Zij lezen met hun vingers
HOUDT u van lezen? Dan hebt u ongetwijfeld al heel wat plezierige uurtjes doorgebracht in een gemakkelijke stoel met een goed boek of tijdschrift in de hand. Denk eens aan het vele dat u in die tijd hebt geleerd, de plaatsen die u hebt bezocht, de mensen met wie u gesproken hebt — allemaal via de bedrukte bladzijden! Maar als u nu blind was? Zou die deur tot ontspanning en kennis dan voor u gesloten zijn? Nee, tenminste niet wanneer u zou hebben geleerd om met uw vingers te lezen.
Door middel van het vinger-leessysteem dat als Braille bekendstaat, kunnen nu tienduizenden blinden overal op aarde van lezen genieten. Bijna alles wat in druk verschijnt, is thans in Braille over te zetten en door geoefende vingers te lezen. Al honderden personen zijn tot een kennis van Gods Woord en voornemen gekomen doordat de Heilige Schrift en diverse bijbelstudiehulpmiddelen in Braille zijn overgezet. Toch is dit waarover we nu spreken, nog niet zo lang mogelijk; de ontwikkeling en standaardisering van het Braille-schrift is een proces dat zich pas in de laatste anderhalve eeuw heeft voltrokken.
De geschiedenis van het Braille
Al eeuwenlang was naar methoden gezocht om het voor de blinden mogelijk te maken zelf te „lezen”. Al vroeg probeerde men dat met letters uitgesneden in blokken hout, die dan in de juiste volgorde werden gerangschikt om door de blinden te worden afgetast. Later werden zulke letters in lood of andere geschikte metalen gegoten. Soms gebruikte men ook letters geknipt uit karton. En het hoeft geen betoog dat dit een lastige en tijdrovende bezigheid was. Een extra moeilijkheid was bovendien dat de letters van vroeger erg moeilijk op de tast te herkennen waren of ze moesten uitzonderlijk groot zijn.
Een doorbraak in de ontwikkeling van een leessysteem voor blinden kwam aan het begin van de achttiende eeuw door de inspanningen van Valentin Haüy, de stichter van een school voor blinde kinderen in Parijs. Door toeval ontdekte hij dat het reliëf van stevig in papier geperste letters door zijn blinde leerlingen gevoeld kon worden, en dat zij bovendien met enige moeite bepaalde letters wisten te herkennen. Onmiddellijk begon Haüy een systeem te ontwerpen om reliëfdruk op papier te realiseren. En zo verschenen langzamerhand hele boeken in reliëfdruk.
De oude problemen bleven echter bestaan, en met name het vinden van een schrift waarvan de lettertekens gemakkelijk door betasting te herkennen waren. Maar toch, hoe primitief Haüys systeem ook mocht zijn, meer dan veertig jaar ontvingen de leerlingen van zijn school er hun opleiding door. Toen kwam een van de leerlingen, Louis Braille, tot de ontwikkeling van een beter systeem.
Louis Braille was tien jaar oud toen hij als leerling op Haüys school verscheen nadat hij reeds op vroege leeftijd door een ongeluk in zijn vaders zadelmakerij aan beide ogen blind was geworden. Na verloop van tijd raakte Braille geïnteresseerd in een tast-leessysteem dat „nachtschrift” werd genoemd, en was uitgevonden door kapitein Charles Barbier ten behoeve van Franse militairen die ’s nachts met elkaar in contact moesten kunnen treden zonder door lamplicht of het geluid van stemmen het geheim van hun positie te verraden. Met een priem prikte men punten in dik papier, die dan door de soldaten konden worden betast. Het nachtschrift was gebaseerd op een tabel van zesendertig rechthoeken met ruimte voor twee rijen van elk maximaal zes geponste punten, die, afhankelijk van de puntencombinatie, één basisklank van de menselijke spraak vertegenwoordigden. Het aantal punten in de eerste rij gaf aan in welke horizontale regel van de tabel van spraakklanken de gewenste klank was gelegen het, en aantal punten in de tweede rij gaf de precieze klank in die regel aan. Dit nachtschrift vormde voor de jonge Braille de springplank om een blindenschrift te ontwerpen dat nog tot op de dag van vandaag in gebruik is.
Aanvankelijk ontwierp Braille zijn systeem op basis van de Franse taal. Maar het is nu voor een grote verscheidenheid van talen geschikt gemaakt. Zelfs talen met een niet-Romeins alfabet, zoals het Chinees en het Arabisch, zijn in Braille over te zetten. Tal van organisaties hebben zich er met succes voor ingespannen om het Braille-systeem over de gehele wereld te standaardiseren, zodat het thans is uitgegroeid tot het universele communicatiemiddel voor de blinden,
Hoe Braille werkt
Het Braille-systeem is gebaseerd op een rechthoekige grondfiguur die ruimte biedt aan twee verticale lijnen van drie punten, net groot genoeg om met de top van één vinger betast te worden. Door een wisselende combinatie van punten in elke rij is een totaal van drieënzestig verschillende combinaties te maken, die net als in gewoon schrift in regels achter elkaar worden gezet. In het Nederlandse Braille gebruikt men zesentwintig van deze combinaties voor het weergeven van de letters van het alfabet, en de rest voor leestekens, speciale lettercombinaties (de, ch, ij, oe en sch) en bijzondere tekens (paragraafteken, cursiefteken, hoofdletterteken, enz.).
