ai ti moua mai e tau tala haana ia Peteru. Ne kitia mata e Peteru e tau mena oti ne fakamau e Mareko.

Ne talitonu e tau tagata kumikumi ke he Evagelia ha Mareko na tohi e ia ke totou e tau tagata Motu Kehe; ne foaki e ia e tau fakamaamaaga aoga ke he tau puhala faka-Iutaia. (Mare. 7:3; 14:12; 15:42) Ne fakaliliu e Mareko e tau kupu Aramaika ne liga uka ke maama he tau tagata ne nakai ko e tau Iutaia. (Mare. 3:17; 5:41; 7:11, 34; 15:22, 34) Ne loga e kupu Latini haana ne fakaaoga ti fakamaama foki e tau kupu Heleni aga mau he fakaaoga e tau kupu Latini. Ne talahau e ia e tatai he tau tupe Iutaia ke he tau tupe Roma. (Mare. 12:42, matahui tala NW) Kua lautatai e tau mena oti nei mo e manatu tuai na tohi e Mareko e Evagelia haana i Roma.

“Aoga a Ia kia Au ke he Gahua”

Nakai ni ko e tohi he Evagelia haana e mena ne taute e Mareko i Roma. Manatu e mena ne tala age e Paulo ki a Timoteo: “Kia o mai a mua mo Mareko.” Ko e heigoa e kakano ha Paulo? “Ha kua aoga a ia kia au ke he gahua.”—2 Timo. 4:11.

Ko e talahauaga nei ki a Mareko—ko e fakapapahiaga fakahiku he tau Tohiaga Tapu—kua lahi e mena ne talahau hagaao ki a ia. Nakai fai talahauaga ki a Mareko he feua fakateokarasi haana ne kitia ko ia ko e aposetolo, takitaki, po ke perofeta. Ko ia ko e tagata gahua, kakano ko ia ne tatali ki ai mo e fekafekau ke he falu. He magaaho nei, nakai leva to mate a Paulo, ne aoga lahi mooli e aposetolo mai he lagomatai ha Mareko.

Ka fakaputuputu fakalataha, ko e tau vala tala kehekehe ne iloa e tautolu hagaao ki a Mareko kua moua e fakatino he tagata makutu he fakapuloa e tala mitaki ke he tau faahi kehekehe he lalolagi, ko e tagata ne fiafia ke fekafekau ke he falu. Mooli, ko e tau kotofaaga taui mitaki ne olioli e Mareko ha kua fakatumau a ia ki ai!

Tuga a Mareko, ko tautolu ko e tau fekafekau he Atua he vahā nei, kia fakakite e fifiliaga pihia ke fakamatala e tala mitaki he Kautu. He mena ne tupu ki a Mareko, kua maeke he falu ia tautolu ke hiki ke he falu matakavi, pihia foki ke he tau motu kehe, ke fakalaulahi e tala mitaki he motu ia. Liga nakai maeke he tokologa ia tautolu ke taute e hikiaga pihia, ka kua maeke agaia a tautolu oti ke fifitaki a Mareko he taha puhala aoga foki. Tuga ni he lali fakalahi a ia ke gahua ke lata mo e tau matakainaga Kerisiano haana, kua makai foki a tautolu ke eketaha ke lagomatai e tau matakainaga talitonu ha tautolu he tau puhala aoga ke taute e fekafekauaga ha lautolu ke he Atua. He taute pihia e tautolu, to maeke mooli ia tautolu ke matutaki ke moua e tau monuina ha Iehova.—Fakatai 3:27; 10:22; Kala. 6:2.

[Matahui Tala]

[Mepe/Fakatino he lau 8, 9]

(Ma e puhala katoa ne tohi aki, kikite e tohi)

Falu Maaga ne Ahiahi e Mareko

Roma

Efeso

Kolose

Pereka

Anetioka (i Suria)

Kuperu

TAHI METITERANEANI

Ierusalema

Papelonia