Asa, Iehosafata, Hesekia, mo Iosia
Fekafekau ki a Iehova mo e Loto Katoa!
“Iehova na e, kua ole atu e au, kia manatu mai e koe ke he haku a fano ki mua hāu mo e fakamoli, mo e loto katoa.”—2 TAU PATUIKI 20:3.
1-3. Ko e heigoa e kakano ke fekafekau ki a Iehova mo e “loto katoa”? Talahau e fakatai.
KUA nakai mitaki katoatoa oti a tautolu ti taute foki e tautolu e tau hepehepe. Fakaaue ai, foaki e Iehova e lukutoto ti kua mautali ke fakamagalo a tautolu. Kaeke ke mahani fakatokolalo mo e fakatokihala a tautolu, to ole a tautolu ki a ia ma e fakamagaloaga. Mailoga e tautolu to nakai fakafehagai a Iehova mo tautolu “ke lata mo e ha tautolu a tau hala.” (Salamo 103:10) Ka kua lata agaia a tautolu ke “fekafekau . . . kia ia mo e . . . loto katoa.” (1 Nofoaga he Tau Patuiki 28:9) Taute fēfē e tautolu e mena ia pete he nakai mitaki katoatoa a tautolu?
2 Ke lagomatai a tautolu, fakatatai e tautolu e moui he Patuiki ko Asa mo e he Patuiki ko Amasia. Taute tokoua he tau patuiki e tau mena mitaki, ka e taute foki e laua e tau hepehepe ha ko e nakai mitaki katoatoa ha laua. Ka e talahau he Tohi Tapu kua “katoatoa e loto a Asa kia Iehova ke he tau aho oti hana.” (2 Nofoaga he Tau Patuiki 15:16, 17; 25:1, 2; Tau Fakatai 17:3) Lali tumau a ia ke fakafiafia a Iehova ti “loto katoa” ki a Ia. (1 Nofoaga he Tau Patuiki 28:9) Ka ko Amasia ne nakai fekafekau ki a Iehova mo e “loto katoa.” He mole e fakakaumahala e ia e tau fī he Atua, ne liuaki mai e ia e tau tupua tā ha lautolu mo e kamata ke tapuaki ki ai.—2 Nofoaga he Tau Patuiki 25:11-16.
3 Ko e tagata ne tapuaki ke he Atua mo e “loto katoa” kua fakaalofa lahi mahaki ki a Iehova mo e manako ke tapuaki tumau ki a ia. I loto he Tohi Tapu, ko e kupu “loto” kua fa hagaao ke he tau mena he tau loto ha tautolu. Putoia ai e puhala manamanatu ha tautolu, tau mena ne fiafia a tautolu ki ai, tau mena kua manako a tautolu ke taute he tau momoui ha tautolu, mo e kakano ne kua taute e tautolu e tau mena kua taute e tautolu. Pete he nakai mitaki katoatoa a tautolu, maeke a tautolu ke tapuaki ki a Iehova mo e tau loto katoa. Fekafekau a tautolu ki a ia ha kua manako mooli a tautolu, nakai ha kua lata ia tautolu po ke mena fa mahani.—2 Nofoaga he Tau Patuiki 19:9.
4. Ko e heigoa ha tautolu mogonei ka fakatutala ki ai?
4 Maeke a tautolu ke maama mitaki e kakano ke fekafekau e Atua mo e loto katoa he fakatutala ke he moui ha Asa ti pihia foki mo e tau momoui he tau patuiki tokotolu ne tua fakamooli i Iuta. Ko lautolu nei ko Iehosafata, Hesekia, mo Iosia. Pete ni he taute he tau patuiki tokofā nei e tau hepehepe, ne fakafiafia agaia e lautolu a Iehova. Kitia e ia kua fekafekau a lautolu ki a ia mo e loto katoa. Ko e ha ne onoono pihia e Atua ki a lautolu, ti fifitaki fēfē a tautolu ki a lautolu?
