Kolo Toko he FATATOHI INITANETE
Kolo Toko
FATATOHI INITANETE
Faka-Niue
ā
  • ā ē ī ō ū
  • TOHI TAPU
  • TAU TOHI
  • TAU FELEVEIAAGA
  • w12 1/15 lau 4-8
  • Fakalilifu he Tau Kerisiano Mooli e Kupu he Atua

Nakai fai vitiō ma e fifiliaga nei.

Fakamolemole, fai lekua ke moua e vitiō.

  • Fakalilifu he Tau Kerisiano Mooli e Kupu he Atua
  • Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2012
  • Tau Vala Mataulu
  • Tau Tohi Pihia Foki
  • KUA FAKATOTOKA E MATALEKUA LAHI
  • KO E KEHEKEHEAGA LAHI
  • TUPUUA E “TAU SAITO” MO E “TAU TITANIA”
  • “KO E KUPU HE ATUA KUA NAKAI LILI IA”
  • Ko e Ekalesia Mooli mo e Haana Fakaveaga
    Ko e Kupu Mooli ke Takitaki Atu ai ke he Moui Tukulagi
  • Ko e Tau Kerisiano Fakamua Atu mo e Fakatufono Faka-Mose
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2003
  • Ui ke O Mai he Pouli ke he Maama
    Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova (Fakaako)—2016
Ko e Kolo Toko Fakapuloaaga he Kautu a Iehova—2012
w12 1/15 lau 4-8

Fakalilifu he Tau Kerisiano Mooli e Kupu he Atua

“Ko e hau a kupu ko e kupu moli haia.”—IOANE 17:17.

KUMI E TAU MANATU NEI:

  • Kehe fēfē e feleveiaaga i Ierusalema he 49 V.N. mai he tau matakau takitaki fakalotu he mogo fakamui?

  • Ko hai falu ne lalago mooli e Kupu he Atua ne momoui he tau 500 ke he kavi 1500 V.N.?

  • Ko e heigoa e puhala fakaako Tohi Tapu ne fakaaoga he tau Kerisiano tua fakamooli he matahiku he tau atu tau 1800, ti ko e ha kua lauia mitaki ai?

1. Mai he mena ne tupu mooli, talahau taha e mena aoga lahi kua kehe e Tau Fakamoli a Iehova mai he falu matakau fakalotu.

MANAMANATU hagaao ke he magaaho fakamua ne fakatutala fakahokulo a koe mo e taha he Tau Fakamoli a Iehova. Ko e heigoa haau ne manatu hagaao ki ai? Tokologa ka tali, ‘Nava au ha kua fakaaoga he Fakamoli e Tohi Tapu ke tali e tau hūhū oti haaku.’ Fiafia mooli a mautolu ke iloa e finagalo he Atua ma e lalolagi, mena ke tupu ka mamate a tautolu, mo e mena kua fakatoka mai he vahā i mua ma e tau fakahele ha tautolu kua mamate!

2. Ko e heigoa falu he tau kakano kua loto fakaaue a koe ke he Tohi Tapu?

2 He fakaako fakalaulahi atu a tautolu mogoia, kua mailoga e tautolu kua uho lahi foki e Tohi Tapu he nakai tali hokoia ni e tau hūhū ha tautolu hagaao ke he moui, mate, mo e vahā anoiha. Loto fakaaue a tautolu ko e Tohi Tapu ko e tohi ne mua atu e aoga he lalolagi. Kua tumau e fakatonuaga i ai, ti ko lautolu ne mumuitua fakakikili ki ai to takitaki atu ke he moui ne kautū mo e fiafia. (Totou Salamo 1:1-3.) Ko e tau Kerisiano mooli kua talia tumau e Tohi Tapu, “nakai ko e kupu he tau tagata, ka ko e kupu he Atua.” (1 Tesa. 2:13) Ko e liu manamanatu fakakū ke he tau mena i tuai to fakamaama e kehekehe ha lautolu kua fakalilifu mooli mo lautolu ne nakai fakalilifu e Kupu he Atua.

