Vagahau Totonu ne Fakatupu e Tau Fakafetuiaga Mitaki
“Aua neke noa ha mutolu a tau kupu mo e fakaalofa.”—KOLO. 4:6.
1, 2. Ko e heigoa e fua mitaki he vagahau totonu he matakainaga?
“HE FAKAMATALA he taha gutuhala ke he taha gutuhala, ne feleveia au mo e tagata taane ne ita lahi ti tutututu e tau laugutu haana mo e vivivivi e tino katoa haana,” he talahau he taha matakainaga taane. “Ne lali fakatotoka au ke fakamaama ki a ia mai he tau Tohiaga Tapu, ka e fakaauatu ni e ita haana. Ne fakalataha e hoana mo e fanau haana he ekefakakelea ki a au, ti iloa e au kua lata tuai ke fano. Ne tala age au ke he magafaoa ko e hau au mo e mafola ti manako au ke fano mo e mafola. Ne fakakite age e au e Kalatia 5:22 mo e 23, ne totoku ai e fakaalofa, mahani molu, manako fakalatalata, mo e mafola. Ti fano kehe au.
2 “Fakamui, he ahiahi atu au ke he tau kaina he taha faahi he puhalatū, ne kitia e au e magafaoa ia ne nonofo he tau sitepe i mua he fale ha lautolu. Ne hea mai a lautolu ke finage au. ‘Ko e heigoa ha lautolu mogonei ne manako?’ he manatu e au. Ne ha ha he tagata taane e sioki vai momoko ti foaki ki a au e mena ke inu. Ne fakamolemole e tagata he mahani hemu haana ti nava ke he tua malolō haaku. Ne mavehe a maua mo e mafola.”
3. Ko e ha kua nakai lata ia tautolu ke fakaatā e falu ke fakaita a tautolu?
3 He lalolagi nei ne puke he tupetupe, kua feleveia ai mo e tau tagata ita, pihia foki ke he gahua he fonua, ne nakai maeke ke kalo mai i ai. Ka taute pihia e tautolu, kua aoga lahi ke fakatātā e tautolu e “mahani molu mo e [“hokulo e fakalilifu,” NW].” (1 Pete. 3:15) Ane mai fakaatā he matakainaga taane ne totoku i luga e ita mo e nakai totonu he tagata he fale ke fakaita a ia, to nakai hiki e aga he tagata he fale mai he ita; ka e liga fakaauatu ni e ita haana. Ha kua tautaofi he matakainaga taane e aga haana ti vagahau totonu, ne mitaki e fakahikuaga.
Ko e Heigoa ne Taute e Vagahau ke Totonu?
4. Ko e ha kua aoga lahi ke fakaaoga e vagahau totonu?
4 He fehagai a tautolu mo lautolu i fafo po ke i loto he fakapotopotoaga, pihia mo e tau tagata he magafaoa, kua aoga lahi ke muitua ke he fakatonuaga he aposetolo ko Paulo: “Aua neke noa ha mutolu a tau kupu mo e fakaalofa, kia fakamasima ke he masima.” (Kolo. 4:6) Ko e vagahau kua lilifu mo e latatonu pihia kua aoga ke he matutakiaga mitaki mo e mafola.
5. Nakai kakano fēfē e matutakiaga mitaki? Fakatai.
5 Ko e matutakiaga mitaki kua nakai kakano ke talahau e tau mena oti ne manatu mo e logona hifo e koe, mua atu ka hogohogo manava a koe. Ne fakakite he tau Tohiaga Tapu, ka nakai tautaofi e tau talahauaga ita, ko e fakamailoga a ia he lolelole, nakai ko e loto malolō. (Totou Tau Fakatai 25:28; 29:11.) Ko Mose—“kua totonu ue atu” he tau tagata oti ne momoui he magaaho ia—ne lagataha e mahala ke he totoko he motu ko Isaraela kua fakatupu a ia ke ita ti kaumahala ke fakaheke e Atua. Ne talahau fakamahino e Mose e logonaaga haana, ka e nakai fiafia a Iehova. Molea e 40 e tau he takitaki a Isaraela, ne nakai moua e Mose e kotofaaga ke uta a lautolu ke he Motu he Maveheaga.—Nume. 12:3; 20:10, 12; Sala. 106:32.
