Gevangenen van de armoede

IN HET jaar 33 G.T. zei Jezus Christus tegen zijn discipelen: „De armen hebt gij altijd bij u” (Mattheüs 26:11). Wat bedoelde hij daar precies mee? Dat de armoede nooit overwonnen zou worden?

James Speth, hoofd van het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties, verklaarde: „Wij kunnen niet accepteren dat er nooit een eind aan [de armoede] zal komen. De moderne wereld beschikt over de middelen, de know-how en de bekwaamheid om armoede naar de bladzijden der geschiedenis te verwijzen.” Maar kan de moderne wereld de armoede uitroeien?

De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties hoopt kennelijk dat de armoede met menselijke inspanningen uit de wereld geholpen kan worden, want ze heeft de jaren 1997 tot en met 2006 uitgeroepen tot het eerste „VN-Decennium van de Uitbanning van Armoede”. De VN stelden zich daarbij voor zij aan zij met regeringen, volken en instellingen te werken aan het bevorderen van de economische ontwikkeling, het verbeteren van de toegang tot basisvoorzieningen, het verbeteren van de positie van vrouwen en het verwerven van inkomen en werkgelegenheid.

Verheven doelstellingen! Maar zal de wereldgemeenschap ze ooit verwezenlijken? Beschouw eens enkele van de obstakels die de uitroeiing van armoede door menselijke inspanningen in de weg staan.

Honger en ondervoeding

Ayembe, die in Zaïre woont, heeft vijftien familieleden die van haar afhankelijk zijn. Soms kan de familie het zich veroorloven één keer per dag te eten — maïspap op smaak gebracht met cassavebladeren, zout en suiker. Soms hebben zij twee of drie dagen niets te eten. „Ik wacht met koken tot de kinderen om eten huilen”, zegt Ayembe.

Hun situatie is niet uitzonderlijk. In de ontwikkelingslanden gaat een op de vijf mensen elke avond hongerig naar bed. Wereldwijd zijn ongeveer 800 miljoen mensen — onder wie 200 miljoen kinderen — chronisch ondervoed. Deze kinderen groeien niet normaal; zij worden vaak ziek. Hun schoolprestaties zijn slecht. Als volwassenen ondervinden zij daar de gevolgen van. Zo leidt armoede vaak tot ondervoeding, die weer bijdraagt tot armoede.

De omvang van de armoede, honger en ondervoeding is zo kolossaal dat politieke, economische en sociale inspanningen om ze uit te bannen tot mislukking gedoemd zijn. Ja, de situatie gaat er niet op vooruit maar achteruit.

Slechte gezondheid

Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is armoede „de dodelijkste ziekte ter wereld” en „de voornaamste opzichzelfstaande grondoorzaak van dood, ziekte en lijden”.

In het boek An Urbanizing World: Global Report on Human Settlements, 1996 werd opgemerkt dat minstens 600 miljoen mensen in Latijns-Amerika, Azië en Afrika zo slecht gehuisvest waren — zonder voldoende leidingwater, sanitaire voorzieningen en riolering — dat hun leven en gezondheid voortdurend gevaar liepen. Wereldwijd hebben ruim een miljard mensen geen schoon water. Honderden miljoenen kunnen zich geen evenwichtige voeding veroorloven. Al deze factoren maken het voor arme mensen moeilijk ziekte te voorkomen.

Vaak zijn arme mensen ook niet in staat ziekte te behandelen. Als de armen ziek worden, kan het zijn dat zij zich geen goede medicijnen of medische behandeling kunnen veroorloven. De armen sterven jong; degenen die in leven blijven, kampen wellicht met chronische ziekten.

Zahida, een marktventer op de Malediven, zegt: „Armoede betekent een slechte gezondheid, die je verhindert te werken.” Weinig werken leidt natuurlijk tot diepere armoede. Het gevolg is een wrede en dodelijke vicieuze cirkel van armoede en ziekte.

Werkloosheid en lage lonen

Nog een aspect van armoede is werkloosheid. Wereldwijd slagen zo’n 120 miljoen mensen die kunnen werken er niet in een baan te vinden. Ondertussen maken zo’n 700 miljoen anderen vaak lange dagen voor een loon dat te karig is om in hun fundamentele behoeften te voorzien.

Rudeen in Kambodja heeft een fietstaxi. Hij zegt: „Voor mij betekent armoede meer dan achttien uur per dag werken en toch niet voldoende verdienen om mijzelf, mijn vrouw en twee kinderen te eten te geven.”

Vernietiging van het milieu

Nauw verweven met armoede is milieudegradatie. Elsa, wetenschappelijk onderzoekster in het Zuidamerikaanse Guyana, merkte op: „Armoede is fataal voor de natuur: voor het woud, de grond, dieren, rivieren en meren.” Ook dat is een tragische cyclus — armoede leidt tot milieuvernietiging, hetgeen een steeds grotere armoede bewerkt.

