Veveheaga 18
Kia Eke Ai mo Hau a Foliaga ke Fekafekau Tukulagi ke he Atua
1, 2. Ko e heigoa foki kua lata ke kehe mai he moua e iloilo ke he Atua?
KIA manatu la kua tu a koe ki mua he gutuhala loka ne takitaki atu ke he poko ne toka ai e tau koloa uho. Ti o mai a tautolu ke pehe kua atu he tagata ne pule e kei ki a koe mo e tala atu ki a koe ke lagomatai ne koe a koe ke he tau koloa uho nei. To nakai fai aoga e kei ia ki a koe ato fakaaoga ai e koe. Kua tuga ni, kua lata ia koe ke fakaaoga e iloilo kaeke ke fai lagomatai ki a koe.
2 Kua mua atu e moli he mena nei ke he iloilo ke he Atua. Moli, ko e kakano he iloilo tonu ke he Atua ko Iehova mo Iesu Keriso ko e moui tukulagi. (Ioane 17:3) Ka e, ko e amaamanakiaga ia kua nakai ke mailoga ke he moua ni he iloilo. Ke tuga he fakaaoga e koe e kei uho, kua lata ia koe ke fakagahuahua e iloilo he Atua ke he hau a moui. Ne pehe a Iesu ko lautolu ne taute e finagalo he Atua ka “hohoko ke he kautu he lagi.” Ko e tau tagata pihia kua monuina ke fekafekau tukumalagi ke he Atua!—Mataio 7:21; 1 Ioane 2:17.
3. Ko e heigoa e finagalo he Atua ma tautolu?
3 He mole ai e ako ko e heigoa e finagalo he Atua, kua aoga lahi ke fakagahuahua ai. Ko e heigoa he manatu e koe e finagalo he Atua ma hau? Kua tuga ai ke fakakatoatoa mai he tau kupu nei: Kia fifitaki ki a Iesu. Kua tala mai ia 1 Peteru 2:21 ki a tautolu: “Ha ko e mena ia ni kua ui ai a mutolu; ha ko e mena ne mamahi ai a Keriso ni ma mutolu, ti toka ai e ia e fakafifitaki ma mutolu, kia mumui atu a mutolu ke he hana tau tuagahui.” Ke taute e finagalo he Atua, kua lata ia koe ke muitua fakalahi atu ke he fakafifitakiaga ha Iesu ke he mena kua maeke ai. Ko e puhala a ia ke fakaaoga e koe e iloilo ke he Atua.
KO E PUHALA NE FAKAAOGA E IESU E ILOILO KE HE ATUA
4. Ko e ha ne iloa lahi e Iesu e tau mena hagaao ki a Iehova, mo e kua fakaaoga fefe e ia e iloilo nei?
4 Kua mua atu e iloa e Iesu e Atua mai he falu tagata. Ne nofo mo e gahua a ia mo e Atua ko Iehova ke he lagi ke he tau tau loga ato hau a ia ke he lalolagi. (Kolose 1:15, 16) Ti ko e heigoa ne taute e Iesu mo e tau iloilo oti ia? Kua nakai makona a ia ke moua noa ni e mena ia. Ne moui fakatatai a Iesu ki ai. Ko e mena haia ne lahi ai e totonu, fakauka, mo e fakaalofa hana ke he tau fakafehagai hana mo e tau tagata. Kua fifitaki atu tuai a Iesu ke he hana a Matua he lagi mo e kua felauaki hana a iloilo ke he tau puhala mo e aga fakaperesona a Iehova.—Ioane 8:23, 28, 29, 38; 1 Ioane 4:8.
5. Ko e ha ne papatiso ai a Iesu, mo e ko e ha ne tumau a ia ke he kakano he hana a papatisoaga?
5 Ko e iloilo foki ne ha ha ia Iesu kua omoi aki a ia ke uta e lakaaga muatua. Ne hau a ia i Kalilaia ke he Vaitafe i Ioritana, ke he mena ne papatiso e Ioane a ia. (Mataio 3:13-15) Ko e heigoa ne fakatino he papatiso ha Iesu? Ha ko e Iutaia, kua fanau mai a ia ke he motu ne tukulele ke he Atua. Ti ko e mena ia, ne tukulele mai a Iesu he fanauaga. (Esoto 19:5, 6) Ha kua omaoma ke he papatisoaga, kua tuku age e ia a ia ki a Iehova ke taute e finagalo faka-Atua ki a ia he magaaho ia. (Heperu 10:5, 7) Mo e kua moui moli a Iesu ke he kakano he hana papatiso. Ne fakamakamaka a ia ke he fekafekauaga ha Iehova, he foaki atu e iloilo ke he Atua mo e tau tagata ke he tau magaaho oti. Ne lahi e fiafia ne moua e Iesu he taute e finagalo he Atua, mo e pehe foki kua tuga e mena kai e mena nei ki a ia.—Ioane 4:34.
