Gelukkige veranderingen in Quebec
DE WARME, zonnige dagen waren gevuld met Frans-Canadees enthousiasme toen grote menigten getuigen van Jehovah uit de provincie Quebec elkaar in de maand augustus van 1974 op hun christelijke „Goddelijke voornemen”-congressen ontmoetten. Op het congres in Montreal waren 5785 mensen aanwezig, terwijl in de stad Quebec 2505 personen bijeenkwamen. Frans enthousiasme en joie de vivre („levenslust”) gaven een extra cachet aan de interessante bijbelse drama’s die op deze grote vergaderingen werden opgevoerd.
De vergaderingen in Quebec kenmerkten zich ook door de uitgebreide en sympathieke commentaren die er in de Franse pers en via andere nieuwsmedia over werden gegeven. Men scheen gefascineerd door de betrokkenheid en de vooruitgang van Jehovah’s getuigen, in scherp contrast met de achteruitgang van de Rooms-Katholieke Kerk, die zo lang elk facet van het leven in Quebec heeft gedomineerd.
Zowel in Montreal als in de stad Quebec werden de vergaderingen van de Getuigen in gemeentelijke stadions gehouden, terwijl men in beide steden fijne samenwerking ondervond van de politie en de burgerlijke autoriteiten.
Maar is dat dan zo vreemd? zult u vragen. Is het niet normaal dat zulke christelijke vergaderingen in alle rust en vrede en in volledige samenwerking met de autoriteiten worden gehouden? Zou dat dan in Montreal en Quebec anders zijn?
Een opmerkelijke ommekeer
Wel inderdaad; zij die op de hoogte zijn van de achtergrond zullen ermee instemmen dat de mogelijkheid om dergelijke vreedzame vergaderingen te houden, alsmede de samenwerking van de autoriteiten, neerkomen op een bijna ongelooflijke verandering. De afgelopen dertig jaar heeft de situatie in Quebec zich zo gewijzigd dat er gesproken zou kunnen worden van een revolutie! Een revolutie zonder geweld, met ideeën en geloof als wapens!
In de jaren ’40 en ’50 vormden Jehovah’s getuigen in Quebec een welhaast verboden organisatie. Honderden arrestaties en vervolgingen vonden plaats — 1775 rechterlijke vervolgingen werden er om precies te zijn tegen hen ingesteld — het grootste aantal processen met betrekking tot een enkele kwestie in het Britse Koninkrijk! Er heerste een regime van terreur. Bedreigingen door het gepeupel, slaag, geweld, discriminatie, ontslag — het hele scala van officiële en niet-officiële methoden om een minderheid op de knieën te dwingen, werd afgewerkt.
Ja, er was hier beslist sprake van een weloverwogen poging om deze vredige, christelijke getuigen van Jehovah, die het waagden het goede nieuws van Gods koninkrijk te prediken en aan de deuren van de bewoners van katholiek Quebec de bijbel open te slaan, te verdelgen. De vervolging die men tegen hen ontketende was zo extreem, dat een bekende Quebeckse schrijver, L. Roberts, over deze periode opmerkte: „Voor velen buiten Quebec was die provincie de plaats geworden van een religieuze vervolging die deed denken aan de dagen van de Inquisitie.”
Maar hoe is het mogelijk dat zo iets gebeurde? Is Canada niet een vrij land met een democratische grondwet? Per slot van rekening leven we nu in de 20e eeuw.
Een restant van 18e-eeuws katholicisme
In Quebec echter had tot 1960 de 20e eeuw zich nog maar in beperkte mate laten gelden. De provincie had meer dan driehonderd jaar lang onder de bijna volledige heerschappij van de Roomse Kerk gestaan.