KUA FAKATOTOKA E MATALEKUA LAHI

3. Ko e heigoa e matalekua ne fakatauhele aki e kaufakalataha he fakapotopotoaga Kerisiano he senetenari fakamua, ti ko e heigoa e lauiaaga?

3 He 13 e tau he mole e fakauku he Tagata Motu Kehe fakamua ko Konelio, ne lagā mai e matalekua ne fakatauhele aki e kaufakalataha he fakapotopotoaga Kerisiano. Tokologa e tau Tagata Motu Kehe ne talia e tua Kerisiano. Ko e hūhū, Kua lata kia e tau tagata taane ke peritome fakatatau ke he aga fakamotu Iutaia ato maeke a lautolu ke papatiso? Nakai ko e hūhū mukamuka a ia ma e Iutaia ke tali. Ko e tau Iutaia ne omaoma ke he Fakatufono to nakai huhū atu foki ke he kaina he Tagata Motu Kehe, ti nakai fakalataha ke he feoakiaga mafanatia mo e taha ia lautolu. Kua fitā e tau Kerisiano Iutaia he favale fakakelea ki ai ha ko e tiaki e lotu fakamua ha lautolu. Ka fakafeleveia fakamitaki atu e lautolu e tau Tagata Motu Kehe ne nakai peritome ke fakalataha mo lautolu, to fakalahi ni e taufetoko he vahāloto he tau Iutaia makutu mo e tau Kerisiano ti fakatapakupaku e tau Kerisiano ke auatu e ekefakakelea.—Kala. 2:11-14.

4. Ko hai ne ui ki ai ke fakatotoka e matalekua, ti hagaao ke he mena nei, ko e heigoa e tau hūhū ka lagā mai he tau manamanatuaga he tau tagata onoono?

4 He 49 V.N., ko e tau aposetolo mo e tau patu i Ierusalema ko e tau Iutaia ne peritome ne “fakapotopoto ai . . . ke pulega ke he mena na.” (Gahua 15:6) Mui mai ai, nakai ko e taufetoko fakalotu ne fakaligoia e manamanatuaga ke he tau tala noa ka ko e fakatutalaaga makutu he tau taofiaga fakalotu. Ne fakakite e tau manatu malolō he tau faahi ne ua ke he matalekua. To kautū kia e tau manatu fakatagata po ke fili tagata he magahala ia? To fakatolomaki kia he tau patu e fifiliaga ato mitaki e tuaga fakalotu i Isaraela ma lautolu? Po ke to fakahui kia e tau hukui he tau faahi ne ua ke hikihiki e tuaga ha lautolu ato hokotia ke he mena ke fetaliaaki?

5. Ko e heigoa e tau puhala aoga ne kehe e feleveiaaga i Ierusalema he 49 V.N. mai he tau matakau takitaki fakalotu ne taute he tau senetenari fakamui?

5 Ko e fakahui mo e kauhahai kua mahani mau he tau matakau takitaki fakalotu he vahā nei. Ka ko e feleveiaaga i Ierusalema, ne nakai fai fakahuiaga; po ke kauhahai ma e viliaga ne taute. Mua atu ne hokotia ke he fifiliaga ne talia auloa. Maeke fefē ke taute pihia? He malolō e logonaaga he tau tagata takitokotaha ke he manatu ni haana, ko lautolu oti ne ha ha i ai ne fakalilifu e Kupu he Atua, ti ko e tau kupu tapu ia ne eke mo matapatu ke fakatotoka e matalekua.—Totou Salamo 119:97-101.

6, 7. Fakaaoga fēfē e Tau Tohiaga Tapu ke fakatotoka e matalekua he peritome?

6 Ko e kupu tohi ne lagomatai ke fakatotoka e matalekua ko e Amosa 9:11, 12. He fatiaki ia Gahua 15:16, 17, ne totou ai: “Ka mole e tau mena nai to liu atu au, mo e eke e au e fale ie a Tavita kua malŏlo to liu foki ati e tau mena maona ha i ai to fakatu ai foki e au; Kia kumi atu [ki a Iehova] e tau tagata kua toe, mo e tau motu oti kana kua fakahigoa aki ke he haku a higoa; kua pihia mai ai [a Iehova].”

