De morele ontaarding van het huidige amusement
„Eens gebruikten goede auteurs nog nette taal,
nu schrijven zij schuttingwoorden, allemaal
Wat de schrijver ook doet
alles is goed.
De wereld is totaal van slag
krom is recht vandaag de dag
Wit moet voor zwart doorgaan
en dag is nacht voortaan . . .
Alles is goed.” — Vrij naar een tekst van de Amerikaanse componist Cole Porter, 1934.
„Wee hun die zeggen dat goed slecht is
en slecht goed,
Die duisternis tot licht stellen
en het licht tot duisternis.” — Woorden van de joodse profeet Jesaja, 732 v.G.T. — Jesaja 5:20.
TUSSEN bovenstaande aanhalingen ligt een periode van ruim 26 eeuwen. Ze werden met een verschillend doel geschreven; de ene om een publiek op Broadway te vermaken, de andere om de wetteloosheid van inwoners van het oude Juda aan de kaak te stellen. Toch zijn beide aanhalingen van toepassing op het decennium waarin wij leven. Tegenwoordig veranderen de begrippen goed en kwaad zo vaak dat het wel lijkt of ’alles goed is’.
Dit is wellicht nergens anders zo duidelijk zichtbaar als in de ommezwaai die zich in de amusementswereld heeft voltrokken. Amusement vormt een onderdeel van de cultuur, en cultuur is de kenmerkende manier waarop een maatschappij heeft geleerd te handelen, denken en voelen. Het is de complete levenswijze van een volk. Om die reden kan men door de cultuur van een maatschappij te beschouwen, de morele denkbeelden van die maatschappij leren kennen.
Vermoedelijk is geen andere kunstvorm in deze eeuw zo wijd verbreid of zo populair en invloedrijk als de film en de televisie. Sommigen zeggen dat films een weerspiegeling zijn van het leven. Maar omdat filmsterren moderne volkshelden zijn, bezit de film ook in grote mate het vermogen nieuwe morele gewoonten ingang te doen vinden, er gezag aan toe te kennen en ze als aanvaard te stempelen. De filmindustrie is zich bewust van dit enorme vermogen tot manipulatie. De ’produktiecode’ van de Amerikaanse filmindustrie zegt dan ook: „Amusement kan òf NUTTIG òf SCHADELIJK voor de mensheid zijn.” Wat vertelt het moderne amusement u over de morele normen van deze wereld en de toekomst die de mensheid wacht?
In 1939 hoorde men in de met een Oscar onderscheiden film Gejaagd door de wind een woord gebruiken dat toen heel wat aanstoot gaf. Tegenwoordig zou het niemand opvallen. Binnen enkele decennia veranderde amusement van een onschuldige gezinsaangelegenheid in iets dat „alleen voor volwassenen” is. Sommigen willen deze enorme ommekeer goedpraten als een onschuldige neiging de werkelijkheid even te ontvluchten. Maar is dat wel zo? Een feit is dat het merendeel van het moderne amusement door drie dingen van alle ooit aanwezige zedelijke waarde is ontdaan: illegale drugs, buitensporig geweld en realistische, allesonthullende seks.
Drugs en bloederigheden
Tientallen jaren lang hebben radio en televisie in Amerika gezorgd voor een dagelijkse kost van banaal en melodramatisch vermaak. Deze zogeheten „soap operas” zijn nu „dope operas” geworden, programma’s waarin het gebruik van verdovende middelen wordt verheerlijkt. De enorme verbreiding die illegale drugs in brede kringen van de maatschappij hebben gekregen, wordt op het toneel, in de bioscoop en op de televisie voorgesteld als iets normaals. Niet langer worden gebruikers en verkopers van illegale drugs automatisch gelijkgesteld met mislukkelingen en ontaarde schurken. Integendeel, vaak zijn het de helden, de succesvollen, de sterren, die door jong en oud geïmiteerd moeten worden. De programmamakers geven het publiek de schuld van deze verandering door te zeggen: „Wij geven het publiek waar het om vraagt!”
Het amusementsbedrijf wentelt zich ook in allerlei zeer onsmakelijke bloederigheden. Nooit tevoren in de geschiedenis van de film is geweld zó expliciet uitgebeeld. Nooit eerder werkte het in zijn overdaad zo afstompend. De bioscoopbezoeker ziet het bloed letterlijk in stromen over het scherm vloeien. Elektrische zagen vreten zich een weg door lichaamsdelen heen, boren verzinken in hoofden van slachtoffers terwijl er fonteinen van bloed opspuiten, en men hoort geluiden alsof kannibalen lichaamsdelen afkluiven. Vaak is zo’n afgrijselijke slachting nog vermengd met een situatie die erotische gevoelens oproept. Deze en zelfs nog weerzinwekkender taferelen zijn een vast onderdeel geworden van wat veel mensen als amusement verlangen.
Vandaag de dag hoeft men om zulk soort griezelfilms te zien niet langer heimelijk een obscuur theatertje binnen te glippen. Iedereen die een video-apparaat bezit, kan zijn eigen films kopen of huren. Een zo’n videofilm werd aangeprezen als „92 minuten verkrachting en moord”! De vraag naar dergelijke verdorven, gewelddadige films groeit snel. Een Britse videocatalogus voor handelaren wijdde een bespreking aan een nieuwe horrorfilm waarin de slachtoffers in stukken werden gehakt en voorspelde: „U moet deze film beslist in uw assortiment opnemen; u zult er niet mee blijven zitten!”
Er is maar één gevolgtrekking mogelijk voor degenen die regelmatig naar al dit bloederig vermaak kijken — een flinke dosis geweld is een heel normaal onderdeel van het leven. Is het dan nog verwonderlijk dat werkelijk geweld voor steeds meer mensen aanvaardbaar is geworden? Kort gezegd, dit soort amusement is gewelddadige pornografie.