Oorspronkelijk werd Quebec in 1608 gesticht als een nieuwe kolonie van Frankrijk, met de naam Nieuw-Frankrijk. Maar de Franse regering in Parijs had niet veel belangstelling voor Canada, een land dat door Voltaire werd beschreven als „een paar hectare sneeuw”. De eerste gouverneur, Samuel de Champlain, „wilde alleen rooms-katholieken in zijn nieuwe wereld. Zij die met hem mee kwamen . . . waren vastbesloten de Kerk uit te breiden . . . na verloop van tijd werd de Kerk de Staat. En dat is tot voor kort zo gebleven”, zo staat te lezen in een sociologische studie over de problemen in Quebec, Canada 70 genaamd.
Vanaf het begin dat de eerste Europeanen zich in Quebec vestigden, heeft de Rooms-Katholieke Kerk een dominerende rol gespeeld. Alle onderdrukkende maatregelen die bestonden onder het 18e-eeuwse Franse staatssysteem — een vereniging van Kerk en Staat — zijn ook in Quebec doorgevoerd, met dit verschil dat de situatie in Frankrijk uiteindelijk heeft geleid tot de Franse Revolutie van 1789, waardoor er een eind aan kwam, maar dat deze middeleeuwse anachronismen in Quebec zijn blijven bestaan, omdat Quebec toen al geen deel meer was van het Franse imperium; voor de Franse Revolutie namelijk hadden de Britten in 1759 Canada veroverd en tot een provincie van de Britse Kroon gemaakt.
Met het oog op de Amerikaanse Revolutie, die men reeds voorzag en die ook inderdaad in 1776 uitbrak, wilde de Britse regering een rustig Quebec. Daarom sloten de Britten een overeenkomst met de katholieke Kerk, die in feite behelsde: ’Jullie steunen Engeland, en wij zullen jullie de macht over Quebec laten.’
Het studierapport Canada 70 verklaart: „In de ogen van veel geschiedkundigen en schrijvers resulteerde de verovering [van Canada door Engeland] in een onheilige alliantie tussen de Rooms-Katholieke Kerk en de Britse bestuurders. . . . Voordat hij premier werd, schreef Pierre E. Trudeau: ’Loyaliteit werd ingeruild voor religieuze vrijheid.’”
De Britse regering overhandigde werkelijk de heerschappij over Quebec aan de katholieke Kerk en „de Kerk werd de Staat”.
Hoe de Kerk gebruik heeft gemaakt van haar macht
En wat deed de katholieke Kerk met deze immense macht die ze had ontvangen? Canada 70 zet uiteen: „Er hoeft weinig bewijsmateriaal te worden aangevoerd om aan te tonen dat de Rooms-Katholieke Kerk gedurende de eerste helft van deze eeuw een politieke en geestelijke macht over de Frans-Canadese bevolking van Quebec heeft uitgeoefend — een vrijwel absolute macht. . . . Met haar vastberaden geestelijkheid drong ze ook door tot in de kantoren van de regeringsfunctionarissen, de onderwijsinstellingen, de bankkluizen van de zakenwereld en de huizen van de mensen. . . .
De hele negentiende eeuw door heeft de Kerk op elk front haar vastberaden strijd gestreden tegen elk liberaal of anti-klerikaal idee dat wellicht vruchtbare bodem in Quebec zou hebben gevonden.”
Door deze eigenaardigheden in de geschiedenis van Quebec gingen alle gevolgen van de Franse Revolutie, de Amerikaanse Revolutie en de industriële revolutie aan deze Canadese provincie voorbij. Ze bereikte het midden van de twintigste eeuw als een fossiel restant van de 18e-eeuwse agrarische maatschappijvorm, door de taal geïsoleerd van de rest van het Noordamerikaanse vasteland.
Deze door de kerk teweeggebrachte achterstand maakte Quebec tot een vruchtbare voedingsbodem voor uitbuiting van de zijde van gewetenloze mannen.
[Kaart op blz. 17]
(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)
NEWFOUNDLAND
ONTARIO
QUEBEC
MONTREAL
NEW BRUNSWICK
VERENIGDE STATEN