6. Ko e heigoa e kakano he fakailoilo e tau vagahau ha tautolu?
6 Ne fakamalolō he tau Tohiaga Tapu e tautaofi mo e fakailoilo, po ke fifiliaga mitaki ka vagahau a tautolu. “Ko e loga e kupu ti nakai noa ai mo e holifono; ka ko ia kua taofi hana tau laugutu ko e tagata iloilo a ia.” (Fakatai 10:19; 17:27) Pete ia, ko e fakailoilo kua nakai kakano ke nakai fakakite e manatu haau. Kua kakano ai ke vagahau “mo e fakaalofa,” he fakaaoga e alelo ke fakamalolō ka e nakai fakahukia.—Totou Tau Fakatai 12:18; 18:21.
“Ko e Vaha ke Fakanono Ai, mo e Vaha ke Vagahau Ai”
7. Ko e heigoa e tau mena kua nakai lata ke talahau, ti ko e ha?
7 Tuga he lata ia tautolu ke fakakite e totonu mo e tautaofi ka vagahau ke he tau kapitiga gahua po ke tau tagata kehe he gahua he fonua, kua lata foki a tautolu ke taute pihia i loto he fakapotopotoaga mo e kaina. He vagahau ita ka e nakai manamanatu ke he tau fua ka fakatupu e fakahagahaga kelea lahi mahaki ke he malolō fakaagaaga, manamanatuaga, mo e malolō tino ha tautolu ni mo e falu. (Fakatai 18:6, 7) Kua lata ke tautaofi e tau logonaaga kelea, ko e tau fakakiteaga he aga nakai mitaki katoatoa pauaki ha tautolu. Ko e tau kupu kelea, fakafiufiu, fakavihia, mo e ita fakafualoto kua hepe tuai. (Kolo. 3:8; Iako. 1:20) Maeke he tau mena ia ke moumou e tau fakafetuiaga uho mo e falu tagata mo Iehova. Ne fakaako e Iesu: “Ka e tala atu e au kia mutolu ko e tagata ne ita teao ke he hana matakainaga, kua lata ke fakafili a ia; ko e tagata ne tala age foki ke he hana matakainaga, Raka [po ke, tagata goagoa feutu], ke lata he fakatufono kia ia, ko e tagata foki ne tala age More [po ke, tagata fakalialia muikau], ke lata kia ia e afi ko Kehena.”—Mata. 5:22.
8. Magaaho fe kua lata ke fakakite e tautolu e tau logonaaga ha tautolu, ka e he puhala fe?
8 Ka e fai matakupu kua liga lata ia tautolu ke fematutakiaki. Kaeke kua fai mena ne talahau po ke taute he matakainaga ke fakatupetupe lahi a koe ti nakai maeke ke fakamagalo, ua toka e tau logonaaga fakafualoto ke holofa he loto haau. (Fakatai 19:11) Kaeke ke fakaita he taha tagata a koe, kia fakatotoka e tau logonaaga haau ti taute e tau lakaaga kua lata ke fakamafola e lekua. Ne tohi e Paulo: “Aua foki neke to e la ka e ita agaia a mutolu.” Ha kua fakatupetupe tumau he lekua a koe, kia taute ai ke he puhala totonu he magaaho kua latatonu. (Totou Efeso 4:26, 27, 31, 32.) Vagahau fakahako ka e totonu ke he matakainaga haau hagaao ke he matalekua nei, he foli ke liu fakafeilo.—Levi. 19:17; Mata. 18:15.
9. Ko e ha kua lata ke fakatotoka ni ha tautolu a tau logonaaga ato oatu ke he falu?
9 Kua lata mooli ia koe ke mataala ke fifili e magaaho kua latatonu. Ha ha ai e “vaha ke fakanono ai, mo e vaha ke vagahau ai.” (Fakama. 3:1, 7) Mua atu, “kua manamanatu e loto he tagata tututonu, kia tali atu a ia.” (Fakatai 15:28) Liga putoia he mena nei e fakatali ke fakatutala hagaao ke he tau lekua ia. Ka taute ai he magaaho ita lahi agaia e tagata to fakaauatu ne ita; ka e nakai pulotu foki ke leva lahi e fakatali.
