Echtscheiding maakt wel degelijk slachtoffers

INDIEN u alles zou moeten geloven wat „deskundigen” de afgelopen decennia over echtscheiding hebben geschreven, zou u tot de conclusie kunnen komen dat bij de moderne echtscheiding niemand schuld treft en niemand er schade van ondervindt.

Veel ouders is de weg naar een echtscheiding gemakkelijker gemaakt door een paar alom rondgestrooide gemeenplaatsen als: Echtscheiding is beter voor de kinderen dan een ongelukkig huwelijk; wacht even tot de kinderen ’er de leeftijd voor hebben’, zodat het hun geen verdriet hoeft te doen; kinderen zijn binnen enkele jaren het trauma te boven.

Sommigen hebben deze optimistische ideeën aangedikt. De schrijfsters Susan Gettleman en Janet Markowitz bijvoorbeeld nemen „de mythe van het geschade kind” niet serieus. Zij betogen dat een echtscheiding niet traumatisch hoeft te zijn voor kinderen zolang de ouders ’er volwassen mee omgaan’. Zij voeren zelfs aan dat de echtscheiding van ouders kinderen kan helpen eens tegen hun eigen echtscheiding opgewassen te zijn! Zij beweren: „Dingen waar werkelijk eens verandering in zou moeten komen, zijn het instituut huwelijk en de mythe van het gezinsleven zelf.” — The Courage to Divorce.

Maar klinken die boute uitspraken werkelijk geloofwaardig? Wat is in een wereld met omhoogvliegende echtscheidingscijfers de ware prijs die kinderen bij een echtscheiding betalen? Is het waar dat niemand er schade van ondervindt?

Een verschrikkelijke tol

In 1971 begonnen de Amerikaanse onderzoekers Judith Wallerstein en Joan Berlin Kelly met een baanbrekend onderzoek naar de gevolgen die een echtscheiding op de lange termijn op een gezin heeft. Zij kozen zestig gezinnen uit waar zich een echtscheiding had afgespeeld. Deze gezinnen telden met elkaar 131 kinderen tussen de twee en achttien jaar. De onderzoekers constateerden tot hun verbazing dat de echtscheiding bijna nooit een opluchting voor de kinderen betekende, zelfs niet als hun ouders een ongelukkig huwelijk hadden gehad. De echtscheiding maakte de kinderen veeleer radeloos.

Waren de gevolgen slechts een trauma van korte duur? Helaas niet. Na vijf jaar was 37 procent van de kinderen matig tot ernstig depressief. De meesten van hen hoopten nog steeds dat hun ouders zich zouden verzoenen — zelfs als zij hertrouwd waren! Na tien of zelfs vijftien jaar had bijna de helft van de bij het onderzoek betrokken kinderen „de volwassenheid bereikt als zorgelijke, onvoldoende presterende, op zichzelf afgevende en soms verbitterde jonge mannen en vrouwen”.

Die resultaten gingen tegen de traditionele wijsheid in. Wallerstein schrijft dan ook: „Onze bevindingen waren absoluut in strijd met onze verwachtingen. Dit was onwelkom nieuws voor heel wat mensen, en wij kregen boze brieven van therapeuten, ouders en advocaten waarin stond dat wij het zonder enige twijfel bij het verkeerde eind hadden.”

De kinderen logen echter niet; andere onderzoeken hebben de conclusie van Wallerstein en Kelly bevestigd. In de Journal of Social Issues werd opgemerkt dat de meeste vakmensen, gedragswetenschappers bijvoorbeeld, „van mening zijn dat het uiteengaan van ouders en de ontbinding van een huwelijk een uitermate negatieve uitwerking op zowel kinderen als adolescenten hebben”. Het blad voegde eraan toe dat die meningen „grotendeels zijn bewezen” en citeerde daarbij bevindingen zoals de volgende: Bij kinderen van gescheiden ouders komen misdadigheid en asociaal gedrag meer voor dan bij kinderen uit intacte gezinnen; het aantal opnamen van kinderen van gescheiden ouders in psychiatrische inrichtingen zou wel eens tweemaal zo groot kunnen zijn als dat van kinderen uit intacte gezinnen; echtscheiding is wellicht de voornaamste oorzaak van depressiviteit in de jeugd.

Hoe vergaat het oudere kinderen?