FAKALATAHA A ASA MO “IEHOVA MO E LOTO KATOA”
5. Ko e heigoa ne taute e Asa he eke a ia mo patuiki?
5 Ko Asa ko e patuiki ke toluaki i Iuta he mole e vevehe ua e motu ha Isaraela ke he kautu ha Isaraela mo e kautu ha Iuta. He patuiki a Asa i Iuta, ne eketaha a ia ke utakehe e tapuakiaga fakavai mo e mahani feuaki fakalialia he kautu haana. Ne moumou e ia e tau tupua tā ne tapuaki e tau tagata ki ai ti vega kehe e tau tagata ne taute e tau mahani fakataka he faituga. Ne utakehe foki e Asa e matua tupuna fifine haana mai he tuaga he “patuiki fifine, he eke e ia e tupua Asaira.” (1 Tau Patuiki 15:11-13) Fakamalolō foki e Asa e tau tagata ke “kumi e lautolu a Iehova” mo e omaoma ke he “fakatufono mo e poaki.” Taute oti e Asa e tau mena ke lagomatai e falu ke tapuaki ki a Iehova.—2 Nofoaga he Tau Patuiki 14:4.
Eketaha a Asa ke utakehe e tapuakiaga fakavai he kautu haana
6. Tali atu fēfē a Asa he mogo ne latau e tau Aitiope ki Iuta?
6 He hogofulu tau fakamua he patuiki a Asa, ne nakai fehagaitau e kautu ha Iuta. Ati o mai e tau tagata Aitiope ke tau ki a Iuta ne taha e miliona kautau mo e tolu e teau kariota. (2 Nofoaga he Tau Patuiki 14:1, 6, 9, 10) Ko e heigoa ha Asa ka taute? Iloa mooli e ia na maeke a Iehova ke lagomatai e tau tagata haana. Ti liogi a ia ki a Iehova ke lagomatai a lautolu ke kautū he tauaga. (Totou 2 Nofoaga he Tau Patuiki 14:11.) He falu mogo, ne fifili e Iehova ke tuku age e kautūaga ke he tau tagata haana ka e nakai ke he tau fī ha lautolu pete he nakai tua fakamooli foki e tau patuiki ki a ia. Taute e ia e mena nei ke fakakite ko ia ko e Atua mooli. (1 Tau Patuiki 20:13, 26-30) Ka ko e magaaho nei, lagomatai e Iehova e tau tagata haana ha kua falanaki a Asa ki a Ia. Tali e Iehova e liogi ha Asa ti kautū a lautolu he tauaga. (2 Nofoaga he Tau Patuiki 14:12, 13) Taute e Asa e hehē lahi he mogo fakamui he ole a ia ke he patuiki ha Suria ma e lagomataiaga ka e nakai ki a Iehova. (1 Tau Patuiki 15:16-22) Pete ia, kitia e Iehova kua fakaalofa a Asa ki a Ia. Kua fakalataha a ia mo “Iehova mo e loto katoa” ke he tau aho oti. Muitua fēfē e tautolu e fakafifitakiaga mitaki ha Asa?—1 Tau Patuiki 15:14.
7, 8. Maeke fēfē a koe ke fifitaki a Asa?
7 Iloa fēfē e tautolu kua fekafekau fakamooli a tautolu ki a Iehova? Hūhū hifo ki a tautolu: ‘To omaoma nakai au ki a Iehova pete he tuaga uka? Kua eketaha katoatoa nakai au ke fakatumau e meā he fakapotopotoaga Haana?’ Manamanatu ke he lahi he loto malolō ha Asa ke maeke ke utakehe e matua tupuna fifine haana he tuaga patuiki! Falu mogo, liga lata a koe ke loto malolō tuga a Asa. Ma e fakatai, ka e kua ka agahala e tagata he magafaoa haau po ke kapitiga tata ti nakai fakatokihala mo e tuku ki tua he fakapotopotoaga? To eketaha nakai a koe ke nakai fio mo e tagata ia? Ko e heigoa ka omoomoi e loto haau ke taute?
