De onzichtbare „klokken” in de schepping

’IK VIND het verschrikkelijk om altijd zo aan tijd gebonden te zijn!’ Hebt u af en toe zo’n gevoel? Zo ja, dan hebt u misschien wel eens gedacht: ’Hoe heerlijk zou het zijn alle klokken en horloges te kunnen achterlaten, en nooit meer geplaagd te worden door klokken die onophoudelijk tikken en wekkers die afgaan!’

Maar waar u op deze planeet ook heengaat, aan bepaalde klokken zult u nooit kunnen ontsnappen. Ze begonnen te tikken toen u nog maar een kleine foetus in de baarmoeder was. Ze houden slechts op als u uw laatste adem uitblaast.

Geleerden noemen ze onze biologische klokken, of circadiaanse (’ongeveer dagelijks’ terugkerende) ritmen. Indien wij ons niet aan het tijdschema van die klokken onderwerpen, heeft dat vaak problemen voor ons tot gevolg.

De biologische klokken

In zijn wijsheid heeft de Schepper klokken bij ons ingebouwd die bepaalde lichaamsprocessen regelen. Merkt u dat u ’s avonds slaperig wordt? Eén reden hiervoor is dat uw lichaamstemperatuur volgens een vast patroon of ritme stijgt en daalt. ’s Avonds begint uw lichaamstemperatuur te dalen. Maar als de morgen nadert, stijgt deze weer, en spoedig bent u wakker, klaar voor activiteit. Begint u tegen etenstijd trek te krijgen? Wel, uw polsslag, bloeddruk en suikerniveau’s zijn afgesteld op bepaalde biologische ritmen.a

Medische onderzoekers hebben zelfs ontdekt dat onzichtbare klokken meer dan honderd verschillende cyclussen in ons lichaam besturen. Het is interessant dat veel van deze klokken gelijklopen met nog een ander uitgekiend systeem van tijdmeting: de draaiing van onze planeet Aarde. Terwijl onze planeet om zijn as wentelt, onderwerpt ze elk levend schepsel aan een regelmatig ritme van temperatuurveranderingen en een afwisseling van donker en licht. Het is zoals één schrijver het uitdrukte: „Het is niet verrassend . . . te ontdekken dat gedrag en stofwisselingsprocessen van de meeste organismen een 24-uursschema volgen.”

Onderzoekers hebben echter getracht deze inwendige klokken voor de gek te houden door verschillende levensvormen voor onderzoek in een gecontroleerde omgeving te plaatsen waarin de temperatuur, het licht, het voedsel en het geluid op een constant niveau werden gehouden. Maar onveranderlijk bleven de 24-uursritmen bestaan! Dit toont ons dat de circadiaanse klokken inwendig zijn, hoewel sommige factoren van buitenaf ze in een bepaalde mate kunnen beïnvloeden of zelfs ontregelen.

De klokken ontregelen

Op dit moment zijn de klokken in uw lichaam waarschijnlijk aangepast aan de tijdzone waarin u woont. Maar als het middag is in Californië (VS), is het nacht in Europa. Daarom kan het zijn dat u na een reis met een straalvliegtuig tussen deze twee punten last krijgt van hoofdpijn, loomheid en slaapproblemen. Dit verschijnsel wordt heel vaak aangeduid met de onvertaald gelaten Engelse uitdrukking jet lag — ten gevolge van de vliegreis stemmen uw ’eigen’ tijd en de plaatselijke tijd niet meer overeen.

Wat is er gebeurd? Uw biologische klok is in de war geraakt. Hij probeert wanhopig vast te houden aan het schema van de plaats waar u vandaan komt. (Continu-arbeiders ervaren vaak overeenkomstige onaangename symptomen.) Zakelijke plannen, conferenties of zelfs de vakantievreugde kunnen nadelige invloed ondervinden van de hoofdpijn, slapeloosheid, prikkelbaarheid, spijsverteringsproblemen en vermoeidheid waarmee de jet lag vaak gepaard gaat.

Het is echter interessant dat zulke problemen zich niet voordeden in de dagen waarin het vervoer langzamer ging. De lichaamsklokken hadden de tijd om zich aan een nieuwe tijdzone aan te passen, lang voordat de reiziger op zijn bestemming aankwam. Maar nu men met straalvliegtuigen reist, is het passeren van vier of vijf tijdzones een kwestie van uren geworden. Dit kan uw eet- en slaapschema volledig in de war sturen! Zoals u zich kunt voorstellen, vormt dit vooral een probleem voor luchtvaartpersoneel. Een voormalige piloot voor een internationale luchtvaartmaatschappij vertelde aan Ontwaakt!:

„Ik ondervond geen problemen wanneer ik veel tijdzones passeerde in wat wij een 12-uurs retourschema noemden, omdat ik dan binnen dezelfde periode van 24 uur weer terug was op de plaats van vertrek. Maar wanneer ik een vlucht kreeg van Vancouver [Canada] op Amsterdam of Rome, met een vijfdaagse tussenstop, begonnen mijn problemen. Mijn hele lichaam scheen dan ontregeld. In een poging het probleem te overwinnen ging ik dan wandelen totdat ik lichamelijk zo moe werd dat ik gewoon moest slapen. Na vijf dagen, als mijn lichaam net aan de Europese tijd begon te wennen, moest ik weer terug naar Vancouver, waarna het hele proces van voren af aan begon. Slaapmiddelen hielpen niet. Het was werkelijk zwaar!”