6. Ke he puhala fe ne fakatikai e Iesu a ia ni?
6 Kua mailoga e Iesu ko e taute e finagalo he Atua to mua atu e uka—mo e to fakahagahaga kelea ai foki hana moui. Ka e pete ni a ia, ne fakatikai e Iesu a ia ni, he tuku e tau mena fakatagata hana ke ua aki. Ko e taute he finagalo he Atua ko e mena mua tumau a ia. Ke he mena nei, maeke fefe ia tautolu ke muitua ke he fakafifitakiaga mitaki katoatoa ha Iesu?
TAU LAKAAGA NE TAKITAKI ATU KE HE MOUI TUKULAGI
7. Ko e heigoa e falu lakaaga ka taute he taha ke lata ke papatiso?
7 Nakai kua tuga ai a Iesu, kua nakai mitaki katoatoa a tautolu mo e to moua ni e taha fakaholoaga ne mua atu he papatisoaga, ka mole he taute e falu lakaaga aoga lahi. Kua kamata ai e mena nei he uta ke he tau loto ha tautolu e iloilo tonu ke he Atua ko Iehova mo Iesu Keriso. He taute ai e mena nei ka omoi aki a tautolu ke fakagahuahua e tua mo e ke moua e fakaalofa mua ue atu ma e Atua. (Mataio 22:37-40; Roma 10:17; Heperu 11:6) Ke fakatatai atu ke he tau matafakatufono he Atua, tau matapatu fakaakoaga, mo e tau poakiaga kua lata ke omoi aki a tautolu ke tokihala, fakakite e momoko mahani Atua ke he ha tautolu a tau agahala he vaha fakamua. Takitaki atu ai e mena nei ke he fakaliliuina, ko e pehe a ia, ke fuluhi kehe mai mo e tiaki ha puhala hepe ne mumuitua a tautolu ki ai he magaaho ne nakai iloa e tautolu e iloilo ke he Atua. (Gahua 3:19) Kua tonu ai, kaeke ke taute fufu agaia e tautolu e falu agahala ka e nakai taute e mena tututonu, kua nakai la fuluhi kehe mai a tautolu, nakai fakavaia foki e tautolu e Atua. Na kitia e Iehova e tau fakatupua oti.—Luka 12:2, 3.
8. Ko e heigoa hau ka taute ka manako a koe ke fakaauloa atu ke he gahua fakamatala he Kautu?
8 He mogonei kua iloa e koe e iloilo ke he Atua, ti nakai kia kua lata ke manamanatu ke he tau mena fakaagaga ke he puhala ne lauia ai fakatagata? Liga kua lahi e manako hau ke tala age ke he hau a tau faoa, tau kapitiga, mo e falu foki e tau mena ne fa e ako e koe. Kua moli, liga kua fita he taute e koe e mena nei, tuga ni he fakaauloa pihia e Iesu e tala mitaki mo e falu ke he tau fakatokaaga nakai taute pauaki. (Luka 10:38, 39; Ioane 4:6-15) He mogonei kua liga manako a koe ke taute fakalahi atu ki mua. To fiafia lahi e tau motua Kerisiano ke tutala mo koe ke kitia ko e lata mo e maeke nakai a koe ke fakaauloa atu ke he gahua tumau he Tau Fakamoli a Iehova ke fakamatala e Kautu. Ka maeke a koe, to taute he tau motua e tau fakatokatokaaga ma hau ke o fakalataha mo e taha Fakamoli ke he fekafekauaga. Ne mumuitua e tau tutaki ha Iesu ke he hana tau fakatonutonuaga ke maeke ke taute ha lautolu a fekafekauaga ke he puhala maopoopo. (Mareko 6:7, 30; Luka 10:1) To moua foki e koe e lagomatai pihia ni he fakaauloa atu a koe ke fakapuloa e fekau he Kautu mai he taha fale ke he taha fale mo e ke he falu a puhala foki.—Gahua 20:20, 21.
