De stekelloze yucca — Een plant met een uniek aanpassingsvermogen
DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT IN COSTA RICA
KRUIDACHTIG, zeepachtig, verrukkelijk en voedzaam. Dit alles en nog veel meer is deze exotische plant! De bevolking van Midden-Amerika kent hem heel goed, maar niet als de stekelloze yucca. Als u die benaming in Midden-Amerika zou gebruiken, zouden de meeste mensen vermoedelijk ietwat verbaasd met een beleefde en onderzoekende blik reageren. Maar er zou direct een brede glimlach van herkenning verschijnen als u het had over de itabo, izote of daguillo, zoals de plant in Costa Rica, Guatemala, Honduras en Nicaragua algemeen bekendstaat. Costaricanen en andere bewoners van Midden-Amerika zijn dol op de bloemen in allerlei gerechten.
Lid van een voorname familie
In een touwtrekkerij om de indeling hebben taxonomen de stekelloze yucca eerst geclassificeerd als lid van de familie der Liliaceae en meer recentelijk als lid van de familie der Agavaceae. Deze laatste categorie van robuuste planten omvat zo’n 550 soorten van de orde der Liliales (lelies). Botanisten hebben hem de wetenschappelijke naam Yucca elephantipes toebedeeld.
Er zijn naar schatting veertig soorten van het geslacht Yucca, voor het merendeel in Noord-Amerika, Mexico en Midden- en Zuid-Amerika te vinden. Tot zijn bekende verwanten behoren de reusachtige jozuaboom (Yucca brevifolia) en de kleinere Spaanse bajonet (Yucca aloifolia). Het is werkelijk een grote familie!
Wat zijn enkele onderscheidende kenmerken van deze veelzijdige plant? De stijve, langgerekte bladeren van deze ruige maar exotisch ogende plant steken ongeveer een meter van de stam naar buiten uit. De gedrongen, houtachtige stam lijkt met zijn vezelige structuur en grijsbruine kleur op de voorpoot van een olifant — vandaar de wetenschappelijke benaming elephantipes.
Op het eerste gezicht kan de stekelloze yucca, die een hoogte kan bereiken van 4,5 tot 7,5 meter, gemakkelijk voor een boom worden aangezien. Tijdens het droge seizoen in Costa Rica, vooral in de maanden februari en maart, is de itabo-plant met honderden klokvormige, roomwit-ivoorkleurige bloemen gekroond. Die worden op de markt en door straatventers te koop aangeboden en lijken dan wel overal tegelijk te zijn! De stijve, bajonetvormige bladeren vormen een schril contrast met deze zachte, tere bloesems, die zich in pluimen parmantig precies in het midden van de plant verheffen, rechtop en in de houding.
De itabo is een van de favoriete yuccasoorten bij hoveniers en tuinarchitecten, want ze past zich aan verschillende klimaat- en bodemomstandigheden aan en zorgt voor een exotisch, tropisch aanzicht. Daar de vruchtbare itabo in Costa Rica eens als natuurlijke omheining werd gebruikt om land af te bakenen, is het geen wonder dat ze in vrijwel elke streek van het land volop voorkomt.
De plaatselijke bevolking heeft beslist van de veelzijdigheid van deze plant weten te profiteren. Zo worden de vezels die uit de bladeren gewonnen worden, gebruikt om matten, gordels en rugzakken te maken. Ook weten tuinlieden de bladeren, door ze te verhitten tot ze buigzaam zijn, handig te gebruiken om hun gewassen op te binden. Het schijnt dat er geen eind is aan de mogelijkheden van deze plant!
Verrukkelijk eetbaar!
Frances Perry, schrijfster van Flowers of the World, schrijft: „De bloemknoppen van Yucca-soorten worden door de Indianen gegeten, en de vruchten en wortels hebben zeepachtige eigenschappen en kunnen daarom worden gebruikt om kleren te wassen.” De bewoners van Midden-Amerika weten een goed gebruik te maken van de culinaire en reinigende eigenschappen van de yucca. Zij zijn dol op de ietwat zurige maar scherpe smaak. De bloemen worden in koude salades verwerkt of met eieren en aardappels gekookt, een lievelingsgerecht onder Costaricanen en andere bewoners van Midden-Amerika. Yucca’s hebben veel voedingswaarde omdat ze rijk zijn aan vitaminen en mineralen, zoals calcium, ijzer, thiamine, fosfor en riboflavine.
Eveneens opmerkelijk zijn de medicinale eigenschappen van de yucca; een tonicum bereid uit de gekookte en getrokken bloemen is verzachtend voor de maag. De bladeren kunnen worden gebruikt voor de behandeling van albuminurie en colitis en kunnen ook als diureticum worden toegepast. En dan is deze kruidachtige, zeepachtige, verrukkelijke en voedzame plant nog maar één van de scheppingen op aarde waarvan onze smaakpapillen kunnen genieten!
[Illustratie op blz. 26]
Yuccabloemen gekookt met eieren en aardappels, een geliefkoosd gerecht in Midden-Amerika
[Illustratie op blz. 27]
Yucca’s in het landschap lijken op bomen