Waarom uw lichaam slaap nodig heeft
„WAT zou ik er niet voor overhebben om eens een nacht goed te slapen!” Die klacht wordt tegenwoordig heel vaak gehoord. Veel mensen vergen constant veel van zichzelf, en de dagelijkse stress en spanning van het moderne leven eisen hun tol.
Artsen, politiemensen, brandweerlieden, vrachtwagenchauffeurs, mensen met ploegendienst, moeders met kleine kinderen en nog velen meer behoren tot degenen die de kans lopen beroofd te worden van de slaap die hun lichaam nodig heeft. De miljoenen mensen die de frustraties ervaren waarmee slaapgebrek gepaard gaat, zouden heel graag weten hoe zij een gezonde, verkwikkende slaap kunnen genieten.
De rol van slaap
Slaap, of ten minste een periode van rust, schijnt een universeel verschijnsel onder levende schepselen te zijn. Als u huisdieren zoals katten, honden of vogeltjes hebt gehad, hebt u ongetwijfeld waargenomen dat katten en honden zich regelmatig ineenrollen en een tukje doen en dat vogels stil worden en gaan slapen wanneer het donker wordt. Zo ongeveer alle dieren hebben behoefte aan slaap of ten minste periodes van verminderde activiteit. Voor mensen is slaap een absolute noodzaak.
Sommigen denken dat slaap eenvoudig een periode is waarin gerust wordt. Maar het is meer dan dat. „Slaap is in werkelijkheid een ingewikkeld proces van spieren die spannen en ontspannen, van pols en bloeddruk die fluctueren en van de geest die zijn eigen filmflarden produceert”, zo schrijft The Toronto Star. „Wanneer iemand in slaap valt,” verklaart The World Book Encyclopedia, „neemt alle activiteit af en ontspannen de spieren zich. De hartslag en de ademhalingssnelheid nemen af.”
Hoewel geleerden, artsen en onderzoekers al decennia met de studie van de slaap bezig zijn, bestaan er nog heel wat fundamentele mysteries aangaande de belangrijke rol ervan. Deze onderzoekers hebben nog niet eens ontdekt wat slaap nu eigenlijk is of waarom wij slapen. Dr. Eliot Phillipson van het laboratorium voor slaaponderzoek van het Queen Elizabeth Hospital in Toronto zegt: „Wij weten niet welke cruciale biologische gebeurtenissen er tijdens de slaap voorvallen om ons te herstellen.”
Gedurende de slaap treden er veranderingen in het lichaam op die van invloed zijn op het immuunstelsel. Lichaamsdelen ontspannen en krijgen rust, als tegenwicht tegen de slijtage van de dagelijkse activiteit. De algemene schoonmaak die via de bloedstroom wordt uitgevoerd, werkt efficiënt en de chemische balans wordt hersteld. Slaap kan dus vergeleken worden met een nachtploeg die aantreedt om zaken te repareren en op te ruimen voor de volgende dag.
Een van de belangrijkste functies van slaap is het zenuwstelsel de gelegenheid geven bij te komen van het gebruik dat er overdag van is gemaakt. Zoals The World Book Encyclopedia zegt, „geeft slapen het lichaam weer energie, vooral de hersenen en het zenuwstelsel”.
Hoeveel slaap?
De meeste volwassenen hebben zeven of acht uur slaap per nacht nodig. Sommigen kunnen met minder toe, anderen hebben meer nodig. Er zijn er die zeggen dat zij redelijk kunnen functioneren met vier of vijf uur, hoewel sommigen dan wel overdag zo nu en dan een dutje doen. Kleine kinderen hebben veel meer slaap nodig dan volwassenen.
Vooral wanneer mensen ouder worden, bemerken zij vaak dat zij ’s nachts een aantal keren wakker worden. Sommigen hebben dan het idee dat zich hiermee ernstige slaapproblemen aandienen. Maar hoewel bij oudere mensen de slaap wellicht niet van dezelfde kwaliteit is als toen zij jonger waren, hebben onderzoeken uitgewezen dat een paar keer wakker worden ’s nachts geen reden vormt voor ongerustheid. Gewoonlijk zijn de meesten dan slechts kort, misschien maar een paar minuten, wakker voordat zij weer in slaap vallen.
Los van de vraag hoe oud men is, moet men trouwens niet de hele nacht dezelfde kwaliteit slaap verwachten te hebben. Slaap verloopt in cycli waarin diepere en lichtere slaap elkaar afwisselen. In de loop van een nacht doorloopt men een aantal van deze cycli.