7 ‘Fakatali la,’ liga fai tagata ka totoko, ‘ko e tau kupu ia ne nakai pehē kua nakai lata ai ma e tau tagata talitonu Motu Kehe ke peritome.’ Mooli e mena ia; ka e lata e tau Kerisiano Iutaia ke maama e manatu. Ne nakai manamanatu a lautolu ke he tau Tagata Motu Kehe ne peritome ko e ‘tau tagata he motu’ ka ko e tau matakainaga. (Esoto 12:48, 49) Ma e fakatai, hagaao ke he Eseta 8:17 kua totou ai: “Ne tokologa foki e tagata he motu ne [peritome ti] eke mo tau tagata Iuta.” Ti ko e magaaho ne talahau tuai he Tau Tohiaga Tapu ko lautolu ne toe he fale ha Isaraela (tau Iutaia mo e tau tagata liliuina ke he faka-Iutaia ne peritome) fakalataha mo e ‘tau tagata he tau motu oti’ (tau Tagata Motu Kehe ne nakai peritome) ka eke mo tau tagata ne taha ma e higoa he Atua, ti maaliali e ogo. Kua nakai aoga e peritome ke he tau Tagata Motu Kehe ne manako ke eke mo tau Kerisiano.

8. Lagomatai fēfē e loto malolō ke he fifiliaga nukua taute?

8 Ko e Kupu he Atua mo e agaaga haana ne takitaki a lautolu ko e tau Kerisiano fakamooli ke he “loto fakalataha.” (Gahua 15:25) Pete ne liga fakatapakupaku he fifiliaga e tau Kerisiano Iutaia ke he favaleaga lahi, ne foaki e lautolu ne fakamooli e lalagoaga katoatoa ha lautolu ke he fifiliaga ne fakavē ke he Tohi Tapu.—Gahua 16:4, 5.

KO E KEHEKEHEAGA LAHI

9. Ko e heigoa e taha puhala aoga ne takitaki ke he fakakelea he tapuakiaga mooli, ti ko e heigoa e taofiaga aoga ne kitia?

9 Ne talahau tuai he aposetolo ko Paulo he mole e mamate he tau aposetolo, to fakakelea he tau fakaakoaga fakavai e tua faka-Kerisiano. (Totou 2 Tesalonia 2:3, 7.) Ha ha i ai foki a lautolu ka nakai fakauka ke he ‘fakaakoaga tonu’ ko e falu he tau tuaga kotofa. (2 Timo. 4:3) Ne hataki e Paulo e tau motua he vahā haana: “To tutupu foki ia mutolu ni e tau tagata ke vagahau mai ke he tau mena fakakeukeu, to futiaki ai e tau tutaki kia mumui atu kia lautolu.” (Gahua 20:30) Fakamaama he The New Encyclopædia Britannica taha matapatu puhala ne takitaki ke he fakakakanoaga keukeu: “Ko e tau Kerisiano ne fai fakaakoaga ke he pulotu Heleni ne kamata ke logona hifo e lata ke fakakite e tua ha lautolu he puhala nei, ke he makona he iloilo ni ha lautolu mo e ke hiki e tau tagata pouliuli ne iloilo.” Ko e taofiaga aoga ne fakakeukeu pouliuli ne putoia e kitiaaga ke he Iesu Keriso. Ne ui he Tohi Tapu a ia ko e Tama he Atua; ne peehi he tau tagata ne ofania e pulotu faka-Heleni ko ia ko e Atua.

10. To fakatotoka fēfē e matalekua he kitiaaga ke he Keriso?

10 Ne taufetoko e loga he tau matakau takitaki fakalotu ke he hūhū ia. Na lata e matalekua ke fakatotoka fakamafiti ane mai moua he tau hukui e peehiaga latatonu ke he Tau Tohiaga Tapu, ka e tokologa ne nakai pihia. Laulahi ne fitā e fakavē e tau manamanatuaga ha lautolu ato hohoko atu ke he tau matakau takitaki, ti fakamau hifo e malolō ne mua atu ke he tau tutūaga ha lautolu. Ko e tau poakiaga mo e tau fakailoaaga ne fua mai he tau fonoaga nei ne nakai hagaao lahi ke he Tau Tohiaga Tapu.

