Tijger! Tijger!

DOOR ONTWAAKT!-CORRESPONDENT IN INDIA

’OP EEN keer liep ik over een smalle richel’, vertelt dr. Charles McDougal, die vele jaren aan het bestuderen van de tijgers in het Royal Chitwan National Park in Nepal heeft gewijd. ’Terwijl ik daar liep, kwam er van de andere kant een tijger. Boven ontmoetten wij elkaar als het ware, en er was maar weinig afstand tussen ons — ongeveer vijftien passen.’ Dr. McDougal stond stil. In plaats van de tijger in de ogen te kijken, wat een tijger als een uitdaging opvat, liet hij zijn blik over de schouder van het dier gaan. De tijger behield zijn ineengedoken houding maar maakte geen aanstalten om aan te vallen. Na enkele heel lange minuten deed dr. McDougal een paar stappen naar achteren. ’Toen’, zegt hij, ’draaide ik mij gewoon om en liep terug naar waar ik vandaan kwam.’

Rond de eeuwwisseling waren er 100.000 tijgers in Azië, hun gebied van oorsprong, waaronder ongeveer 40.000 in India. Maar in 1973 was de wereldpopulatie van deze magnifieke dieren gedaald tot minder dan 4000, hoofdzakelijk tengevolge van de jacht. De tijger, de grootste kat op aarde, werd bedreigd met uitroeiing door de mens. Maar vormt de tijger een bedreiging voor mensen? Wat voor een beest is deze grote kat in feite? Hebben pogingen om het dier van uitroeiing te redden, succes gehad?

Het gezinsleven van de tijger

Jaren van geduldig observeren hebben biologen een duidelijker beeld verschaft van het leven van de tijger. Gesteld dat wij eens konden aangaan bij een typisch tijgergezin in de prachtige wouden van Ranthambhore in Noord-India. Het mannetje is van zijn neus tot het puntje van zijn staart bijna 3 meter lang en weegt zo’n 200 kilo. Zijn partner is bij benadering 2,70 meter lang en weegt ongeveer 140 kilo.a Er zijn drie jongen, een mannetje en twee vrouwtjes.

De temperatuur in deze wouden kan boven de 45 graden Celsius uitstijgen, maar het tijgergezin vindt schaduw onder de dichtbebladerde bomen. En ze kunnen altijd even gaan zwemmen in het koele water van een meer dichtbij. Katten die zwemmen? Ja, tijgers zijn verzot op water! Er zijn gevallen bekend dat ze, zonder rustpauze, meer dan vijf kilometer hebben gezwommen.

Het zonlicht valt door de bomen op de glimmende oranje pels van de tijgers en maakt dat ze lijken te gloeien. De zwarte strepen glinsteren, en de witte vlekken boven hun barnsteenkleurige ogen flitsen op. Nadat wij een tijdje naar de drie jongen hebben kunnen kijken, wordt het gemakkelijker hen aan de verschillen in hun strepen en de tekening van hun snuiten van elkaar te onderscheiden.

Groei naar volwassenheid

Toen moeder tijger haar jongen verwachtte, zocht ze een geschikt leger, goed verscholen in dicht struikgewas. Van daar uit heeft het gezin nu het zicht op een vlakte met een waterpoel waar andere dieren op afkomen. De tijgerin heeft deze plek uitgekozen om te kunnen jagen zonder zich ver van haar jongen te hoeven verwijderen.

Vanaf hun geboorte hebben de jongen veel aandacht gekregen. Tijdens hun hele babytijd koesterde hun moeder hen tussen haar voorpoten, besnuffelde en likte hen en maakte zachte geluidjes tegen hen. Toen de jongen ouder werden, begonnen ze verstoppertje te spelen en schijngevechten te houden. Hoewel de jongen niet kunnen spinnen, uiten ze zich vanaf de leeftijd van pakweg een jaar met een zwaar en luid uitstoten van hun adem wanneer hun moeder na een afwezigheid van enige duur weer terugkeert.