Fakatupu ki Mua he Tau Gahua Totonu e Tau Fakafetuiaga Mitaki
10. Fakatupu ki mua fēfē e tau fakafetuiaga ka taute e tau gahua totonu?
10 Ko e vagahau totonu mo e matutakiaga mitaki kua lagomatai ke fakatū mo e fakatumau e tau fakafetuiaga mafola. Ti ko e taute e tau mena kua maeke ke fakatupu ki mua e tau fakafetuiaga ha tautolu mo e falu ka fakatupu ki mua e matutakiaga ha tautolu mo lautolu. He taute e tau gahua fakamooli mo e totonu ke he falu—kumi magaaho ke lagomatai, he foaki e mena fakaalofa mai he loto, he fakakite e aga fakamokoi—ka lafi ke he matutakiaga atāina. Maeke foki ke “tanaki ai e tau malala kaka” ke he tagata ti liga tamai e tau mahani mitaki, ati mukamuka lahi ke fakamafola e tau lekua.—Roma 12:20, 21.
11. Hoko atu fēfē a Iakopo ki a Esau, ti ko e heigoa e fua?
11 Ne maama he tupuna ko Iakopo e mena nei. Ne ita lahi haana taokete ko Esau ki a ia, ti hola a Iakopo he matakutaku neke kelipopo e Esau a ia. Loga e tau tau he mole, ne liu a Iakopo. Ne finatu a Esau fakalataha mo e haana tau tagata ne 400 ke fonofono a ia. Ne liogi a Iakopo ki a Iehova ma e lagomatai. Ti fakafano fakamua atu e ia ki a Esau e tau mena fakaalofa loga he tau manu. Kua totogi mitaki e mena fakaalofa ia. He feleveia a laua, ne hiki ai e loto ha Esau, ti poi atu mo e peka ki a Iakopo.—Kene. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.
Fakamalolō Falu ha ko e Vagahau Totonu
12. Ko e ha kua lata ia tautolu ke fakaaoga e tau kupu totonu ke he tau matakainaga ha tautolu?
12 Fekafekau e tau Kerisiano ke he Atua ka e nakai ke he falu tagata. Ka e manako pauaki a tautolu ke talia he falu. Ko e tau kupu totonu ha tautolu ka fakamāmā e tau kavega he tau matakainaga ha tautolu. Ka ko e tuhituhi fakakelea ka fakaauatu e mamafa he tau kavega ia ti fakatupu falu ke manatu kua liga nakai talia e Iehova a lautolu. Ko e mena ia, kia matutaki fakamooli e tautolu e tau mena mafanatia ke he falu, ha ko e “tau kupu mitaki ke ati hake ke he mena ke aoga ai, kia tupu ai e mitaki kia lautolu kua fanogonogo ki ai.”—Efeso 4:29.
13. Ko e heigoa kua lata ke tokaloto he tau motua (a) ka foaki e fakatonuaga? (e) ka tauteute ke tohi atu?
13 Kua lata pauaki he tau motua ke “mahani molu” mo e fakaalofa hofihofi ke he fuifui. (1 Tesa. 2:7, 8) Ka lata he tau motua ke foaki e fakatonuaga, ko e foliaga ha lautolu ke taute ai “mo e mahani molu,” pihia foki ka vagahau ki a lautolu “kua totoko mai.” (2 Timo. 2:24, 25) Lata foki he tau motua ke fakakite ha lautolu a totonu ka lata ke tohi atu ke he taha kau he tau motua po ke la ofisa. Lata ia lautolu ke totonu mo e fakailoilo, ke felauaki mo e talahauaga ne totou e tautolu ia Mataio 7:12.
Fakaaoga e Vagahau Totonu i Loto he Magafaoa
14. Ko e heigoa e fakatonuaga ha Paulo ke he tau taane, ti ko e ha?
14 Kua mukamuka ke fakateaga ke he ha tautolu a malolō he tau kupu, tau mena kitia ke he fofoga, mo e gahuaaga he tino ne lauia e falu. Ko e falu tagata taane, ma e fakatai, kua liga nakai iloa katoa e hokulo he tau kupu ha lautolu ne lauia e tau fifine. Ne talahau he taha matakainaga fifine, “Matakutaku au ka vale fakaleo lahi e taane haaku ki a au.” Ko e tau kupu malolō kua liga lauia lahi mahaki ke he fifine ka e nakai ke he tagata taane ti liga to leva he manatu he fifine. (Luka 2:19) Kua mua atu e mooli he mena nei he tau kupu ne vagahau he tagata ne ofania he fifine mo e manako ke fakalilifu. Ne fakatonu e Paulo e tau taane: “Kia fakaalofa ke he tau hoana ha mutolu, ti ua fakahogohogo kia lautolu.”—Kolo. 3:19.
