Verspilling — Kan er iets tegen gedaan worden?
HOE zou u reageren als iemand terugkomt van de kruidenier, waar hij ten koste van heel wat tijd en geld boodschappen heeft gedaan, en u ziet hem prompt naar de vuilnisbak lopen om een deel van het voedsel weg te gooien? U bent misschien geschokt, maar dit is in wezen wat er tegenwoordig in heel wat Amerikaanse gezinnen gebeurt. Komt het bij u thuis ook wel voor?
Denk hier eens over na: In Tucson, een stad in de Amerikaanse staat Arizona met circa 350.000 inwoners, is onder leiding van een hoogleraar antropologie aan de plaatselijke universiteit een onderzoek uitgevoerd ten einde vast te stellen wat er zoal door de inwoners in de vuilnisbak was gegooid. Men ontdekte dat er jaarlijks ongeveer 8600 ton eetbaar, niet-bedorven voedsel werd weggegooid — genoeg om er 4000 gezinnen een jaar van te laten leven! Een ander onderzoek liet zien dat de inwoners van één staat per jaar voor $300 miljoen aan opnieuw bruikbaar metaal, glas en papier weggooien; het grootste deel van deze afvalstoffen wordt echter nooit door ’recycling’ teruggewonnen.
Hoewel de VS tot de voornaamste zondaars behoren, kennen meer landen dit probleem. Ook andere industrielanden zijn grote verspillers. De Bondsrepubliek Duitsland en Engeland zorgen elk voor meer dan 145 miljoen ton afval per jaar. En hoewel een deel van Engelands industriële afvalstoffen opnieuw bruikbaar wordt gemaakt, wordt vrijwel niets van het huishoudelijke afval in het recyclingproces opgenomen. Een Japanse krant schreef dat de gezamenlijke Japanse huishoudens zich dagelijks van 34.500 ton afval ontdoen. Deze getallen zijn een weerspiegeling van de instelling die in een deel van onze samenleving tegenwoordig algemeen is. Een inwoner van New York vatte het als volgt samen: „Wij zijn een wegwerp-maatschappij — er wordt ons geleerd alles weg te gooien.”
Wat wijkt dit af van de houding van velen van de pioniers die indertijd het westen van de VS toegankelijk maakten. Voor hen gold het motto: „Die wat spaart, die heeft wat.” En vermoedelijk heeft deze behoudende instelling ertoe bijgedragen dat veel inwoners van de VS zich momenteel in betrekkelijke materiële overvloed verheugen. Hoe komt het dan dat er tegenwoordig zo’n heel andere houding bestaat? En kunnen wij op persoonlijke basis iets tegen verspilling doen?
Op de vleugels van overvloed
Het is de moeite waard eens na te gaan hoe de enorme overvloed die door deze sober levende pioniers tot stand is gekomen, juist zo’n maatschappij van verkwisters heeft voortgebracht. Toen de VS begonnen te groeien en men de overvloedige rijkdom van het land ontdekte, ging men allerlei bedrijven opzetten om in de noodzakelijke levensbehoeften te voorzien. Op den duur was echter in de fundamentele behoeften voorzien en schakelden de fabrieken over op luxeartikelen.
De fabrikanten beseften ook dat als zij hun produkten zo sterk en duurzaam maakten als technisch mogelijk was, de markt verzadigd zou raken en de klanten niet zo vaak meer wat zouden kopen. Enkele fabrikanten probeerden produkten van mindere kwaliteit te maken, maar de ondeugdelijkheid van deze artikelen trad snel aan het licht en de bedrijven verloren hun klanten. Wat zouden fabrieken nu doen om zich van groei te verzekeren?
Het antwoord was ingebouwde veroudering en intensieve reclamecampagnes. Reclamebureaus hielpen heel wat bedrijven in te zien dat ze in plaats van een echt ondeugdelijk produkt te maken, het produkt eenvoudig konden blijven veranderen, al was het maar een kwestie van uiterlijke verfraaiing. Vervolgens kon men de klant ervan overtuigen dat hun vroegere produkten niet langer bruikbaar of aantrekkelijk waren.
Zulke produkten waren nu verouderd, uit de tijd, ouderwets! Zo begonnen reclamebureaus het publiek te verlokken en de gedachte in te geven dat, wat zij ook op het moment mochten bezitten, het vervangen kon worden door iets veel beters. Als mensen hun oude spullen zouden wegdoen en nieuwe zouden kopen, zo hield men hun voor, dan zouden zij daar in materieel opzicht beter van worden, zij zouden gerespecteerd en bewonderd worden en zij zouden zich onderscheiden door een superieure manier van leven. Al gauw werd de massa voor dit geloof gewonnen en hoewel daarmee de industriële groei was verzekerd, werd ook de huidige spilzieke instelling steeds overheersender. Bovendien kwamen zich nu andere ernstige problemen aandienen die de kwaliteit van ons leven aantasten.