De jongen vinden het heerlijk om te zwemmen en in het water te spelen, en dat geldt ook voor ma. Vorm u een beeld van een tijgerin die aan de kant van het meer zit met haar staart in het water. Geregeld zwiept ze haar staart het water uit om haar lichaam een koele douche te geven. En over staarten gesproken, de jongen krijgen er geen genoeg van om te proberen de heen en weer zwiepende staart van ma te pakken te krijgen. Op die manier is de tijgerin niet alleen maar met haar jongen aan het spelen; ze is hun ook de bekwaamheid aan het bijbrengen om een prooi te bespringen, zoals ze die later wanneer ze beginnen te jagen, nodig zullen hebben. De jongen zijn er ook dol op in bomen te klimmen. Maar op een leeftijd van zo’n vijftien maanden zijn ze te groot en te zwaar geworden om nog gemakkelijk omhoog te komen.

De rol van de vader

Tot voor kort geloofden velen dat ma tijger haar jongen alleen grootbracht en dat het mannetje de jongen zou doden als hij de kans kreeg. Bij de meeste tijgers is dat echter niet zo. Pa tijger verdwijnt inderdaad voor lange perioden in de jungle en zwerft dan door zijn territorium dat zo’n vijftig vierkante kilometer meet. Maar hij bezoekt ook zijn gezin. Wanneer hij dat doet, kan hij de tijgerin en de jongen vergezellen op jacht, en zelfs de buit met hen delen. Het agressievere mannelijke jong tast misschien als eerste toe. Als hij echter in zijn gulzigheid zijn zussen te lang weghoudt, zal zijn moeder hem een duwtje of zelfs een mep met haar poot geven opdat ook de vrouwelijke jongen eerlijk hun portie van het feestmaal krijgen.

De jongen vinden het prachtig om met hun enorme vader te spelen. Een favoriete plek hiervoor is de nabijgelegen waterpoel. Vader tijger laat zich achterwaarts in het water zakken totdat alleen zijn kop er nog boven uitsteekt. (Tijgers houden er niet van dat er water in hun ogen spat!) Hij laat dan toe dat de jongen hem besnuffelen terwijl hij hun snuiten likt. Het is duidelijk dat er een sterke gezinsband bestaat.

Menseneters?

Boeken en films beelden tijgers vaak af als woeste, agressieve dieren die mensen besluipen en aanvallen en hen dan verminken en opeten. Dat is ver bezijden de waarheid. Tijgers zijn niet allemaal menseneters. Gewoonlijk zal een tijger die in het woud een mens ziet, er de voorkeur aan geven stilletjes weg te glippen. Het is interessant dat de geur van mensen een tijger niets schijnt te doen.

Onder bepaalde omstandigheden kan een hongerige tijger echter inderdaad gevaarlijk worden. Als het dier door ouderdom zijn tanden kwijtraakt of door mensen is verwond, kan het misschien niet meer normaal jagen. Evenzo kan als menselijke bewoning inbreuk maakt op het leefgebied van de tijgers, de natuurlijke prooi van de dieren schaars worden. Vanwege dit soort factoren worden er elk jaar zo’n vijftig mensen in India door tijgers gedood, hoewel dit een honderd keer minder is dan het aantal dat door slangen wordt gedood. Aanvallen door tijgers vinden hoofdzakelijk in de moerassen van de Gangesdelta plaats.

Volgens dr. McDougal zijn tijgers niet zo gevaarlijk als de meeste mensen denken. Hoewel het een aanval kan uitlokken als men een tijger op korte afstand verrast, ’is de tijger een heel kalm en koel-beheerst dier’, zo zegt hij. „Gewoonlijk zal een tijger — zelfs bij een ontmoeting op behoorlijk korte afstand — niet aanvallen.”