Bij een blik op de bijgaande illustratie blijkt dat de eerste tien letters van het Nederlandse alfabet, a tot en met j, worden weergegeven door combinaties van punten in de bovenste vier plaatsen van de Braille-cel. De getallen 1 tot en met 9, en nul, worden door deze zelfde combinaties voorgesteld, daarbij voorafgegaan door een speciaal cijferteken. De volgende tien letters, k tot en met t, krijgt men door aan de eerste tien lettertekens de punt links onderaan toe te voegen. De laatste zes letters van het alfabet vormen een herhaling van de eerste zes tekens, met daaraan echter de onderste twee punten toegevoegd. De letter w is een uitzondering, aangezien er in het Franse alfabet, waarvoor Braille het schrift oorspronkelijk ontwierp, geen w bestaat. De overblijvende combinaties dienen, zoals gezegd, om leestekens, speciale samentrekkingen en bijzondere symbolen aan te duiden.
Met behulp van deze tekens kan men elke geschreven tekst letter voor letter overzetten in Braille. En wanneer een blinde zich eenmaal de lettertekens en enkele speciale samentrekkingstekens heeft eigen gemaakt, kan hij dit materiaal met goed succes lezen. Het bezwaar dat aan deze letterlijke overzetting kleeft, is dat het overzetten tamelijk langzaam geschiedt en grote, omvangrijke boekwerken het resultaat zijn. Bovendien geschiedt het meeste overzetwerk door vrijwillige krachten, die werken voor instellingen zonder winstgevend doel, zodat ook wat dat betreft het langzame overzettempo soms wel problemen oplevert.
Om aan bovenstaande bezwaren tegemoet te komen, zijn in alle landen zogenaamde verkortingssystemen in gebruik gekomen, ook in Nederland. Toch is hier de letter-voor-letter-overzetting verreweg het populairst gebleven. De grote verscheidenheid van allerlei afkortingen maakt het verkorte Braille-systeem een stuk moeilijker te leren, vooral wanneer men al wat ouder is.
In de Engelse taal is het verkorte Braille-systeem wel algemeen doorgevoerd, en men kent daarin nu drie „graden” Braille:
De „eerste graad”, het gewone Braille met de volledige overzetting van een tekst zonder afkortingen. Gebruik hiervan is in het Engels zeldzaam.
Braille van de „tweede graad”, een enigszins verkorte vorm van Braille, waarbij bijvoorbeeld alle tekens voor de zesentwintig letters van het alfabet een dubbele betekenis hebben: de gewone letterbetekenis wanneer ze in een woord voorkomen, en een woordbetekenis wanneer ze alleen staan. Zo betekent het teken voor b wanneer het alleen voorkomt, het woord but (maar), het teken voor c, als het alleen staat, can (kan), d alleen betekent do (doen), enzovoort. Andere tekens gebruikt men voor de aanduiding van in het Engels veelvoorkomende voorzetsels als dis en com en veelvoorkomende achtervoegsels als ed, er en ing. Ook kent men tekens voor woorden als the (de), and (en), for (voor) en of (van).
Het gebruik van zulke samentrekkingen en verkorte vormen betekent een grote tijdbesparing, zowel bij het overzetten als het lezen van het materiaal en een fikse vermindering van de omvang der boekwerken. Dit is daarom in de Engels-sprekende landen de meest gebruikte vorm van Braille. Het is echter moeilijker te leren dan „eerstegraads” Braille, omdat men niet alleen meer tekens moet kennen (alle drieënzestig combinatiemogelijkheden worden benut), maar men zich ook een ingewikkeld stel regels eigen moet maken om te bepalen wanneer een teken wel of niet kan worden gebruikt.
„Graad drie” is een bijzonder verkorte vorm van Braille, die heel dicht bij echte steno komt. Men moet een groot aantal samentrekkingen en verkortingen kennen en de regels waaraan hun gebruik onderworpen is, zijn dienovereenkomstig moeilijker. Braille van de „derde graad” gebruikt men in wetenschappelijke verhandelingen of ander technisch gespecialiseerd materiaal. Aangezien maar erg weinig blinden deze vorm van Braille kunnen lezen, vindt het geen algemene toepassing.
Braille is een zeer soepel communicatiemiddel gebleken, dat zelfs in de muziek zijn nut meer dan bewezen heeft. Louis Braille paste zijn nieuwe tast-leessysteem onmiddellijk toe op het noteren van muziek. En die methode bleek zo doeltreffend dat blinden er gemakkelijker muziek mee kunnen lezen en schrijven dan mensen die zien. Ook allerlei wiskundige, natuurkundige en chemische termen en symbolen zijn met succes in Braille ingevoerd en hebben voor de blinde lezer schatkamers van kennis geopend. Horloges met dikke wijzers en Braille-tekens op de plaats van de cijfers vertellen de blinde hoe laat het.
