Het unieke feest van de Zwarte Nazarener
DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT OP DE FILIPPIJNEN
HET gebeurt niet vaak dat u zo’n grote menigte ziet. Maar hier in Manila doet dit schouwspel zich elk jaar op 9 januari voor. Honderdduizenden vrome katholieken zijn naar de Plaza Miranda bij de Quiapo-kerk gestroomd, wachtend tot de Zwarte Nazarener verschijnt.
’De Zwarte Nazarener?’, vraagt u. Ja, dit levensgrote beeld van Jezus Christus met een kruis is het middelpunt van een unieke processie die volgens het boek Filipino Heritage „onbetwistbaar de meest massale, de meest spectaculaire . . . manifestatie van volksreligie is in het Enige Christelijke Land in Azië”, de Filippijnen.
De massale processie
Als de kerkdeuren opengaan, raakt de menigte buiten zichzelf van opwinding; het gejuich vermengt zich met het geluid van voetzoekers. Er worden twee lange touwen naar de menigte gebracht om de wagen te trekken waarop de Zwarte Nazarener staat. Gelovigen vechten om de touwen in handen te krijgen. Dit is een grote eer voor hen. Anderen steken bij elkaar in om te proberen een doorgang voor de processie te scheppen. De mannen gaan allemaal blootsvoets, dragen een T-shirt en hebben een handdoek op hun hoofd of rond hun hals.
Vanaf een podium dat bij de kerk is gebouwd, heeft een omroeper de wachtende menigte zojuist in kennis gesteld van enkele regels. Eén ding in het bijzonder werd beklemtoond: In de hoofdprocessie worden geen vrouwen toegelaten. De reden daarvoor wordt duidelijk als de Zwarte Nazarener langzaam het plein op wordt getrokken; het gaat er nogal woest toe.
De opgewonden menigte vereerders dringt op, duwend en schuivend, zelfs over elkaar heen klimmend in hun allesoverheersende verlangen de Zwarte Nazarener aan te raken. Een paar mannen die op de wagen meerijden, moeten een aantal vereerders naar beneden duwen in hun pogingen het beeld tegen de opgewonden menigte te beschermen. Als zij er te veel tegelijk op laten klimmen, zou het platform wel eens kunnen kantelen. Ondanks die voorzorgsmaatregelen kantelt de wagen wel eens en dan duurt het dertig minuten tot een uur om hem weer overeind te zetten omdat zo veel mensen proberen het beeld aan te raken.
Langs de smalle straten van Quiapo staat het vol toeschouwers die de Zwarte Nazarener willen zien als hij langzaam door de wijk trekt. Er worden kaarsen omhooggehouden als uiting van verering voor het beeld. Anderen brengen kleinere beelden van huis mee. In de processie worden grote vaandels meegevoerd waarop de verschillende groepen vereerders van de Zwarte Nazarener aangegeven staan.
Sommigen in de menigte werpen handdoeken of zakdoeken naar een van de mannen die op het platform met de Zwarte Nazarener meerijden. Daarmee wrijft hij dan over het beeld of het kruis, waarna hij ze teruggooit. Een ontroerde gelovige wrijft dan met zijn handdoek over zijn gezicht. De hoofdprocessie wordt gevolgd door een lange rij beelden, veelal kleinere versies van de Zwarte Nazarener. Daar kunnen vrouwen veilig aan meedoen.
Ondertussen smeken in de kerk gelovigen, vooral vrouwen, de Zwarte Nazarener op een andere manier om hulp. Eenmaal in de kerk sluiten zij zich aan bij de lange rij gelovigen die zich langzaam op hun knieën over het middenpad van de kerk naar het altaar begeven.
Vanwaar de opwinding van de menigte?
Naar verluidt worden aan het beeld van de Zwarte Nazarener talloze wonderen toegeschreven. De twaalfjarige Alberto vertelde dat hij met zijn grootouders naar het feest ging omdat de Zwarte Nazarener hem altijd alles gaf waarom hij in gebed vroeg. Mauricio zegt dat hij aan de processie meedeed in de hoop op vergeving van zijn zonden en op verlichting van de problemen en druk van het dagelijks leven.
De eerste keer dat Mauricio het feest meevierde, was hij 24 jaar. Elk jaar slaagde hij erin de touwen in handen te krijgen waarmee het beeld wordt voortgetrokken. De vijfde keer was het zijn innige wens echt op de wagen te klimmen. Enkele vrienden van hem hielpen hem erop, waar hij met zijn handdoek over de voeten van de Zwarte Nazarener kon wrijven; toen dook hij terug in de menigte. Dit is de ultieme ervaring, iets waarop de meesten alleen maar kunnen hopen.
De oorsprong van het feest
Men zegt dat de Zwarte Nazarener oorspronkelijk is gesneden door een Mexicaanse Indiaan (anderen beweren dat het het werk van een Filippijnse of Chinese beeldsnijder is) en in de zeventiende eeuw op een galjoen naar Manila is gebracht. De kunstenaars hebben er iets unieks van gemaakt door het beeld óf uit donker hout te snijden óf het donkerbruin te verven, wat past bij de huidkleur van zowel Mexicanen als Filippino’s. In de achttiende eeuw werd de Zwarte Nazarener in Quiapo in een schrijn gezet op verzoek van Basilio Sancho, de aartsbisschop van Manila, die het beeld zegende, en in het begin van de negentiende eeuw werd het gezegend door paus Pius VII.