Onder tijgers onderling is agressie zeldzaam. Een jonge tijger kan al zwervend het territorium van een andere tijger binnenkomen en het daar thuishorende mannetje tegen het lijf lopen. Diep gegrom, bloedstollend gebrul en heftig neus-aan-neusgegrauw zijn daar het gevolg van. Maar wanneer het oudere mannetje zijn superioriteit toont, zal de jongere zich gewoonlijk op zijn rug rollen en met de poten omhoog zijn onderwerping kenbaar maken, en de confrontatie is voorbij.

De toekomst van de grote kat

In plaats dat de mens gevaar loopt door de tijger, heeft de mens zich het enige werkelijke gevaar voor de tijger betoond. Op het moment worden er pogingen in het werk gesteld om de tijger voor uitsterven te behoeden. Verscheidene Aziatische landen hebben tijgerreservaten ingesteld. In 1973 ging in het Corbett National Park in Noord-India ’Project Tiger’ van start. Fondsen en uitrusting voor dit tijgerproject stroomden vanuit de hele wereld binnen. Uiteindelijk werden in heel India achttien tijgerreservaten opgezet, met een totaal gebied van meer dan 28.000 vierkante kilometer. In 1978 werden bovendien de tijgers op de lijst van bedreigde soorten geplaatst. De resultaten waren opmerkelijk! Voordat er een verbod op de tijgerjacht van kracht werd, was de tijger een zelden waargenomen en uit vrees voor de mens hoofdzakelijk ’s nachts opererend dier geworden. Maar na een aantal jaren van bescherming begonnen de tijgers zich op klaarlichte dag door de reservaten te bewegen en te jagen!

Toch bestaat er nog steeds een bedreiging voor de tijger: de internationale vraag naar traditionele Aziatische geneesmiddelen die gemaakt zijn van delen van het lichaam van de tijger. Een zak tijgerbotten bijvoorbeeld kan in India meer dan $500 opbrengen, en tegen de tijd dat de botten verwerkt zijn en de markten in het Verre Oosten bereiken, is de waarde opgelopen tot meer dan $25.000. Wanneer er zo veel geld in het geding is, komen arme dorpelingen in de verleiding met stropers samen te werken om de parkwachters te slim af te zijn. Aanvankelijk werden de pogingen om de tijger te redden als succesvol beoordeeld. Maar sinds 1988 heeft de situatie een ongunstige wending genomen. Momenteel zwerven er slechts zo’n 27 tijgers rond in Ranthambhore, terwijl dat er twintig jaar geleden 40 waren. En de wereldpopulatie aan tijgers bedraagt misschien maar 5000!

Tot het einde van de vorige eeuw leefden tijgers en mensen in India in relatieve harmonie. Zullen zij dat ooit weer kunnen doen? Voorlopig kan de opgewonden roep „Tijger! Tijger!” nog steeds een waarneming van ’s werelds grootste kat betekenen. Of beschermingsprogramma’s kunnen bewerken dat de tijger ook in de toekomst veilig is, valt te bezien. Maar de bijbel verzekert ons dat ooit de hele aarde een paradijs zal zijn als de tuin van Eden. Dan zullen mensen en wilde dieren als de tijger de aarde in vrede met elkaar delen. — Jesaja 11:6-9.

[Voetnoten]

[Kader/Illustratie op blz. 17]

De witte tijger

De zeldzame witte tijger wordt in India als een nationale schat beschouwd. Dit dier is het resultaat van een recessief gemuteerd gen. In 1951 werd in India’s Rewa Forest een wit mannelijk tijgerjong gevangen. Toen men het dier liet paren met een normaal gekleurde tijgerin kwamen er nesten met normale jongen. Toen echter een wijfje uit een van deze nesten met de witte vader paarde, kreeg ze vier witte jongen. Zorgvuldig fokken heeft het mogelijk gemaakt dat op veel plaatsen mensen nu deze zeldzame schoonheid in hun dierentuin kunnen bewonderen.

[Illustratie op blz. 16]

Katten die zwemmen? Ja!

[Illustratie op blz. 17]

Tijgers zijn niet zo gevaarlijk als de meesten denken