Oudere kinderen verwerken een echtscheiding niet veel beter dan jongere. Als adolescenten getuige zijn van de echtscheiding van hun ouders, kan dat voor hen een zware desillusie betekenen die hun kijk op het huwelijk en andere instituten, zoals de school, verzuurt. Sommigen concluderen dat je nooit zeker kunt zijn van een relatie, dat ze allemaal gedoemd zijn eens op verraad en ontrouw uit te lopen.

Sommige tieners die op deze manier uit hun evenwicht zijn geraakt, werpen de teugels af als hun ouders gaan scheiden. Sommigen gaan aan de drugs, sommigen vervallen tot seksuele losbandigheid, sommigen lopen van huis weg. Anderen schijnen zich eerst niet door de echtscheiding van hun stuk te laten brengen, maar bij hen komt de reactie later. Misschien is het geen toeval dat, zoals in het blad The Washingtonian werd opgemerkt, er naast de stijging in echtscheidingen een parallelle toename in eetstoornissen en zelfs zelfmoorden bij tieners te zien is geweest.

Ouders die hun tijd afwachten en niet aan een echtscheiding beginnen voordat hun kinderen ’er de leeftijd voor hebben’, kunnen dus lang moeten wachten. Er schijnt geen magische ’juiste leeftijd’ te zijn waarop kinderen zonder kleerscheuren door een echtscheiding heen komen.a De socioloog Norval D. Glenn opperde zelfs in het blad Psychology Today dat kinderen negatieve gevolgen van een echtscheiding kunnen ervaren die „hun leven lang onverminderd voortduren”. Hij concludeerde: „De verontrustende hypothese dat de toegenomen aantallen kinderen van gescheiden ouders zullen leiden tot een langzame maar gestage erosie van het algehele welzijnspeil van de bevolking, moet serieus genomen worden.”

Maar deze bevindingen, onderzoeken en gegevens, hoe triest ook, willen niet zeggen dat elk kind van gescheiden ouders onherroepelijk een naar leven wacht. Ze maken echter wel duidelijk dat een echtscheiding een zeer reëel gevaar voor kinderen inhoudt. De vraag is: Hoe kunnen kinderen beschermd worden tegen de gevolgen van een echtscheiding?

Welke hoop is er voor de kinderen?

Voorkomen is nog altijd de beste bescherming. Dr. Diane Medved zei het zo in haar boek The Case Against Divorce: „Wij mogen niet langer toelaten dat zelfzuchtige belangen de enige criteria zijn voor de juistheid van een echtscheiding.” Het lijdt weinig twijfel dat de egocentrische „ik eerst”-houding waarvan de hedendaagse samenleving is doordrongen, talloze huwelijken heeft ondermijnd. Hoe kunnen echtparen tegen deze invloed vechten en hun huwelijk duurzaam maken?

Volgens de bijbel is de Auteur ervan de Insteller van het huwelijk. Deze bewering wordt bevestigd door het feit dat de raad die de bijbel op het gebied van het huwelijk geeft echt werkt. Miljoenen mannen en vrouwen zijn erdoor geholpen de kwaliteit van hun gezinsleven te verbeteren. De bijbel heeft talloze huwelijken uit de klauwen van de echtscheiding gerukt. Dat kan ook in uw geval opgaan.b

Helaas is een echtscheiding niet altijd te vermijden of te voorkomen. Dat is de realiteit in de wereld van vandaag de dag. Sommige ouders leren Gods maatstaven voor het huwelijk kennen als zij reeds gescheiden zijn. Weer anderen houden zich loyaal aan die maatstaven maar worden in de steek gelaten door een zelfzuchtige, immorele partner. De bijbel zelf erkent dat sommige extreme omstandigheden echtscheiding toelaatbaar maken (Mattheüs 19:9). Maar zoals Jezus leerde, is het onmogelijk een verstandig besluit te nemen zonder eerst „de kosten te berekenen”. — Lukas 14:28.

Als een echtscheiding een voldongen feit is, is het nu beslist niet de tijd om gebukt te gaan onder het gewicht van schuldgevoelens of wroeging. Het is de tijd om de klap voor de kinderen te verzachten. Dat is mogelijk! Dr. Florence Bienenfeld, een wijd en zijd gerespecteerd adviseuse en tussenpersoon bij echtscheidingen, geeft gescheiden ouders de verzekering: „Een echtscheiding hoeft geen Griekse tragedie te zijn, waarin iedereen sterft. Iedereen kan blijven leven en na verloop van tijd herstellen, genezen en het heel goed maken.” — Helping Your Child Succeed After Divorce.

Maar hoe? Wat kunnen ouders, familieleden en vrienden doen om de kinderen te helpen?

[Voetnoten]