11. Ko e heigoa e malolō ne age ke he pule he Tau Matua Faka-Lotu, ti taute pihia he ha?

11 Ko e ha ne nakai manamanatu fakahokulo lahi ke he Tau Tohiaga Tapu? Ko e pulotu ko Charles Freeman ne tali ko lautolu kua talitonu ko Iesu ko e Atua “ne uka ke fakahui e tau talahauaga loga ha Iesu ne talahau kua nakai fakataufata a ia mo e Atua ko e Matua.” Ti ko e fua, ko e aga fakalotu mo e tau manatu he tau pule fakamui ne hukui aki e tau Evagelia. He vahā nei, tokologa e akoako ne tuku ki mua e tau talahauaga nakai omoomoi he Tau Matua Faka-Lotu ha lautolu ke he Kupu he Atua! Ka fitā a koe he tutala mo e tagata fakaako fakalotu hagaao ke he Tolu Taha, liga kua mailoga ai e koe.

12. Ko e heigoa e fakaohoohoaga kelea ne fakagahua he pule atu motu?

12 Ko e vala lahi he tau taufetoko he tau fonoaga he tau matakau takitaki ia ko e fakatauhele he tau pule atu motu Roma. Ke he mena nei, ko e Porofesa ko Richard E. Rubenstein ne tohi hagaao ke he Council of Nicaea: “Ko Constantine ne fiafia mo e fakamatalahi [e tau pisopo] ne molea atu he tau manamanatuaga pauaki ha lautolu. Nakai la katoa e tau, ko e pule atu motu foou ne liu mai po ke liu tā e tau fale tapu ha lautolu, ti liuaki age e tau gahua mo e tau lilifu ne utakehe mai ia lautolu . . . Ne age e ia ke he tau akoako Kerisiano e tau kotofaaga ne age ke he tau akoako pouliuli he magaaho fakamua.” Ti ko e fua, “ko Constantine he tuaga malolō ke fakaohooho—liga ke poaki foki—e tau mena tutupu i Nicaea.” Ne fakamooli e Charles Freeman: “Ko e fakavēaga mogonei ne fakatoka kua liga fakalava mai e pule atu motu nakai ni ke fakamalolō e Lotu ka ke fakaohooho e taofiaga.”—Totou Iakopo 4:4.

13. Ko e heigoa e tau puhala kua manatu e koe, ne fakaohooho e tau takitaki lotu he tau senetenari fakamui ke fakaheu e tau fakaakoaga mukamuka he Tohi Tapu?

13 Pete he uka he tau takitaki lotu ke fifili e fakamailoga tonu ha Iesu Keriso, tokologa he tau tagata noa ne nakai fai lekua pihia. Ha kua nakai fia loto a lautolu ke fakaalo e tau pesi ha lautolu aki e auro he pule atu motu po ke fakalaulahi e tau matagahua ha lautolu he matakau takitaki fakalotu, kua maeke ia lautolu ke onoono fakahako ke he tau matakupu, he maamaaga he Tau Tohiaga Tapu. Mo e he tau talahauaga oti, ne taute pihia e lautolu. Ko e akoako he magahala ia ko Gregory of Nyssa ne talahau e manatu fakakelea nei hagaao ke he tau tagata noa: “Ko e tau tagata fakafua koloa tui, tau tagata fakafua tupe, mo e tau tagata fakafua mena kai ko e tau akoako oti. Ka hūhū a koe hagaao ke he lahi he haau a tupe, ne fakamaama he falu pulotu kua kehekehe e Tama mo e Matua. Ka hūhū a koe ke he totogi he areto, ko e tali haau kua mua atu e Matua ke he Tama. Ka manako a koe ke iloa kua mautali ke koukou, to moua e koe e fakapuloaaga na tufuga mai noa e Tama.” E, nakai tuga e tau tagata tokoluga ne tu kotofa, tokologa he tau tagata noa ne lalago e fakahikuaga ha lautolu he fakaaoga e Kupu he Atua. Ko Gregory mo e kau haana kua mitaki ane mai fanogonogo ki ai!