9. Taute fefe he tagata e tukuleleaga ke he Atua, mo e lauia fefe e moui he tagata ha ko e tukuleleaga?
9 Ko e fakamatalaaga he tala mitaki ke he tau tagata kehekehe oti he matakavi he fakapotopotoaga, ko e puhala a ia ke moua a lautolu ne hagahaga ke tututonu mo e ko e tau gahua mitaki ke fakamoli aki kua ha ha ia koe e tua. (Gahua 10:34, 35; Iakopo 2:17, 18, 26) Ko e o atu tumau ke he tau feleveiaaga Kerisiano mo e fakaauloa he gahua fakamatala kua fai kakano, ko e tau puhala foki a ia ke fakatata kua tokihala a koe mo e fuluhi mai mo e ke he mogonei kua ukufeke ke moui ke he iloilo ke he Atua. Ko e heigoa e taha lakaaga kua lata? Ke taute ai e tukuleleaga ke he Atua ko Iehova. Ko e kakano he mena nei kua fita he liogi mo e loto katoa, kua tala age a koe ke he Atua kua foaki fakamakai mo e loto katoa hau a moui ki a ia ke taute e finagalo hana. Ko e puhala a nei ke tukulele e koe a koe ki a Iehova mo e talia e hahamo totonu ha Iesu Keriso.—Mataio 11:29, 30.
PAPATISOAGA—KO E HEIGOA E KAKANO MA HAU
10. Ko e ha kua lata ia koe ke papatiso he mole e tukulele e koe a koe ki a Iehova?
10 Hagaao atu ki a Iesu, ko lautolu oti ne eke mo hana tau tutaki kua lata ke papatiso. (Mataio 28:19, 20) Ko e ha kua taute ai e mena nei he mole atu e taute e koe e tukuleleaga ke he Atua? Ha kua tukulele e koe a koe ki a Iehova, kua iloa ai e ia kua fakaalofa a koe ki a ia. Ka e nakai fakauaua to manako a koe ke fakailoa atu ke he falu e hau a fakaalofa ke he Atua. Moli, kua foaki atu he papatisoaga ki a koe e puhala ke fakailoa ke he tau tagata hau a tukuleleaga ke he Atua ko Iehova.—Roma 10:9, 10.
11. Ko e heigoa e kakano he papatisoaga?
11 Kua loga e tau kakano fakatai he papatisoaga. Tuga e fakatomo hifo a koe, po ke “tanu,” ki kelekele he vai, kua tuga ai e mate a koe ke he hau a tau puhala tuai he moui. He magaaho ne hake mai a koe he vai, kua tuga ai e mafuta hake a koe ke he moui fou, ko e moui ne takitaki he finagalo he Atua nakai ni e koe. Kua moli ai, nakai pehe e mena ia to nakai liu a koe ke taute e tau mena hehe, ha ko tautolu oti kua nakai mitaki katoatoa mo e kua hala ai ke he tau aho takitaha. Ka e, ko e fekafekau tukulele, papatiso a Iehova, kua hu atu a koe ke he fakafetuiaga uho mo ia. Ha ko e hau a tokihala mo e hau a omaoma mo e loto fakatokolalo ke papatiso, kua fakamakai a Iehova ke fakamagalo hau a tau hala ha ko e fakaveaga he poa lukutoto ha Iesu. Kua takitaki atu tuai e papatisoaga ke he manamanatuaga mea ki mua he Atua.—1 Peteru 3:21.
12. Ko e heigoa e kakano ke papatiso (a) “ke he higoa he Matua”? (e) ‘ke he higoa he Tama’? (i) ‘ke he higoa he agaga tapu’?