8 Tuga a Asa, he falu mogo liga logona hifo a koe kua totoko oti e tau tagata ki a koe. Liga vaiga he tau kapitiga aoga po ke tau faiaoga haau a koe ha ko koe taha he Tau Fakamoli a Iehova. Po ke manamanatu e tau tagata he gahuaaga kua goagoa a koe ha kua tuku e magaaho ke fano ke he fonoaga po ke ha kua nakai gahua mule tumau a koe. He tau tuaga pihia, falanaki ke he Atua tuga a Asa. Liogi ki a Iehova, loto malolō, ti tumau ke taute e mena hako. Manatu kua fakamalolō he Atua a Asa, mo e to fakamalolō foki e Ia a koe.
9. Fakafiafia fēfē e tautolu a Iehova ka fakamatala a tautolu?
9 Nakai ni manamanatu a Asa hagaao ki a ia; ne fakamafana e ia falu ke “kumi e lautolu a Iehova.” Lagomatai foki e tautolu e tau tagata ke tapuaki ki a Iehova. Mailoga e Iehova ka tutala a tautolu ke he falu hagaao ki a Ia. Liga fiafia a Ia ka kitia a tautolu ne taute pihia ha kua fakaalofa a tautolu ki a Ia mo e manamanatu a tautolu ke he tau tagata mo e ha lautolu a vahā anoiha!
KUMI E IEHOSAFATA A IEHOVA
10, 11. Fifitaki fēfē e tautolu a Iehosafata?
10 Ko e tama taane ha Asa ko Iehosafata “ne fano a ia ke he puhala he matua tane hana ko Asa.” (2 Nofoaga he Tau Patuiki 20:31, 32) Puhala fe? Tuga e matua taane ha Iehosafata, ne fakamafana e ia e tau tagata ke fakatumau ke tapuaki ki a Iehova. Ne fakafano e ia e tau tagata taane ke he maaga ha Iuta ke fakaako e tau tagata ke he “tohi he fakatufono a Iehova.” (2 Nofoaga he Tau Patuiki 17:7-10) Ne fano foki a ia ke he maaga he kautu ha Isaraela he faahi tokelau, ke he tau tagata he atu mouga ha Efaraimo ke “liu aki mai e ia a lautolu kia Iehova.” (2 Nofoaga he Tau Patuiki 19:4) Ko Iehosafata ko e patuiki “ne kumi a Iehova mo e hana loto katoa.”—2 Nofoaga he Tau Patuiki 22:9.
Fakamafana e Iehosafata e tau tagata ke fakatumau ke tapuaki ki a Iehova
11 Mogonei, manako a Iehova ke he tau tagata he lalolagi katoa ke fakaako hagaao ki a ia, maeke a tautolu oti ke lagomatai ke he gahua nei. Ko e foliaga kia haau ke fai vala he gahua nei he tau mahina takitaha? Manako kia a koe ke fakaako e Tohi Tapu mo e falu ke kamata foki a lautolu ke tapuaki ki a Iehova? Ko e taha mena nakai a ia ne liogi a koe ke taute? Ka eketaha a koe, to lagomatai e Iehova a koe ke kamata e fakaako Tohi Tapu. To makai nakai a koe ke fakaako mo e tagata he mogo foki ka fakaaoga e koe e falu magaaho noa haau? Tuga ni a Iehosafata ne lali ke lagomatai e falu ke liu fekafekau ki a Iehova, lali a tautolu ke lagomatai a lautolu ne kua fai magaaho he lolelole fakaagaaga. Fakatoka foki he tau motua he fakapotopotoaga ke ahiahi mo e foaki e lagomatai ki a lautolu ne tuku ki tua he fakapotopotoaga ne kua toka kehe tuai e tau mahani agahala ha lautolu.
