Door de ogen van een kind

OVER ten minste één punt zullen de meeste ouders het eens zijn: een kind goed opvoeden, is een van de grootste uitdagingen waar zij ooit voor hebben gestaan. Talloze woorden zijn er geschreven over wat men moet doen om hier een succes van te maken. Er is echter één methode waarvan alle volwassenen zich kunnen bedienen, of het nu ouders, grootouders, tantes, ooms of alleen maar vrienden zijn. Hebt u, wanneer het erop aankomt kinderen te begrijpen en op te leiden, geprobeerd de dingen door de ogen van een kind te bezien? Wat gaat er eigenlijk in die kleine hoofdjes om?

Bedenk dat kinderen kleine mensen zijn. Deze kijk op hen zal ons helpen begrijpen hoe wij door hen worden bezien. Door hun geboorte komen baby’s terecht in een wereld van mensen die boven hen uit torenen in grootte, autoriteit en macht. Voor zo’n hummel kunnen volwassenen bescherming, troost en hulp betekenen, of juist een tiranniserende bedreiging.

Het zijn geen kleine volwassenen

Nog iets belangrijks dat u moet begrijpen: Pas op dat u niet de fout begaat hen als kleine volwassenen te behandelen. De kinderjaren zouden tot de gelukkigste jaren van hun leven moeten behoren. Er is geen noodzaak hen er zo snel mogelijk doorheen te jagen of hen helemaal geen jeugd te laten hebben. Laat hen ervan genieten. Als ouder kunt u de gelegenheid te baat nemen hun die morele beginselen bij te brengen die nodig zijn om — te zijner tijd — evenwichtige volwassenen te worden.

In de omgang met kinderen is het niet minder waardevol dingen door de ogen van een kind te bezien. Huilen bijvoorbeeld mag nooit in ouderlijke frustratie worden opgevat als ’vragen om een pak slaag’. Huilen of jengelen is voor pasgeboren baby’s de natuurlijke manier om hun behoeften kenbaar te maken. Nadat het kind uit de beschutte omgeving van de baarmoeder komt, kan het zijn zienswijze goed verwoorden door een flinke keel op te zetten!

Moedig aan en begeleid in plaats van te eisen

Het is goed kinderen aan te moedigen als zij proberen zich te uiten. Hun gezichtspunt kan onthullen dat zij met problemen zitten, en die zijn veel gemakkelijker op te lossen als ze goed begrepen worden. Maar onze reactie op hun uitlatingen is even belangrijk als hen aan het praten te krijgen. Wendy Schuman, mederedactrice van het tijdschrift Parents, adviseert ons in gesprekken met kinderen het volgende te proberen: „Empathie in woorden leggen . . . is de kerngedachte die ten grondslag ligt aan veel van het moderne werk in ouder-kindcontacten. Maar empathie op zich is niet voldoende als ze niet wordt vertaald in bijpassende taal. En die komt de meeste ouders niet van nature over de lippen.”

Met andere woorden, als een kind onbeleefd is of iets ergs heeft gedaan, en dus correctie nodig heeft, moeten wij erg ons best doen om niet in onze houding of de toon van onze stem onze ergernis of frustratie te laten doorklinken. Natuurlijk is dit gemakkelijker gezegd dan gedaan. Maar bedenk dat scherpe of kleinerende reacties, zoals „Stommerd” of „Kun je nou niets goed doen?”, een reeds netelige situatie nooit verbeteren.

Veel ouders hebben ontdekt dat het tonen van empathie door een prijzend woord te uiten, vooral voorafgaand aan het geven van raad, positieve resultaten kan opleveren. Hier is opnieuw een gelegenheid de dingen door de ogen van een kind te bezien. De meeste kinderen zijn zich er terdege van bewust wanneer zo’n compliment met een bijbedoeling wordt gegeven of wanneer het niet gemeend is. Derhalve zouden wij, als wij ons kind prijzen, er zeker van moeten zijn dat de lof ongeveinsd en verdiend is.

De bekende kinderpsycholoog dr. Haim G. Ginott beklemtoont in zijn boek Between Parent and Child dat ouders prestaties moeten prijzen in plaats van de persoonlijkheid. Als uw zoon u bijvoorbeeld trots de door hem gemaakte boekenkast laat zien, zal een ’Die boekenkast is niet alleen mooi, maar ook praktisch’ zijn zelfvertrouwen sterken. Waarom? Omdat u zijn prestatie looft. Daarom is uw lof voor het kind realistisch. Maar wellicht is de opmerking ’Jij bent een goede timmerman’ dat niet, omdat u zich op hem als persoon concentreert.

Dr. Ginott merkt op: „De meeste mensen geloven dat lof het zelfvertrouwen van een kind opbouwt en hem een gevoel van zekerheid geeft. In werkelijkheid kan een compliment tot spanning en wangedrag leiden . . . Als ouders een kind zeggen ’dat hij zo’n lieve jongen is’, kan hij dat wellicht niet aanvaarden omdat hij een heel ander beeld van zichzelf heeft . . . Lof dient geen betrekking te hebben op persoonlijkheidskenmerken van het kind, maar op zijn krachtsinspanningen en prestaties . . . Lof heeft twee kanten: onze woorden en de conclusies die een kind daaruit trekt. Onze woorden moeten duidelijk overbrengen dat wij de krachtsinspanning, arbeid, prestatie, hulp en attentheid van het kind waarderen.”

Deze goede raad betreffende complimenten is in overeenstemming met de geïnspireerde raad in Spreuken 3:27 om edelmoedigheid te tonen: „Onthoud het goede niet aan degenen die het verdienen, als het in uw macht ligt om te handelen.” — New International Version.

Er kan naar waarheid worden gezegd dat, ongeacht welke goede raad of wijze richtlijnen wij ook lezen, het onmogelijk is de tijd die nodig is om een zoon of dochter op te voeden — door sommigen wel een twintigjarenplan genoemd — te bekorten. Er is geduld, liefde, begrip en consideratie voor nodig. Maar als u leert het gedrag van uw spruit „door de ogen van een kind” te bezien en te begrijpen, zal dat veel bijdragen tot uw succes.

„Een wijze zoon is hij die een vader verheugt”, schreef de wijze koning Salomo (Spreuken 10:1). Moge een beter begrip van de wijze waarop uw kind denkt en dingen beziet, ertoe bijdragen dat u diezelfde vreugdevolle ervaring meemaakt.