De ervaring toont dat reizigers die oostwaarts reizen de ergste aanpassingsproblemen hebben. Degenen die in westelijke richting gaan, hebben minder te lijden omdat de dag eenvoudig langer wordt, waardoor het lichaam zich gemakkelijker kan aanpassen. Een piloot die de route Vancouver-Tokio moest vliegen, bracht het probleem tot een minimum terug door altijd de Tokio-tijd aan te houden, in welke stad hij zich ook bevond. Circadiaanse ritmen worden echter niet nadelig beïnvloed door noord-zuidvluchten omdat die doorgaans binnen één of twee tijdzones blijven.

Klokken in andere schepselen

Natuurlijk is de mens niet het enige levende schepsel dat begiftigd is met ingebouwde klokken. Zwaluwen keren elke lente precies op tijd terug in Capistrano, Californië (VS). Er zijn oesters die hun schelpen openen bij vloed, en ze sluiten bij eb, in welk kustgebied ze zich ook bevinden. Verscheidene planten openen zich bij dag en sluiten zich bij nacht.

Het verschijnen van de grunion (een vissoort) aan het strand van Zuid-Californië voor zijn ’paringsdans’ is zelfs zo nauwkeurig getimed dat de kranten de precieze tijd publiceren waarop ze zullen aankomen. Zelfs bepaalde microscopisch kleine algen hebben een 24-uursritme, waarbij ze een fosforescerende gloed uitstralen gedurende de twaalf uren van de nacht.

Door de pogingen die men in het werk heeft gesteld om de fascinerende geheimen van allerlei levensvormen te ontsluieren, is ons begrip van de schepping enorm vergroot. Het is echter goed te bedenken dat het tot in de jaren ’40 duurde eer men het fenomeen van de biologische klokken begon te begrijpen. In hun enthousiasme over hun ontdekkingen vergeten sommige geleerden vaak het voor de hand liggende — dat er een Ontwerper voor deze wonderen bestaat. Hij is beslist Degene die het best de werking van de levende klokken begrijpt. Per slot van rekening heeft hij ze in werking gesteld!

[Voetnoten]

[Kader op blz. 19]

De jet lag te boven komen

Wat u moet doen

◻ Als u westwaarts vliegt: Probeer laat op de dag te vertrekken zodat u zult arriveren rond de tijd waarop u gewoonlijk gaat slapen.

◻ Als u naar het oosten vliegt: Ga de dag voor u vertrekt, wat vroeger naar bed. Probeer het tijdstip voor uw reis zo te kiezen dat u in de loop van de avond aankomt. Als u een nachtvlucht hebt, probeer dan de volgende dag de hele dag op te blijven, en vroeg in de avond naar bed te gaan.

◻ Neem, indien u meer dan zes tijdzones passeert, een tussenstop in uw reisplan op indien dat praktisch uitvoerbaar is.

◻ Doe bij aankomst wat lichaamsoefeningetjes, ga wandelen, joggen of zwemmen en gebruik vervolgens een lichte avondmaaltijd.

◻ Als u medicijnen gebruikt: Vraag voor u vertrekt uw arts op welke tijd u de medicijnen in de nieuwe tijdzone moet innemen. Vooral suikerpatiënten die insuline gebruiken moeten hierop letten.

◻ Gebruik al enkele dagen tevoren, en ook gedurende de vlucht en enkele dagen erna, slechts lichte maaltijden.

. . . en niet moet doen

◻ Geen sterke drank of slaappillen gebruiken onmiddellijk voor, tijdens of aan het eind van de vlucht.

◻ Rook niet tijdens de vliegreis, of wanneer dan ook! Het berooft het lichaam van de nodige zuurstof bij vluchten op grote hoogte.

◻ Vermijd waar mogelijk zakelijke transacties of conferenties op dag van aankomst.

[Kader/Illustraties op blz. 20]

Dierlijke klokken

◻ Bijen: „Oefenen hun eigen inwendige klokken om op precies de juiste tijd en plaats hun honing te verzamelen.”

◻ Tinamoe: Deze Panamese „drie-uurvogel” zingt om de drie uur, dag en nacht. U kunt er de klok op gelijkzetten.

◻ Goudspecht uit Canada en Verenigde Staten: Eén vogel hield volgens waarnemingen elke middag exact om 3.35 uur met zijn activiteiten op.

◻ Zalm: Inwendige klokken geven de tijd aan waarop ze uit zee moet terugkeren naar de rivier waar ze uit de eitjes zijn gekomen.

◻ Palolowormen op de Fidji Eilanden: Komen boven water en beginnen met hun paringsactiviteiten bij het aanbreken van de dageraad in nachten met de maan in het laatste kwartier gedurende de maanden oktober en november.

◻ Wenkkrabben: Hebben een nauwkeurig 24-uursschema waarbij ze overdag donker worden en ’s nachts verbleken. De kleurverandering is afgestemd op de zon, en het voedingspatroon op de maan.