12, 13. (a) He mogo ne matakutaku a Iehosafata, ko e heigoa ne taute e ia? (e) Ko e ha kua lata a tautolu ke muitua ke he fakafifitakiaga ha Iehosafata?
12 Tuga a Asa ko e matua haana, ne falanaki pihia a Iehosafata ki a Iehova he mogo ne o mai e kau lahi ke tau ki a Iuta. (Totou 2 Nofoaga he Tau Patuiki 20:2-4.) Ne matakutaku a ia ti ole ki a Iehova ma e lagomatai. He liogi, pehē a ia kua nakai maeke a lautolu ke fakakaumahala e fī. Talahau foki e ia kua nakai iloa e ia mo e tau tagata haana e mena ke taute. Iloa mooli e Iehosafata to lagomatai e Iehova a lautolu. Pehē a ia: “Kua hagao atu a mautolu kia koe.”—2 Nofoaga he Tau Patuiki 20:12.
13 Tuga a Iehosafata, he falu mogo kua liga nakai iloa e tautolu e mena ke taute hagaao ke he lekua, ti liga matakutaku foki a tautolu. (2 Korinito 4:8, 9) Ka e manatu e mena ne taute e Iehosafata. Ki mua he tau tagata oti, ne liogi a ia ki a Iehova ti tala age ki Ia e logonaaga lolelole ha lautolu. (2 Nofoaga he Tau Patuiki 20:5) Maeke e tau ulu magafaoa ke muitua ke he fakafifitakiaga ha Iehosafata. Ole ki a Iehova ke lagomatai a koe mo e magafaoa haau ke fahia ke he lekua mo e iloa e mena ke taute. Ua fuafua kelea ka logona he magafaoa haau e tau liogi nei. To mailoga e lautolu e lahi mahaki he falanaki haau ki a Iehova. Lagomatai e Ia a Iehosafata mo e to lagomatai foki e Ia a koe.
TAUTE TUMAU E HESEKIA E MENA HAKO
14, 15. Falanaki katoatoa fēfē a Hesekia ke he Atua?
14 Ko Hesekia taha patuiki “ne pipiki ni a ia kia Iehova.” Taute pihia e ia pete he fakatoka he matua taane haana e fakafifitakiaga kelea ti tapuaki ke he tau tupua tā. “Ne uta kehe e [Hesekia] e tau mena tokoluga ti tukimalipilipi e ia e tau tupua, ti hio ki lalo e ia e tau tupua a Asaira, ne tukimalipilipi foki e ia e gata apa kula ne eke e Mose,” taute pihia e ia ha kua tapuaki e tau Isaraela ki ai. Fekafekau katoatoa a Hesekia ki a Iehova. Ne tumau a ia ke “omaoma . . . ke he hana tau poaki ne poaki mai ai e Iehova ia Mose.”—2 Tau Patuiki 18:1-6.
15 He patuiki ai a Hesekia, ne fofō he kau malolō ha Asuria a Iuta ti fakamatakutaku ke moumou a Ierusalema. Ko e patuiki ha Asuria ko Sanerivi ne vā ki a Iehova ti lali ke fakakaumahala a Hesekia. He magaaho hagahaga kelea ia, ne falanaki katoatoa a Hesekia ki a Iehova ti liogi ki a ia ma e lagomatai. Iloa e ia na mua atu e malolō he Atua ke he tau Asuria mo e to laveaki ai Haana tau tagata. (Totou Isaia 37:15-20.) Tali he Atua e liogi haana he fakafano atu e agelu ti kelipopo 185,000 he kau ha Asuria.—Isaia 37:36, 37.
16, 17. Fifitaki fēfē e koe a Hesekia?