Milieuvervuiling, opraken van grondstoffen en onenigheid
1. Het eerste probleem dat zich voordeed, was een reusachtige milieuvervuiling. Alles wat weggegooid werd, moest toch ergens blijven en al gauw keek men tegen bergen afval aan.
Sommigen dachten dat de beste oplossing was alle afval onder te spitten waarna het al snel in zijn natuurlijke bestanddelen zou uiteenvallen. De fabrikanten ontwikkelden echter steeds meer onvernietigbare materialen, zoals plastics en hoogwaardige metaallegeringen die niet zo makkelijk afbreekbaar zijn als sommige van de materialen die men vroeger gebruikte. Opnieuw stond men voor de uitdaging waar al het afval te laten.
Sommige landen proberen uit hun afval materialen terug te winnen. Dit heeft maar gedeeltelijk succes gehad, voornamelijk omdat het voor de meeste fabrikanten goedkoper en eenvoudiger is nieuwe materialen te gebruiken. In de afgelopen tijd heeft men enige resultaten geboekt met het gebruik van afval als brandstof, maar ook hierbij doen zich problemen voor.
Om slechts één moeilijkheid te noemen: daar slechts een deel van het afval als brandstof te gebruiken is, moet het een voorbewerking ondergaan. Hoewel de technologie om afval efficiënt te verbranden voorhanden is, nemen veel bedrijven het standpunt in dat zij niet kapitaalkrachtig genoeg zijn om de benodigde uitrusting aan te schaffen. Ondanks alle inspanningen op dit terrein vormt de vervuiling een nog steeds groeiend probleem.
2. Nog een zorgwekkend aspect van de verkwisting is het uitgeput raken van de natuurlijke hulpbronnen. Het ligt voor de hand dat meer recycling van de oprakende grondstoffen een hulp kan vormen. Bij de reeds genoemde problemen komt echter ook nog dat van de uitgeput rakende energiebronnen — energie die nodig is om alle produktieprocessen op gang te houden.
De brandstoffen waarover men zich het meest zorgen maakt, zijn olie en aardgas, de belangrijkste brandstoffen van de industrielanden. De meeste alternatieve energiebronnen — zoals zonne- en kernenergie — zijn òf te kostbaar òf nog niet praktisch realiseerbaar. In de hoop op nieuwe ontdekkingen redt men zich nu met tijdelijke maatregelen, maar als de instelling tegenover verspilling niet verandert, zijn moeilijkheden onvermijdelijk.
3. Een derde en misschien minder scherp aan het licht tredend probleem dat het gevolg is van de verkwistende houding van mensen, is de gespannen verhouding tussen de materieel welvarender landen en hun minder ontwikkelde buren. Steeds vaker uiten ontwikkelingslanden de klacht dat ze nauwelijks hulp ontvangen bij de zorg voor hun behoeftige bevolking.
Ondertussen laten de welvarender landen vee afslachten, oogsten vernietigen en levensmiddelen achterhouden zodat ze bederven, om de prijzen maar stabiel te houden. De ontwikkelingslanden hebben zich verenigd als vertegenwoordigers van wat velen de Derde Wereld noemen. In sommige gevallen zien deze landen zich genoodzaakt de grote mogendheden tegen elkaar uit te spelen om hun wensen ingewilligd te krijgen. Zo iets leidt natuurlijk tot onenigheid.
Wat kunt u doen?
Er zijn mensen geweest die veel van de problemen waar wij nu mee geconfronteerd worden, zagen aankomen en zich bijzonder veel moeite hebben getroost om anderen in te lichten over wat de toekomst zou brengen. Mede door deze krachtsinspanningen zijn er nu in veel landen wetten van kracht die vervuiling en verspilling tegengaan, en ook is er een groeiende bezorgdheid voor de instandhouding van onze natuurlijke hulpbronnen waarneembaar. Toch is de aandrijvende kracht achter verspilling nog altijd het verlangen van individuele personen om het nieuwste en het beste te willen hebben, ongeacht de gevolgen voor mensen in andere landen of voor toekomende generaties. Daarom moet elk van ons proberen zich te verzetten tegen de neigingen tot verspilling waarvan onze moderne maatschappij doordrongen is.