12 Ne poaki age a Iesu ke he hana tau tutaki ke papatiso e tau tutaki fou “ke he higoa he Matua, mo e Tama, mo e Agaga Tapu.” (Mataio 28:19) Ko e fefe e kakano ha Iesu? Ke papatiso “ke he higoa he Matua” kua fakakite mai ko e tagata ia ne papatiso mo e loto katoa kua talia ko e Atua ko Iehova ko e Tufuga mo e ko e Pule Katoatoa kua tonu he lalolagi mo e lagi katoatoa. (Salamo 36:9; 83:18; Fakamatalaaga 12:1) Ko e papatiso ‘ke he higoa he Tama’ kua pehe ke fakailoa he tagata ia a Iesu Keriso—mo e mua atu ke he Hana a poa lukutoto—ko e puhala ni a ia he fakamouiaga ne foaki mai he Atua. (Gahua 4:12) Ke papatiso ‘ke he higoa he agaga tapu’ kua fakakite ai, ko ia ka papatiso kua mailoga e agaga tapu ha Iehova, po ke malolo gahuahua, ko e kanavaakau he Atua ke taute Hana tau finagalo mo e ke fakamalolo Hana tau fekafekau ke taute Hana finagalo tututonu he fakalataha mo e Hana a fakatokatokaaga ne takitaki he agaga.—Kenese 1:2; Salamo 104:30; Ioane 14:26; 2 Peteru 1:21.
KUA MAU NAKAI A KOE KE PAPATISO?
13, 14. Ko e ha kua lata ia tautolu ke nakai matakutaku ke fifili ke fekafekau ke he Atua ko Iehova?
13 Ha kua lahi e kakano he papatisoaga mo e fakaholoaga kua mua atu e aoga he moui he tagata, ko e lakaaga ka ia ke matakutaku a koe ki ai? Nakai pihia! He nakai lata e fifiliaga ke papatiso ke uta fakamama, kua nakai fakauaua ko e mena pulotu lahi ni a ia ke taute e koe.
14 Foaki he papatisoaga e fakamoliaga he hau a fifiliaga ke fekafekau ke he Atua ko Iehova. Manamanatu ke he tau tagata ne fakalataha a koe ki ai. Pete ni ke he taha puhala ni, nakai kia eke takitokotaha a lautolu ke fekafekau ke he taha iki? Ko e falu fekafekau a lautolu ma e tau koloa loga. (Mataio 6:24) Ko e falu kua ukufakina a lautolu ke he ha lautolu a tau feua po ke fekafekau ma lautolu ni he taute ke fakakatoatoa e tau manako ni ha lautolu mo mena ke mua ke he tau momoui. Ko e falu ne fekafekau agaia ni ke he tau atua fakavai. Ka e kua fifili e koe ke fekafekau atu ke he Atua moli, ko Iehova. Nakai fai foki ke fakakite fakalahi e totonu, fakaalofa hohofi, mo e fakaalofa. Ne fakaheke he Atua e tau tagata aki e gahua aoga lahi ne takitaki atu a lautolu ke he fakamouiaga. Ne palepale e ia a lautolu aki e moui tukulagi. Kua moli ai, ko e mumuitua ke he fakafifitakiaga ha Iesu mo e foaki hau a moui ki a Iehova, nakai ko e mena ke matakutaku ai. Ka e, ko e mena ia ni ne fakafiafia aki e Atua mo e kakano mitaki katoatoa.—1 Tau Patuiki 18:21.
15. Ko e heigoa e falu fakalavelave ne fa mahani ke he papatisoaga?
15 Ka e, ko e papatisoaga, nakai ko e lakaaga a ia ke taute noa ha kua fakaohooho he falu. Ka ko e mena fakatagata ni he vahaloto hau mo Iehova. (Kalatia 6:4) He holo fakaagaga a koe ki mua, liga to manamanatu a koe: “Ke lekua he ha ke nakai papatiso ai au?” (Gahua 8:35, 36) Liga to huhu hifo a koe ki a koe ni, ‘Kua taofi ka he totoko he magafaoa au? Putoia agaia ni ka au ke he tuaga nakai faka-Tohiaga Tapu po ke taute e tau agahala? Ko e pihia ka ha kua matakutaku au neke nakai talahaua ke he tau tagata?’ Hanei e falu a mena ke manamanatu ki ai, ka e kia lata ke fuafua fakamitaki atu ki ai.
