Uw brein — Een wonder van complexiteit

„Het menselijk brein plaatst ons voor een immens raadsel: hoe kan een dergelijke weke substantie met de stevigheid van een rauw ei verantwoordelijk zijn voor wat zich in onze geest afspeelt, voor onze gedachten, persoonlijkheid, herinneringen, gevoelens . . . zelfs ons zelfbewustzijn?” — Professor Susan A. Greenfield, Zo werken onze hersenen.

UW BREIN regelt het functioneren van uw lichaam. Het stelt u in staat nieuwe begrippen te leren, nieuwe talen zelfs, en het slaat de herinneringen uit uw hele leven op en roept ze terug. Toch geeft de neurobioloog James Bower toe: „Wij weten werkelijk niet wat voor machine het brein is.” De neuroloog Richard F. Thompson stemt daarmee in: „Er valt veel meer te leren dan wij nu weten.” Zo groot is de belangstelling voor het ontrafelen van de mysteries van het brein dat het Congres van de Verenigde Staten de jaren ’90 heeft uitgeroepen tot het Decennium van het Brein.

Een kijkje in uw hoofd

De kronkelige kwabben van de hersenschors, de buitenste laag van het brein, vormen het opvallendste onderdeel. (Zie het diagram op blz. 4 en het kader op blz. 8.) Deze geplooide laag rozegrijze materie, die enkele millimeters dik is, herbergt zo’n 75 procent van de tien tot honderd miljard neuronen (zenuwcellen) van de hersenen. Maar sommige wetenschappers zeggen dat zelfs deze enorme hoeveelheid niet de complexiteit van het brein kan verklaren.

Veel neuronen hebben een lange, staartvormige uitloper die een axon wordt genoemd. De andere vezels die zich vanuit het neuron uitstrekken, zijn nietige dendrieten, die lijken op de takken en twijgen aan een uitbottende boom. Ze voorzien een typisch neuron van duizenden verbindingen met andere neuronen. De neuronen raken elkaar eigenlijk nooit. De spleet ertussen, de synaps genoemd, wordt overbrugd door minuscule hoeveelheden chemische stoffen, wat een nieuwe dimensie aan de complexiteit van de hele structuur toevoegt.

„Het aantal mogelijke verschillende combinaties van synaptische verbindingen” in uw brein is „groter dan het totale aantal atomaire deeltjes waaruit het ons bekende heelal bestaat”, schat een deskundige.

De met neuronen gevulde schors mag dan misschien het bekendste deel van het brein zijn, maar hoe staat het met de regionen die onder de schors liggen? Uw corpus callosum of hersenbalk bijvoorbeeld vormt de onmisbare verbinding tussen de linker- en de rechterhersenhelft. Dicht daarbij liggen uw thalamus (van het Grieks voor binnenkamer), waar het grootste deel van de informatie doorheen gaat die uw hersenen ontvangen; de ermee verband houdende hypothalamus (Grieks voor onder de binnenkamer), die uw bloeddruk en lichaamstemperatuur helpt reguleren; en een klein aanhangsel dat de hypofyse heet. Deze meesterklier reguleert uw endocriene stelsel door chemische stoffen af te scheiden die hormonen heten en invloed uitoefenen op wat door alle andere klieren van het lichaam wordt geproduceerd. Dan zijn er nog de pons of brug van Varol, die informatie verwerkt over de bewegingen die u maakt, en het verlengde merg, dat uw ademhaling, bloedsomloop, hartslag en spijsvertering reguleert. Dat alles doen ze zonder dat u ook maar beseft dat ze er zijn!

Hoe werkt het brein, gezien die verscheidenheid aan hersendelen? En hoe kunt u uw hersenen het beste gebruiken? Enkele mogelijke antwoorden op die vragen vindt u in de volgende twee artikelen.

[Kader op blz. 4]

Waarom wij geen groter hoofd nodig hebben

„Indien de hersenschors van het menselijk brein glad was in plaats van gerimpeld, zouden de hersenen ongeveer zo groot moeten zijn als een basketbal, in plaats van ongeveer zo groot als twee gebalde vuisten naast elkaar.” — Professor Susan A. Greenfield

[Diagram op blz. 4, 5]

ENKELE COMPONENTEN VAN HET BREIN

(Zie publicatie voor volledig gezette tekst)

Illustratie op ware grootte

Hersenschors

De betrekkelijk dunne buitenste laag van beide hersenhelften

Cerebrum

Het grote ronde gedeelte van de hersenen dat het grootste deel van de schedel beslaat

Visuele schors

Cerebellum

Letterlijk „kleine hersenen”. Een orgaan onder aan de hersenen

Pons

Verlengde merg

BINNENKERN

Corpus callosum

Een bundel zenuwvezels die de hersenhelften verbindt

Thalamus

Hypothalamus

Reguleert bepaalde autonome lichaamsfuncties

Hypofyse

[Verantwoording]

Gebaseerd op Zo werken onze hersenen, door professor Susan A. Greenfield, 1996