TUPUUA E “TAU SAITO” MO E “TAU TITANIA”

14. Ko e ha kua fakahiku e tautolu tali mai he senetenari fakamua, kua liga ha ha i ai tumau e falu Kerisiano fakauku mooli he lalolagi?

14 I loto he fakataiaga, ne fakakite e Iesu he tali mai he senetenari fakamua ia, to fai Kerisiano fakauku mooli tumau he lalolagi. Ne fakatatai e ia a lautolu ke he “tau saito” ne tupu fakalataha mo e “tau titania.” (Mata. 13:30) Mooli, nakai maeke a tautolu ke pehē ko e tau tagata po ke tau matakau fē ne fakalataha ke he vahega fakauku he tau saito, ka e mauokafua a tautolu na ha ha i ai tumau e falu ne lalago malolō e Kupu he Atua mo e fakatapakupaku e tau fakaakoaga he lotu ne nakai mai he Tohi Tapu. Kia fakatutala a tautolu ke he falu fakataiaga.

15, 16. Totoku falu ne fakakite e fakalilifuaga ke he Kupu he Atua.

15 Ko e Pisopo ne Mua ko Agobard ha Lyons i Falani (779-840 V.N.), ne totoko e tapuakiaga tupua, tau tapu ne tukulele ke he tau tagata tapu, mo e tau fakatokaaga mo e gahuahua he lotu ne nakai mai he Tohi Tapu. Taha he haana tau tagata he mogoia, ko e Pisopo ko Claudius ne tiaki e aga fakalotu mo e totoko e tau liogi ke he tau tagata tapu mo e tapuaki ke he tau koloa tapu. He senetenari 11 aki, ko e Tiakono ne Mua ko Berengarius of Tours, i Falani, ne fakamamutu kehe ha ko e tiaki e fakaakoaga Katolika he fakafaliuaga he uaina ke he toto mo e areto ke he tino. Lafi ki ai, ne tuku fakatokoluga e ia e Tohi Tapu ke he aga tuai he lotu.

16 He senetenari 12 aki ne hohoko mai foki e tau tagata tokoua ko Peter i Bruys mo Henry i Lausanne ne manako lahi ke he kupu mooli he Tohi Tapu. Ne fakaoti ni e Peter a ia mai he tuaga akoako ha kua nakai maeke a ia ke fakafeilo ke he Tau Tohiaga Tapu he tau fakaakoaga Katolika he papatisoaga he tama mukemuke, fakafaliuaga he uaina ke he toto mo e areto ke he tino, tau liogi ma lautolu ne mamate mo e tapuaki ke he akau fakalava. He 1140, ne totogi e Peter e tau taofiaga haana aki e moui haana. Ko Henry ko e tagata taane tapu ne totoko ke he tau gahua matahavala he tapu ti pihia mo e tau puhala nakai mai he Tohi Tapu he fakatokaaga he lotu. Ne tapaki a ia he 1148 ti fakaaoga e vala ne toe he moui haana he fale puipui.