Gevaren van slaapgebrek
„Onderzoekers maken zich steeds meer zorgen over het aantal mensen dat veel te weinig slaap krijgt. Een chronisch gebrek aan slaap, zo waarschuwen zij, kan rampzalige consequenties hebben voor zowel onszelf als de mensen om ons heen”, bericht The Toronto Star.
„Mensen die van hun slaap worden beroofd, verliezen energie en worden lichtgeraakt. Na twee dagen zonder slaap bemerkt men dat langdurige concentratie moeilijk wordt. . . . Er worden veel fouten gemaakt, vooral in routinetaken, en de aandacht valt bij tijden weg. . . . Mensen die meer dan drie dagen niet slapen, hebben grote moeite met helder denken, zien en horen. Sommigen hebben periodes van hallucinaties, waarin zij dingen zien die er in werkelijkheid niet zijn”, zet The World Book Encyclopedia uiteen.
Bij tests is gebleken dat na vier dagen slapeloosheid de proefpersoon slechts een paar routinetaken kon verrichten. Taken die aandacht of ook maar een minimum van alertheid vergden, werden ondraaglijk. Verlies van concentratie en alertheid waren nog niet de ernstigste factoren. Na vier en een halve dag waren er tekenen van delirium en werd de visuele wereld van de proefpersoon heel grotesk.
Gebrek aan slaap kan tot ernstige problemen leiden. Meer dan eens is iemand die slaperig was, achter het stuur in slaap gevallen en in een fataal ongeluk verwikkeld geraakt. Slapeloosheid kan ook leiden tot gezins- en huwelijksproblemen omdat voortdurend gebrek aan slaap iemand prikkelbaarder maakt en moeilijker in de omgang. ’s Nachts goed slapen is belangrijker dan sommigen wellicht beseffen.
Voor een goede nachtrust zorgen
Slaapdeskundige dr. Jeffrey J. Lipsitz van het Slaapstoornissencentrum van Toronto doet de volgende suggesties voor een goede nachtrust. Slaap in een veilige, rustige, donkere omgeving en op een comfortabel bed. Slaap geen gat in de dag, ook al hebt u de nacht ervoor slecht geslapen; probeer wakker te blijven en ga dan op uw gebruikelijke tijd naar bed. Vermijd cafeïne voor het slapengaan. Ga niet in bed liggen lezen of tv-kijken. Vermijd intensieve lichaamsbeweging en zware maaltijden vlak voor het naar bed gaan. Houd u aan vaste slaaptijden, omdat dit het lichaam zal helpen zich een constant slaap-waakritme eigen te maken.
Kweek de routine aan ’terug te schakelen’ voordat u naar bed gaat. Vermijd het dingen te doen die u opgewonden en wakkerder maken. Vermijd bijvoorbeeld opwindende films, tv-programma’s of leesmateriaal. Stimulerende discussies vlak voor het naar bed gaan zouden u ook wakker kunnen houden.
Sommigen vinden baat bij het nemen van een warm bad (niet te heet) of het lezen van wat lichte stof die de geest niet activeert. Dat kan ook het geval zijn met slaapbevorderende middelen zoals warme melk, karnemelk, een beetje wijn, of hop-, pepermunt- of kamillethee — maar geen theesoorten die cafeïne bevatten.
Men is het er echter algemeen over eens dat ’terugschakelen’ voor het naar bed gaan op zich niet voldoende is. Een gezond, evenwichtig leven met regelmatig lichaamsbeweging, dat vrij is van de angstige spanningen en frustraties veroorzaakt door hebzucht, jaloezie, vijandschap en eerzucht, draagt bij tot het vermogen een goede nachtrust te genieten. En ook een leven dat vrij is van overmatigheid in eten en drinken, en een leven dat vrij is van de narigheid die door immoraliteit wordt veroorzaakt.
Onze geestelijke behoeften bevredigen kan een belangrijke rol spelen in het genieten van een goede verkwikkende slaap. Het zal ons helpen te begrijpen wat er aan de hand is met de complexe wereld waarin wij leven en een evenwichtige bevredigende levenswijze na te streven. Een wijze dienstknecht van God moedigt ons aan inzicht te ontwikkelen en vast te houden aan de wijsheid van Jehovah, want dat leidt tot „een aangenaam en gelukkig leven”. Dan voegt hij eraan toe: „Ge zult niet bang zijn wanneer ge naar bed gaat, en ge zult de hele nacht prima slapen.” — Spreuken 3:21-24, Today’s English Version.
[Inzet op blz. 18]
De meeste volwassenen hebben zeven of acht uur slaap per nacht nodig
[Illustratie op blz. 18]
Chronisch gebrek aan slaap kan rampzalige consequenties hebben
[Illustratie op blz. 18]
Velen hebben er grote moeite mee in slaap te vallen