15. Fakatātā e kakano kua lata he taane ke taute fakamitaki e hoana haana.
15 Hagaao ke he mena nei, ne fakakite he matakainaga taane fai hoana kua iloa lahi e kakano ne lata he taane ke taute fakamitaki e hoana haana, ko e “kapiniu a ia kua mua he lolelole.” “Ka totō e koe e fakatū keu ne uho ti fakaeneene lahi, nakai lata ia koe ke totō mau nivaniva ai neke maihi. Pete he fakafoou, liga to kitia maali agaia e maihi,” he talahau e ia. “Ka talahau he taane e tau kupu malolō lahi ke he hoana haana, liga to fakahukia a ia. Liga to fakatupu he mena nei e mafenū tukulagi he fakafetuiaga ha laua.”—Totou 1 Peteru 3:7.
16. Atihake fēfē he hoana e magafaoa haana?
16 Maeke foki he tau tagata taane ke atihake po ke fakalolelole ha ko e tau kupu he falu, putoia e tau kupu he tau hoana ha lautolu. “Ko e hoana iloilo,” ko ia “kua tua” mooli haana a taane ki ai, kua manamanatu ke he tau logonaaga he taane, tuga he manako a ia ke manamanatu pihia e taane ke he tau logonaaga haana. (Fakatai 19:14; 31:11) Maeke mooli he hoana ke lahi e fakaohoohoaga he mitaki po ke kelea i loto he magafaoa. “Ko e tau fifine iloilo oti ne takitaha mo e ati hake hana fale; ka ko e fifine goagoa kua ulu moumou ai ke he hana tau lima.”—Fakatai 14:1.
17. (a) Kua lata fēfē ia lautolu ne ikiiki ke tutala ke he tau matua ha lautolu? (e) Kua lata fēfē ia lautolu ne lalahi ke tutala ki a lautolu ne ikiiki, ti ko e ha?
17 Ko e tau matua mo e tau fanau kua lata foki ke fetutalaaki mo e totonu. (Mata. 15:4) Ka tutala ke he fanau ikiiki, to lagomatai he manamanatu fakamitaki a tautolu ke aua “neke fakalagalaga” a lautolu po ke ‘fakahogohogomanava ki a lautolu.’ (Kolo. 3:21; Efeso 6:4) Ka latatonu foki ke akonaki e fanau, lata he tau matua mo e tau motua ke vagahau fakalilifu ki a lautolu. He puhala nei, kua fakamukamuka e lautolu ne lalahi e tau fuata ke fakahako e tau puhala ha lautolu ti fakatumau e fakafetuiaga ha lautolu mo e Atua. Kua mua atu e mitaki he mena ia ka e nakai fakakite e manatu kua nakai maeke ia tautolu ke lagomatai ai, ati lolelole a lautolu. Ko lautolu ne ikiiki to liga nakai manatu e tau fakatonuaga oti ne moua e lautolu, ka e to manatu e lautolu e puhala ne vagahau e falu ki a lautolu.
Vagahau e Tau Mena Mitaki Mai he Loto
18. Maeke fēfē ia tautolu ke utakehe e tau manatu mo e tau logonaaga hukia?
18 Ke fehagai fakatotoka ke he ita ne nakai ko e fakamimitaki noa. Ko e foliaga ha tautolu ne nakai ko e tautaofi hokoia he tau logonaaga malolō ha tautolu. He lali ke fakamimitaki e fofoga ka e velagia e loto he ita ka fakatupetupe lahi a tautolu. Kua tuga e peehi ua he break mo e lā penisini he taha e magaaho. Ti fakakelea he naia e motokā ti liga ke malona. Ti ua fakakononū e ita ke he loto ti pā he magaaho fakamui. Liogi ma e lagomatai ha Iehova ke utakehe e tau logonaaga hukia he loto haau. Kia toka e agaaga ha Iehova ke fakafoou e manamanatuaga mo e loto haau ke fakatatau mo e finagalo haana.—Totou Roma 12:2; Efeso 4:23, 24.