In de welvarender landen bijvoorbeeld wordt soms wel 15 procent van het voedsel verspild, hetgeen zelfs voor een middelgrote stad van zo’n 300.000 à 400.000 inwoners al gauw op een verlies van ettelijke miljoenen per jaar neerkomt. Kunt u thuis vermijden voedsel te verspillen? Kleinere porties en geen voedsel op het menu zetten dat niet zo populair is, kunnen daar misschien toe bijdragen. Ook zou u restjes van een vorige maaltijd opnieuw kunnen gebruiken. Aan de University of Southern California „zag een lid van een studentengenootschap kans het eetgedrag in het studentenhuis zodanig te wijzigen dat er maar liefst $1000 per jaar bespaard kon worden”.
Het betekent al een stap in de goede richting als wij ons bewust zijn van de noodzaak verspilling tegen te gaan. Maar wij zullen ook veel bereiken als wij eenvoudig beseffen dat niet alles wat wij bezitten, plotseling onbruikbaar is geworden omdat er inmiddels iets nieuws op de markt verschenen is. Er zijn tegenwoordig heel wat tijdschriften en boeken waaruit u kunt leren een auto, een huis, meubilair of allerlei apparaten te repareren. Het geld dat u aan zulke reparaties uitgeeft, is vaak beter besteed dan wanneer u iets nieuws zou kopen.
Natuurlijk moeten wij beseffen dat in sommige gevallen repareren veel duurder uitkomt dan vervangen; en dingen zijn nu eenmaal aan slijtage onderhevig. Als dat het geval is, is het meestal redelijker iets nieuws te kopen. Bovendien zijn in nieuwe uitvoeringen soms wezenlijke verbeteringen aangebracht om de doelmatigheid te verhogen. Maar in veel gevallen zal het blijven gebruiken van de dingen die wij reeds bezitten in plaats van steeds maar het allernieuwste te willen kopen, ons een minder gecompliceerd en minder frustrerend leven bezorgen. Wat nog belangrijker is, als een ieder van ons verspilling ernstig opneemt, zullen de problemen die hierboven besproken zijn, minder groot worden.
De beste oplossing
Ongetwijfeld zullen velen zich niet bekommeren om hun verkwistende houding. Zij betogen misschien dat de economie van sommige landen juist gebaseerd is op verspilling. Het is inderdaad waar dat het huidige politieke en economische stelsel geen grote verandering toelaat. Maar zijn de toekomstige gezondheid en het geluk van de mensheid niet belangrijker dan de instandhouding van een systeem dat hebzucht en verspilling aankweekt? Natuurlijk! Beschouw daarom eens in het kort het alternatief — heerschappij door God!
Ten einde de wijsheid van deze regeling naar waarde te kunnen schatten hoeven wij alleen maar naar de natuurlijke kringlopen op aarde te kijken. Neem bijvoorbeeld de waterkringloop eens. Water valt op de aarde en wordt door de mens op diverse manieren gebruikt. Het is dan niet verloren gegaan, maar wordt door rivieren en door verdamping gezuiverd opdat de hele cyclus weer opnieuw kan beginnen.
Of denk eens aan de voedselketen. De elementaire stoffen waarmee plant en dier zich voeden, worden voortdurend aan de aarde teruggegeven om weer door komende generaties gebruikt te worden.
Bovendien heeft God een bijzonder efficiënt gebruik gemaakt van de energie die de aarde van de zon ontvangt. De zonnestralen zorgen er niet alleen voor dat de aarde een behaaglijke plaats voor de mens is, maar het planteleven gebruikt deze straling om hout en fossiele brandstoffen voort te brengen, die later weer door de mens benut worden. Alleen de Schepper en Ontwerper van de aarde kan een systeem in stand houden dat zo prachtig voorziet in de behoeften van de mensheid.
God heeft ons de belofte gegeven dat hij er spoedig toe over zal gaan hen te „verderven die de aarde verderven” (Openbaring 11:18). Door mensen die koppig volharden in een levensstijl van overdaad en verkwisting te verwijderen, en door degenen die zijn heerschappij aanvaarden verder te onderwijzen, zal hij een reine maatschappij tot stand brengen die niet langer te kampen heeft met vervuiling en afval. Zijn Koninkrijksregering zal zo’n maatschappij tot een zekerheid maken. — Matthéüs 6:9, 10; Daniël 2:44.
[Illustratie op blz. 25]
Het wordt steeds moeilijker een oplossing te vinden voor de bergen afval