Het onderscheid tussen rabbijn en leek in het judaïsme

HET is niet verstandig een willekeurig onderscheid te maken tussen personen die bij het aanbidden van God de leiding nemen en personen die deze leiding volgen. Degenen die onderwijzen, vormen geen klasse op zichzelf welke verschilt van die van degenen die onderwezen worden. Dit is iets waarop de grote Onderwijzer, Jezus Christus, herhaaldelijk heeft gewezen. „Gij zult u niet rabbi laten noemen; want één is uw Meester en gij zijt allen broeders. Laat u ook geen leidslieden noemen, want één is uw Leidsman, de Christus.” — Matth. 23:8, 10; Mark. 10:42-44.

Dat dit onderscheid en de indeling in geestelijken en leken niet ten goede is, wordt zelfs door bepaalde leiders in het moderne judaïsme beseft. Zo schreef J. D. Schwarz in zijn boek The Synagogue in Modern Jewish Life het volgende over dit aspect van de aanbidding bij het judaïsme:

„Er was een tijd in de geschiedenis van de synagoge dat het onderscheid tussen leek en rabbijn zoals wij dat thans kennen, niet bestond. Er werd geen verschil in godsdienstige plicht of verantwoordelijkheid gemaakt. In overeenstemming met de overleveringen onderscheidde de leider in het judaïsme zich niet door priesterlijke of geestelijke functies, maar door twee dingen, geleerdheid en vroomheid. Iedere leek die deze twee hoedanigheden bezat, kwam zowel voor de raad der synagoge als voor het verrichten van vele riten en ceremoniën In aanmerking. Hij was bevoegd voor zichzelf te bidden en anderen in het gebed voor te gaan. Hij had een rechtstreeks en spontaan aandeel in de synagoge en in het joodse leven.”

Er werd een overeenkomstige uitspraak van een der vooraanstaande leiders van het conservatieve judaïsme, wijlen H. Szold, aangehaald, die luidt: „De joodse leer is altijd — in tegenstelling tot wat algemeen wordt beweerd, namelijk dat wij geen priesters hebben — geweest, dat wij geen lekendom kennen. Wij zijn ’een natie van priesters’. Hoe paradoxaal het ook mag schijnen, het belangrijkste gevolg van de anti-intellectuele stroming [waarbij de joden bezwaar maakten tegen geleerde besprekingen door hun leiders en hun vroegen praktischer te zijn en de alledaagse problemen te bespreken] is de verdeling van ons volk in lekendom en priesterschap geweest. Nog nooit eerder in onze geschiedenis zijn wij zo dicht bij het bezit van een hiërarchie geweest, niet omdat de priesters te geleerd zijn, maar omdat het lekendom te onwetend is.

Wij kunnen de goede oude tijd niet zonder voorbehoud verheerlijken; veel van onze kwalen hebben wij daaruit overgehouden. Toch moeten wij toegeven dat in het verleden de joodse opleiding van het volk de basis vormde waarop de geleerdheid van de rabbijnen rustte. Het volk was intelligent genoeg om met verstand vragen te stellen. Het verschil tussen het volk en de leiders was slechts gradueel en niet wezenlijk. . . .

Op het ogenblik gaapt er een kloof tussen het volk en de zielenherders die het volk van de rabbijnen heeft gemaakt, en of de rabbijnen nu geleerd zijn of niet, die scheiding is er . . . De moderne jood verkoopt zijn geboorterecht of persoonlijkheid en waardigheid en betaalt een mens van klei, zoals hijzelf is, om voor zijn ziel te zorgen en als zijn zondebok te dienen. Op die manier ontwikkelt zich iets nieuws in het judaïsme. Niet de bekwaamheid voor een positie verleent iemand invloed, maar de ordinatie die hij ontvangt door de verkiezing tot het rabbinaat van een gemeente — een esoterisch, mysterieus iets, vaak een esoterisch, mysterieus niets. De leden van een gemeente vinden het prettig de mening van hun rabbijnen over filosofie, literatuur, politiek, en evengoed over het judaïsme, te citeren. In mijn oren lijkt de klank van ’de dokter zegt’ gevaarlijk veel op die van ’mijn biechtvader zegt’. Indien wij in onze vraag naar zielenherders volharden, moeten wij onvermijdelijk een stap terug gaan, van . . . onderwijzer naar priester. Ik blijf erbij dat dit lot afgewend kan worden, niet door aan de top met het opleiden van rabbijnen te beginnen, maar door het volk te onderwijzen.”

Een zekere S. M. Gelber, een joodse, rondreizende spreker, gaf eveneens openlijk van zijn afkeuring over deze tendens blijk. Tijdens een toespraak die hij in het begin van 1961 voor een gehoor in het Theodor Herzl Instituut te New York over het onderwerp „Een leek beoordeelt de Amerikaanse rabbijn” gaf, hield hij een krachtig pleidooi voor het verkleinen van het onderscheid tussen geestelijkheid en lekendom bij de aanbidding in de synagoge, door de aanbidders steeds actiever aan de dienst deel te laten nemen.

Niet alleen Jezus’ woorden zijn op de voorgaande beschouwingen van toepassing, maar ook die van Mozes. Wat bleek Mozes, toen Jozua hoorde dat twee mannen van de gemeente Israël profeteerden en hij Mozes smeekte hun dit te verbieden, van het feit dat zij profeteerden te denken? In plaats dat hij hun vertelde ermee op te houden, antwoordde hij Jozua: „Wilt gij voor mij ijveren? och, ware het gehele volk des HEREN profeten!” Die wens van Mozes, evenals de door Jezus gestelde regel, wordt vervuld onder de christelijke getuigen van Jehovah, die een maatschappij van profeten, predikers en onderwijzers vormen. — Num. 11:26-30.