19. Ko e heigoa e tau lakaaga ka lagomatai ke kalo he tau taufetoko ita?
19 Taute e tau lakaaga kua lagomatai. Kaeke kua haia a koe he tuaga taufetoko ti mailoga e koe hane puna hake fakahaga e ita he loto haau, liga kua latatonu ke fano kehe ke fai magaaho ke fakatotoka e tau logonaaga haau. (Fakatai 17:14) Ka kamata e tagata hane tutala mo koe ke ita, lali fakalahi ke vagahau totonu. Manatu: “Ko e tali totonu ke liliu kehe ai e ita; ka ko e kupu fakahukia kua tupu ai e ita.” (Fakatai 15:1) Ko e talahauaga fakamamahi po ke vale kua fakaauatu e vela he tuaga pete he talahau ke he puhala totonu. (Fakatai 26:21) Ti, ka kamatamata he tuaga ia e mahani fakalatalata haau, “kia fakatuai ke vagahau atu, kia fakatuai ke he ita.” Liogi ma e agaaga ha Iehova ke lagomatai a koe ke talahau e tau mena mitaki ka e nakai kelea.—Iako. 1:19.
Fakamagalo Mai he Loto
20, 21. Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke fakamagalo atu e falu, ti ko e ha kua latatonu ia tautolu ke taute pihia?
20 Momoko ai, nakai fai ia tautolu kua maeke ke taofi ha tautolu a alelo ke he mitaki katoatoa. (Iako. 3:2) Pete e tau laliaga mitaki lahi mahaki ha lautolu, pihia mo e tau tagata he magafaoa mo e tau matakainaga fakahele fakaagaaga ha tautolu, ka talahau nakai manamanatu e tau mena he falu magaaho, ti fakahukia e tau logonaaga ha tautolu. He nakai mafiti ke taui atu, kia kumikumi fakahokulo e kakano ne liga talahau pihia ai e lautolu. (Totou Fakamatalaaga 7:8, 9.) Kua tupetupe, matakutaku, nakai malolō mitaki, po kua taufetului kia a lautolu mo e falu lekua ne mailoga po ke nakai mailoga ai?
21 Kua nakai fakaatā he tau mena pihia e tagata ke pā e ita. Ka mailoga e tautolu e tau mena ia kua maeke ke lagomatai a tautolu falu magaaho ke maama e kakano ne talahau mo e taute he tau tagata e tau mena kua nakai lata ia lautolu, mo e liga omoomoi a tautolu ke fakamagalo atu. Nukua talahau mo e taute e tautolu oti e tau mena ne fakahukia falu, ti amanaki a tautolu to fakamagalo fakamakai e lautolu a tautolu. (Fakama. 7:21, 22) Ne pehē a Iesu ke maeke ia tautolu ke fakamagalo mai he Atua, kua latatonu ia tautolu ke fakamagalo atu e falu. (Mata. 6:14, 15; 18:21, 22, 35) Ko e mena ia, kua lata ia tautolu ke mafiti ke fakamolemole mo e mafiti ke fakamagalo atu, ti tumau e fakaalofa, “ko e pipi haia ke fakamaopoopo” ha tautolu a magafaoa mo e fakapotopotoaga.—Kolo. 3:14.
22. Ko e ha kua aoga lahi e tau laliaga ha tautolu ke fakaaoga e vagahau totonu?
22 He tata lahi e fakatokaaga favale nei ke he fakaotiaga ne liga holo ki mua e paleko ke he fiafia mo e kaufakalataha ha tautolu. Ke fakagahua e tau matapatu fakaakoaga aoga he Kupu he Atua ka lagomatai a tautolu ke fakaaoga e alelo ha tautolu ke taute e mitaki ka e nakai kelea. To olioli lahi e tautolu e tau fakafetuiaga mafola i loto he fakapotopotoaga mo e he magafaoa, mo e to fakakite he fakafifitakiaga ha tautolu e fakamooliaga mitaki lahi mahaki ke he falu hagaao ke he ha tautolu a ‘Atua fiafia,’ ko Iehova.—1 Timo. 1:11.
Maeke Nakai a Koe ke Fakamaama?
• Ko e ha kua aoga ke fifili e magaaho kua latatonu ke fakatutala e tau lekua?
• Ko e ha kua lata he tau tagata he magafaoa ke fetutalaaki tumau “mo e fakaalofa”?
• Kalo mai fēfē a tautolu he talahau e tau mena fakahukia?
• Ko e heigoa ka lagomatai a tautolu ke fakamagalo atu?
[Tau Fakatino he lau 21]
Fakatotoka e tau logonaaga haau, ti kumi e magaaho kua latatonu ke tutala
[Fakatino he lau 23]
Lata he tagata taane ke vagahau fakamitaki tumau ke he hoana haana