Iloa Nakai e Koe?

Ko e ha ne pehē a Iesu kua “nakai fai tagata ke utu e uaina fou ke he tau lupo kili manu tuai”?

▪ Ko e aga mau he tau vahā Tohi Tapu ke tuku e uaina he tau lupo kili manu. (Iosua 9:13) Ne taute katoa e tau lupo kili manu mai he kili manu he tau manu kaina tuga e tau punua koti po ke tau koti lalahi. Ke taute e lupo kili manu, ne hehele kehe e ulu mo e tau hui he manu ti fofole fakamitaki e kili he tino ke nakai pu e manava. Ne tavaki ai e kili he punua manu ti tuitui oti e tau matapotu ka e toka a luga he kakia po ke hui he manu ke eke mo gutu lupo. Maeke he gutu nei ke fakamau aki e tamau po ke nōnō aki e afo.

Fai magaaho, ti maō e kili ti nakai matoho ai. Ko e tau lupo kili manu tuai mogoia ne nakai lata ke tuku ai e uaina foou, ha kua ea tumau. Ko e ea ia ka liga pā e kili maō he tau lupo uaina kili manu tuai. Ka ko e tau kili manu foou, kua molūlū ti maō ai ke lata mo e puna ne tupu mai ha ko e ea tumau he uaina foou. Kakano nei, ne talahau e Iesu e tala mooli ko e mena iloa lahi a ia he magahala haana. Ne tutala a ia ke he mena ka tupu ke he ha tagata ka utu e uaina foou ke he tau lupo tuai: “Ti pāpā ai e tau lupo kili manu ke he uaina fou, ti maligi ai ni, ti moumou ai foki e tau lupo kili manu. Ka e utu e uaina fou ke he tau lupo kili manu fou.”—Luka 5:37, 38.

Ko hai e “tau tagata favale” ne totoku ne matutaki mo e tapaki he tau Roma a Paulo?

▪ Hagaao ke he tala ia Gahua, he magaaho ne go ai e faituga i Ierusalema, ne uta he iki ne pule he kau Roma e aposetolo ko Paulo ke he fale puipui, he manatu ko ia e takitaki he matakau fakafualoto he “tau tagata favale ne fa e afe.” (Gahua 21:30-38) Ko e heigoa ne iloa hagaao ke he tau tagata favale nei?

Ko e kupu Heleni ma e “tau tagata favale” ne mai he kupu Latini sicarii, ne kakano “tau tagata ne fakaaoga e sica,” po ke titipi matakeu. Ne fakamaama he tagata fakamau tala tuai ko Flavius Josephus e Sicarii ko e matakau Iutaia keli tagata, ko e tau fī malolō ha Roma ne fakalataha ke he tau keliaga fakapolitika ne fakatokatoka.

Liu a Josephus talahau ko e Sicarii “ne tamate e tau tagata taane he aho vake, mo e he lotouho he taone; ne taute katoa e lautolu e mena nei ke he tau faiagahau, he fio a lautolu mo e tokologa, mo e fufū e tau titipi matakeu i loto he tau tapulu ha lautolu, ti fakaaoga e lautolu ke tahoka aki e tau fī ha lautolu.” He mamate e tau fī ha lautolu, ne fakatupua e ita he Sicarii ke he keli tagata ti nakai iloa e taha. Ne lafi e Josephus he mogo fakamui kua takitaki he Sicarii e matagahua he totokoaga Iutaia ki a Roma he 66-70 V.N. Ti, tupetupe lahi e pule he kau Roma ke tapaki e takitaki ne tuahā ki ai he matakau ia.

[Fakatino he lau 28]

Lupo vaina kili manu tuai

[Fakatino he lau 28]

Tagata favale ne vali he tagata tā fakatino