Landbouwgrond bebouwen tot hij uitgeput is of voor een ander doel wordt gebruikt, is een eeuwenoude gewoonte. Dat geldt ook voor ontbossing — wouden kappen voor hout of brandstof of voor de aanplant van gewassen. Wegens de groeiende aantallen mensen op aarde heeft de situatie kritieke proporties aangenomen.

Volgens het Internationaal Fonds voor Landbouwontwikkeling is in de afgelopen dertig jaar wereldwijd bijna twintig procent van de bovengrond van akkerland verloren gegaan, voornamelijk door gebrek aan zowel het geld als de benodigde technologie om maatregelen tot behoud te nemen. In dezelfde periode zijn miljoenen hectaren tot woestenij geworden door slecht aangelegde en slecht onderhouden bevloeiingssystemen. En jaarlijks worden miljoenen hectaren bos gekapt om land vrij te maken voor landbouw of om aan timmerhout of brandhout te komen.

Deze vernietiging houdt op twee manieren verband met armoede. Ten eerste zijn de armen vaak wel gedwongen het milieu uit te buiten omdat zij behoefte hebben aan voedsel en brandstof. Hoe kan iemand over duurzame ontwikkeling of het welzijn van toekomstige generaties praten met mensen die honger hebben en arm zijn en die zich gedwongen zien natuurlijke hulpbronnen schade toe te brengen om nu in leven te blijven? Ten tweede exploiteren de rijken vaak de natuurlijke hulpbronnen van de armen uit winstbejag. Dus vergroot de vernietiging van deze hulpbronnen door rijk en arm de armoede.

Onderwijs

Alicia, maatschappelijk werkster in een stad op de Filippijnen, vertelde: „Armoede is een vrouw die haar kinderen in plaats van naar school de straat op stuurt om te bedelen omdat er anders niets te eten zal zijn. De moeder weet dat zij daardoor een cyclus herhaalt waarin zij gevangenzit, maar zij ziet geen uitweg.”

Voor zo’n 500 miljoen kinderen is er geen school waar zij heen kunnen. Een miljard volwassenen zijn functioneel analfabeet. Zonder opleiding is het moeilijk een goede baan te vinden. Armoede leidt dus tot gebrek aan onderwijs, wat tot meer armoede leidt.

Huisvesting

Er bestaat gebrek aan huisvesting in arme landen, en zelfs in sommige rijke. Volgens een rapport heeft bijna een kwart miljoen inwoners van de stad New York in de afgelopen vijf jaar enige tijd in een tehuis voor daklozen doorgebracht. Ook Europa heeft zijn armen. In Londen staan zo’n 400.000 mensen als dakloos geregistreerd. In Frankrijk hebben een half miljoen mensen geen onderdak.

Overal in de Derde Wereld is de situatie erger. Mensen stromen naar de steden, verlokt door dromen van voedsel, banen en een beter leven. In sommige grote steden woont meer dan zestig procent van de bevolking in sloppenwijken. Zo werkt de armoede op het platteland armoede in de steden in de hand.

Bevolking

Al deze problemen worden verergerd door de bevolkingsgroei. De wereldbevolking is de afgelopen 45 jaar meer dan verdubbeld. De Verenigde Naties schatten dat het cijfer in het jaar 2000 tot 6,2 miljard gestegen zal zijn en in 2050 tot 9,8 miljard. De armste gebieden van de wereld vertonen de hoogste bevolkingsgroeicijfers. Van de ruwweg 90 miljoen baby’s die in 1995 zijn geboren, werden er 85 miljoen geboren in landen die het minst in staat zijn in hun behoeften te voorzien.

Gelooft u dat de mensheid plotseling de handen ineen zal slaan om de armoede voor altijd uit te roeien door de problemen op het gebied van honger, ziekte, werkloosheid, vernietiging van het milieu, gebrek aan onderwijs, slechte huisvesting en oorlog op te lossen? Waarschijnlijk niet.

Wil dat zeggen dat de situatie hopeloos is? Nee, omdat de oplossing in zicht is en vast en zeker zal komen. Maar niet door menselijke inspanningen. Hoe dan wel? En wat te denken van de woorden van Jezus toen hij zei: „De armen hebt gij altijd bij u”?

[Kader op blz. 7]

De armsten der armen

In 1971 werd de term „minst ontwikkelde landen” door de Verenigde Naties bedacht voor de „armste en economisch zwakste van de ontwikkelingslanden”. Destijds waren er 21 van die landen. Nu zijn er 48, waarvan 33 in Afrika.

[Illustratie op blz. 5]

Miljoenen maken lange dagen voor een karig loon

[Verantwoording]

Godo-Foto

[Illustratie op blz. 6]

Luxe en armoede bestaan naast elkaar

[Illustratie op blz. 7]

Miljoenen wonen in krotten die aan geen enkele maatstaf voldoen