Geweld en rock op video
Vooral in de VS kent men tegenwoordig het verschijnsel van „video rock”-programma’s. In steeds meer steden kunnen abonnees op de kabeltelevisie niet alleen het benauwende, dreigende ritme van „hard rock” beluisteren, maar gelijktijdig naar bijpassende taferelen van geweld kijken. Video-rock is op cassettebanden te koop, maar er zijn ook speciale clubs die dergelijke films vertonen.
Eén kijker gaf uiting aan zijn verbijstering over een dergelijk video-rockprogramma en beschreef het in The Wall Street Journal als „de walgelijkste en weerzinwekkendste tentoonspreiding van sadisme die ik ooit heb gezien”. Het krantebericht vervolgt: „De rocknummers werden afgewisseld met korte fragmenten van bijvoorbeeld een hysterisch krijsende vrouw die gedwongen werd een dode rat op te eten.” Er komen maar weinig klachten van kijkers.
Daar muziek emoties kan oproepen, is deze nieuwe vorm van rockmuziek in staat een verwrongen kijk op het leven te versterken. Hoe dat zo? Omdat nu twee zintuigen er rechtstreeks bij betrokken zijn — het oog en het oor. Als iemand naar muziek luistert, vormt hij zich in zijn eigen geest een beeld van wat die muziek voor hem betekent. Door deze combinatie van muziek en video heeft het individu afstand gedaan van zijn verbeeldingskracht ten gunste van de morele waarden die iemand anders — de schepper van de video-rock — erop na houdt. Het tijdschrift Newsweek geeft als commentaar: „Een van de buitengewone verdiensten van muziek is het vermogen om krachtige, woordloze gevoelens op te wekken — de luisteraar ervaart dat iedere keer weer anders. Video daarentegen heeft al beslist wat uw fantasie zich erbij moet voorstellen en elke keer dat u de muziek hoort, ziet u die keuze van beelden op het scherm.”
Pornografie
Seksprogramma’s zijn nog een vorm van laag-bij-de-gronds vermaak. Pornografie is niet nieuw, maar wel het openlijk etaleren ervan. In de jaren zestig begonnen de muren die pornografie voor de ogen van het publiek in het algemeen verborgen hadden gehouden, af te brokkelen. Denemarken ging er toen als eerste land toe over alle vormen van pornografie te legaliseren. Als pus uit een etterende zweer heeft pornografie sindsdien de hele wereld bezoedeld.
In sommige landen is pornografie nog steeds een verboden maar niettemin zeer lucratieve aangelegenheid. In andere landen vertoont de pornografie zich in alle onbeschaamde openheid, zelfs aan jongeren. In steeds grotere mate wordt men geconfronteerd met breed uitgemeten, verdorven erotische taferelen: in tijdschriften, in romans, in de bioscoop en op de televisie. Mensen komen op seksbioscopen af als vliegen op een mestvaalt.
In Spanje hangen de kiosken vol met seksbladen. Sommige Spaanse kranten bevatten reclame voor seksfilms zoals deze: „Abnormale en liederlijke seks in een film die door de Duivel zelf gemaakt lijkt.” In Engeland bericht de Daily Telegraph: „Sekswinkels blijken zo ongeveer de enige groeiende bedrijfstak in de Engelse economie te zijn.” De Mainitji Sjimboen vermeldt dat in Japan „alle economische bedrijvigheid rond pornografie nog steeds in de lift zit. Het aanbod van haar weerzinwekkende diensten wordt steeds groter”. In 1982 beliep de omzet van pornografie alleen al in de VS naar schatting $7 miljard!
Hoe komt het dat pornografie zo welig tiert? Het antwoord ligt in de aloude wet van vraag en aanbod. In een verslag in The Manchester Guardian Weekly beklemtoonde een voormalige Franse filmster die in pornofilms optrad dit punt: „Hoe middelmatig pornografie ook mag zijn, ze heeft een toekomst omdat er vraag naar is.” Degenen die het vroeger pijnlijk zouden hebben gevonden als anderen hen een seksbioscoop zagen binnengaan, kunnen nu gretige afnemers zijn van pornografie die zij in de beslotenheid van hun eigen huis op video kunnen zien. Het lijkt er dus op dat de vraag het aanbod rechtvaardigt.
Het verval van seksuele normen verstrikt zelfs jonge mensen — van kleine kinderen tot tieners. „Seksuele handelingen met kinderen die soms nog maar acht maanden oud zijn, worden ten behoeve van een groeiende subcultuur van kinderporno gefilmd en gefotografeerd door clandestiene handelaars”, rapporteert de Newyorkse Daily News. In de VS, zo vermeldt dezelfde bron, „verdwijnen jaarlijks ongeveer 50.000 kinderen zonder dat er ooit meer iets van wordt gehoord”. Velen van hen worden tegen hun zin seksueel geëxploiteerd en gebruikt voor pornografische doeleinden. Pornofilms worden naar Scandinavië gestuurd om van daar uit over de hele wereld gedistribueerd te worden en tegemoet te komen aan de weerzinwekkende smaak van een toenemend aantal verdorven geesten.
Kortom, amusement — of het nu openlijke seks tussen volwassenen of kinderen te zien geeft of geweld toont — doet het voorkomen alsof het ’slechte’, het ontaarde, in werkelijkheid het ’goede’, het normale is.
Kan dit samenstel van dingen blijven voortbestaan terwijl het door zulke verdorven invloeden tot in het fundament is aangetast? „Kan een man vuur in zijn boezem bijeenhalen zonder dat zijn kléren verbrand worden?” (Spreuken 6:27) Waarheen voeren de huidige morele normen de wereld eigenlijk?