De Koninkrijksboodschap in Braille
Een van de belangrijkste toepassingen van Braille is de overbrenging van het „goede nieuws” van Gods koninkrijk (Matth. 24:14). In 1960 maakte de Watch Tower Bible and Tract Society, een genootschap dat door Jehovah’s Getuigen voor het uitgeven van lectuur wordt gebruikt, er een begin mee bepaalde artikelen uit de Engelse uitgave van het tijdschrift De Wachttoren in „2e graads” Braille over te zetten. Deze artikelen verschenen maandelijks, maar in een beperkte oplaag, omdat alle exemplaren met de hand en een priem geponst moesten worden. In de loop der jaren heeft een uitgebreidere en betere apparatuur een steeds toenemende stroom van bijbelse lectuur in Braille mogelijk gemaakt. Nog steeds produceert het Wachttorengenootschap een selectie van artikelen uit het Engelse tijdschrift De Wachttoren in Braille, en daar zijn nu over de gehele wereld meer dan 1000 personen op geabonneerd. Twee abonnees krijgen één exemplaar dat zij om beurten lezen en ook om beurten als laatste lezer mogen houden.
In Nederland is eveneens bij het Wachttorengenootschap van Jehovah’s Getuigen lectuur in Braille in bruikleen verkrijgbaar. Dit is onverkort Braille. Het zijn de volgende boeken: De waarheid die tot eeuwig leven leidt, Is de bijbel werkelijk het Woord van God?, Ware vrede en zekerheid — Uit welke bron? (in bewerking), Organisatie voor de Koninkrijksprediking en het maken van discipelen, „De natiën zullen weten dat ik Jehovah ben” — Hoe? en „Babylon de Grote is gevallen!” Gods koninkrijk heerst! En de brochures: Wanneer alle natiën frontaal met God in botsing komen, Goddelijke heerschappij — de enige hoop voor de mensheid, Bestaat er een God die zich om ons bekommert, Een zekere toekomst — Hoe u deze kunt vinden (nog in bewerking) en Het leven heeft veel meer te bieden! (nog in bewerking). Bovendien de uitgave van het tijdschrift Ontwaakt! van 8 april 1971: „Waarom is de levensduur van de mens zo kort?” en de uitgave van ditzelfde tijdschrift van 8 oktober 1971: „De toekomst der aarde — vuilnisbelt of paradijstehuis?” Bovendien beschikt het Genootschap over het grootste deel van alle bijbelboeken in Braille.
Blinde personen die een van deze publikaties in bruikleen wensen te ontvangen, kunnen hierover schrijven naar het Wachttorengenootschap, Voorburgstraat 250, Amsterdam. Alle Braille-publikaties zijn gratis.
Deze Braille-lectuur heeft al vele blinde personen geholpen een nauwkeurige kennis omtrent hun Schepper, Jehovah God, te verwerven en de noodzaak ervan in te zien hun leven aan God op te dragen en met anderen de bijbelse waarheid te delen. En dit laatste doen zij ondanks hun handicap. Een blinde Getuige van Jehovah op Puerto Rico leidt geregeld met behulp van Braille-lectuur bijbelstudies bij geïnteresseerde personen. Zij schrijft: „Jullie moesten eens zien hoe gelukkig ik ben wanneer ik met mijn tas vol dikke boeken, achter mijn geleidehond aan, op stap ga. Jehovah is een liefdevolle en geweldige God — zo barmhartig ook wanneer hij ons gebruikt om hem te dienen, hoeveel handicaps we ook hebben.”
Dank zij christelijke lectuur in Braille zijn mannen zonder gezichtsvermogen in staat posities van verantwoordelijkheid binnen de christelijke gemeente te bekleden. Hoewel ze blind zijn, kunnen ze gemeentevergaderingen leiden of de paragrafen lezen tijdens de wekelijkse Wachttoren-studie. Sommigen houden zelfs openbare lezingen aan de hand van zelfgeschreven aantekeningen in Braille.
Hoe opmerkelijk dat uit het onbedwingbare verlangen van een blinde tiener om met de wereld om hem heen in contact te treden, het vruchtbare hedendaagse Braille-systeem is gegroeid. Nieuwe werelden van kennis zijn er geopend voor blinden die met hun vingers hebben leren lezen. Wat een grootse en gelukkige dag zal het zijn wanneer de profetische woorden van Jesaja 35:5 op een letterlijke wijze in vervulling zullen gaan en ’de ogen van de blinden geopend zullen worden’! Maar totdat dat gebeurt, zijn zij gezegend met de mogelijkheid die Braille hun biedt om met hun vingers over deze kostbare belofte te lezen.
[Diagram op blz. 17]
(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)
HET BRAILLE-ALFABET
a b c d e f g h i j
1 2 3 4 5 6 7 8 9 0
k l m n o p q r s t
u v x y z w cijferteken