17. Ko e heigoa e tau lakaaga aoga ne taute e Waldo mo e tau tutaki haana?

17 Kavi he magahala ne tugi moui a Peter i Bruys he tuhituhi malolō e tapu, ne fanau e tagata ka fakaohooho malolō he magaaho fakamui e folafolaaga he kupu mooli he Tohi Tapu. Ko e higoa fakahiku haana ko Valdès, po ko Waldo.a Nakai tatai ki a Peter i Bruys mo Henry i Lausanne, ko ia ko e tagata tokolalo he tapu, ka e uho lahi mahaki ki a ia e Kupu he Atua ti vevehe kehe e ia a ia mai he tau koloa fakatino haana mo e fakatokatoka ma e tau vala he Tohi Tapu ke fakaliliu ke he vagahau ne iloa lahi he faahi toga ki uta ha Falani. Falu ne fiafia lahi ke logona e ogo he Tohi Tapu he vagahau ni ha lautolu ti tiaki foki e lautolu e tau koloa ha lautolu mo e foaki e tau momoui ha lautolu ke fakamatala e kupu mooli he Tohi Tapu ke he falu. Ne fakatauhele lahi mahaki e mena nei ke he tapu. He 1184 ko e tau tagata taane mo e tau fifine fakamakutu nei ne fakahigoa ai fakamui ko e Waldenses, ne vevehe kehe he pope mo e pā malu he pisopo mai he tau kaina ha lautolu. Ko e mena nei ne tupu kua lagomatai mooli ke folafola e ogo he Tohi Tapu ke he falu matakavi. Fakahiku ai, ko e tau tagata ne mumui ki a Waldo, Peter i Bruys, mo Henry i Lausanne ti pihia mo e falu ne kehe e tau manatu kua ha ha he tau faahi loga ha Europa. Falu tagata ne lalago e kupu mooli he Tohi Tapu ne tutū hake he senetenari ne mui mai: ko John Wycliffe (kavi 1330-1384), William Tyndale (kavi 1494-1536), Henry Grew (1781-1862), mo George Storrs (1796-1879).

“KO E KUPU HE ATUA KUA NAKAI LILI IA”

18. Fakamaama e puhala fakaako he Tohi Tapu ne fakaaoga he tau tagata fakaako fakamooli he Tohi Tapu he senetenari ke 19 aki mo e kakano kua lauia mitaki ai.

18 He lali eketaha a lautolu ko e tau fī he kupu mooli he Tohi Tapu, ne nakai maeke ke taofi ai he holofa. “Ko e kupu he Atua kua nakai lili ia,” he talahau he 2 Timoteo 2:9. He 1870, ko e matakau he tau tagata fakaako fakamooli he Tohi Tapu ne kamata ke kumikumi ke he kupu mooli. Ko e puhala fakaako ha lautolu? Fai tagata ka fakatū e hūhū. Ti fakatutala a lautolu ki ai. To kumi e lautolu e tau kupu Tohi Tapu oti ne hagaao ke he manatu, ti ka fiafia a lautolu ke he fetataiaki he tau kupu tohi nei, ato talahau e lautolu e fakahikuaga ha lautolu mo e taute e fakamauaga ki ai. Nakai kia mafanatia a koe ke iloa he tuga e tau aposetolo mo e tau patu he senetenari fakamua, ko e tau tagata taane tua fakamooli ia, ko e “tau tupuna fakaagaaga” he matahiku he tau atu tau 1800, ne eketaha ke fakatatau mauokafua e tau taofiaga ha lautolu mo e Kupu he Atua?

19. Ko e heigoa e lauga he tau ma e 2012, ti ko e ha kua latatonu ai?

19 Ko e Tohi Tapu agaia e fakavēaga ma e tau taofiaga ha tautolu. Mo e tokaloto e mena ia, ko e Kau Fakatufono he Tau Fakamoli a Iehova ne fifili ha tautolu a lauga he tau ma e 2012 e talahauaga mauokafua ha Iesu: “Ko e hau a kupu ko e kupu moli haia.” (Ioane 17:17) Ha kua manako e tau tagata oti ke moua e taliaaga he Atua kua lata ke o fano ai ke he kupu mooli, kia eketaha a tautolu oti ke matutaki ke takitaki he Kupu he Atua.

[Matahui Tala]

a Ko Valdès he falu mogo ne ui ko Pierre Valdès po ko Peter Waldo, ka ko e higoa fakamua haana ne nakai iloa mooli.

[Blurb he lau 8]

Ko e lauga he tau ha tautolu ma e 2012: “Ko e hau a kupu ko e kupu moli haia.”—Ioane 17:17

[Fakatino he lau 7]

Waldo

[Fakatino he lau 7]

Wycliffe

[Fakatino he lau 7]

Tyndale

[Fakatino he lau 7]

Grew

[Fakatino he lau 7]

Storrs

    Tau Tohi Faka-Niue (1982-2025)
    Saini ki Fafo
    Saini ki Loto
    • Faka-Niue
    • Tufa
    • Tau Manako
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Tau Kupu Fakaaoga
    • Fakavēaga Fakatagata
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Saini ki Loto
    Tufa