16 Fakamui, ne gagao a Hesekia ti teitei mate. He magaaho uka ia, ne olelalo a ia ki a Iehova ke manatu e mahani fakamooli haana mo e ke lagomatai a ia. (Totou 2 Tau Patuiki 20:1-3.) Logona e Iehova e liogi ha Hesekia ti fakamaulu a ia. Iloa e tautolu mai he Tohi Tapu kua nakai amanaki a tautolu mogonei ke he mana mai he Atua ke fakamaulu e tau gagao ha tautolu po ke taute a tautolu ke moui loa. Ka e tuga a Hesekia, maeke a tautolu ke falanaki ki a Iehova ma e lagomatai. Maeke a tautolu ke tala age ki a ia: “Iehova na e, kua ole atu e au, kia manatu mai e koe ke he haku a fano ki mua hāu mo e fakamoli, mo e loto katoa.” Talitonu nakai a koe to leveki tumau e Iehova a koe, pete foki ka gagao a koe?—Salamo 41:3.
17 Puhala fe foki ka fifitaki e tautolu a Hesekia? Liga ko e taha mena ne fakatauhele e fakafetuiaga ha tautolu mo Iehova po ke nakai fakaaoga e magaaho ke fekafekau a ia. Ma e fakatai, tokologa he vahā nei ne taute e tau tagata ke tuga ko e tau atua a lautolu. Nava e lautolu e tau tagata talahaua mo e falu tagata ne nakai iloa e lautolu. Tokologa ne fakaaoga e tau magaaho ke totou hagaao ke he tau tagata ia mo e kitekite ke he tau ata ha lautolu. Po ke fa fakaaoga e lautolu e tau vala tala utafano mo e falu puhala ke matutaki mo e tau tagata he Initanete. Mooli, maeke a tautolu ke fiafia e matutakiaga mo e tau magafaoa po ke tau kapitiga tata ha tautolu puhala he tau matini nei. Ka e maeke a tautolu ke moumou e tau magaaho ke he tau vala tala utafano. Liga matalahi foki a tautolu ka tokologa e tagata ne fakakite kua fiafia a lautolu ke he tau ata po ke tau talahauaga ne tuku e tautolu he Initanete. Po ke ka mailoga e tautolu kua nakai liu e falu kitekite ki ai, ti liga ita a tautolu. Maeke a tautolu ke fakaako mai he tau fakafifitakiaga he aposetolo ko Paulo, Akula, mo Pisila. Manatu nakai e koe kua fakaaoga e lautolu e magaaho he tau aho takitaha ke kumi e tau mena ikiiki oti ne taute he tau tagata, mua atu ke he tau tagata ne nakai fekafekau ki a Iehova? Pehē e Tohi Tapu “kua fakaatukehe tuai a Paulo ke he loto hana, he talahau atu [po ke, vagahau e kupu].” Ko Pisila mo Akula ne fakaaoga e magaaho ha laua ke fakamatala mo e fakamaama “fakatonu atu e puhala he Atua” ke he falu. (Gahua 18:4, 5, 26) Hūhū hifo a tautolu: ‘Kua fakaeneene nakai au ke nakai taute e tau tagata ke tuga e tau atua? Kalo kehe nakai au he fakaaoga fakalahi e magaaho ke taute e tau mena ne nakai aoga lahi?’—Totou Efeso 5:15, 16.
OMAOMA A IOSIA KE HE TAU POAKIAGA HA IEHOVA
18, 19. Maeke fēfē a tautolu ke tuga a Iosia?