Pas in 1923 echter kwam het voor het eerst buiten de kerk om deel uit te maken van de religieuze processie die het hoogtepunt vormt van het wijkfeest van Quiapo. Sindsdien zijn de processies steeds gehouden.
Is er sprake van afgoderij?
Normaal is de Zwarte Nazarener te zien op zijn plaats in een vitrine bij de ingang van de kerk. Deze vitrine bevindt zich precies tussen twee platen waarop de Sampung Utos ofte wel de Tien Geboden vermeld staan. Sommige christenen zal dat misschien ironisch toeschijnen, daar het tweede van de Tien Geboden luidt: „Gij zult u geen gesneden beeld of enige gelijkenis van ook maar iets in de hemel of op aarde maken . . . Gij zult er niet voor buigen of ze dienen” (Exodus 20:4, 5, The Jerusalem Bible). Is de Zwarte Nazarener geen gesneden beeld dat door vrome katholieken gediend wordt?
De meeste katholieken zullen het zo niet bezien. In de New Catholic Encyclopedia wordt gezegd: „Aangezien de verering van een beeld de erdoor voorgestelde persoon bereikt en daar eindigt, kan dezelfde soort van verering die de persoon in kwestie toekomt, geschonken worden aan het beeld als voorstelling van de persoon.” Dat hebben veel Filippijnse katholieken gezegd — dat zij niet het beeld maar Jezus Christus vereren, die het beeld geacht wordt voor te stellen. Laten wij die redenatie eens een ogenblik onder de loep nemen.
In feite treft men een dergelijke relatieve verering niet alleen bij katholieken aan. Heidense godsdiensten hebben eeuwenlang net zo geredeneerd. Volgens Lactantius bijvoorbeeld, een kerkvader uit de vierde eeuw, zeiden zulke heidenen: „Wij vrezen de beelden zelf niet, maar degenen naar wier gelijkenis ze zijn gemaakt en aan wier naam ze zijn opgedragen.”
Wil dit dan zeggen dat Gods geboden ten aanzien van de verering van afgoden in hun geval niet van toepassing waren? Kan een dergelijke redenering werkelijk deugdelijk zijn als daarmee gepoogd wordt Gods Woord krachteloos te maken? Immers, indien de meeste afgodenaanbidders zo redeneren, voor wie waren de geboden dan eigenlijk bedoeld?
Bedenk dat terwijl God Mozes de Tien Geboden gaf, de Israëlieten een gouden kalf hadden gemaakt en zich ervoor neerbogen. Misschien heeft het volk dat wat het deed helemaal niet als afgoderij beschouwd. Naar hun mening stelde het kalf Jehovah voor (Exodus 32:4, 5). Maar was God ingenomen met wat zij deden? Wij lezen dat Jehovah nu tegen Mozes zei: „Ga, daal af, want uw volk dat gij uit het land Egypte hebt opgevoerd, heeft verderfelijk gehandeld. Zij zijn haastig afgeweken van de weg die ik hun geboden heb te gaan. Zij hebben zich een gegoten beeld van een kalf gemaakt en blijven zich daarvoor neerbuigen en er slachtoffers aan brengen.” — Exodus 32:7, 8.
Een andere vraag die de aandacht verdient, is of het zin heeft een beeld te vereren. De bijbel heeft daar nooit doekjes om gewonden en zegt: „Zulke mensen zijn te dom om te weten wat zij doen. Zij sluiten hun ogen en hun geest voor de waarheid. De maker van afgoden is niet schrander of verstandig genoeg om te zeggen: ’. . . Nu val ik op mijn knieën voor een blok hout!’” — Jesaja 44:18, 19, TEV.
Kan het beeld zijn vereerders helpen?
Een katholieke priester schreef: „Mensen die hun vertrouwen stellen in de macht achter de Zwarte Nazarener van Quiapo, hebben stellig meer reden voor hun vertrouwen dan degenen die zich op een hoefijzer of konijnepootje verlaten.”
De bijbel daarentegen zegt over zulke beelden: „Al schreeuwen ze om hulp, het antwoordt niet, het redt hen niet uit de nood.” Jehovah God zegt ons onomwonden dat ’ze geen goed kunnen doen’ (Jesaja 46:7; Jeremia 10:5, Groot Nieuws Bijbel).
Het lijdt geen twijfel dat vrome katholieken die over elkaar heen klimmen in de hoop de Zwarte Nazarener aan te raken, „ijver voor God hebben”, maar „niet overeenkomstig nauwkeurige kennis” (Romeinen 10:2). Wij moedigen hen allen aan nauwkeurige kennis te verwerven door Gods Woord, de bijbel, te onderzoeken en zo „de vorm van aanbidding die van het standpunt van onze God en Vader uit bezien rein en onbesmet is” te gaan beoefenen. — Jakobus 1:27.
[Illustraties op blz. 16]
De mensen stromen toe om met handdoeken en zakdoeken over het beeld te laten wrijven