Manako a Iehova ki a Tautolu ke Haohao Mitaki

MAGAAHO ka tupu agataha e matematekelea lahi mahaki he fakamauaga nei, to taute mooli he Atua Malolō Ue Atu ke “fakamomoui” a lautolu oti ne talia e ia. (Ioelu 2:32) Ka kua manako mooli tumau a Iehova ke puipui e tau tagata haana mai he hagahagakelea. “Ha ko e mena ha ha ia [ia] e puna he moui,” ne mailoga e ia kua uho mo e latatonu ke puipui e tau tagata oti kana.—Sala. 36:9.

Ne moua foki he tau fekafekau tua fakamooli he Atua he vahā i tuai e onoonoaga haana ke he moui. Hagaao ke he Kenese 33:18, ne hokotia atu “mo e monuina [po ke, haohao mitaki]” e fenoga hagahagakelea ha Iakopo mo e magafaoa haana. Ne falanaki a Iakopo ki a Iehova ma e puipuiaga, ka e taute foki e ia e tau lakaaga aoga ke puipui a lautolu oti ne ō mo ia he fenoga. (Kene. 32:7, 8; 33:14, 15) He fakagahua e tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu, maeke ia koe ke fakaholo ki mua e haohao mitaki haau mo e falu. Kia onoono la a tautolu ke he puhala kua mooli e mena nei ka fakahagaao ki a lautolu ne gahua he tau Fale he Kautu mo e taute e tau matagahua pihia foki ti foaki e tau lagomatai matematekelea.

Haohao Mitaki i Lalo he Fakatufono Faka-Mose

Ne taute he Fakatufono faka-Mose e haohao mitaki mo fakavēaga matafakatufono ma e tau tagata he Atua. Ma e fakatai, kua lata e tagata Isaraela ne talaga e fale ke tā e pā, ko e kaupā tokolalo ke puipui takai aki e tuafale. Ha kua ō hake tumau e tau tagata ke he tau tuafale lapalapa he tau kaina ha lautolu, ne puipui he tau pā a lautolu neke mokulu. (1 Samu. 9:26; Mata. 24:17) Ka tupu e pakia he nakai omaoma ke he matafakatufono haohao mitaki nei, to fakalago e Iehova e lekua ke he tagata he kaina.—Teu. 22:8.

Ko e tau poakiaga he Fakatufono kua hagaao foki ke he tau pakia ne tupu ha ko e tau manu huifa he kaina. Ko e povi ne hoka e tagata ti mate, kua lata e tagata haana a manu ke tamate e povi ke haohao mitaki e falu tagata. Ha kua nakai maeke a ia ke kai e kakano manu po ke fakafua ke he falu mo mena kai, ke tamate e manu ia kua lahi mahaki e mena ne galo noa. Ka e liga he mole e fakapakia he povi e tagata, ne nakaila leveki he tagata he manu e povi haana. Ti ha mogoia? Ka liu e povi ia ke tamate foki taha tagata, ko e povi mo e tagata haana manu to tamate ai. Kua taofi he fakatufono ia e ha tagata ne hihiga ke toka fakahanoa e tau manu haana.—Esoto 21:28, 29.

Ne fakamalolō foki he Fakatufono e fakaaoga fakahako he tau koloa gahua. Tokologa e tau Isaraela ne fakaaoga e tau toki mo tipi gaafi. Ka amanaki ni ti mahamu e ulu he toki mai he kakau ti tamate e tagata ne tū tata mai, kua lata e tagata hio akau ke hola ke he maaga he hūaga. Lata a ia ke nofo i ai ato mate e ekepoa ne mua, kakano ko e tagata ne keli tōtamaki taha tagata kua vevehe kehe mai he magafaoa mo e kaina haana ke he loga e tau tau. Kua fakaako he fakaholoaga ia e motu ko e mena tapu e moui ki a Iehova. Ko e tagata ne tatai e onoonoaga mo e Atua ke he moui, ne leveki e ia e tau koloa gahua haana mo e fakaaoga fakamitaki ai.—Nume. 35:25; Teu. 19:4-6.

Mo e tau fakatufono pihia, ne fakakite fakamaaliali e Iehova kua manako a ia ke he tau tagata haana ke muitua ke he tau puhala gahua haohao mitaki i loto mo fafo he kaina. Ko lautolu ne tamate mo e fakapakia e falu, pete ka tōtamaki, kua fai fakalagoaga ki a Ia. Ko e puhala manamanatu ha Iehova hagaao ke he haohao mitaki kua nakai la hiki ia. (Mala. 3:6) Ne manako agaia a ia ke he tau tagata ke kalo mai he fakapakia a lautolu ni mo e falu. Kua mooli lahi e mena nei ka talaga mo e leveki a tautolu he tau fale ne fakaulu mo tapuakiaga mooli haana.