18 Ko e Patuiki ko Iosia ne omaoma foki ke he tau poakiaga ha Iehova “mo e hana loto katoa.” (2 Nofoaga he Tau Patuiki 34:31) Ko Iosia ko e mokopuna ha Hesekia. He mogo ne fuata mui, “ne kamata ai a ia ke kumi ke he Atua a Tavita.” Mogo ne 20 e tau haana, ne kamata a ia ke utakehe e tapuaki tupua mai i Iuta. (Totou 2 Nofoaga he Tau Patuiki 34:1-3.) Eketaha fakalahi a Iosia ke fakafiafia a Iehova, nakai tuga e tau patuiki tokologa ha Iuta. Taha aho mogoia, ne totou he ekepoa ne mua e tohi he Fakatufono he Atua he faituga. Liga na tohia e Mose e tohi nei! Mogo ne totou ai he tohikupu ki a Iosia, mailoga e ia kua lahi atu e mena kua lata ke taute e ia ke fekafekau katoatoa ki a Iehova. Fakamafana foki e ia e falu ke taute pihia. Ko e fua, ne “nakai o kehe a lautolu he tau aho oti hana he mumui atu a lautolu kia Iehova” ka e moui agaia a Iosia.—2 Nofoaga he Tau Patuiki 34:27, 33.
Makai a Iosia ke fakafiafia a Iehova ti mafiti ke taute e tau hikiaga
19 Kaeke ko e fuata a koe, maeke a koe ke fifitaki a Iosia mo e iloa mitaki a Iehova. Liga fakaako a Iosia mai he Patuiki ko Manase, ko e matua tupuna haana ne fakatokihala, na makai a Iehova ke fakamagalo. Maeke foki a koe ke fakaako mai ia lautolu ne momotua he magafaoa haau mo e fakapotopotoaga. Maeke a lautolu ke tala atu ki a koe e tau mena mitaki loga ne taute e Iehova ma lautolu. Manatu foki e logonaaga ha Iosia he mole e iloa e ia e mena ne talahau he tau Tohiaga Tapu. Ne makai a ia ke fakafiafia a Iehova ti mafiti ke taute e tau hikiaga. He totou e tau Tohiaga Tapu, liga logona hifo e koe e lahi he fifiliaga ke omaoma ki a Iehova. Ko e fua, to malolō lahi e fakafetuiaga haau mo ia mo e to fiafia foki a koe. Mo e to manako a koe ke tala age ke he falu hagaao ki a Iehova. (Totou 2 Nofoaga he Tau Patuiki 34:18, 19.) Ka fakaako a koe ke he Tohi Tapu, liga mailoga e koe e tau puhala ka fakaholo ki mua e koe e fekafekauaga haau ke he Atua. Ka pihia, eketaha ke taute e tau hikiaga nei tuga ne taute e Iosia.
FEKAFEKAU KI A IEHOVA MO E LOTO KATOA!
20, 21. (a) Ko e heigoa ne tatai he tau patuiki tokofā ne fakatutala a tautolu ki ai? (e) Ko e heigoa ka fakatutala a tautolu he vala tala ka mui mai?
20 Ko e heigoa ka fakaako e tautolu mai he tau patuiki tokofā ha Iuta ne fekafekau ki a Iehova mo e tau loto katoa? Ne eketaha e tau tagata taane nei ke fakafiafia a Iehova mo e tapuaki ki a ia he tau momoui katoa ha lautolu. Falanaki a lautolu ki a Ia he fehagaitau e tau fī malolō mo lautolu. Mua atu, ne fekafekau a lautolu ki a Iehova ha kua fakaalofa a lautolu ki a ia.
21 Pete ne nakai mitaki katoatoa mo e taute he tau patuiki tokofā nei e tau hepehepe, ne fiafia a Iehova ki a lautolu. Kitia e Ia e tau loto ha lautolu ti iloa kua fakaalofa mooli a lautolu ki a ia. Nakai mitaki katoatoa mo e taute foki e tautolu e tau hepehepe. Ka e to fiafia a Iehova ki a tautolu ka kitia e ia kua fekafekau mo e loto katoa a tautolu ki a ia. He vala tala ka mui mai, to fakatutala a tautolu ke he tau mena ka fakaako mai e tautolu he tau hepehepe he tau patuiki nei.