16. Lagomatai fefe a koe he fekafekau ki a Iehova?
16 Nakai ko e mena mitaki a ia ke fuafua e tau mena kelea ka e nakai manamanatu atu ke he tau aoga he fekafekau ki a Iehova. Ke tuga a nei, manamanatu atu ke he lekua he totoko fakamagafaoa. Ne mavehe mai e Iesu, pete ni ka galo kehe tau tutaki hana e tau faoa ha lautolu ha kua mumuitua ki a ia, to moua e lautolu e magafaoa fakaagaga lahi. (Mareko 10:29, 30) To fakakite atu he tau tagata talitonu nei ki a koe e fakaalofa fakamatakainaga, lagomatai a koe ke fakauka ke he favaleaga, mo e lagomatai a koe ke he puhala he moui. (1 Peteru 5:9) Kua mua atu foki ke lagomatai he tau motua he fakapotopotoaga a koe ke fehagai mo e tau lekua mo e ke kautu mai he falu a paleko. (Iakopo 5:14-16) Hagaao atu ke he nakai talahaua he lalolagi nei, to liga huhu hifo a koe ki a koe ni: ‘Ko e heigoa foki ke fakatatai atu ke he taliaaga mai he Tufuga he lagi mo e lalolagi katoa, he taute a ia ke olioli ha ko e haku a puhala fifili he moui?’—Tau Fakatai 27:11.
TUMAU KE HE HAU A TUKULELEAGA MO E PAPATISOAGA
17. Ko e ha kua lata ia koe ke onoono atu ke he papatisoaga ko e kamataaga nakai ko e fakaotiaga?
17 Ko e mena aoga ke manatu ko e papatisoaga, nakai ko e fakaoti a ia he hau a holo ki mua fakaagaga. Kua fakamailoga ai e kamataaga he fekafekauaga tukumalagi ke he Atua ha ko e fekafekau fakatapu mo e taha he Tau Fakamoli a Iehova. Pete ni he mua atu e aoga he papatisoaga, nakai ko e fakamoliaga a ia he fakamouiaga. Nakai pehe a Iesu: ‘To fakamoui e tau tagata oti ne papatiso.’ Ka e, pehe a ia: “Ka ko ia ke tumau ato hoko ke he fakaotiaga, to fakamoui na ia.” (Mataio 24:13) Ti ko e mena ia, kua aoga ai ke kumi fakamua e koe e Kautu he Atua he taute ai mo e manamanatuaga kua mua atu he hau a moui.—Mataio 6:25-34.
18. He mole e papatisoaga, ko e heigoa e falu folia ke ukufakina ki ai?
18 Ke fakauka ke he hau a fekafekauaga ki a Iehova, to manako a koe ke fakatoka e tau folia fakaagaga ma hau ni. Taha e folia ne mua e aoga ko e fakatolomaki hau a iloilo ke he Atua mai he tumau ke fakaako fakatagata ke he hana Kupu. Fakatoka tuai ke totou e Tohi Tapu ke he tau aho takitaha. (Salamo 1:1, 2) Fakatumau ke o atu ke he tau feleveiaaga Kerisiano, ha ko e feoaki ne moua e koe i ai ka lagomatai a koe ke foaki ki a koe e malolo fakaagaga. Ko e vala hau, ko e ha he taute ai mo folia hau ke tali he tau feleveiaaga he fakapotopotoaga mo e ke fakaheke ki a Iehova mo e kumi ke ati hake e falu? (Roma 1:11, 12) Liga ko e taha folia foki ke fakamahomo e uho he hau a tau liogi.—Luka 11:2-4.
19. Ko e heigoa e tau fua ne maeke e agaga tapu ke lagomatai a koe ke fakakite?
19 Kaeke ke tumau a koe ke he kakano he hau a papatisoaga, kua lata ia koe ke mataala mo e fakamakutu atu ke he mena ka taute e koe, he toka e agaga tapu he Atua ke fakatupu i loto hau e tau mahani tuga e fakaalofa, loto olioli, mafola, fakamanavalahi, mahani totonu, mahani mitaki, tua, mahani molu, mo e taofi-ni. (Kalatia 5:22, 23, fakatatai NW; 2 Peteru 3:11) Manatu foki, na foaki e Iehova hana agaga tapu ki a lautolu ne liogi ki ai mo e omaoma ki a ia ha ko e hana tau fekafekau tua fakamoli. (Luka 11:13; Gahua 5:32) Ti kia liogi ke he Atua ma e hana a agaga mo e ole ki a ia ma e lagomatai ke fakakite e tau mahani ne fakafiafia atu ki a ia. To eke e tau fua ia ke kitia moli ke he hau a tau tala mo e mahani he talia atu a koe ke he omoiaga he agaga he Atua. Kua moli ai, kua ukufeke e tau tagata oti he fakapotopotoaga Kerisiano ke feaki hake e “tagata fou” ke eke ke tuga ai a Keriso. (Kolose 3:9-14) Kua igatia mo e fehagaao atu a tautolu ke he tau paleko kehekehe he taute e mena nei ha kua ha ha a tautolu he tau tuaga kehekehe he holo ki mua fakaagaga. Ha kua nakai mitaki katoatoa a koe, kua lata ia koe ke gahua fakamakamaka ke moua e aga fakaperesona ke tuga ha Keriso. Ka e nakai ke fakaatukehe ke he mena nei, ha kua maeke ai mo e lagomatai he Atua.