Haohao Mitaki he Tau Matagahua Talaga

Kua onoono a tautolu ke he talaga mo e leveki he tau Fale he Kautu, tau Fale he Toloaga, mo e tau fale he la ke eke mo matagahua lilifu lahi. Maeke ke talahau pihia foki ka taute e tautolu e tau matagahua lagomatai matematekelea. Kua manako a tautolu ke gahua fakailoilo he tau magaaho oti ha ko e mena ka nakai iloa e gahua, pete foki he taute e tau gahua mukamuka, liga to pakia a tautolu ni mo e falu. (Fakama. 10:9) Mooli, ka feaki e aga gahua haohao mitaki, maeke ia tautolu ke kalo mai he tau pakia.

Ne talahau he Tohi Tapu: “Ko e malolo he tau fuata ko e ha lautolu a fulufuluola haia; ko e lilifu foki he tau tagata momotua ko e ulu hina haia.” (Fakatai 20:29) Kua lata mo e malolō he fuata ke taute e tau gahua mamafa. Ka ko e tau tagata gahua ne ulu hina—ko lautolu kua pulotu ke he tau matagahua talaga—kua taute e tau gahua fakamanaia aki e tau lima mo e tau koloa gahua ha lautolu. He taha vahā, ko lautolu kua momotua mogonei kua fakaaoga pihia e malolō ha lautolu he vahā fuata ke taute aki e tau gahua mamafa. Kaeke ko koe e tagata gahua noa ne foou laia, kitekite ke he puhala ne gahua ai a lautolu ne pulotu, ti muitua ke he tau fakaakoaga ha lautolu. Ka manako a koe ke fakaako, ko e tau matakainaga kua pulotu ke he tau faahi talaga ka fakaako a koe ke he tau mena loga. Putoia he tau mena nei e puhala haohao mitaki ke fakaaoga e tau koloa hagahaga kelea mo e lagaki e tau mena mamafa. Ti maeke mogoia ia koe ke loga e gahua ka taute, haohao mitaki, mo e fiafia lahi.

Kua lata e tau tagata gahua he matakavi talaga ke mataala tumau. Na hiki vave e tau tuaga. Ko e kelekele patu he magaaho fakamua, ka kua ha ha ai e luo mogonei. Liga hiki he falu kau gahua e papahi, lapa, po ke pakete vali. Ka nakai mataala a koe, liga mukamuka a koe ke pakia. Ko e tau fakatokaaga haohao mitaki kua fa hataki ke he tau tagata gahua he matakavi ke fakaaoga e tau koloa puipui ha lautolu ni. Tau tioata puipui, pulou maō, mo e tau tevae kua lata ka puipui a koe mai he tau hagahagakelea loga he matakavi talaga. Ka e puipui hokoia ni a koe ka leveki fakamitaki tumau e koe e tau koloa pihia mo e tui ai.

Pete kua loga e koloa gahua ne tuga kua mukamuka ke fakaaoga, kua lata ni ke moua e fakamahaniaga ke fakaaoga fakamitaki mo e fakalotomatala ai. Ka nakai fai pulotu a koe ke he koloa gahua ne manako a koe ki ai, tala age ke he matakainaga ne leveki e gahua. To fakatokatoka e ia ke moua e koe taha fakamahaniaga kua lata. Ko e aga fakatokolalo po ke iloa e tau kūkū haau ko e mahani mitaki lahi a ia. Ti kua latatonu e mena ia, ke puipui mai a koe mo e falu neke pakia he matakavi talaga.—Fakatai 11:2.

Ko e mokulu e matapatu ne tupu mai e tau pakia he tau gahua talaga. Ato toli e papahi po ke laka atu ke he fata (scaffold), mailoga mooli kua haohao mitaki oti e tau koloa ne fakatutū ti kua mau katoatoa. Ka gahua a koe he fata po ke he tuafale, liga ha ha ai e tau poakiaga nukua lata ia koe ke fakaaoga e pipi ke haohao mitaki po ke fakatutū e tau pā ke gega ai. Tala ke he leveki gahua kaeke kua fai hūhū a koe ke he gahua he tau mena tokoluga.a

Ha kua tokologa fakahaga a lautolu ne fekafekau ki a Iehova he lalolagi katoa, ti lata ke talaga e tau Fale he Kautu mo e falu fale ne fakaaoga ke fakatupu ki mua e tapuakiaga mooli. Ko lautolu ne leveki e gahua he tau matakavi talaga he tau Fale he Kautu mo e falu matagahua pihia, kua lago ki a lautolu ke puipui e tau mamoe uho ha Iehova ne gahua i lalo hifo he takitakiaga ha lautolu. (Isaia 32:1, 2) Ka kotofa a koe ke takitaki e tau matakainaga haau he matagahua ta fale, ua nimo e aoga he haohao mitaki. Mailoga mooli kua meā mo e nakai muhumena e matakavi gahua. Fakamaama fakamitaki e tau puhala gahua haohao mitaki ki a lautolu kua lata ke fakamanatu. Ua fakaatā e tau tagata gahua ne fuata ikiiki po ke nakaila lotomatala lahi ke ō atu ke he matakavi hagahagakelea lahi. Kitia tuai e tau mena ka fakahagahaga kelea e tau tagata gahua, ti fakaako a lautolu ke gahua haohao mitaki. Manatu, ko e foliaga ha tautolu ke oti e matagahua mo e nakai pakia.