20. Ke he tau puhala fe kua lata a koe ke fifitaki ki a Iesu ke he fekafekauaga?
20 Ke lafi atu ke he hau a tau folia fakaagaga kua lata ke fifitaki fakalahi atu ke he fakafifitakiaga olioli ha Iesu. (Heperu 12:1-3) Ne ofania e ia e fekafekauaga. Kaeke kua moua e koe e monuina ke fakaauloa atu ke he gahua fakamatala he Kautu, ti, kia nakai toka ai ke eke mo taha fakatokatokaaga noa ni. Kia kumi ke moua e makona he fakaako e Kautu he Atua ke he falu ke tuga ne taute e Iesu. Kia fakaaoga e tau fakatonutonuaga ne foaki he fakapotopotoaga ke lagomatai aki a koe ke holo ki mua he taute mo faiaoga. Mo e kia iloa moli na maeke a Iehova ke foaki atu ki a koe e malolo ke taute ai hau a fekafekauaga.—1 Korinito 9:19-23.
21. (a) Iloa fefe e tautolu ko e uho ki a Iehova e tau tagata papatiso mo e tua fakamoli? (e) Fakakite mai he heigoa kua aoga e papatisoaga ke he ha tautolu a fakahaoaga mai he fakahokoaga he fakafiliaga he Atua ke he fakatokaaga he tau mena kelea nei?
21 Ko e tagata tukulele mo e papatiso, ne ukufakina mo e tua fakamoli ke muitua ki a Iesu kua uho ke he Atua. Kua tivi e Iehova e piliona he tau loto he tau tagata oti mo e iloa e kehekehe he tau tagata. Ne onoono a ia ki a lautolu ko e tau mena uho, ko e “tau mena kua manako ki ai.” (Hakai 2:7) Fakakite mai he tau perofetaaga he Tohi Tapu kua kitia he Atua a lautolu ia kua fakamailoga ke hao mai ka fakahokoaga he hana a fakafiliaga ka hoko mafiti mai ke he fakatokaaga he tau mena kelea nei. (Esekielu 9:1-6; Malaki 3:16, 18) Kua ‘tua nakai a koe ke kotofa kehe moui tukulagi’? (Gahua 13:48) Kua manako lahi nakai a koe ke fakamailoga ke eke mo taha ne fekafekau ke he Atua? Ko e tukuleleaga mo e papatisoaga ko e vala he fakamailoga ia, mo e kua lata mo e fakahaoaga.
22. Ke he amaamanakiaga fe ka liga onoono e “moto tagata tokologa” ki ai?
22 He mole e Fakapuke he lalolagi katoa, ne o mai a Noa mo e hana a magafaoa ki fafo he vaka ke he lalolagi mea. Ke tuga ai he vaha nei, “ko e moto tagata tokologa” ne fakagahuahua e iloilo ke he Atua ke he tau momoui ha lautolu mo e moua e taliaaga ha Iehova kua moua e amaamanakiaga ke hao mai he fakaotiaga he fakatokaaga he tau mena kelea nei mo e olioli ke he moui tukulagi ke he lalolagi mea tumau. (Fakakiteaga 7:9, 14) To tuga e heigoa e moui ia?
KAMATAMATA E ILOILO HAU
Manako a Iehova ke fakaaoga fefe e koe hau a iloilo ki a ia?
Ko e heigoa e falu a lakaaga ke takitaki atu ke he papatisoaga?
Ko e ha ne nakai ai ko e fakaotiaga e papatiso ka ko e kamataaga?
Maeke fefe a tautolu ke tumau ke he ha tautolu a tukuleleaga mo e papatisoaga?
[Fakatino he lau 172]
Kua taute nakai e koe e tukuleleaga ke he Atua he liogi?
[Tau Fakatino he lau 174]
Ko e heigoa e lekua ne nakai papatiso ai a koe?