Ko e Matagahua he Fakaalofa

He talaga e tau Fale he Kautu mo e falu fale ne fakaaoga he tapuakiaga mooli kua putoia e gahua ne fa hagahaga kelea. Ko e mena ia, ko lautolu ne fakalataha ke he tau matagahua pihia kua lata ke fakaeneene. He fakalilifu e tau matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu, ti omaoma e tau poakiaga ne tohi ma e gahua, mo e fakaaoga e fifiliaga mitaki, to kalo mai a koe he tau mena hagahagakelea mo e to puipui e tau matakainaga ne gahua auloa mo koe mai he matematekelea foki.

Ko e heigoa e matapatu manatu ne omoi a tautolu ke loto fakaaue ma e haohao mitaki? Ko e fakaalofa. E, ko e fakaalofa ki a Iehova kua omoi a tautolu ke tokiofa e moui, tuga ne taute e ia. Ti ko e fakaalofa ma e tau tagata ati fakamamao mai a tautolu he taute fakahanoa ha mena ka fakapakia a lautolu. (Mata. 22:37-39) Ko e mena ia, kia eketaha a tautolu ke taute tumau a lautolu he tau matagahua talaga ha tautolu ke “monuina,” po ke haohao mitaki.

[Matahui Tala]

[Puha/Fakatino he lau 30]

Puhala ke Gahua Haohao Mitaki he Tau Papahi

He tau kua mole laia he Tau Faahi Kaufakalataha, ne molea e 160,000 tagata gahua ne pakia he mokulu he papahi. Lafi ki ai, kavi ke he 150 ne mamate he tau mokulu ia. Ko e matakavi fe ni kua nofo mo e gahua ai a koe, hanei falu takitakiaga ka lagomatai a koe ke kalo mai neke tō he papahi.

◇ Ua fakaaoga e papahi ne maluelue po ke malona, ti nakai fakafoou e papahi ka pihia. Lata ke moumou ai.

◇ Kua fakakaupā e mamafa he tau papahi oti. Mailoga mooli ko e mamafa haau mo e tau koloa gahua mo e tau koloa talaga haau, kua nakai lata ke molea e fakakaupāaga he papahi ka fakaaoga e koe.

◇ Fakatū e papahi haau he mena lautatai mo e maō. Ua fakatū he mena maluelue, tuga e fata po ke i luga he tau pakete mo e tau puha.

◇ Haga atu tumau ke he papahi ka hake po ke hifo.

◇ Ua tū po ke nofo i luga he tau tūhui ne ua i luga muatua he tau papahi.

◇ Ka fakaaoga e papahi ke hake po ke hifo he tuafale po ke he taha mena lapalapa, kua lata e tau faahi he papahi ke totoho hake ke kavi taha e mita he molea e tuafale po ke he taha mena lapalapa ne fakalago ai. Taofi e papahi neke maholo, he pipi hifo po ke pao aki e lapa i mua i ai. Ka nakai maeke a koe ke taofi e papahi ke he tau puhala ia, ole ke he taha tagata ke taofi ai ka gahua a koe i luga. Pipi ke mau a luga he papahi ke taofi aki neke holo fano.

◇ Ua fakaaoga e tau tūhui he papahi ke fakalagolago aki e fata gahua ne taute aki e tau lapa.

◇ Ka fakaloa atu e koe e tau lima mo e tau hui haau ka gahua i luga muatua, to lutu e koe e papahi. Kalo mai he taute e gahua fakahagahagakelea pihia. Unuunu tumau e papahi kaeke kua lata ke fakatata ke he gahua haau.

◇ Ka fakaaoga e koe e papahi i mua he gutuhala ne pā, tuku e fakailoaaga hataki he gutuhala ti loka ai. Ka nakai maeke ke loka e gutuhala, fakatū taha tagata i ai ke leoleo mo e hataki a lautolu ne manako ke fakaaoga e gutuhala.

◇ Taha ni e tagata ka fakaatā ki luga he papahi ato kehe ai ka talaga pauaki ke ua e tagata gahua ka fakaaoga.b

[Matahui Tala]

[Fakatino he lau 29]

Ne poaki he Fakatufono faka-Mose ke tāviko e pā he tau tuafale lapalapa